Absolutorium - określenie aktu prawnego, który dokonywany jest przez organ upoważniony (np. parlament) na podstawie sprawozdania rachunkowego, który ma na celu stwierdzenie prawidłowości działania finansowego organu wykonawczego w określonym przedziale czasowym.
Autonomia parlamentarna - niezależność izb parlamentu w działaniu polegająca na swobodnym kształtowaniu swoich organizacji wewnętrznych, trybów i terminów pracy.
Balotaż - sposób wyboru kandydata, kiedy żaden z kandydatów nie uzyskał w trakcie głosowania wymaganej większości. Ponowne głosowanie nad tymi kandydaturami, które zdobyły największe poparcie w pierwszym głosowania.
Budżet państwa - plan finansowy polityki państwa, uwzględniający planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy.
Cenzus wyborczy - warunki określające przyznanie obywatelowi czynnego i biernego prawa wyborczego (zdolność do wybierania organów władzy, zdolność kandydowania do członkostwa w nich). [cenzus wieku, cenzus wykształcenia, cenzus zamieszkania, cenzus majątkowy, cenzus płci].
Dekret- akt prawny o mocy ustawy nie pochodzący od parlamentu, lecz pozostający pod jego kontrolą, wydawany jest przez prezydenta tylko w stanie nadzwyczajnym.
Dezyderat - rodzaj aktu prawnego zawierającego oficjalnie wystosowywane postulaty lub życzenia kierowane przez jedną instytucję do drugiej.
Domicyl - miejsce lub państwo, które z prawnego punktu widzenia jest uważane za miejsce stałego zamieszkania osoby fizycznej lub za siedzibę osoby prawnej. Przykładem może być wymóg domicylu (minimum 14 lat) w stosunku do kandydata na urząd Prezydenta USA.
Dysonans konstytucyjny - przełamanie konwenansu konstytucyjnego. Wykorzystanie przez organ państwa jego uprawnień do celów ubocznych nie związanych z prawem.
Gerrymandering - celowy podział okręgów wyborczych w sposób pozwalający na zmaksymalizowanie osiąganych korzyści wyborczych dla ugrupowań rządzących, mających wpływ na kształtowanie ordynacji wyborczej.
Frekwencja wyborcza - odsetek osób uprawnionych do głosowania, które oddały swój głos w czasie wyborów bądź referendum.
Immunitet - instytucja prawna, osoba z niej korzystająca nie podlega określonym przepisom, do przestrzegania których inne osoby są zobowiązane. Immunitet może też oznaczać ograniczenie odpowiedzialności prawnej danej osoby z tytułu pełnienia przez nią określonej funkcji.
Immunitet formalny - Immunitet formalny nazwany jest również immunitetem osobistym. Ograniczenie odpowiedzialności prawnej (w szczególności odpowiedzialności karnej) danej osoby ze względu na pełnioną funkcję na czas pełnienia tejże funkcji.
Immunitet materialny (parlamentarzysty) - trwałe wyłączenie spod przepisów sankcjonujących określone zachowanie. Immunitet materialny parlamentarzysty, oznacza iż poseł oraz senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za działania wchodzące bezpośrednio w zakres sprawowania ich funkcji parlamentarnych, np. za wystąpienia w parlamencie, sposób głosowania, zgłaszane inicjatywy ustawodawczej. Zakaz ten trwa w trakcie oraz po ustaniu mandatu parlamentarzysty i nie może zostać uchylony.
Interpelacja - jest jedną z form kontroli parlamentarnej. Polega na skierowaniu zapytania przez posła do Prezesa Rady Ministrów, lub konkretnego ministra, do prezesa NIK lub prezesa NBP. Na zapytanie odpowiedź musi być udzielona w ściśle określonym terminie (21 dni), możliwe jest również przeprowadzenie nad nią debaty parlamentarnej.
Incompatibilitas - zakaz łączenia stanowisk w różnych organach spełniających różne funkcje przez tę samą osobę. Organy władzy wzajemnie się kontrolują.
Klauzula europejska - dopuszcza ograniczenie w wykonywaniu suwerenności na podstawie dobrowolnej umowy międzynarodowej. Nowa konstytucja, przewidując i uwzględniając taką sytuację jak możliwość wstąpienia naszego państwa do Unii Europejskiej stanowi na tą okoliczność właśnie tą klauzulę.
Klauzula supremacyjna - głosi iż najważniejszym prawem kraju jest konstytucja i przepisy wydane na podstawie konstytucji.
