Oświecenie(1688-1795) - określane często jako Wiek Rozumu to prąd kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na wiek XVIII. Ludzie oświecenia najbardziej cenili to, co można pojąć rozumem. W Polsce idee oświecenia przyjęły się później niż w pozostałych krajach Europy zachodniej, co było związane z tym, że mieszczaństwo zyskało większe znaczenie dopiero w II poł. XVIII w. Przyjmuje się, że ramy czasowe polskiego oświecenia od lat 40. XVIII wieku do roku 1822, z zastrzeżeniem, iż niektóre przejawy klasycyzmu przetrwały do połowy XIX w. Specyfiką polskiego oświecenia był niespotykany gdzie indziej udział kleru katolickiego w tym ruchu. Klasycyzm epoki oświecenia-literatura epoki oświecenia stara się odkrywać racjonalne prawa rządzące naturą i człowiekiem.Dlatego triumfuje wówczas klasycyzm dążący do jasności porządku i harmonii.Spod mnogości zjawisk, drogą rozumnego wyboru pisarze wydobywają ogólne zasady.Dąży się do prostoty stylu oraz przejżystości myśli.Osiągnięcie tego ideału ułatwiają reguły sztuki.Właśnie owo uzależnienie od reguł stanie się cechą charakterystyczną klasycyzmu XVIII stulecia.Sądzono wówczas że tylko przestrzeganie surowych przepisów zapewnia sztuce prawdziwą doskonałość. Rokoko-był to styl który rozwinął się w sztuce XVIIIw. w opozycji do dominującego w tej epoce klasycyzmu.W miejsce uroczystej dostojnej sztuki klasycznej pojawia się styl dekoracyjny kameralny subtelny który wziął nazwę od ulubionego wówczas ornamentu w kształcie muszli(z fr.rocaille”muszla”)W literaturze rokoko objawiał się zamiłowaniem do elegancji formy i subtelności treści.Najczęstszym tematem była zmysłowa miłość. Sentymentalizmem-nazywamy prąd literacki,który rozwinął się w europejskim oświeceniu w opozycji do dominującego klasycyzmu.Sentymentalizm był nastawiony na penetrację wewnętrznego,uczuciowego życia człowieka.Wmiejsce charakterystycznego dla klasycyzmu kultu rozumu sentymentaliści głosili pochwałę czułości i prostoty;w miejsce zachwytu nad dobrodziejstwami kultury-zachwyt nad pięknem przyrody.Literatura sentymentalna pogłębiła analizę psychologiczną postaci.W poezji przełamała zaś suchy i wzniosły ton języka klasycyzmu,zwracając szczególną uwagę na śpiewność i melodyjność wiersza. . |
Sensualizm (łac. sensus zmysł) - pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (poznanie odbywa się poprzez przeprowadzanie logicznych doświadczeń) i jest tylko bardziej lub mniej złożonym kompleksem spostrzeżeń Empiryzm-pogląd głoszący że swiat należy badac poprzez doświadczenie.Nic czego nie można zbadać doświadczalnie wg.empirystow nie jest prawdą, a kazda teze należy potwierdzic praktycznie. Bajka - utwór wierszowany, najczęściej żartobliwy, zawierający morał (pouczenie). Morał może znajdować się na początku lub na końcu utworu, albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jest alegoryczność . Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta i przedmioty, które uosabiają typy ludzkie i cechy charakteru. Każda bajka posiada charakter dydaktyczny. Satyra - gatunek literacki łączący w sobie epikę i lirykę (także inne formy wypowiedzi) wywodzący się ze starożytności (pisał je m.in. Horacy), ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne, prezentuje świat poprzez komiczne wyolbrzymienie, ale nie proponuje żadnych rozwiązań pozytywnych. Cechą charakterystyczną satyry jest karykaturalne ukazanie postaci. Istotą satyry jest krytyczna postawa autora wobec rzeczywistości, ukazywanie jej w krzywym zwierciadle. Sielanka - utwór poetycki przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego; idylla. przen. beztroskie, spokojne, pogodne życie, otoczenie pozwalające na takie życie, niczym nie zmącona miłość. Przybiera najczęściej kształt lirycznego monologu, poprzedzonego lub przeplecionego opisem lub dialogiem
