Nurty:

Merkantylizm (XVII w.) pierwszy spójny system zasad polityki gospodarczej; duże znaczenie handlu zagranicznego; aktywne wspieranie rozwoju eksportu; ochrona rodzimego rynku; stały dopływ kruszców; rozbudowa infrastruktury; Liberalizm gospodarczy (XVIII w.) Smith i Ricardo; rola państwa ma być ograniczona do roli „nocnego stróża”; jedynym regulatorem jest rynek (niewidzialna ręka rynku) homo economicus - leseferyzm; ograniczanie ingerencji państwa w gospodarkę, deregulację, obniżanie podatków, liberalizację handlu; gospodarka wolnorynkowa dąży do równowagi; ekonomia klasyczna; Interwencjonizm państwowy (lata 30 XX w.) ekonomia keynesowska - Keynes 1936r. ///(czarny czwartek); rewolucja przemysłowa, zjawiska kryzysowe, monopolizacja gospodarki → ograniczają skuteczność sprawnego funkcjonowania rynku; idea państwa opiekuńczego; polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych; w celu pobudzenia popytu, ograniczenia bezrobocia, podniesienia poziomu życia → podniesienia tempa wzrostu gospodarczego; Neoliberalizm (lata 70 XX w.); obrona zasad wolnego rynku, antyetatyzm, niechęć do związków zawodowych; monetaryzm: Friedman; krytyka nadmiernego interwencjonizmu, zwłaszcza nadmiernego wydatkowania środków z budżetu państwa oraz aktywnego wykorzystywania polityki pieniężnej dla stymulowania gospodarki; przeciwdziałanie inflacji; państwo powinno opierać się na gospodarce, ale bez nadmiernego wydawania pieniędzy z budżetu (zwolennik - Balcerowicz), nowa ekonomia klasyczna: szkoła racjonalnych oczekiwań; całkowite odrzucenie możliwości wpływu polityki gospodarczej na gospodarkę państwa; dbać o stabilność; państwo ma tylko stwarzać warunki do funkcjonowania w gospodarce; ekonomia podażowa: (zwiększenie produkcji - podaży na rynku, przycięte wydatki socjalne); reaganomika (USA, `80) obniżanie podatków; stymulowanie inwestycji; pobudzanie oszczędności; prywatyzacja sektora publicznego; decentralizacja; hamowanie inflacji; thatcheryzm (Wielka B, '80) denacjonalizacja; demonopolizacja; ograniczenie siły związków zawodowych; ich odpowiedzialność finansowa; uwolnienie gospodarki od nienowoczesnych gałęzi produkcji; liberalizacja handlu; obniżenie wydatków socjalnych; dyscyplina budżetowa (Thather - zwana żelazną damą); walka z inflacją

Rachunek dochodu narodowego:

PKB - produkt krajowy brutto, czyli wartość wytwarzanej produkcji, mówi ile sprzedaliśmy i podaje wartość sprzedawanej produkcji, wytwarzanej na terenie danego kraju lub wartość dochodów uzyskanych z jej sprzedaży. PNB - produkt narodowy brutto, wartość sprzedawanej produkcji wytwarzanej przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez należące do nich czynniki wytwórcze Dochód narodowy - PNB w cenach czynników produkcyjnych.- minus amortyzacja (utrata wartości na skutek użytkowania) i - minus kwota niezbędna do odtworzenia zużytego kapitału. PKB per capita- wskaźnik poziomu życia i zadowolenia. Wzrost gospodarczy - przyrost realnego PKB, czyli wzrost PKB skorygowany o inflację (większa produkcja, a nie droższa). Wzrost ekstensywny - będący konsekrują zwiększenia nakładów czynników produkcji (czyli ziem, pracy, kapitału). Wzrost intensywny - będący konsekwencją postępu technicznego (nowsze, wydatniejsze technologie, nowe systemy organizacji pracy) co zwiększa produktywność i wydajność czynników produkcji. Cykl koniunkturalny: okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej; aktywność ulega nasileniom i załamaniom; cykl to okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem; może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. fazy cyklu: recesja - zrozumienie gospodarki, kryzys - dołek, kruczenie gospodarki, ożywienie - wzrost, BOOM, prosperity Przyczyny wahań koniunkturalnych: cykl polityczny; nierównomierny (w czasie) wzrost czynników produkcji i ich produktywność; rozbieżność między tempem wzrostu popytu i podaży; teoria plam na słońcu - kulturę kontrolują, generują urodzaj co przekłada się na produkcje; teoria innowacji (falowe pojawianie się innowacji techniczno- organizacyjnych) -wzmożone innowacje → wzmożone inwestycje → wzmożona produkcja → nadwyżka podaży → ograniczenie inwestycji → spadek produkcji... itd. Rodzaje wahań koniunkturalnych: krótkie - 3,5; średnie 8-10 lat; długie - 50-60 lat; Długie cykle wiążą się z epokowymi innowacjami: 1 duża fala (1787 - 1842) - rewolucja przemysłowa - praca maszyn; 2 fala (1843-1897) - kolej żelazna; 3 fala (1898-1945) - elektryczność i wynalazki z dziedziny chemii; 4 fala (1946- połowa lat 90 XX wieku) - rozwój budownictwa i motoryzacji; 5 fala - obecnie - technologia informacyjna

