Neurologia- ogólne pojecia-wykl.1, Neurologia


NEUROLOGIA I NEUROCHIRURGIA

WYKLAD 1

03.11.2007

Podręczniki:

  1. „Neurologia” Weiner i Levitt

  2. „Neurologia praktyczna” Prusiński

  3. „Kliniczne podstawy fizjoterapii” Nowotny

Temat: Podstawowe zagadnienia neurologii. Wprowadzenie.

Omawiane:

Układ ruchowy

Układ czuciowy

UKŁAD RUCHOWY

Na układ ruchowy składają się:

Układ ten składa się z:

    1. Układ piramidowy

    2. Układ pozapiramidowy

    3. Układ móżdżkowy

    4. Neuron ruchowy obwodowy.

UKŁAD PIRAMIDOWY

Odpowiada za inicjowanie ruchów dowolnych.

Rozpoczyna się w korze mózgu w zakręcie przedśrodkowym, biegnie promienistością wzrokową do torebki wewnętrznej. Następnie do pnia mózgu, konarów, mostu, rdzenia przedłużonego, rdzenia kręgowego do powróżków bocznych (80%) i powróżków przednich (20%). Część drogi piramidowej kończy się w śródmózgowiu w jądrach nerwów gałkoruchowych, a część w dalszej części pnia mózgu w jądrach ruchowych nerwów czaszkowych w jądrze nerwu 7, 9, 10, 11 i 12. Droga, która biegnie w rdzeniu kończy się na komórkach rogów przednich tj. komórkach ruchowych alfa i gamma.

Uszkodzenie układu piramidowego powyżej skrzyżowania daje niedowład po stronie przeciwnej. Uszkodzenie poniżej skrzyżowania daje niedowład i objawy uszkodzenia po tej samej stronie.

Objawy uszkodzenia:

  1. Niedowład lub porażenie (brak ruchu) - główny objaw- osłabienie siły mięśniowej, niedowład oceniamy przy pomocy skali Lovetta, osłabienie jest różne w zależności od poziomu uszkodzenia układu piramidowego.

Poziomy uszkodzenia układu piramidowego:

Przy uszkodzeniu rdzenia na poziomie piersiowym mamy niedowład lub porażenie mm tułowia od poziomu uszkodzenia w dół i porażenie nóg.

Przy uszkodzeniu rdzenia lędźwiowego mamy porażenie nóg.

  1. Wzmożone napięcia mm. typu spastycznego, tj. scyzorykowego. Napięcie bada się poprzez ruchy bierne u pacjenta i przy wykonywaniu ruchów napotykamy opór tylko na początku ruchu. Wszystkie mm. szkieletowe są stale w stanie lekkiego fizjologicznego napięcia. Napięcie to regulowane jest przez odruch monosynaptyczny oraz układ gamma.

Na odruch momosynaptyczny składa się:

  1. Wygórowanie odruchów fizjologicznych ścięgnowych, tj. odruchu kolan, skokowego, z m. dwugłowym i trzygłowym, które polega na rozciąganiu mięśni spowodowane wzmożonym odruchem monosynaptycznym z powodu utraty hamującego wpływu układy piramidowego.

  2. Objawy patologiczne - w kończynie górnej objaw Hoffmana i objaw Jacobsona, a w kończynie dolnej objaw Babińskiego.

UKŁAD POZAPIRAMIDOWY.

Jest to układ ruchowy, który harmonizuje nasze ruchy i dostosowuje postawę ciała do ruchów dowolnych i odpowiada za ruchy automatyczne.

Anatomiczny ośrodek układu to jądra podkorowe, na które składa się:

  1. Jądro soczewkowate - składa się ze skorupy i gałki bladej (stare ewolucyjnie). Skorupa i jądro ogoniaste tworzą twór zwany prążkowaniem (powstałe w trakcie ewolucji).

  2. Jądro ogoniaste

  3. Jądro podwzgórzowe

  4. Jądro czerwienne

  5. Istota czarna

Do tych jąder dochodzą z kory drogi dośrodkowej z wyjątkiem gałki bladej. Drogi dośrodkowe pozapiramidowe są to drogi czerwienno-rdzeniowe, siatkowordzeniowe i przedsionkowordzeniowe.

