SZKODNIKI STRĄCZKOWYCH pachówka strąkóweczka- rz. motyle Lepidoptera rodz. zwójkowate Torticidae , L zimuje w glebie, stadium szk.L, atakuje szczeg. groch, peluszkę, wykę, rzadziej bób, fasolę, gąsienice drążą jamki w nasionach, sprzędzają je, pozostawiają żółtawy kał, w miejscu wgryzienia do strąka pozostaje fioletowa plamka, przed zawiązaniem strąkw mogą uszkadzać kwiaty, liście i wierzchołki rośl. strąkowiec fasolowy chrząszcze Coleoptera, rodz. strąkowcowate Bruchidae szkodnik strąków fasoli i nasion, zimuje w magazynach nasiennych stadium zimujące I, stadium szk.L, wgryzają się do nasion, w jednym nasieniu może żerować do 20 L, podziurawione ziarno nie nadaje się do siewu ani spożycia.rodz. mszyca grochowa mszycowate Aphididae, rz. pluskwiaki równoskrz. Homoptera zimują J w cz. nadziem. roślin motyl. stadium szk. L i I, paciornica grochowianka muchówki Diptera, rodz. pryszczarkowate Cecidomyiidae -zimują L w kokonikach w glebie, szkodnik lucerny nasiennej, żerują L w pąkach kwiatowych, zaatakowane pąki kwiat. przekształc. się w seledynowe, cebulkowate wyrośla, po wyjściu larw usychają i opadają nie dając nasion.
SZKODNIKI KAPUSTNYCH: tantniś krzyżowiaczek,piętnówka kapustnica, bielinek kapustnik motyle Lepidoptera różnej wielkości, 2 pary skrzydeł użyłkowanych poprzeczni, ciało ze szkrzydłami okryte włoskami lub łuskami, głowa z dużymi oczami złożonymi,2 przyoczka, czułki wieloczłonowe, aparat gęb. ssacy zwykle w formie trąbki, skrzydła połączone w locie, nogi przystosowane do chodzenia.L - gąsienica właściwa, wielożerna: minowanie liści,zeskrobywanie tkanki miękiszowej,szkieletowanie liści, gołożery, mszyca kapuściana pluskwiaki równoskrzydłe Homoptera- szkod. bezpośr.: aparat gęb. kłuj.-ssący, wysysa soki z roślin wprowadzając ślinę zmienia metabolizm rośliny, powoduje deformację bl. liść. zafałdowania, zmianę koloru. szk.pośr. w ślinie zawiera wirusy, wiele patogenów wirusowych. śmietka kapuściana muchówki Diptera: najbardziej narażone wczesne odmiany, L1 atakują gł. cz. podziemne, L dalszych pokoleń żeruja też w szyjce korzeniowej, w główkach kap. bruksel. różach kalafiora, zaatakawana roślina więdnie, żółknie i zamiera, na korzeniach widać płytkie kanały.
NICIENIE Nematoda, typ robaki obłe= obleńce Nemathelminthes, rząd Tylenchida, rodz. niszczykowate Anquinidae: Niszczyk zjadliwy, Niszczyk ziemniaczany, rodz. mątwikowate Heteroderidae: Mątwik ziemniaczany, Mątwik burakowy,rodz. guzakowate Meloidogyninae: Guzak północny, rodz. węgorkowate Aphelenchidae: Węgorek truskawkowiec.CIAŁO stanowi wór skórno-mięśniowy złożony z oskórka, warstwy hypodermalnej i pojedynczej warstwy komórek mięśniowych, wydłuzone, wrzecionowate o okrągłym, kolistym przekroju, symetria dwuboczna promienista,dł. 1 mm, grub. 0,2 mm, max dł. >2m(pasożyty zwierząt), bezbarwne z często prześwitującym przewodem pokarmowym o barwie spoż. pokarmu, podzielone na człony, ma wyraźny przód z głową, tył zwężony z odbytem i ogonem(poza odbytem), otwór gębowy w przodzie centralnie otoczony 3 lub 6 wargami, głowa bez oczu, z/lub bez brodawek lub szczecinek zmysłowych, strona brzuszna ma poprzeczny otwór odbytowy, otwór wydalniczy i otwór płciowy u samic- wulwa, u samców-stek często zagięty z torebką kopulacyjną (fałd oskórka) do przytrzymywania samicy w cz. kopulacji, ogon cylindryczny, stożkowaty, nitkowaty lub dwudzielny, można rozróżnic stronę grzbietową, brzuszną oraz dwie boczne. Torebka gębowa u nicieni saprofagicznych w kształcie rurki, u drapieżnych zawiera ząbki lub szczęki, u roślinożernych przekształcona w sztylecik, którym przekłuwa komórki roślinne i wysysa ich zawartość wprowadając jednocześnie wydzielinę wspomagającą trawienie.Większość N atakuje syst. korzeniowy, nieliczne pasożytują w nadziemnych cz. rośl.Szkodliwość: sprawcy wielu chorób ludzi i ziwerząt, szkodniki roślin, wektory wirusów i patogenów.Pożyteczne:drapieżne - wrogowie naturalni licznych szkodników roślin: nicieni, roztoczy, owadów i kręgowców, jako pasożyty wewnętrzne mogą powodować sterylizację lub śmierć owadów. OBJAWY są niespecyficzne: więdnięcia, zniekształcenia łodyg, liści, korzeni, nekrozy i zgnilizny korzeni, dlatego podejrzenie porażenia rośliny lub gleby jest odpowiednio analizowane.