Klauzula zaporowa - próg wyborczy, minimalny procent poparcia wyborców uprawniający komitet wyborczy do uczestniczenia w rozdziale mandatów. W Polsce 5% dla partii i komitetów , 8% dla koalicji.
Kluby poselskie - zgodnie z regulaminami Sejmu i Senatu, klub poselski tworzy co najmniej 15 posłów, a senacki 7 senatorów. Posłowie wraz z senatorami mogą tworzyć wspólny klub parlamentarny.
Koła poselskie - jedna z form zrzeszenia posłów i senatorów w polskim parlamencie. Zgodnie z regulaminami Sejmu i Senatu, zarówno koło poselskie, jak i senackie musi liczyć co najmniej 3 członków.
Konstruktywne wotum nieufności - rodzaj wotum nieufności zabezpieczający przed pochopnym odwołaniem rządu przez parlament i tym samym utrudniający destabilizację systemu politycznego. W tym rozwiązaniu głowa państwa przyjmuje dymisje rządu tylko wtedy, gdy część parlamentu, która wystąpiła o wotum nieufności jednocześnie zgłosiła i uzyskała poparcie większości parlamentu dla kandydata na nowego premiera. W myśl postanowień Konstytucji RP z 1997 roku Sejm może uchwalić wotum nieufności w stosunku do Rady Ministrów większością ustawowej liczby posłów (co najmniej 231) na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na nowego Prezesa Rady Ministrów.
Kontrasygnata - dodatkowe podpisanie aktu prawnego (ustawy lub rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważność i przenoszące odpowiedzialność na podpisującego.
Konwent seniorów - składa się z członków Prezydium oraz przewodniczących klubów i kół parlamentarnych. Opiniowanie planu prac sejmu i ustalanie porządku poszczególnych posiedzeń.
Kurenda - rodzaj urzędowego pisma obiegowego, które wysyłane jest do wszystkich zainteresowanych stron. W Polsce w ten sposób mogą być rozpatrywane dokumenty Rady Ministrów.
Legitymizacja - uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych.
Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych - powoływany przez głowę państwa lub rząd do dowodzenia całością sił zbrojnych danego państwa w czasie wojny.
Mandat przedstawicielski—imperatywny- przedstawiciel reprezentuje swoich wyborców i powinien wykonywać ich zalecenia. Można go odwołać, gdy nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań.
Mandat wolny - poseł reprezentuje cały zbiorowy podmiot suwerenności, nie jest więc związany instrukcjami wyborców, nie można ich odwołać.
Minister bez teki - potoczne określenie ministra, który nie kieruje resortem. Wypełnia jedynie zadania określone przez Prezesa Rady Ministrów.
Ombudsman - niezależny urzędnik do którego można się odwoływać po wyczerpaniu możliwości prawnych. W Polsce rolę ombudsmana pełni RPO.
Organ monokratyczny - przeciwieństwo organu kolegialnego, organ jednoosobowy, np. Prezydent czy Minister.
Partia interesu - dążą do realizacji interesów pewnych grup społecznych [Krajowa Partia Emerytów i Rencistów]
Partia światopoglądu - formułują pewne abstrakcyjne zasady i na ich podstawie budują model państwa.
Pat legislacyjny - Jest to zablokowanie prac pomiędzy Sejmem a Senatem. Dotyczy to rozpatrzenia przez Sejm uchwały Senatu dotyczącej projektu ustawy.
Legislacja- proces tworzenia przez organy państwowe i samorządowe aktów prawnych powszechnie obowiązujących na danym terenie. Utożsamiana z kompetencjami parlamentu związanymi z uchwalaniem ustaw.
Prawo konstytucyjne - obejmuje normy regulujące ustrój ekonomiczny, polityczny i społeczny państwa, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.
Prerogatywa - przywilej, uprawnienie wynikające z zajmowanego stanowiska.
Policja Sesyjna - ogół uprawnień Marszałka Sejmu służących mu do zapewnienia porządku na Sali obrad.
Pytanie prawne - każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi zależy rozstrzygnięcie toczącej się przed sądem sprawy.
Quorum - ciała kolegialne mogą funkcjonować w sposób ważny tylko przy założeniu obecności pewnej minimalnej liczby członków. Przykładowo uchwalenie ustawy przez Sejm wymaga obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów; kworum wynosi więc 230 posłów.
