EGZAMIN- METODOLOGIA BADAŃ

I. Ćwiczenia

1. Związki występujące w rzeczywistości pozajęzykowej.

a) PRZYCZYNOWY

- powinna opisywać przyczynę zjawiska badanego oraz to zjawisko

- językowym zapisem informacji o związku przyczynowym jest implikacja (p -> q); szczególnym przypadkiem jest równoważność (p = q), co czytamy: zawsze i tylko jeżeli p, to q - taki zapis stosujemy, gdy poprzednik opisuje zjawisko, która stanowi warunek konieczny i wystarczający jednocześnie do wystąpienia badanego zjawiska

- warunki przesądzające, że dany związek jest przyczynowy: 1) główne zmiany zachodzące w badanym układzie (np. klasie szkolnej) wywołane są zewnętrznymi w stosunku do niego czynnikami; 2) badany proces można ujmować jako izolowany; 3) powiązania dwóch układów (zjawisk) można rozpatrywać jako relacje między czynnikiem aktywnym (przyczyna) i biernym (skutek); 4) między zjawiskiem uznawanym za przyczynę a zjawiskiem uznawanym za skutek zachodzi związek jednoznaczny tzn. zjawisko uznane za skutek występuje zawsze, gdy wcześniej występuje zjawisko uznane za przyczynę

np. jeśli odkręcisz kurek w kranie poleci z niego woda . zawiera opis przyczyny zjawiska i to zjawisko.

b) FUNKCYJNY

- ma charakter ilościowy, tzn. charakteryzujące określone miary liczbowe

- ma zapis matematyczny i można je charakteryzować za pomocą określonego wzoru

np.Wraz z gotowaniem się wody zmniejsza się jej ilość. lub W miarę zmniejszania się objętości naczynia, wzrasta ciśnienie gazu w nim zawartego.

c) FUNKCJONALNY

- charakteryzuje pewne systemy, układy, struktury, czyli pewne całości, których części spełniają wyspecjalizowane funkcje

- przykładem takiej struktury jest organizm ludzki: praca serca stanowi warunek konieczny dostarczania tlenu do mózgu i kończyn - związek między stanem organizmu a stanem serca jest obiektywny i niezależny od świadomości ludzi

np. Praca członków społeczeństwa jest niezbędna do funkcjonowania prawidłowego całego państwa.

d) SUBIEKTYWNO-RACJONALNY.

- związek sprawczy

- działanie podmiotu stanowi warunek konieczny utrzymania się danego stanu całości struktury; działanie to ma charakter świadomy; bez tego działania związek ten nie jest urzeczywistniany; związek oparty jest na relacji działanie świadome - intencja; wpajanie pewnych nawyków…

np. Człowiek uprawia sport by utrzymać dobrą kondycję organizmu. lub Im częściej uczeń uczestniczy w dyskusji o kulturze innych narodów, tym bardziej jest nastawiony tolerancyjnie wobec ludzi wychowywanych w odmiennych kulturach.

e) STRUKTURALNY

- zdanie jest opisujące jako prawda lub fałsz; relacje między porównywanymi osobami, zjawiskami, rzeczami, zdaniami itp.

- zdania oceniane w kategorii prawda - fałsz

- dotyczą relacji o charakterze fizycznym

np. Jeżeli o godz. 12.00 na półkuli północnej stanę twarzą do słońca, to po lewej ręce mam Wschód.

Wiedzę o rodzajach związków wykorzystujemy przy:

• Tworzeniu hipotez i teorii naukowych

• Wyjaśnianiu faktów empirycznych lub prawidłowości

• Tworzeniu programów działania praktycznego

2. Prawda w naukach przyrodniczych.

Na podstawie artykułu „Pojęcie prawdy w naukach przyrodniczych” Wojciecha Sadego w: ZNAK, nr 9 / 1996.

