W. RZEPOWATE (krzyżowe)
rzodkiewka, rzodkiew, rzepa, brukiew
- krótki okres weget (23-24dni)
- mała wrażliwość na niskie temp
-duże wym wodne(parcenie na gl suhyh)
- rośl dnia długiego
- upraw jako przedplon lub poplon
- używanie frakcjonowanych nasion umożliwia jednorazowy zbiór. (rośl są wyrównane)
Rzodkiewka
- jedno z 1 warzyw
- niewielka pow produkcji
- ogr działkowe i przydom
- wartość odżyw: C,B1,B2, sole min,Ca, P,Fe, olejek goryczny(pobudza trawienie)
- wym klim i gl:
-małe wym ciepl
-db naświetlanie -rośl dnia długiego
-wrażliwe na niedobór wody
- gl średnio zwięzłe, próchniczne, przewiewne,zasobn w skł pok,ph 6,0-7,4, na gl ciężkich - zniekształc, lekkich - wybij w pędy kwiat
- stanowisko: *przedplon dla ogórka, pomidor, kukurydzy, *poplon groch, wczesna marchew, *współrzednie z innymi, 2 rok po oborniku
-nawoż: 40-50 kg N,30-55 P2O5,80-120 K2O
-uprawa z siewu bezpośr - plon 7,5-15 t/ha
Rzodkiew
- niewielka skala, ogr działkowe i przydom
- wartość odżyw Większa niż rzodkiewka C,B1,B2, sole min,Ca, P,Fe, olejek goryczny
- reszta jak u rzodkiewki
- plon odm wczesna 10-20 t/ha
poźne 20-25 t/ha
Rzepa
- rośl pastewna
- wartość odżyw wit C, karoten, sole min
- wym klim i gl:
niewielkie,gl lekkie,piaszcz-gl, gl-piaszcz,
żyzne, wilgotne
- stanowisko: przedplon lub poplon
2 rok po oborniku
-nawożenie: 150-300 NPK kg/ha 2:2:3
siew bezpośredni, plon 10-25 t/ha
Brukiew
- małe znaczenie w Polsce
- wartość odżyw: C,B1,B2,sole min,Ca, P,Fe
- wym klim i gl:
cieplne niewielkie, gl wilgotne (wszystkie rodz)
- stanowisko: poplon po grochu wczesnym ziemn i cebuli dymki,
2 lub 3 rok po oborniku
-nawożenie: 60-80 kg N, 60-80 kg P2O5, 110-130 K2O
- rozsada lub siew bezpośr
20-50 (60) t/ha
W. LIŚCIOWE
- względnie tanie
- powszechnie dostępne
- łatwe w uprawie
- wczesną wiosną na rynku
- krótki okres wegetacji
- wart odżyw: wita A, C, K, E, Fe
- krótki okres przechowywania
- gl żyzne i wilgot
- uprawa w przed, między i poplonie oraz jako upr współrzędne
Sałata siewna
- upr pod osłonami i na polu na skale towarową (siew, rozsada), amatorska
- wym klim i gl:
temp opt 15-20 stC,dużo słońca, gl żyzne
- stanowisko:
*w poplonie: po ogórku, buraku ćw, szpinaku, pomidorze, cebuli, bobie, grochu, kapuście wczesnej
*w przedpl: przed dyniowat i psiankowat
*w międzyplonie
*współrz z kap wcz lub kalafiorem
2 rok po oborniku
-nawożenie:
60-80kg N/ha, 50-100 P2O5/ha, 100-120 K2O
- plon 100-150 tyś główek/ha
Endywia
- wartość odżyw: A, B2, C
- wym klim i gl:
niskie temp, gl próchniczne
- upr poplonowa
- siew, rozsada (plon 20 t/ha)
Cykoria sałatowa
- mało rozpowszechniona
Roszponka
2:1:2 200-300 kg NPK
siew, jako poplon,zbiór jes-zimowy
Szpinak zw
- pow upraw wzrasta
- wartość odżyw:
Li po ugotow, wit C, wit z gr B, karoten,sole min, Fe, P, Ca
- wym klim i gl:
rośl dnia długiego
-duże wymagania wodne,
- gl lżejsze,żyzne,duża pojem wod, ph 6,0-6,7
- stanowisko:
*przedplon: kapustnych, ogórka, pomidora, selera
*poplon: groch, kap wcz, wcz marchew
- nieupr po sobie sałacie, burakach
2 rok po oborniku
-nawożenie:
80-90 kg N, 40-60 P2O5, 80-120 K2O
- siew nasion na pole
-plon 6-12 t/ha (25)
Szpinak nowozelandzki
- brak reakcji fotoperiod
- wpływa odmładzająco i dezynfekująco, oczyszcza przewód pokarmowy
- duże wymag cieplne i wodne
- siew lub rozsada, plon 25-45 t/ha
Pietruszka naciowa
- niewelkie pow, najwięc wit C, olejki eteryczne - odp na niskie temp,
- gl żyzne, próchniczne, niepodmokłe
- pędzenie w szklarni
2 lub 3 rok po oborniku, nie upr po korzeniowych, plon 7-10 t/ha
Burak liściowy
- mało znany, rozsada lub siew, 1 lub 2 rok po oborniku
Portulaka warzywna
- A, B1, B2, dużo soli min
W. WIELOLETNIE
szparag, rabarbar, chrzan
Szparag
- może być upraw na gl V-VI klasy
- duże mozliwość zbytu na granicy z Niemcami
- Pracochłonny zbiór (6-8 os/ha)
- duzy koszt założenia,
- zbiór w 2 roku po posadzeniu