Objawy uszkodzenia układu pozapiramidowego:

  1. Zaburzenia ruchowe, wyróżniamy:

    1. Zubożenie ruchowe wyrażane brakiem mimiki twarzy, brakiem gestykulacji, współruchów w czasie chodzenia, znieruchomieniem sylwetki;

    2. Nadmiar ruchów w postaci ruchów mimowolnych. Ruchy te to: drżenia, ruchy pląsawice, ruchy atetotyczne (ruchy na obwodzie kończyn, toniczne ustawienie palców), ruchy nijoklonie (zrywania mięśniowe), uchy baliczne (rzucania całym tułowiem).

  2. Zaburzenia w napięciu mięśniowym

    1. Wzmożenie napięcia mięśniowego typu plastycznego, czyli sztywności mięśniowej, napięcie wzmożone podczas całego ruchu biernego w kończynach górnych typu koła zębatego, a w kończynie dolnej typu rury ołowiowej;

    2. Obniżenie napięcia mięśniowego przy uszkodzeniu prążkowania, tj. uszkodzenie skorupy i jądra ogoniastego; mamy ruchy mimowolne, pląsawice i obniżone napięcie mięśniowe tzw. zespół hiperkinetyczno-hipotoniczny; zubożenie ruchowe i wzmożone napięcie mięśniowe, czyli zespół hipokinetyczno-hipertoniczny.

UKŁAD MÓŻDŻKOWY.

Składa się z móżdżka i jego drogi oraz połączenia. Móżdżek składa się z półkul móżdżku i robaka. Główne drogi móżdżku to:

Objawy uszkodzenia móżdżku:

    1. ataksja - niezborność ruchów, którą badamy przy pomocy próby palec-noc, pięta-kolano

    2. dysmetria - badamy poprzez unoszenie kończyn i ich nagłe zatrzymanie

    3. drżenie zamiarowe - próba palec-palec, palec-nos

    4. asynergia tułowia - podczas chodzenia górna część zostaje w tyle

    5. adiadochokineza - niemożność wykonania ruchów naprzemiennych, badanie poprzez nawracanie i odwracanie dłoni

    6. oczopląs

    7. mowa skandowana

    8. obniżenie napięcia mięśniowego

    9. zaburzenia równowagi, dodatnia próba Romberga (stać baczność z oczami zamkniętymi)

    10. chód na szerokiej postawie

NEURON RUCHOWY OBWODOWY.

Komórki alfa rogu przedniego razem ze swoim aksonem, który biegnie do mięśnia i stanowi ostateczną drogę ruchową. Akson wchodzi w skład korzeni przednich splotów nerwowych i nerwów obwodowych i biegnie do mięśnia.

Objawy uszkodzenia:

  1. Niedowład lub porażenie

  2. napięcie mięśniowe obniżone wskutek przerwania łuku odruchowego monosynaptycznego

  3. odruchy fizjologiczne osłabione, zniesione wskutek przerwania łuku odruchowego monosynaptycznego

  4. objaw wyróżniający - zaniki mięśniowe

UKŁAD CZUCIOWY

Składa się z:

  1. receptory - zakończenia nerwów wrażliwe na konkretne bodźce

  2. włókna nerwowe czuciowe - tworzące drogi czuciowe

  3. neurony czuciowe

Wyróżniamy receptory:

    1. wolne zakończenia nerwowe wrażliwe na ból i temperaturę

    2. otorbione narządy końcowe, ciałka dotykowe Meisnera, mieszki włosowe wrażliwe na dotyk, ciałka blaszkowate Vattera Paciniego wrażliwe na ucisk

    3. receptory czucia głębokiego znajdujące się w ścięgnach mięśni, stawach w podwięziach i przewodzą czucie ułożenia uświadomionego i nieuświadomionego

Drogi czuciowe:

  1. czucia głębokiego uświadomionego - (wszystkie drogi czuciowe znajdują się w receptorach i stanowią wypustkę komórki czuciowej zwoju międzykręgowego) wchodzi do rdzenia korzeni tylnych i biegnie powróżkami tylnymi po tej samej stronie do jąder znajdujących się w rdzeniu przedłużonymi i tam zaczyna się następna droga, którą nazywamy wstępującą przyśrodkową, która ulega skrzyżowaniu i biegnie do wzgórza (jądro czuciowe) do jądra brzusznego bocznego tylnego. W tym jądrze zaczyna się droga wzgórkowo-korowa, która biegnie do zakrętu zarodkowego - czucie głębokie ułożenia uświadomionego (dzięki tej drodze przy zamkniętych oczach mamy poczucie w jakiej pozycji jest nasze ciało).