3. Hipoteza.

USYTUOWANIE HIPOTEZY W PROCEDURZE BADAŃ

Etapy badań a hipoteza

1. zdefiniowanie celów badań

2. sformułowanie problemów

3. dobór próby do badania

4. sformułowanie hipotezy

5. wyodrębnienie zmiennej niezależnej i zmiennej zależnej

6. utworzenie kategorii zmiennej niezależnej i zależnej

7. dobór wskaźników potrzebnych do włączenia badanych do utworzonych kategorii

8. wybór metody i techniki badania

Po wykonaniu wyżej wymienionych czynności propedeutycznych następuje przeprowadzenie badań, analiza wyników i sprawdzenie hipotezy.

Typy wiedzy a hipoteza

1. definicje

2. podziały (klasyfikacja, typologie)

3. opisy regularności empirycznych

4. hipotezy

5. generalizacje historyczne

6. prawa nauk empirycznych

7. teorie naukowe

HIPOTEZY ALTERNATYWNE

- to takie, których uwarunkowania obserwowalnego zjawiska są tego samego rodzaju i należą np.do strukturalnych, kulturowych albo osobowościowych

- strukturalne: płeć, wiek, wykształcenie, zawód, wyznanie, rasa, typ społeczności terytorialnej stanowiącej środowisko socjalizacji jednostki do ukończenia szkoły podstawowej, poziom zamożności rodziny, pochodzenia, dzietność rodziny; te cechy wyznaczają szanse do osiągnięcia wartości cenionej w społeczeństwie współczesnym - zamożności, prestiżu, poczucia kontroli nad przebiegiem własnego życia; np. Im wyższe wykształcenie mają członkowie społeczeństwa, tym bardziej pozytywnie oceniają ustrój demokratyczny.

- kulturowe: styl wychowania w rodzinie, hierarchia wartości uznawanych przez członków grupy, wzory przebiegu życia, wzory osobowe, wzory sukcesu, stereotypy; np. Im wyższą pozycję w hierarchii osiągnięć członków grupy ma sukces materialny, tym silniejsza gotowość ich do współpracy.

- osobowościowe: wiedza jednostki, wartości, doświadczenie życiowe, motywy aktywności, aspiracje edukacyjne, umiejętności, nawyki, poczucie podmiotowości, emocje, złudzenia, przekonanie np. o wyznacznikach przebiegu życia; np. Im wyższy poziom empatii mają ludzie, tym większa gotowość do pomagania innym.

Hipotezami alternatywnymi nie są:

1. Kobiety chętniej pomagają innym niż mężczyźni.

2. Im bardziej pozytywne doświadczenia mają ludzie w pomaganiu, tym chętniej innym pomagają.

Potwierdzenie każdej z hipotezy - z w/w - jest prawdopodobne, a potwierdzenie jednej nie ogranicza walorów poznawczych drugiej.

RODZAJE HIPOTEZ ZE WZGLĘDU NA KRYTERIUM MERYTORYCZNE

1. historyczna -np. Im bardziej pozytywnie oceniane są antycypowane skutki zmian w organizacji i kulturze polskiego społeczeństwa przez kategorię społeczną, tym bardziej stanowcze wspieranie owych zmian przez członków tej kategorii. Oraz Biograficzna - np. Studenci ostatniego roku studiów marketingu i zarządzania uczelni w Polsce mają większe szanse uzyskania pracy zgodnie z kierunkiem studiów niż studenci rozpoczynający w tym samym czasie studia na tym samym kierunku.

2. Cyklu życia -np. Jedynym, a przynajmniej głównym powodem, dla którego ludzie oszczędzają, jest zabezpieczenie poziomu konsumpcji po przejściu na emeryturę na równie wysokim poziomie, jak w innych okresach życia.

3. Selekcji - Zgodnie z teorią kapitału ludzkiego rynek pracy jest zdolny do wchłaniania coraz większej ilości coraz lepiej wykształconych pracowników, pod warunkiem, że odpowiadające poszczególnym poziomom wykształcenia zarobki mogą być obniżane.