- nie wolno przesadzać
- hodowla dąży do przewagi rośl męskich
- szkodniki: rdza, trzep szparagówka, poskrzypka 12 krop, szara pleśń
I etap podukcji:
- Prod karp (trwa 1 rok): kłącze, pąki, korz mięsiste i włókniste
- wysiew wiosną, jesienią część nadziem zamiera, wiosną następ roku wykop karp
II etap: zakładanie szparagiarnii :
- wybór gl lekkich, nie kamieniste, odchwaszczone, głeboko spulch
- niewysoki poziom wód grunt
- rozstawa mię rz 1,5-1,7 m,w rzę co 4-4,5 cm
Plonowanie w 1 roku niewielkie (plonowanie ok. 10 lat)
Wyrastanie wypustek wiąże się z nagromadz subst zapas w karpie, dlatego należy pozwolić na rozwój weg pędów asymil. Istone nawożenie N
- plon 6-8 t/ha
Szparag może przemarzać, karpa robi się w środku pusta (następne plonow już normalne)
- wzrost rozpoczyna gdy temp 9 stC w wale (w wale białe, bez niego ziel)
Szp łuskowate - gdy rośnie w niższej temp to więcej łyka
W. PSIANKOWATE
Pomidor, papryka, oberżyna, ziemniak
Pomidor
- pow upraw 29 tys ha
- plon 16-17 t/ha
- choroby: zaraza ziemniacz (zapobieg: upr wcz odm, prod rozsady w pomieszcz)
- wartość odżyw:
Wit C, A, B2, likopen (chor nowotwor), karoten
- wymagania dla przetwórstwa:
ekstrakt, sucha masa, cukier, kwasy, ph, zawartość pektyn, bezpiętki niekarbow,odm wcz i plenne
- wym klim i gl:
- duże cieplne i świelne
- gl próchniczna, szybko nagrzew, o dobrej strukt,
- b. wraż na przymrozki
- stanowisko:
*po większości warzyw
* dobrym przedplonem: cebula, ogórek, seler, strączkowe, zboża
-nawożenie:
obornik 300 kg 1:2:3,bez obor 600 2:2:3
- siew III-IV, sadzenie 20-30 V, zb VII-X
odm karłowe - obornik, wys - naw. Min
-metody uprawy:
- produkcja 50 dni (działka 2 mies)
- wysiew do skrzynek przykrywanych piaskiem
- do wschodów temp 22-29°C
- po wschodach dzień 18-20°C,noc 14-16°C
- pikowanie w fazie liścia właściwego
- odm sztywno łod - 60-70x30-45 cm
- odm wiotko łodyg 70-80x45-55 cm
- odm wysokie 80-100x40-60 cm
Tendencje rezygnacja z pikowania, wysiew bezpośr do tunelu foliow (ogrzewanie podłoża: pomiot kurzy, kora, torf niski, obornik koński)
W. DYNIOWATE
Ogórek, dynia olbrz, dynia zwycz (kabaczek, cukinia, patison), melon, kawon
Ogórek
- wym klim:
- najwyższe co do temp (min temp do kiełkow 15-18 stC)
- opt temp wzrostu 20-25 stC
- obniż temp do12-13 stC hamuje wzrost
- 4-5 stC - smierć z przechłodzenia
- wrażliwość na wiatry
- przechowyw: chłodnia ok. 2 stC
- choroby: mączniak, parch, mozaika (stosow do oprysk tylko wyciągi rośl)
- wym gleb:
- wysokie, duża zaw próchnicy, gl przepuszcz, struktur, przewiew, szybko nagrzew, piaszcz-glin, lessy,czarnoziemy,czarne ziemie,pH 6,5-7
- 1 rok po oborniku
- optym wilgot gl 75-80% polowej pojemności wodnej
- nie nawadniać wschodów bo wrażliwe na niską temp (parow - ochłodz gl)
- stanowisko:
- 1 rok po oborniku
- nie znosi upr w monokulturze
- dobry przedpl: motylk,groch,fasola,por
- zły przedplon: marchew,pietruszk,kap
-nawożenie:
- ważne nawoż org, naw min - na podst analizy gl, duze dawki przy deszczowaniu
- b. wrażliwy na nadmiar N w glebie
-metody uprawy:
- siew bezpośr 10-20 V,
- temp dzienna powyżej 15 stC
- duża rozstawa między rz, w rz 8-15 cm
- nie przesadzamy
- upr z rozsady jeśli po posadz przykryw folią
W. KORZENIOWE
Marchew, pietruszka korz, seler korz, pasternak, burak ćw, skorzonera, salsefia
- klimat umiarkow
- odpor na niskie temp: skorzonera, pietruszka, pasternak
Marchew
- wym klim i gl:
- klim umiarkow
- gl śr zwięzła, gliniasto-piaszcz, ph 6-6,5, małe wymagania
- stanowisko:
*poplon po sałacie, kalarepie
-nawożenie:2:2:3 400-600 kg
- siew: poźne IV-VI, zb - IX-X
wcz: III-IV, zb - VI-VIII
- też z siewu przedzimowego - zb wiosną następ roku
- 2 rok po oborniku, nie za dużo bo korz się rozwidlają
- uprawa b prosta - problem chwasty, bo nasiona marchwi wolno kiełkują i rosną (1 oprysk - afalon)
- przechowyw w kopcach (wys wilgot 90%, niska temp 1 -2 st.