Polityka fiskalna - manipulowanie poziomem podatków płaconych przez społeczeństwo i wydatków państwa. Ogół decyzji rządu dotyczący wydatków i podatków, jest częścią polityki finansowej państwa, której podstawowymi zadaniami są: redystrybucja dochodów, stabilizacja gospodarki - wykorzystywanie dochodów i wydatków budżetu państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu gospodarczego. Cele: - dostarczenie państwu dochodów, - funkcja lokacyjna; - funkcja rozdzielcza; - funkcja stabilizacyjna. Ekspansywna a restrykcyjna polityka fiskalna: ekspansja - obniżanie podatków, zwiększanie wydatków publicznych; polega na np. obniżaniu podatków i innych obciążeń fiskalnych, wprowadzeniu ulg podatkowych, zwiększeniu ich skali lub liczby podmiotów do nich uprawnionych, z drugiej zaś na zwiększaniu wydatków publicznych czy wspieraniu nowych dziedzin. jej skutkiem jest wzrost deficytu budżetowego (bądź obniżenie nadwyżki), powinna być prowadzona w okresach osłabienia gospodarczego. restrykcja - podnoszenie podatków, nowe podatki, zmniejsza wydatki publiczne. restrykcyjna fiskalna, inaczej twarda polityka; ogranicza ona popyt; powinna być prowadzona w okresach prosperity. Aktywna a pasywna polityka fiskalna. Aktywna - rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania wahaniom koniunktury, stabilizacji cen, ograniczania bezrobocia. Pasywna - wykorzystywanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury. Są nimi np. podatek progresywny (rosnący) - PIT (było 19, 30, 40%, jest 18 i 32% dla różno zarabiających); podatek liniowy. Budżet państwa - plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa. Dochody budżetu państwa. Cła; dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw; opłaty skarbowe, sądowe, notarialne; podatki - przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych. rodzaje podatków: podatki dochodowe (od osób fizycznych i przedsiębiorstw); podatki konsumpcyjne (VAT, akcyza); podatki majątkowe (od posiadanego majątku i przenoszenia majątku), podatek proporcjonalny - jedna stopa podatkowa; podatek progresywny - im większe dochody, tym większy podatek; podatek degresywny - im większy dochód, tym mniejszy podatek. Wydatki budżetu państwa: wydatki społeczno-kulturalne i socjalne; wydatki związane z pełnieniem funkcji interwencyjnych w gospodarce; wydatki związane z obsługą długu publicznego; związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo funkcji obronnych, administracyjnych, wymiaru sprawiedliwości itd. Deficyt budżetowy oznacza sytuację, gdy wydatki budżetowe przewyższają dochody. Nadwyżka budżetowa - dochody budżetowe przewyższają wydatki. Dług publiczny - suma wszystkich zobowiązań sektora publicznego wobec podmiotów krajowych i zagranicznych z tytułu wyemitowania papierów wartościowych oraz zaciągniętych kredytów i pożyczek. ///dług publiczny to suma deficytów z lat poprzednich pomniejszona o spłaconą część zobowiązań.

Polityka pieniężna:

prowadzi bank centralny (Narodowy Bank Polski) - podejmuje on decyzje w zakresie podstawowych stóp procentowych oraz kształtowania podaży pieniądza. Podaż pieniądza - suma gotówki w obiegu oraz wkładów na żądanie, inaczej depozytów typu a vista w systemie bankowym. Ścisła kontrola podaży pieniądza należy do podstawowych zadań banku centralnego, warunkuje stabilność siły nabywczej pieniądza (brak/niską inflację). Narzędzia kontroli podaży pieniądza. 1. operacje otwartego rynku - polegają na zakupie albo sprzedaży przez bank centralny papierów wartościowych bankom komercyjnym; są głównym, sprawnym i elastycznym sposobem kontrolowania przez bank centralny ilości pieniądza w gospodarce; oprocentowanie tych papierów to tzw. stopa referencyjna (interwencyjna) - najważniejsza stopa, stanowiąca bazę dla innych stóp) ////to operacje krótkoterminowe (w Polsce np. 7 dniowe papiery - bony pieniężne), 2. zmiany stóp procentowych banku centralnego. 3. zmiany stopy rezerw obowiązkowych - rezerwa obowiązkowa - minimalna wielkość rezerw gotówkowych w kasie banku komercyjnego; ustalana jako procent ogólnej sumy depozytów bankowych; obecnie wynosi w Polsce 3,5% (środki te oprocentowane są 0,9 stopy redyskontowej).Rodzaje stóp procentowych: Banku centralnego; Międzybankowa - Wibor - średnie oprocentowanie, na jakie banki skłonne są udzielić pożyczek bankom polskim. Baza cen transakcji finansowych. Dotyczy pożyczek tylko w złotówkach. Wibid - stopa procentowa jaką banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków. Tylko złotówki. Euribor - średnie oprocentowanie pożyczek w euro na międzybankowym rynku europejskim. Tylko w Euro. Libor - średnie oprocentowanie pożyczek udzielanych na rynku międzybankowym. Baza cen transakcji finansowych. Dla 5 największych walut (dolar, euro, funt, jen, frank). Banków komercyjnych; Referencyjna (interwencyjna) - Rentowność skarbów papierów wartościowych. Stopy NBP: Referencyjna - po której dokonuje się operacji otwartego rynku; bank centralny organizuje interwencyjne zasoby lub sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych; dokonuje tzw. operacji otwartego rynku, która ma na celu przywrócenie równowagi na rynku pieniężnym. Lombardowa - bank centralny udziela bankom komercyjnym jednodniowych pożyczek pod zastaw papierów wartościowych; określa maksymalne oprocentowanie na rynku międzybankowym, czyli pieniądz banku centralnego, jest najdroższy na rynku międzybankowym. Depozytowa - wyznacza poziom oprocentowania jednodniowych depozytów, jakie banki komercyjne mogą składać w banku centralnym. Określa najniższe oprocentowania na ryku międzybankowym. Redyskontowa - określa cenę, po której bank centralny kupuje od banku komercyjnego weksle, które banki komercyjne przyjęły wcześniej od swoich klientów. Dyskontowa - obowiązuje od stycznia 2010. Punkt procentowy (pp.) - jest bezwzględną różnicą między wielkościami wyrazowymi procentowo; Jeden procent nie ma większego znaczenia. Jeden punkt procentowy jest gigantyczny.

Inflacja:

Proces wzrostu ogólnego poziomu cen. Koszyk inflacyjny - to jakie produkty są wrzucane, których ceny się mierzy. Konstruuje się „koszyk” określonych dóbr i na jego podstawie monitoruje się zmiany ceny - stopę inflacji. Przyczyny inflacji - popytowa: nadmiar pieniędzy w gospodarce w stosunku do ilości towarów na rynku; nadmiernej ilości pieniądza w obiegu a w efekcie nadmiernego popytu (zbyt duża emisja pieniądza przez bank centralny; obniżka stóp procentowych; obniżanie podatków; zwiększenie wydatków publicznych; szybkie tempo wzrostu gospodarczego); za duży popyt w stosunku do wielkości podaży (ilości produktu na rynku); nabywcy muszą konkurować ze sobą o zbyt małą ilość dóbr, skąd godzą się na ich ceny. Podażowa - inflacja pchana przez koszty; producenci ustalają wyższe ceny a obniżają produkcję; wzrost konkurencji; wzrost oprocentowania kredytów i podatków; wzrost obciążeń fiskalnych; wzrost płac. Siła inflacji (rodzaje inflacji ze względu na wysokość stopy inflacji) - brak inflacji - 0d 0 do 2% w skali roku; inflacja pełzająca - kilka procent; pod kontrolą banku centralnego, nie zakłóca przebiegu procesów gospodarczych; inflacja krocząca - kilkanaście %; ma tendencje do wymykania się spod kontroli i może deformować procesy gospodarcze; inflacja galopująca - powyżej 20% w skali roku; poza kontrolą; powoduje narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych... hiperinflacja (inflacja szalejąca) - gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z powodu inflacji. Koszty inflacji - złudzenie inflacyjne, niepewność i ryzyko, koszty zbieranych zelówek (np. strata czasu na wybieranie drobnych kont), koszty zmienianych cen, wyższy podatek dochodowy, straty wierzycieli, koszty psychiczne. Stagflacja - ('70) utrzymywanie się wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia. Sposoby przeciwdziałania inflacji. - ścisła kontrola podaży pieniądza; ograniczenie wahań popytu globalnego; polityka strukturalna (prywatyzacja przedsiębiorstw; wspieranie prywatnych przedsiębiorców; pobudzanie konkurencji; ograniczenie siły związków zawodowych. Deflacja - przeciwieństwo inflacji.