4. Psychologicznej generalizacji doświadczeń życiowych - zakłada zachodzenie związków przyczynowych między trzema rodzajami zmiennych: położeniem jednostki w strukturze społecznej, jej sytuacją pracy oraz jej wartościami, nastawieniami i stanami psychicznymi. Oraz Socjalizacyjna - klasowo i warstwowo uwarunkowane treści świadomości społecznej są przez rodziców „przekazywane” dzieciom jako wynik kształtowania przez rodziców osobowości ich dzieci; owe „przekazywanie” treści świadomości społecznej są determinowane przez codzienne doświadczenia, w tym przede wszystkim warunki pracy rodziców i warunki nauki dzieci.

5. Efektu edukacji - hipoteza niedostosowania (np. Niedostosowanie najczęściej tłumaczy się większą wrażliwością dziewczynek na stres egzaminacyjny: to, co chłopców jeszcze mobilizuje, dziewczynki już wprowadza w stan dezorganizacji.); hipoteza spiskowa (np. Głosi ona, że egzamin zewnętrzny nie tyle defaworyzuje dziewczynki, ile znosi skutki faworyzowania ich przez szkołę.).

6. Stałości cech obiektu i ich zmianie

7. O członkach grupy i o grupie

8. Pięciu kodów etycznych - np.Produktywność i godność jako wartości etyczne współczesnego społeczeństwa polskiego.; 5 kodów etycznych: 1) AUTONOMII (wartość centralna - dobro innej jednostki), 2) KOLEKTYWISTYCZNA (dobro własnej grupy), 3)DOBRA POWSZECHNEGO (dobro społeczności jako całości), 4) GODNOŚCI (życie w sposób godny), 5) PRODUKTYWNOŚCI (produkcja dóbr)

9. Socjalizacyjna - np. Im bardziej wieś zastygła jako pewien społeczny i cywilizacyjny kompleks, w im większym stopniu w jej społecznej strukturze dominują grupy o niekorzystnych charakterystykach i bardziej ograniczone perspektywy społecznej i przestrzennej mobilności mieszkańców, tym mniejsze szanse na niskie wskaźniki autorytaryzmu.

10. O zawężeniu sceny politycznej w okresie kryzysów politycznych - np. Zawężenie sceny politycznej zachodzić może w szczególnej sekwencji historycznej procesów kryzysowych w ustrojach demokratycznych.

11. Demokratycznych przemocy politycznej - np. Prawdopodobieństwo przemocy politycznej zmienia się istotnie wraz z intensywnością i zakresem funkcjonowania sprawiedliwości normatywnej opartej na powszechnie uznawanych standardach moralnych.

RODZAJE HIPOTEZ ZE WZGLĘDU NA KRYTERIUA EPISTEMOLOGICZNE

1. naukowa - sprawdzalna empirycznie

2. wyjaśniająca - zdanie o nieustalonej jeszcze wartości logicznej, które przyjmujemy tymczasowo za prawdziwe

3. statystyczna - wyrażająca przypuszczenia dotyczące wartości lub współzależści pewnych cech, rozkładów cech itp. w populacji na podstawie znajomości wyników otrzymanych z obserwacji danych cech w próbie; oraz wyjaśniająca - zdanie empiryczne mogące być sprawdzone logicznie przy pomocy zdań pewnej teorii empirycznej i mogące być sprawdzone empirycznie przy pomocy zdań obserwacyjnych, których treść przedstawia wyjaśnienie jakiegoś faktu empirycznego

4. metodologiczna - np.W Polsce najbardziej precyzyjną metodą w oszacowaniu frekwencji wyborczej byłyby badania panelowe na losowej, reprezentatywnej próbie adresowej przeprowadzone w bliskiej odległości czasowej od wyborów.

5. O powiązaniu (korelacji) altruizmu z innymi cechami osób - np. Altruiści egzocentryczni charakteryzują się niższym poziomem samoakceptacji niż altruiści endocentryczni.; opisują współwystępowanie cech osobowych

6. Ogólna - np. Położenie społeczne młodzieży wpływa na jej aspiracje edukacyjne.; oraz szczegółowe - np. Im wyższe wykształcenie ojca, tym wyższe aspiracje edukacyjne dzieci.

