dr Adriana Politaj

Przedmiot: Mikroekonomia -ćwiczenia 1( dla kierunku Ekonomia i Zarządzanie)

EKONOMIA

Ekonomia jest nauką ścisłą, ze względu na metody badania, które się w niej wykorzystuje (matematykę, ekonometrię, statystykę) oraz nauką społeczną, ponieważ bada zachowania ludzi.

Ekonomia:

1. to nauka zajmująca się badaniem zachowań podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystywania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.

2. jest nauką, która bada w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać.

3. jest nauką gromadzącą i porządkującą prawdziwą wiedzę o gospodarowaniu.

4. to nauka o wyborach ekonomicznych

Gospodarowanie jest to działalność ludzka, indywidualna i zbiorowa, która prowadzi do zaspokojenia materialnych potrzeb człowieka. Działalność ta polega na porównywaniu korzyści oraz kosztów i jest połączona z wyborem najlepszej dostępnej możliwości.

Proces gospodarowania obejmuje:

1. produkcję dóbr materialnych i usług,

2. podział wytworzonych dóbr materialnych i usług,

3. wymianę podzielonych dóbr materialnych i usług,

4. konsumpcję wymienionych dóbr materialnych i usług, a więc użytkowanie dóbr, korzystanie z usług i spożywanie określonych dóbr.

ZJAWISKO RZADKOŚCI ZASOBÓW

Zasoby (czynniki wytwórcze) to środki niezbędne do organizacji i skutecznego prowadzenia procesu wytwórczego. Wyod­rębnia się zazwyczaj trzy podstawowe zasoby ( czynniki produkcji).

Zasoby:

• Zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i praktycznymi umiejętnościami ludzi),

• Zasoby naturalne (np. ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej bogactwami, woda),

• oraz zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka (np. przetworzone półpro­dukty, narzędzia, maszyny i urządzenia, budynki i hale fabryczne, żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki finansowe).

Czynniki produkcji

• Praca - (określana niekiedy jako tzw. siła robocza), tj. ogół fizycznych, psychicznych i intelektualnych zdolności człowieka do świadczenia usług w działalności gospodarczej; dochodem, który przynosi praca jest płaca. Zatem przez prace rozumie się ludzi wraz z ich wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami.

• Ziemia obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemię w ści­słym tego słowa znaczeniu (ziemię uprawną, grunty pod zabudowę, tereny rekre­acyjne), oraz wszelkie zawarte w niej bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody itd. Dochodem stanowiącym wynagrodzenie za usługi tego czynnika produkcji jest renta.

• Kapitał obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej bu­dynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce i zapasy pro­duktów (które możemy określić jako kapitał fizyczny) oraz różnego typu środki finansowe, np. środki pieniężne i papiery wartościowe, takie jak akcje czy obli­gacje (kapitał finansowy). Dochód od kapitału nazywamy procentem.

Lista czynników produkcji bywa czasami wydłużana lub skracana.

Np. ekonomista angielski A. Marshall, który pisał na przełomie XIX i XX w. powiększył ją o czwarty czynnik produkcji, tj. organizację.

Młodszy od niego ekonomista austriacki J. Schumpeter eksponował przedsiębiorczość jako czwarty czynnik produkcji. Wynagrodzeniem dla przedsiębiorcy jest zysk.

Z kolei w niektórych współczesnych analizach ekonomicznych operuje się tylko dwoma czynnikami produkcji: pracą i kapitałem. Pojęcie kapi­tału ujmowane jest wówczas bardzo szeroko i obejmuje wszelkie rzeczowe czyn­niki produkcji, tzn. kapitał w węższym sensie i ziemię.

Zjawisko rzadkości oznacza, że zasoby (czynniki wytwórcze) występują w gospodarce w niewystarczającej ilości (są rzadkie). Istnieje skończona ilość zasobów, które przy pomocy nawet najlepszej wiedzy o technice i technologii mogą być wykorzystane do produkcji skończonej ilości dóbr ekonomicznych.

W danym momencie zawsze w skali kraju czy świata jest skończona ilość zasobów ludzkich, naturalnych oraz wytworzonych wcześniej produktów !!!

DWA GŁÓWNE DZIAŁY EKONOMII

Mikroekonomia analizuje sposób działania oraz zachowania się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów, sprzedawców i nabywców. Nie muszą to być badania wyłącznie jednostkowe.

Mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści (pot. ekonomia małej skali). Są to badania „z bliska”, mające charakter szczegółowy - umyka obraz całości.

Przykład:

• badanie wybranych grup (segmentów) konsumentów na rynku (np. kobiety w wieku 25-30 lat na rynku kosmetyków naturalnych),

• analiza kosztów produkcji butów sportowych w przedsiębiorstwie X w latach 2007-2008,

Makroekonomia zajmuje się analizą gospodarki jako całości, czyli badaniem zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce (wielkości agregatowych) (pot. ekonomia dużej skali). Są to badania „z daleka”, mające charakter całościowego oglądu gospodarki - umykają nam szczegółu.