Rada Gabinetowa - zwoływana przez Prezydenta w celu omówienia szczególnie ważnych spraw. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta RP.
Ratyfikacja- jeden ze sposobów wiązania państwa postanowieniami umowy międzynarodowej.
Reasumpcja - ponowne podjęcie przyjętej wcześniej uchwały powodujące nieważność pierwszego głosowania. W Sejmie dopuszczalne w przypadku, gdy wynik głosowania budzi uzasadnione wątpliwości.
Referendum abrogacyjne- przeprowadza się dla uchylenia istniejącej ustawy, istniejącego prawa.
Referendum lokalne- może być przeprowadzane na terytorium gminy , powiatu bądź województwa w różnych kwestiach .
Referendum ogólnokrajowe- polscy obywatele wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.
Referendum konsultatywne- nie mają mocy wiążącej, charakter opiniodawczy.
Referendum ratyfikacyjne- parlament uchwala ustawę ale do wejścia jej w życie potrzebne jest jej ratyfikowanie w drodze referendum.
Samoistne stosowanie konstytucji - jedna z naczelnych zasad konstytucji, art8 - Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio.
Umowa międzynarodowa- jest nią każde porozumienie zawarte pomiędzy RP a podmiotem lub podmiotami prawa międzynarodowego bez względu na nazwę i formę i niezależnie od tego czy jest zawierane w imieniu państwa, ministra czy rządu.
Ustawa budżetowa - jeden z najważniejszych aktów prawnych w państwie, określający jego roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki zwane budżetem państwa. Projekt ustawy budżetowej opracowany przez ministra finansów, uchwalany jest przez Radę Ministrów i przedstawiany sejmowi i senatowi do 31 października każdego roku.
Weto kieszonkowe - występujące w USA, ma charakter absolutny; dotyczy sytuacji, gdy projekt ustawy zostaje przesłany Prezydentowi do podpisu w ciągu ostatnich 10 dni sesji Kongresu. Prezydent nie zajmując stanowiska wobec takiego projektu przesądza o jego nie wejściu w życie jako ustawy.
Wybory Wielostopniowe - stosowane do roku 1936 w ZSRR, w tych wyborach wyborcy powoływali bezpośrednio organy przedstawicielskie najniższego szczebla (rady miejskie i wiejskie), zaś organy wyższego stopnia wybierane były przez organy bezpośrednio niższe.
Zakaz subdelegacji - organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji.
Zasada autonomii parlamentu - polega na uznaniu wyłącznej właściwości parlamentu (jego izb) do podejmowania pewnych rozstrzygnięć.
Zasada Dyskontynuacji - parlament, który kończy swoją kadencję, zamyka wszystkie sprawy nad którymi pracował niezależnie od tego na jakim są etapie i nie przekazuje ich nowemu parlamentowi.
Legislatywa- organ władzy ustawodawczej, ustanowienie prawa.
Egzekutywa- władza wykonawcza w państwie, zadanie: wykonywanie ustaw. W Polsce charakter dwuczłonowy - Prezydent i Rząd.
Konstytuanta- zgromadzenie ustawodawcze, zadania: opracowywanie oraz uchwalanie konstytucji państwa.
Inicjatywa ustawodawcza - zgłoszenie projektu przez upoważniony organ, które zobowiązuje parlament do jego rozpatrzenia. Projekt składany jest na ręce Marszałka Sejmu. Inicjatywa ustawodawcza należy do:
Grupie przynajmniej 15 posłów
Komisji sejmowej
Senatowi
Prezydentowi
Radzie Ministrów
Grupie co najmniej 100 tysięcy obywateli.
Nowelizacja- jest to zmiana częściowa aktu normatywnego; nie przeprowadza się jeśli ustawa była już kilkakrotnie nowelizowana, należy opracować nową ustawę. Niedopuszczalna jest nowelizacja dorozumiana - dawny przepis zastępuje się nowym, nie wskazując w nim dokonywanych zmian. Nowelizuje się tekst pierwotny aktu lub jego tekst jednolity, nie wolno nowelizować przepisu nowelizującego.
Rewizja-zmiana całkowita, taka zmiana konstytucji, która narusza jej zmiany naczelne; likwidacja Senatu- naruszenie dwuizbowego Parlamentu.
Status prawny- akt prawny regulujący zadania, strukturę organizacyjną i sposób działania podmiotu prawa publicznego lub prywatnego.