Bezrobocie:

Siła robocza -to liczba ludzi pracujących lub poszukujących pracy. Bezrobocie - to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy i jednocześnie nie mających zatrudnienia. Struktura bezrobocia: do 24 lat - 22,5%; 25-34 - 28,9%; 35-44 - 18%, 45-54 - 21,4%, pow. 54 - 9%; Rodzaje bezrobocia: - frykcyjne - niemożliwy do obniżenia, minimalny poziom bezrobocia występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie, to osoby o ułomnościach lub zmieniające zawód. To bezrobocie chwilowe. - strukturalne- powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy. Jest konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji strukturalnej produkcji. To bezrobocie trwałe. - Keynowskie -przyczyną jest zbyt mały popyt globalny. wynikające z niedostatku popytu na produkty pewnych działów gospodarki. - klasyczne - płaca jest utrzymywana powyżej poziomu zapewniającego równowagę na rynku pracy. Naturalne - osoby, które przy danych warunkach nie chcą pracować (2-3% siły roboczej). Przyczyny bezrobocia: zbyt mały popyt; niedopasowanie kwalifikacji; zbyt wysokie płace; wysokie zasiłki; wzrost wydajności; wzrost kosztów pracy;

Sposoby walki z bezrobociem: ekonomia podażowa czyli oddziaływanie na siłę roboczą; obniżanie podatków i ZUS-u; liberalizacja prawa pracy; osłabienie wpływu związków zawodowych; zwiększenie różnicy między płacą minimalną a zasiłkiem; dotacje na przekwalifikowanie pracowników; oddziaływanie na popyt na pracę, czyli na pracodawców; obniżanie podatków i ZUS-u; liberalizacja; stabilność przepisów; ulgi podatkowe i dotacje dla inwestorów; lepsza infrastruktura. Prywatne skutki bezrobocia: osoby dobrowolnie bezrobotne - dla nich koszt bezrobocia jest niższy niż korzyści. Osoby przymusowo bezrobotne - pogorszenie sytuacji materialnej. Społeczne skutki bezrobocia: Pozytywne: konkurencja między szukającymi; podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy, realokacja siły roboczej, osłabia presję na wzrost płac. Negatywne: obniżenie dochodu społeczeństwa, obciążenie budżetu państwa, skutki psychospołeczne, Emigracja, Utrata kwalifikacji.

Gospodarka otwarta:

Kurs walutowy - cena, po której wymieniane są dwie waluty. Czynniki określające kurs: Popyt i Podaż. - Obroty handlowe w stosunkach dwustronnych, wymiana usług, ruch turystyczny, przepływ technologii itp., czyli tzw. bilans płatniczy. - Polityka walutowa rządu, która między innymi określa system kursów. Skutki zmiany kursu walutowego: Dewaluacja - spadek siły nabywczej danej waluty wobec innej waluty. System kursu stałego. Deprecjacja - spadek siły nabywczej danej waluty wobec innej waluty. System kursu płynnego. Rewaluacja - wzrost siły nabywczej danej waluty w stosunku do waluty obcej. System kursu stałego. Aprecjacja - wzrost siły nabywczej danej waluty w stosunku do waluty obcej. System kursu płynnego. Bilans płatniczy - usystematyzowane zestawienie wszystkich transakcji zawieranych pomiędzy mieszkańcami danego kraju a zagranicą. Saldo bilansu płatniczego - stan wykonania i korzyści transakcji na początku i na końcu roku? Skutki nierównowagi w bilansie płatniczym: nadwyżka: presja inflacyjna - szybki wzrost bazy monetarnej, której źródłem są nadwyżki bilansu płatniczego. implikacja deficytów w innych krajach (negatywne gdy dla danego kraju liczy się kooperacja międzynarodowa). Deficyt: stały deficyt może spowodować wyczerpanie rezerw państwowych. Bilans handlowy - wartość eksportu netto. Gdy eksport (X) jest większy od importu (Z), występuje

nadwyżka handlowa. Gdy import przewyższa eksport, gospodarka wykazuje deficyt handlowy. Rezerwy dewizowe - zasób walut obcych przechowywany przez krajowy bank centralny. Znaczenie rezerw dewizowych - są inwestowane i przynoszą wysoki dochód bankowi centralnemu. Dzięki temu bank wypracowuje wysoki zysk, który niemal w całości zasila budżet. wspierają stabilność kursu waluty;

---