Bada m.in.:

• czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych, jak np. globalna (łączna) produkcja i konsump­cja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie,

• ogólny (średni) poziom ich cen,

• globalne zatrudnienie, bezrobocie i inwestycje,

• dochody i wydatki budżetu państwa itd.

EKONOMIA POZYTYWNA I NORMATYWNA

Stwierdzenia ekonomiczne można podzielić na pozytywne i normatywne. Rozważając wszystkie problemy ekonomiczne, ważne jest abyśmy potrafili odróżniać obiektywne fakty od są­dów wartościujących (subiektywnych odczuć, osobistych norm wartości) !

Ekonomia pozytywna - opisuje fakty gospodarcze; badacz rzeczywistości społeczno - gospodarczej, odwołując się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny, przy użyciu naukowych metod, wyjaśnić prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości.

JAK JEST?

Przykłady:

• Czy inflacja (wzrost poziomu cen) obniża skłonność do oszczędzania?

• Czy bezrobocie prowadzi do biedy?

• Jakie jest ekonomiczne od­działywanie podwyższenia podatków?

Ekonomia normatywna - angażuje się w sprawy ocen wartościujących. Wiąże się z nakazami etycznymi oraz z normami sprawiedliwości. Ma na celu ocenę rzeczywistości gospodarczej według różnych skal wartości.

Próbuje odpowiadać na pytania (przykłady):

• Czy bezrobocie jest poważniejszym problemem społecznym niż inflacja?

• Czy biedni powinni pracować, jeżeli mogą otrzymywać pomoc państwa?

• Czy Stany Zjednoczone powinny karać Chiny za to, że ukazują się tam pirackie wydania książek i płyt CD?

Cechy ekonomii normatywnej:

• nie ma tu „prawidłowych” lub „błędnych” odpowiedzi na te pytania, gdyż wchodzą tu w grę raczej etyka i wartość niż fakty,

• problemy te można rozwiązać za pomocą dyskusji politycznych i politycznych decyzji, a nie za pomocą samej analizy ekonomicznej,

• badacz wyraża swoje przekonania i formułuje zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk, np. próbuje mówić ludziom:

- jak otaczający ich świat powinien wyglądać,

- co jest dla nich dobre, a co złe,

- co jest sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe,

- co należałoby zrobić, żeby świat był lepszy.

(ważne: hierarchia wartości badacza, światopogląd badacza).

JAK POWINNO BYĆ?

POTRZEBY LUDZKI, ŚRODKI ICH ZASPOKAJANIA

Ekonomia jest nauka społeczną, czyli bada zachowania konsumentów na rynku. Wypadkową zachowania konsumenta na rynku są jego potrzeby.

Potrzeba to stan przeżywany przez człowieka. To subiektywne odczucia braku, niezaspokojenia lub pożądania określonych warunków lub rzeczy.

Potrzeby można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1. potrzeby naturalne (elementarne, podstawowe, biologiczne); do tych potrzeb, których zaspokojenie jest niezbędne do życia, zalicza się potrzebę:

• jedzenia,

• ubierania się,

• ciepła,

• mieszkania itp.

potrzeby wyższego rzędu (wtórne, wynikające z kultury społeczeństwa, psychiczne), do takich potrzeb zaliczać można potrzebę:

• nauki,

• rozrywki,

• podróżowania itp.

Zakres potrzeb tego rodzaju jest właściwie nieograniczony, gdyż człowiek dąży stale do ich urozmaicenia i rozszerzenia; zaspokojenie jednej potrzeby rodzi często inną, nową potrzebę. Nowy poziom dochodów to nowe potrzeby. Np. mam komputer, chcę Internet, chce skaner, drukarkę itd.

Potrzeby bywają:

• jednorazowe np. uzyskane wykształcenie, budowa domu jednorodzinnego oraz powtarzalne np. żywność, odzież;

• teraźniejsze - wymagające bieżącego zaspokojenia oraz przyszłe - zaspokajane w różnych horyzoncie czasowym;

• realne - możliwe do zaspokojenia oraz nierealne, czyli marzenia,

• ujawnione lub ukryte - nie odczuwamy braku określonego dobra do czasu, gdy go nie zobaczymy i nie wyobrazimy sobie jego potencjalnego zastosowania (na zasadzie wskazania nam naszych nieuświadomionych potrzeb działają m.in. firmy oferujące w tv wysyłkową sprzedaż towarów),

• indywidualne (jednostkowe) - czyli potrzeby poszczegól­nych ludzi, zaspokajane indywidualnie przez każdego człowieka oraz zbiorowe (społeczne), zaspokajane zbiorowa przez wyspecjalizowane instytucje.

Jedną z popularniejszych klasyfikacji potrzeb jest klasyfikacja wg Abrahama Maslowa tzw. piramida potrzeb. Abraham Maslow (1908-1970), amerykański psycholog i psychopatolog.

Zdaniem Maslowa wszystkie potrzeby ludzkie można podzielić na kilka kategorii, które układają się w kształt piramidy (rys. 1).