7. Zerowa - mówi o tym, że nie istnieje żaden związek pomiędzy dwiema zmiennymi; np. HIPOTEZA: Wzrost poziomu wykształcenia Polaków sprzyja wzrostowi poziomu aspiracji bytowych., a HIPOTEZA ZEROWA: Wzrost poziomu wykształcenia Polaków nie sprzyja wzrostowi poziomu aspiracji bytowych.

8. Post factum - stawiamy ją, kiedy obserwujemy zależność empiryczną między dwoma zmiennymi i następnie proponujemy po prostu wyjaśnienie dla tej zależności

9. Ad hoc - przyjmowana jest do obrony uznawanej teorii, ale nie jest wprowadzana z teorii już uznanej;ma status pomysłu potrzebnego, ale poznawczo wątpliwego, dyskryminowanego prze tych, którzy od teorii naukowej spójności semantycznej i formalnej

II. Wykłady

1. Profilaktyka badawcza.

Profilaktyka badawcza jako:

1. sfera ogółu działa podejmowanych przez ludzi - to jest praktyka społeczna

2. sfera ogółu przekonań regulujących te działania - to jest kultura

Praktyka społeczna - ogół działań, czynności podejmowanych przez człowieka, ludzi o charakterze społecznym.

Kultura - ogól przekonań normatywnych (zw. z celami, jakie ludzie sobie stawiają i chcą osiągnąć) i dyryktywalnych (zw. ze sposobami osiągania celów), regulujących odnośne rodzaje praktyk społecznych.

Rodzaje praktyk społecznych i odpowiadające im rodzaje kultury (wg Kmita).

praktyka społeczna	kultura		cechy specyficzne
Podstawowa (produkcja,wymiana, konsumpcja)	Kultura techniczno - użytkowa (technologiczne rozwiązanie, które z biegiem czasu zmieniały się)		- kryterium użyteczności - postęp technologiczny - zaspokajanie podstawowych potrzeb ludzi
Językowa	Kultura symboliczna	Język	- dość trwała, choć ulega zmianom - bardzo zróżnicowana
Obyczajowa			Obyczaj	- zrozumiała dla uczestników tego samego kręgu kulturowego
Artystyczna			Sztuka	- kryteria zmieniające się w czasie - stosowanie kryteriów formalnego przygotowania zawodowego - moda i kreowanie artystów przez media
Prawno - polityczna			Społeczna świadomość prawno - polityczna	- w systemach demokratycznych wybory legitymizują wiedzę
Pedagogiczna			Społeczna świadomość pedagogiczna	- służąca kształtowaniu pewnego wzoru osobowego o ile taki w społeczeństwie istnieje
Badawcza			Nauka	- logika i intersubiektywna sprawdzalność
Religijna			Religia	- oparta na wiedzy objawionej
Magiczna			Magia	- bardzo ważna w społeczeństwach tradycyjnych - traktowana z „przymrużeniem oka” w społeczeństwach współczesnych
Świecko- światopoglądowa (uprawianie filozofii na gruncie przesłanek świeckich)			Społeczna świadomość świecko - światopoglądowo - twórcza	- istotna w ukształtowaniu ładu społ. - polit. po II wojnie światowej - dziś głosi się deficyt wielkich projektów budujących ład społeczny

2. Różnorodne rozumienie pojęcia nauka i klasyfikowanie jej dyscyplin.

1. współczesna klasyfikacja nauk

NAUKI

kryteria metodyczne

kryteria przedmiotu

Nauki formalne wytworzyły pewne systemy językowe i w ramach nich dokonują pewnych badań. Nauki empiryczne zajmują się tym, co istnieje w rzeczywistości.