WIELOŻERNE SZKODODNIKI GLEBOWE : turkuć podjadek podgrom. owady uskrzydlone Pterygota, rząd prostoskrzydłe Orthoptera dorosły dł. 5,5cm, brunatnoszary, przednie skrzydła skórzaste, tylne błoniaste, szerokie, nogi I pary silnie zbudowane, z zębami, przystos. do grzebania podziem. korytarzy, L podobna do I ale mniejsza, bez skrzydeł, później zawiązki skrzyd, jasnobrązowa, zimują L i I w glebie, szkodliwe L i I, żywią się korzonkami rośl. które podgryzają, drążąc korytarze podrywają młode rośl. , które więdną i zasychają, zjadają też dżdżownice i ślimaki.chrabąszcz majowy rz. chrząszcze Coleoptera, rodz. żukowate Scarabeidae - dł.22-30 mm, pokrywy, czułki i nogi brunatne, reszta ciała czarna, Zimują I i pędraki w glebie, szkodliwe L- polifagi, podgryzają korzenie rośl.zielnych, krzewów i drzew, w korzeniach buraków i bulwach ziemniaków wygryzają dziury, rozwój L trwa ok.3 lat, chrząszcze zjadają liście drzew owocowych, wierzb, brzóz, buków, dębów i in. sprężykowate Elateridae Nieskor czerniec, Osiewniki chrząszcze średniej wielkości, metalicznie wybarwione, wydłużone, z małą głową i aparatem skokowym, L wydłużone, walcowate, brązowe z 3 parami krótkich nóg tułowiowych, nazywane są drutowcami. Zimują chrząszcze i drutowce w glebie, młode L zjadają szczątki roślinne, starsze L gł. rośliny. SZkod. L podgryzają korzenie rośł. tuż pod powierzchnią gleby, powodują ich obumieranie, na korzeniach buraków i bulwach ziemniaków wyżerki wewnętrzne i kanały zewnętrz.
WIELOŻERNE SZKODNIKI NADZIEMNYCH CZĘŚCI ROŚLIN: wciornastek grochowiec - szkody na roślinach strączkowych grochu, bobiku, bobu, peluszka, żerują w kwiatach i młodych strączkach, I i L wysysają sok z tkanek roślin, uszkodzone młode liście skręcają się, powstają nekrotyczne plamy, brunatnieją, kwiaty zasychają i opadają, młode strąki karłowacieją, ulegaja zniekształceniu, wciornastek zachodni - atakuje warzywa zwłaszcza ogórki i paprykę oraz rośliny ozdobne pod osłonami, żeruje na dolnej stronie liścia i w kwiatach, nalisciach i kwiatach pojawiają się początkowo drobne białe centki, potem powstaja nieregularne brązowe plamy, przy silniejszym opanowaniu rośliny ulegają całkowitemu zniszczeniu.mączlik szklarniowy- atakuje wiele gat. roślin, najchętniej żeruje na pomidorze, ogórku, i gerberze i wielu innych rośl. ozdobnych uprawianych w szklarniach, Larwy, nimfy i dorosłe pluskwiaki wysysają soki z tkanki przewodzącej liści ogałacając rośliny, wydalają duże ilości rosy miodowej która sprzyja rozwojowi grzybów utrudniających asymilację CO2 i oddychanie.mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana - polifag, żeruje na najmłodszych liściach i pędach, b. ważny szkodnik ziemniaków, żerowanie wpływa na obniżenie zawartości chlorofilu i tempa fotosyntezy, na brzoskwini obserwuje się silne deformacje młodych przyrostów i zmniejszenie liczby zawiązywanych owoców, jest wektorem wielu wirusów, zimą może powodować duże straty w szklarniach.