  2. czucia głębokiego nieuświadomionego - zaczyna się w receptorach, ścięgnach, mięśniach, podwięziach, stawach jako wypustka komórki zwoju międzykręgowego i biegną do jądra pierścieniowego rdzenia i stamtąd (tam ulega przerwaniu) jako druga droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna biegną do robaka móżdżku po tej samej stronie. Inne włókna drogi czuciowej nieuświadomionej biegną do rogów tylnych rdzenia, tam ulegają przerwaniu i tam zaczyna się droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia, która jest częściowo skrzyżowana, a częściowo nieskrzyżowana.

Uszkodzenie drogi czucia głębokiego uświadomionego daje ataksje tylnopowróżkową - jest to ataksja wyrównywana częściowo przez wzrok przy próbie palec-nos, otwarcie oczu powoduje, że ataksja się zmniejsza.

Uszkodzenie dróg czucia głębokiego nieuświadomionego powoduje ataksję móżdżkową.

Droga czucia dotyku - zaczyna się w receptorach dotyku, biegnie do komórek zwoju międzykręgowego, następnie druga jej wypustka biegnie poprzez korzenie tylne do komórek rogu tylnego i stamtąd przechodzi na drugą stronę jako droga rdzeniowo-wzgórzowa do wzgórza - droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia. We wzgórzu trzecia droga wzgórkowo-korowa dochodzi do kory zakrętu zarodkowego, ta droga rdzeniowo-wzgórzowa przednia chociaż skrzyżowana dostaje liczne gałązki z pierwszego neuronu (komórki zwoju międzykręgowego) powstaje obustronne unerwienie i przy połowiczym uszkodzeniu zaburzenia dotyku są bardzo skąpe.

Droga czucia bólu i temperatury - zaczyna się w wolnych zakończeniach nerwowych, biegnie do komórki zwoju międzykręgowego i stamtąd do rogów tylnych rdzenia do tzw. substancji galaretowatej i tam zaczyna się „neuron i droga rdzeniowo-wzgórzowa”, która przechodzi na stronę (krzyżuje się) i biegnie w powróżkach bocznych do wzgórza do jądra brzusznego bocznego tylnego. Tam ulega przerwaniu i zaczyna się III droga wzgórkowo-korowa, która kończy się w zakręcie zarodkowym.

Objawy uszkodzenia dróg czuciowych na różnym poziomie:

  1. Pozycje nerwów obwodowych zależą od uszkodzenia nerwu obwodowego:

    1. Uszkodzenie nerwu pośrodkowego

Przyczyny uszkodzenia na poziomie ramienia: uraz drążący, infekcje dożylne w okolicy zgięcia łokciowego, złamania kości przedramienia, guzy okolicy przedramienia, krwiak przedramienia, neuropatia splotu barkowego.

Przyczyny uszkodzenia na poziomie nadgarstka: zespół cieśni nadgarstka, uraz drążący, złamanie kości nadgarstka.

Porażenie: zginacza promieniowego nadgarstka, mięśni nawrotowych, zginacza głębokiego palców, mięśni kciuka.

Upośledzenie: zginana wszystkich palców w bliższych stawach międzypaliczkowych, zginania wskaziciela i kciuka we wszystkich stawach, odwodzenia i przeciwstawienia kciuka, wyprostowane palce I i II, zaburzenia czucia.

    1. Neru łokciowego

Przyczyny uszkodzenia w okolicy kciuka: uraz drążący, złamanie z przemieszczeniem, zapalenie stawów, ucisk nerwu w rowku łokciowym kłykcia przyśrodkowego, zespół kanału łokciowego.

Przyczyny uszkodzenia w okolicy nadgarstka: torbiel galaretowata nadgarstka, zapalenie stawów, brak osłabienia zginaczy nadgarstka, palców małego i serdecznego, brak zaburzeń czucia.

Przyczyny uszkodzenia w obrębie ręki: powtarzalny uraz, zapalenie stawów, torbiel galaretowata nadgarstka, uszkodzeniu wyłącznie głębokie gałęzie ruchowe.

Porażenie: mięśni międzykostnych, przywodziciela kciuka, mięśni kłębika, zginacza łokciowego nadgarstka.

Zniesienie odwodzenia i przywodzenia palców, upośledzenie przywodzenia kciuka. Ręka szponiasta - przestrzenie międzykostne zapadnięte, kłębik spłaszczony, palce lekko zgięte w stawach międzypaliczkowych, mały palec w odwodzeniu. Zaburzenia czucia.

    1. Nerwu promieniowego

Przyczyny uszkodzenia: uraz drążący, złamanie trzonu kości ramiennej, ucisk w obrębie dołu pachowego spowodowany opatrunkiem gipsowym, proces rozrostowy w obrębie dołu pachowego, ucisk w rowku promieniowym kości ramiennej.