Rysunek 1 Piramida potrzeb według Abrahama Maslowa













OSIĄGNIĘCIA AMBITNA PRACA






STATUS STANOWISKO SŁUŻBOWE





PRZYJAŹŃ PRZYJACIELE W PRACY





STABILNOŚĆ SYSTEM EMERYTALNY





ŻYWNOŚĆ PŁACA PODST.





(nazwa potrzeby)

Zasada ich realizacji polega na tym, że potrzeba kolejno umieszczona w piramidzie może być realizowana dopiero wtedy, jeżeli ta położona niżej została zaspokojona.

DOBRO to każdy środek służący bezpośrednio lub pośrednio do zaspokojenia potrzeb ludzkich.

Dobra to „coś” co jest dla kogoś cenne, przedstawia dla niego jakąś wartość.

W tak szerokim znaczeniu, dobro to nie tylko rzeczy, przedmioty materialne, lecz także usługi (tj. czynności świadczone na rzecz zaspokajania potrzeb) lub stany (np. „daj mi święty spokój”), które dają poczucie satysfakcji, korzyści w związku z częściowym lub zupełnym zaspokojeniem potrzeb.

Klasyfikacja dóbr

I.

Dobra pierwotne - dobra dostarczane przez przyrodę do produkcji lub konsumpcji.

Dobra ekonomiczne - dobra wytwarzane w procesie produkcyjnym (produkty).

II

Dobra prywatne, na ogół są one efektem działalności produkcyjnej; to dobra, w stosunku do których obowiązuje zasada wyłączności (może je użytkować np. jeden producent czy konsument).

Dobra publiczne - to dobra wytwarzane przez sektor gospodarki publicznej, a zaspokajają one potrzeby zbiorowości społecznej. Charakteryzują się tym, że nie można ich nabyć ani użytkować w częściach, stąd użytkowane są jednocześnie przez bardzo duże grupy ludzi, np.

• przez cale społeczeństwo - w przypadku dobra publicznego, jakim jest obrona narodowa;

• przez mieszkańców danego miasta - w przypadku bezpieczeństwa publicznego gwarantowanego przez ochronę straży miejskiej;

• przez mieszkańców danego regionu - w przypadku utrzymania czystej wody, powietrz, gleby, które gwarantują służby ochrony środowiska.

Za dobra publiczne trzeba płacić, z tym że odbywa się to drogą pośrednią - poprzez podatki !!

Niektóre z tych dóbr, np. edukacja, mogą pochodzić ze źródeł publicznych i prywatnych (tzw. dobra mieszane); inne, jak obrona narodowa, są wyłączną domeną państwa - tzw. czyste dobra publiczne.

III

Dobra wolne - dobra, które występują w ilości nieograniczonej i w formie nadającej się do bezpośredniego użytku, np. powietrze, ciepło i światło słoneczne. Dobra te nie są efektem społecznego procesu produkcji. Nie mają też indywidualnego właściciela, który egzekwowałby zapłatę za ich użytkowanie, a zatem nie są towarami, które nabywa się na rynku.

Dobra rzadkie - dobra, których ilość jest w danym czasie ograniczona w stosunku do potrzeb ludzkich.

IV

Dobra komplementarne - dobra, które uzupełniają się wzajemnie, jedno dobro potrzebuje drugiego dobra do prawidłowego działania, np. komputer i monitor, samochód i benzyna.

Dobra substytucyjne - dobra, spełniające podobne bądź zupełnie pokrywające się funkcje. Mają podobne zastosowanie i podobne właściwości np. masło i margaryna, kredyt i pożyczenie pieniędzy od znajomego. W związku z tym, że dają podobne korzyści, wzajemnie się zastępują

V

Dobra społecznie pożądane - dobro, o których społeczeństwo sądzi, że każdy powinien je mieć bez względu na to, czy tego pragnie (np. usługi oświaty, służby zdrowia).

Dobra społecznie niepożądane - produkty lub usługi, które ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane bez względu na to, jaki stosunek do nich maja poszczególne jednostki (np. narkotyki).

VI

Dobra finalne - służące ostatecznemu użytkownikowi: produkcyjne (służące do wytwarzania dóbr - maszyna) i konsumpcyjne (służące konsumpcji, czyli zaspokajaniu potrzeb- telewizor, chleb).

O zakwalifikowaniu dóbr do produkcyjnych bądź konsumpcyjnych decyduje zastosowanie dobra a nie jego cechy fizyczne, np. komputer wykorzystywany w domu wyłącznie do gier jest dobrem finalnym konsumpcyjnym, natomiast komputer wykorzystywany w działalności gospodarczej jest dobrem finalnym produkcyjnym.

Dobra pośrednie - podlegające dalszemu przetworzeniu w procesie produkcji.

5

PRZYKŁADY

W

ORGANIZACJI

Chociaż trudno jest odpowiedzieć na te pytania można jej rozstrzygać, odwołując się do analizy i dowodów empirycznych.

To zaś sprawia, że należą one do sfery ekonomii pozytywnej.

BEZPIECZEŃSTWA

PRZYNALEŻNOŚCI

UZNANIA

SAMOREALIZACJI

PRZYKŁADY

OGÓLNE

FIZJOLOGICZNE

---