2. klasyfikacja Arystotelesa

zajmowanie się nauką było jednocześnie utożsamiane z filozofią

NAUKI

Logika - miała uczyć posługiwania się pojęciami i sądami.

Filozofia - traktowana przez Arystotelesa do poznawania prawdy.

Retoryka - sztuka pięknego argumentowania.

Poetyka - sztuka pisania poezji i utworów literackich.

Polityka - praktyka prawno - polityczna.

Etyka - praktyka świecko - poglądowa.

Filozofia pierwsza = metafizyka - w obszarze praktyki religijnej i świecko - światopoglądowej.

3. klasyfikacja Franciszka Bacona

- zaproponował psychologiczne kryterium podziału nauk odwołując się do 3 władz duszy:

dziedzinę pamięci - historia

dziedzinę wyobraźni - poezja

dziedzinę rozumu - nauka w ściślejszym znaczeniu, a więc filozofia

Historia - opisuje jednakowe fakty, dotyczące zarówno przyrody (h. naturalna), jak i człowieka (h. społeczna).

Filozofia - przedmiotem jej poznania jest Bóg, przyroda i człowiek.

Poetyka - jej przedmiotem było wszystko, o czym pisali ludzie.

Bacon jako pierwszy sformułował cel praktyczny nauki - NAJWYŻSZY CEL JEST W WYNALAZKACH!!!! Nauka miała służyć opanowywaniu przyrody. Postulowała, aby w rozumowaniu stosować indukcje i stopnie uogólnienia.

4. klasyfikacja Augusta Comte

Podzielił nauki na:

- abstrakcyjne - traktują o ogólnych prawdach rządzących elementarnymi faktami przyrody; zajmują się procesami kształtującymi rzeczy, a dokładnie samymi rzeczami; wyróżnił 6 tych nauk: matematykę, astronomię, fizykę (mniej ogólna, bo zajmuje się ciałami ziemskimi), chemię i biologię (ciała żywe), oraz socjologię; za kryterium przyjął większy lub mniejszy stopień ogólności oraz złożoności

- konkretne - o konkretnych zespołach, faktach

W swojej klasyfikacji nie ujął: filozofii (miała tylko pokazywać, zestawiać encyklopedyczne zestawienie osiągnięć nauk szczegółowych), metafizyki (polega na błędnym robieniu bytu z abstrakcji), logiki (zajmuje się abstrakcjami oderwanymi od rzeczywistości) oraz psychologii (niemożliwe jest bycie jednocześnie obserwatorem i obserwowanym).

5. Pozytywizm

W pozytywistycznym punkcie widzenia można upatrywać:

- współczesnego rozumienia nauk

- działań Milla, Herberta, Spencera

6. Scjentyzm

- ruch umysłowy, pogląd bazujący na wyłącznym i całkowitym zaufaniu do nauki

- wyrazicielem tego poglądu był Karl Person, zajmujący się rachunkami prawdopodobieństwa, statystyką, antropologią, socjologią, historią oraz eugeniką (nauka o rasach).

3. Zmienne i wskaźniki.

ZMIENNE

Stosując terminologię metodologiczną powiemy, że część pierwsza hipotezy, zawarta między „im…tym…” jest zmienną niezależną, a część druga po: „tym…” jest zmienną zależną. Zmienna niezależna oznacza prawdopodobne uwarunkowanie (przyczynę) opisywanego w hipotezie związku między zjawiskami (np. styl wychowania w rodzinie), a zmienna zależna oznacza prawdopodobne następstwo (skutek) opisanego w hipotezie związku (np. gotowość ucznia do pomagania rówieśnikom).

Do zmiennych zależnych dobieramy zmienne niezależne, np.

Zm. zależna: POZIOM AGRESJI W SZKOLE

Zm. niezależne: POZIOM NAUCZANIA, TYP SZKOŁY, STOSOWANE SANKCJE, APROBATA DLA REGUŁ, ZAJĘCIA SPORTOWE itp…..