muchówki Diptera jedna para błoniastych skrzydeł z niewielką ilością żyłek poprzecznych, druga zredukowana pełni rolę zmysłu równowagi podczas lotu.Głowa ruchoma, połączona z tułowiem trzonkiem szyjnym, Aparat gębowyliżąco-ssący, liżący (imago), gryzący (L), kłująco-ssacy (komary), tnąco-liżące (bąki). Oczy duże złożone, ciało i głowa pokryte szczecinkami. Stopy 3-5 - członowe zakończone 2 pazurkami i przylgą. Larwy beznogie, czasami bezgłowe. Poczwarki: typu wolnego, u wyższych muchówek poczwarka wolna zamknięta w bobówce. Wśród muchówek występują fitofagi, pasożyty i drapieżcy, niektóre gat. odżywiają się rozkładającymi się substancjami organicznymi, inne nektarem i pyłkiem kwiatowym. bzygowate Syrphidae Bzyg prążkowany, ławikowate Ławik szerszeniak, ręczycowate Larvaevoridae Ręczyca rdzawa
błonkówki Hymenoptera Ubarwienie rzadko jednolite, u większości stanowi kontrastowe połączenie (ostrzegawcze) barw czarnej, czerwonej, żółtej, brązowej, mają dobrze wyodrębnioną, ruchliwą głowę, z aparatem gębowym typu gryzącego lub gryząco-liżącego, zwykle zaopatrzoną w parę czułków (często wieloczłonowe, nitkowate, grzebieniaste, maczugowate), parę oczu złożonych i 3 przyoczka. Tułów złożony z 3 podstawowych segmentów (przed-, śród- i zatułowia), z 3 parami nóg i 2 parami błoniastych skrzydeł przy czym tylne mniejsze od przednich, wyraźny dymorfizm płciowy, przeobrażenie zupełne: w rozwoju występuje zwykle 5, rzadziej 4 stadia larwalne. Poczwarka jest typu wolnego, Owady dojrzałe z reguły żywią się nektarem, pyłkiem kwiatów, spadzią, czasem owocami, rzadziej odżywiają się pokarmem białkowym, Larwy w większości żywią się pokarmem zwierzęcym. mszycanowate Aphidiiae Mszycarz szklarniowy męczelkowate Braconidae Baryłkarz bieleniak kruszynkowate Trichogrammatidae Kruszynek zwyczajny oścowate Aphelinidae Dobrotnica szklarniowa
pluskwiaki różnoskrzydłe Heteroptera dorosłe odznaczają się charakterystyczną budową skrzydeł, II para, tzw. skrzydła tylne, są zawsze cienkie i błoniaste. Skrzydła przednie w części nasadowej skórzaste przechodzą w błoniaste w pobliżu wierzchołka. Charakterystyczne dla owadów są gruczoły zapachowe, wydzielające specyficzny zapach pluskiew odstraszający wrogów. Trzecią typowa cechą pluskwiaków jest aparat gębowy w kształcie długiej kłujki ułożonej w spoczynku na spodniej stronie ciała między odnóżami. Gatunki drapieżne wbijają ją w ciało ofiary i wysysają płyny lub krew, a jednocześnie wpuszczają ślinę, która paraliżuje ofiarę lub rozpuszcza wnętrze jej ciała. Drapieżcami są zarówno larwy, jak i owady dorosłe występujące w różnych środowiskach. różnie ubarwione, przeważnie o ciele spłaszczonym, umiarkowanej lub ograniczonej zdolności lotu. Nogi bieżne, czasem przekształcone w chwytne, lub pływne. Przeobrażenie niezupełne, jaja składane na powierzchni roślin i do gleby. Larwy prowadzą podobny tryb życia do dorosłych. Dziubałeczek wciornastkowy Dziubałeczek wielożerny Dziubałek gajowy
sieciarki Neuroptera Owady te posiadają dwie pary prawie jednakowej wielkości, błoniastych, przezroczystych, silnie użyłkowanych skrzydeł. W spoczynku składane są daszkowato lub płasko nad odwłokiem. Czułki długie, wieloczłonowe. Oczy duże, narządy gębowe zarówno larw, jak i imagines są typu gryzącego. Prawie wszystkie sieciarki są drapieżne - przynajmniej w stadium larwy. Przeobrażenie zupełne. Jaja niekiedy są składane na charakterystycznych trzonkach. Są one składane w miejscach żerowania ofiary. Larwy wydłużone, owłosione, spłaszczone, nie wydalają ekskrementów (ich jelito środkowe jest zamknięte). Poczwarki typu wolnego, z reguły w oprzędach. złotookowate Chrysopidae Złotook pospolity