- normy wysiewu zależą od:
- postepu w hodowli, nowych odm ( o dużej zdol kiełkow, odpor), zmiany systemu wysiewu (dawniej nie był punktowy)
Pietruszka korzeniowa
- upr prawie jak u marchewki
- różnice: - większe wym gl
- lepsza struktura gl, przepuszcz, zaw próchnicy
- wieksza odpor na niskie temp
- trudniejsze odchwaszcz
Seler
- najtrudniejsza upr (bo rozsada, b. drobne nasiona)
- najwieksze wym gl , przepuszcz, nawoż nawozami org
- rozsada:1etap w mnożarce-siew (koszt)
2 etap: sadzenie po pomidorze, 2 poł V-20 VI
- 2 rok po oborniku
- duże wym wodne,
Burak
- 1 miejsce w polsce
- uprawa prosta, wymag jak marchew
- dobrze znosi przesadzanie
- b silne właściwości odkwaszające
- barwnik betanina
W. STRĄCZKOWE
fasola zwykła i wielkokw, groch na ziel,bób
Fasola
- ciepłolubna, wraż na wiatr
- wym wodne - umiarkowane
- gl dobre stos powietrzno-wod, szybko nagrzew, próchniczna, ph 7
- przedplon - małe wym
po: kapust, cebul, pomidorze, ogórku, rośl roln okop i zbożach (nie po sobie)
-nawożenie: 400 kg/ha
szparagowa 1:2:3 lub 1:2:4
na suche ziar 1:3:4
- siew: szparagow 10 V-VI, zb VII-IX
tyczkowa 10 V-20 V, zb VII-X
szparagow poplonowaVI-25 VII,zb VII-IX
- choroby: bakterioza obwódkowa (zachować odstep miedzy rośl), antraknoza
Groch
- Klimat umiarkow
- wytrzymuje spadki temp poniżej 0 stC
- RDD - silna reakcja
- wysiew b. wcześnie (1 poł IV)
- regulowanie dojrzewania: *odmiany *wybór stanowiska (skłon płn - opóźniony zbiór, płd - przyspieszony)
- dojrzałość -twardość tenderometryczna
- zakładanie plantacji w rej najchłod, bo dojrzałość utrzymuje się przez większość czasu
Grzyby:
*Boczniak
-do wytworz owocnik światło
- upraw na słomie poddaw tylko pasteryzac
- wzmoc ukł nerw, obniż cholesterolu
*Pieczarka
-podłoż nawóz koński też na podł zastępczym na bazie słomy i kurzaku,okrywa.Są 2 gat: p.dwuzarodnikow i p.szlachetna,
- upraw się na 5 poziom,
- 1m2-125 kg,formy brązowe zbliż do dzikich,lepszy aromat,mn wrażliw na chorob.
*pierścieniak uprawny-nie ma chorób,na słomie upraw,b smaczny,łatwo rośnie
*Trufla czarnozarodnikow-
- ochron dla mózg,relaksacyjn,przypraw-owocn siln pachnie,
*Twardziak-antybiotyczn,antysklerotyczn,wzmacn ukł immunolog,antywirusowe,hamuj rozw nowotwor,regul ciśnien krwi,obniż poz cholester
*Żagwia listkowa-antyrak,antybakteryjn,obniż poz cholester,wzmacn ukł krwion,odporn,nerwow.
*Maślak żółty-antywirus grypy,antybakteryjn,przeciwalergiczn
*Muchomor czerwony-neurotopwe?*soplówki-upraw w Japan
*Lakownice-lecz nowotwor,afrodyzjak
*Sromotnik bezwstydny - afrodyzjak
PRZECIW NOWOTWOR: borowik szlach, pieczarka polna, pieprznik jadalny, muchomor czerw, lakownica lsniąca, twardziak jadalny.
CHOROBY UKŁ POKARM: sokówka jeżykowata,czernidłak kołpakowaty, włóknouszek
CHOROBY GINEKOLOGICZNE: zimówka aksamitno-trzonowa, hubiak posp, trzęsak morszczynowaty
CHOROBY PŁUC: purchawica olbrzymia, boczniak cytrynowy
Związki czynne: polisacharydy, terpeny, sterole, specyficzne białka