WSKAŹNIKI

Definicja - wskaźnikiem jakiegoś zjawiska Z nazywać będziemy takie zjawisko W, którego zaobserwowanie pozwoli nam (w sposób bezwyjątkowy lub z określonym lub choćby wyższym od przeciętnego prawdopodobieństwem) określić iż zaszło zjawisko Z.

Przykłady wskaźników do zmiennej: POZIOM ZAMOŻNOŚCI

W1 - posiadanie oszczędności

• Brak jakichkolwiek oszczędności niski poziom zamożności

• Posiadanie oszczędności w wysokości do 5 tys. zł średni poziom zamożności

• Posiadanie (…) powyżej 5 tys, zł wysoki poziom zamożności

W2 - dochód na osobę w rodzinie

• Do 500 zł npz

• 501 - 800 zł śpz

• 801 zł i powyżej wpz

Typy wskaźników:

1. wskaźniki empiryczne - takie które można sprawdzić i są obserwowalne, opisują relacje między wskaźnikiem i zjawiskiem

np. Zaczerwienione policzki (W) są wskaźnikiem empirycznym podwyższonej temperatury ciała (Z).

2. wskaźniki definicyjne - stosowane w celu ustalenia definicji jakiegoś terminu i ustalenia jego znaczenia

np. Pilnym uczniem (Z) będziemy nazywali takiego ucznia, który chodzi na wszystkie lekcje (W1), odrabia zadania domowe (W2), osiąga dobre oceny (W3).

3. wskaźniki inferencyjne - kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego inferuje się zajście zjawiska nieobserwowalnego

np. Uśmiech (W) jest inferencyjnym wskaźnikiem zadowolenia (Z).

4. Hipoteza w różnych ujęciach.

1. hipoteza wg małej encyklopedii logiki

- zdanie niepoddane wystarczającemu sprawdzeniu, przyjęte prowizorycznie (wypowiedź, której możemy przypisać określoną wartość: prawda lub fałsz)

- zdanie empiryczne zawierające przynajmniej jeden termin nie obserwacyjny, czyli teoretyczny (dotyczy czegoś, co nie jest bezpośrednio obserwowane, pozwala wyjaśnić rezultaty pewnych obserwacji)

- wszelkie zdanie empiryczne nie będące spostrzeżeniowym (ma objaśnić coś, dotyczyć rzeczywistości, ale nie może komunikować o rzeczy możliwej do zaobserwowania)

b) hipoteza wg Edwarda Hajduka

Zdanie uznane za hipotezę musi spełniać następujące postulaty:

- opisywać związek zdarzeń, zjawisk, cech

- informować o kierunku oddziaływania zjawiska na inne zjawisko

- posiadać budowę,która nie utrudnia sprawdzenia go w badaniach empirycznych

- być zdaniem twierdzącym a nie przeczącym

- być zdaniem prawdopodobnym, uwzględniającym stan wiedzy w danej dyscyplinie nauki

- podlegać sprawdzeniu w badaniach empirycznych, przed jego akceptacją;nie ma bowiem innego sposobu ustalenia czy jest ono prawdziwe, czy fałszywe

c) hipoteza wg Babbie'go

- hipotezę lokuje w kontekście teorii i budujących je aksjonomatów

- aksjonomaty - podstawowe twierdzenia uznane za prawdziwe, na których opiera się teoria

- hipoteza - szczegółowe, sprawdzalne oczekiwanie wobec rzeczywistości, które wynika z ogólniejszej tezy

- teza - szczególne wnioski dotyczące relacji między pojęciami, które wyciąga z podstawowych założeń

- badanie potwierdzi teorię tylko w sposób pośredni - sprawdzając konkretne hipotezy wyprowadzone z teorii i tez

d) wg Mieczysława Łobockiego

- musi dać się zweryfikować

- opisuje związki między dającymi się zbadać faktami, zdarzeniami'