|
Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja) - uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawnyRzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (pokonstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją[1][2]. Konstytucja 3 maja została ustanowiona ustawą rządową przyjętą tego dnia przez sejm. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jej złotej wolności. Konstytucja wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Konstytucja zniosła zgubne instytucje, takie jak liberum veto, które przed przyjęciem Konstytucji pozostawiało sejm na łasce każdego posła, który, jeśli zechciał - z własnej inicjatywy, lub przekupiony przez zagraniczne siły, albo magnatów - mógł unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały. Konstytucja 3 maja miała wyprzeć istniejącą anarchię, popieraną przez część krajowych magnatów, na rzecz monarchii konstytucyjnej. W tym samym czasie przetłumaczono Konstytucję na język litewski. Trzeci rozbiór Polski 1795
Stanisław August Poniatowski był ostatniom królem RP. Przykładał wielką uwagę do rozwoju kultury, szkolnicta, a także sztuki. Objął mecenat nad twórcami i artystami. Wpierał ich finansowo, zapewniał miejsca pracy i godziwe wynagrodzenie.
Czasopiśmiennictwo: Oświecenie obfitowało w donośne wydarzenia polityczne, działalność reformatorską oraz powoływanie nowych instytucji. Skutkiem tego była bogata publicystyka i rozwój prasy. Czasopisma okresu oświecenia to:
|
Ateizm- już w starożytności pojawiły się poglądy podważające istnienie bogów.Do epoki oświecenia głoszenie ateizmu tj. poglądu odrzucającego ideę wyższej siły,która stworzyła świat i nim rządzi,było dosyć niebezpieczne.Dopiero myśliciele XVIIIw. śmiało przyznają się do wizji świata bez Boga. |
1773 - powstanie Komisji Edukacji Narodowej (KEN). Był to oficjalny urząd państwowy o charakterze ministerstwa oświaty (pierwsza władza oświatowa w Europie o charakterze ministerstwa). Król Stanisław August Poniatowski przekazał do dyspozycji KEN majątek rozwiązanego zakonu jezuickiego. Zadaniem KEN było zreformowanie oraz lepsze zorganizowanie szkolnictwa. W ramach kompetencji leżało również szkolenie kadry nauczycielskiej. Pierwszym przewodniczącym KEN był bp Ignacy Massalski, a jego następcą Michał Jerzy Poniatowski. Działacze komisji to m.in. Ignacy Potocki, Adam Kazimierz Czartoryski, Andrzej Zamoyski. Zasługi KEN: OBIADY CZWARTKOWE W czasach Oświecenia król Stanisław August Poniatowski był inicjatorem przemian w dziedzinie kultury. Otaczał się ludźmi wykształconymi: publicystami, pisarzami, artystami, a także patriotami, którzy pracowali nad reformami państwa. Stanisław August posiadał wspaniałą rezydencję w Warszawie, zwaną Pałacem na Wodzie. Pałac Łazienkowski zaprojektowany był przez Dominika Merliniego i Jana Krystiana Kamsetzera. Przy Pałacu zbudowano również Teatr na Wyspie, który funkcjonuje do dziś. Wybitni ludzie tej epoki zapraszani byli przez króla do Pałacu Łazienkowskiego na obiady, tzw. obiady czwartkowe, podczas których prowadzono rozmaite dyskusje. Rozmawiano na tematy literatury, sztuki, muzyki oraz rozpatrywano sprawę Polski. Spotkania te wywierały ogromny wpływ na rozwój oświecenia polskiego. Na obiadach czwartkowych bywali: Stanisław Konarski, Andrzej Zamoyski, Ignacy Krasicki, Józef Wybicki, Stanisław Trembecki, Adam Naruszewicz i Franciszek Bohomolec.
|
.