motyle Lepidoptera owady różnej wielkości, 2 pary skrzydeł użyłkowanych poprzecznie,różnej rozpętości, barwa skrzydeł powstaje dzięki obecności barwników lub dzięki strukturom łusek powodującym załamanie światłą, łuski są wewnątrz puste wypełnione powietrzem, promienie słoneczne załamują się na poprzecznych blaszkach tworząc barwy, ciało wraz ze szkrzydłami okryte włoskami lub łuskami, głowa z dużymi oczami złożonymi,2 przyoczka, czułki wieloczłonowe, aparat gęb. ssacy zwykle w formie trąbki, skrzydła połączone w locie, nogi przystosowane do chodzenia. Przechodzą przeobrażenie zupełne. Jaja składane w różnej liczbie (pojedynczo i w złożach), pokrywane są niekiedy substancją ochronną (białka wierzbówka) lub włoskami z odwłoka samicy (kuprówka rudnica). Larwy gąsienice posiadają dobrze wykształconą głowę z gryzącym aparatem gębowym. Ciało ich jest różnie ubarwione. Niekiedy jest owłosione i w takim przypadku nazywamy je "liszkami". Poczwarki typu zamkniętego, niekiedy dodatkowo otoczone oprzędem.
wciornastki=przylżeńce Thysanoptera drobne owady o ciele wydłużonym, mniej lub bardziej spłaszczonym, barwa żółta, brązowa lub brunatna do czarnej, głowa z dobrze rozwiniętymi oczami złożonymi, w kształcie nerkowatym, czułki paciorkowate, ap. geb. kłująco-ssący (3 szczeciny kłuj.-ssą.), głaszczki szczękowe i wargowe, przedtułów wolny, ruchomy, śródtułów i zatułów zrośnięty w tzw. skrzydłotułów, skrzydła wąskie, błoniaste, użyłkowanie zredukowane, opatrzone na brzegach frędzla z delikatnych, długich włosków, nogi bieżne długie lub krótkie, nogi przednie często zgrubiałe, stopy z przylgami, przeobrażenie niezupełne, L podobne do dorosłych to samo środowisko życia i pokarm, brak zaczątków skrzydeł i narządów płciowych, pojawiają sie w stadium nimfy.
chrząszcze Coleoptera zwarta budowa ciała, okrywy ciała silnie zesklerotyzowane i twarde, oskórek zwykle włoskami lub szczecinkami, sporadycznie łuski, wyrostki lub zmarszczenia, tułów zbudowany z 3 segmentów: przed-, śród- i zatułowia. Tarcza grzbietowa przedtułowia silnie zesklerotyzowana, ruchomo połączona z głową i śródtułowiem. Śródtułów i zatułów nieruchomo zrośnięte, łącznie z odwłokiem przykryte pokrywami (przekształcone skrzydła pierwszej pary). Pokrywy silnie zesklerotyzowane, błoniaste skrzydła II pary podczas spoczynku upakowane pod pokrywami służą do latania, nogi najczęściej typu bieżnego o smukłych udach i 5-członowych stopach, Końcowe 2 lub 3 segmenty odwłoka przekształcone w narządy genitalne i pokładełko samicy służące do składania jaj. Głowa zawsze dobrze wyodrębniona, podstawowa liczba członów czułków - 11, czułki nitkowate, piłkowane, grzebykowate lub blaszkowate, często zakończone buławką. Aparat gębowy typu gryzącego, larwa niepodobna do dojrzałej, posiada 3 pary nóg, wyodrębnioną puszkę głowową , dorosła larwa przekształca się w poczwarkę typu wolnego, biedronkowate Coccinelidae Biedronka siedemiokropka, biegaczowate Carabiodae Biegacz dołkowany,kusakowate Staphylinidae Kusak olens