- powinna być wysoce prawdopodobna

- jest wnioskiem z dotychczasowych obserwacji i doświadczeń badacza

- jest stwierdzeniem wyrażonym jednoznacznie i w sposób możliwie uszczegółowiony

5. Skale pomiarowe.

I. Skala Likerta - to w metodologii badań społecznych pięciostopniowa skala porządkowa, którą wykorzystuje się w kwestionariuszach ankiet i wywiadach kwestionariuszowych, dzięki której uzyskać można odpowiedź dotyczącą stopnia akceptacji zjawiska, poglądu itp. Skala ta składa z kafeterii liczącej pięć odpowiedzi ułożonych w porządku od stopnia całkowitej akceptacji, do całkowitego odrzucenia. Badany ma za zadanie określić w jakim stopniu zgadza się z danym twierdzeniem.

Przykładowe warianty opisane na skali:

1. - zdecydowanie zgadzam się,

2. - raczej zgadzam się,

3. - nie mam zdania,

4. - raczej nie zgadzam się,

5. - zdecydowanie nie zgadzam się

Liczba możliwych do wyboru odpowiedzi powinna być nieparzysta (najczęściej 5), tak, żeby środkowe stwierdzenie było możliwie najbardziej neutralne. Badany wybiera tę możliwość, która najbardziej odpowiada jego odczuciom. W badaniach poprawności tezy badawczej, założonej dla zbioru lub jednostki z określonej galerii skategoryzowanych odpowiedzi wyznacza się predylekcje (szczególne upodobanie, wysoką skłonność do kogoś albo czegoś). Pozwala to za pomocą w/w skali określić paradygmat (najogólniejszy model) zbioru lub jednostki.

Przykład:

Zadowolenie z pracy:

1. nie jestem zadowolony

2. jestem umiarkowanie zadowolony

3. jestem bardzo zadowolony

Czy jest Pan (i) zadowolony (a) z:

- zakresu swoich obowiązków 1 2 3

- ilości obowiązków 1 2 3

- otrzymywanego wynagrodzenia 1 2 3

- kontaktów z przełożonymi 1 2 3

- kontaktów ze współpracownikami 1 2 3

- poczucia sensu wykonywanej pracy 1 2 3

Określamy min.i max. Slkali, zakreślamy i szukamy „granic zadowolenia”.

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

nie zadowolony umiarkowanie zadowolony bardzo zadowolony

Sprawdzenie poprawności skali Likerta:

1. obliczamy łączną liczbę punktów wszystkich badanych i porządkujemy rosnąco lub malejąco

2. 25% tych, którzy mają najniższe wyniki traktujemy jako grupę „dolną”, a 25% z najwyższymi wynikami jako grupę „górną”

3. porównujemy każde stwierdzenie stosując test t - Studenta

t =

II. Skala Guttmana - rodzaj skali składającej się z szeregu stwierdzeń dotyczących tego samego problemu/zagadnienia i hierarchicznie uporządkowanych. Cechą skali Guttmana jest to, że odpowiedź twierdząca na pierwsze lub kolejne stwierdzenie powinno powodować również odpowiedzi pozytywne na wszystkie następne stwierdzenia. Przykładowa skala Guttmana może wyglądać następująco:
Czy zgadasz się, żeby cudzoziemcy mieszkający w Polsce przez dłuższy okres czasu mieli prawo do:
1. otrzymania obywatelstwa polskiego i pełni praw obywatelskich
2. karty stałego pobytu
3. kupna ziemi lub nieruchomości
4. założenia własnej firmy
5. pozwolenia na pracę najemną
6. pozwolenia na naukę
7. przedłużenia wizy pobytowej.

Skala Guttmana wykorzystywana jest przede wszystkim do badania postaw, stopnia akceptacji zjawisk budzących kontrowersje społeczne itp. Im wcześniej respondent zaczyna odpowiadać twierdząco na jakieś stwierdzenie, tym większa jest jego akceptacja określonych postaw, zachowań i zjawisk.

Przykład: Czy zarabiasz przynajmniej:

1. 100 zł TAK NIE

2. 200 zł TAK NIE

3. 300 zł TAK NIE

4. 400 zł TAK NIE

jak dochodzimy do pułapu NIE - to wiemy, że każda kolejna odpowiedź też będzie negatywna

Sprawdzenie poprawności skali Guttmana za pomocą techniki Cornella:

- obliczmy „współczynnik odtwarzalności”, który nie powinien być niższy niż 0, 85

współczynnik odtwarzalności = 1 -

III. Skala Bogardusa - rodzaj skali stosowanej w badaniach społecznych do określenia dystansu społecznego; skala ta bywa również nazywana skalą dystansu społecznego. Skala Bogardusa pozwala określić w jakim stopniu członkowie danej społeczności wyrażają swoje przyzwolenie na nawiązanie relacji z członkami innej grupy społecznej (narodowej, rasowej, religijnej itp.).

Przykładowe pytanie mierzone skalą Bogardusa może wyglądać następująco:
A. Czy byłbyś skłonny zgodzić się, aby człowiek narodowości cygańskiej:
1. przyjechał z wizytą turystyczną do Twojego kraju TAK / NIE
2. dostał kartę stałego pobytu w Twoim kraju TAK / NIE
3. został obywatelem Twojego kraju TAK / NIE
4. został mieszkańcem Twojego miasta TAK / NIE
5. został Twoim sąsiadem TAK / NIE
6. został Twoim kolegą z pracy TAK / NIE
7. został Twoim kolegą w życiu prywatnym TAK / NIE
8. został partnerem twojego syna/córki. TAK / NIE

Jeśli uzyskamy 8 punktów = duże przyzwolenie, a 0 = brak przyzwolenia.

6. Typy wypowiedzi.

1. Orzekające

- funkcja opisująca nauki

- opisują cechy, rzeczy, osoby (Socjologia jest nauką społeczną.)

- opisują zależności między cechami (Im wyższą pozycję społeczną ma członek grupy, tym większy ma wpływ na jej działalność.)

- są twierdzące (Polska leży w Europie.) i przeczące (Nie jest tak, że Polska leży w Europie.)

- nie są zdaniami w rozumieniu logiki (Jutro będzie środa. lub Pada deszcz.)

przykłady:

Gubin leży nad Nysą.

Nieprawda, że Kraków leży nad Odrą.

------------------------------------------------

Dziś świeci Słońce.

2. Wartościujące

- unikamy ich w nauce, ponieważ wywołują spory; każdy broni swojego zdania

przykłady:

Dobrze, że ludzie pomagają sobie wzajemnie.

Kwiat róży jest piękny.

Kupiec Z jest uczciwy.

--------------------------------------------------------

Zawodnik A przebiegł szybciej niż zawodnik B.

Maszyna X pracuje wydajniej niż maszyna Y.

3. Normatywne

- poprzez wypowiedź staram się wpłynąć na działanie, zachowanie

przykłady:

Należy przestrzegać przepisów drogowych.

Sędzia powinien wydawać sprawiedliwe wyroki.

Pisz czytelnie.

---------------------------------------------------

Słuchaj uważnie tego, co mówią do ciebie ludzie starsi.

1

FORMALNE

(matematyka, logika)

EMPIRYCZNE

PRZYRODNICZE

SPOŁECZNE

FIZYCZNE

BIOLOGICZNE

LOGIKA

Kryt. przedmiotu

METAFIZYKA

FILOZOFIA TEORETYCZNA

FILOZOFIA PRAKTYCZNA

Kryt. funkcji rozumu dwojakiego życia

FIZYKA

MATEMATYKA

FILOZOFIA PIERWSZA

ETYKA

POLITYKA

(retoryka, ekonomika,poetyka)

M1 - M2

(V1)2 + (V2)2

n (n - 1)

Liczba wszystkich błędów

Liczba pytań x liczba respondentów

M1, M2 - średnie w grupach

(V1)2, (V2)2 - suma kwadratów odchyleń od średniej

---