Porażenie: m. trójgłowego, ramienno-promieniowego, prostowników ręki i placów, prostownika kciuka, nawrotnego obłego przedramienia, prostownika długiego kciuka.

    1. Nerwu pachowego

Przyczyny: uraz, mononeuritis multiplex, neuropatia splotu barkowego.

Nerw zaopatruje mięsień ramienny oraz unerwia niewielki obszar skóry na bocznej powierzchni ramienia w jego górnej części.

    1. Nerwu piersiowego dł.

Przyczyny: uraz barku, długie dźwiganie ciężkich przedmiotów, neuropatia splotu barkowego, mononeuritis multiplex, gwałtowne ruchy ramienia.

Nerw unerwia m. zębaty przedni, odpowiedzialny za stabilizację łopatki. „Łopatka skrzydłowata” - odstawanie łopatki przy próbie wyciągnięcia rąk w przód przeciw oporowi. Upośledzenie unoszenia przed sobą KG. powyżej głowy.

    1. Nerwu strzałkowego

Przyczyny: uraz drążący stawu kolanowego, złamanie z przemieszczeniem, uraz lub ucisk na nerw w okolicy głowy kości strzałkowej, neuropatia obwodowa, rodzinna neuropatia z nadwrażliwością na ucisk.

Objawy: niemożność wykonania ruchu stopą na zewnątrz i ku górze, upośledzenie zginania grzbietowego stopy i palców, stopa końsko-szpotawa, chód koguci i brodzący, zanik mięśni grupy strzałkowej.

    1. Nerwu piszczelowego

Przyczyny: złamania kości piszczelowej, uraz dołu podkolanowego.

Objawy: upośledzenie zginania podeszwowego stopy i palców, upośledzenie odwracania w stawie skokowym, zanik mięśni łydki i podeszwy, zniesienie odruchu skokowego, upośledzenie czucia podeszwowej okolicy stopy.

    1. Nerwu kulszowego

Przyczyny: uraz drążący, ucisk zewnętrzny, guzy i tętniaki w okolicy miednicy, ucisk przez ciężarną macicę, złamanie kości udowej i miednicy, zabiegi chirurgiczne na stawie biodrowym, urazy po porodach.

Objawy: osłabienie i zanik zginaczy stawu kolanowego oraz wszystkich mięśni poniżej stawu kolanowego, zniesienie odruchu skokowego, upośledzenie czucia obejmujące całą stopę.

    1. Nerwu udowego

Przyczyny: uraz, cewnikowanie tętnicy udowej, guzy i tętniaki wewnątrz jamy brzusznej, krwiak wewnątrz jamy, ropień mięśnia lędźwiowo-udowego, przepuklina udowa, tętniak tętnicy udowej.

Objawy: osłabienie prostowania w stawie kolanowym, niewielkie osłabienie zginania w stawie biodrowym, zanim czworogłowego, zniesienie odruchu kolanowego, upośledzenie czucia na przedniej powierzchni uda.

    1. Uszkodzenie splotu barkowego górnego i dolnego

Przyczyny: urazy pachy, urazowe przemieszczanie głowy kości ramiennej, długotrwała narkoza z odwiedzionym ramieniem, żebro szyjne, nowotwory szczytu płuca.

Porażenie górne (Erba-Duchenne'a): dotyczy głównie mięśni obręczy barkowej, zniesienie odwodzenia ramienia i zginania przedramienia, kończyna zwisa wzdłuż tułowia wyprostowana w łokciu, a przedramię jest nawrócone, zaburzenia czucia w obrębie bocznej strony barku i ramienia.

Porażenie dolne (Dejerine-Klumpkego): dotyczy krótkich mięśni rąk, porażenie i zaniki mięśniowe obejmujące drobne mm. dłoni prowadzące do powstania „ręki szponiastej”, zaburzenia czucia głównie łokciowej strony kończyny, niekiedy objaw Homera.

  1. Objawy uszkodzenia dróg czuciowych w rdzeniu - przy połowiczym uszkodzeniu mamy po stronie uszkodzenia zaburzenia czucia głębokiego, a po stronie przeciwnej zaburzenia czucia bólu i temperatury.

  2. Objawy uszkodzenia pnia mózgu - daje zespoły naprzemienne tzn. po stronie przeciwnej do uszkodzenia zaburzenia czucia wszystkich rodzajów, a po stronie ogniska obustronne uszkodzenie nerwów czaszkowych.

  3. Zaburzenia czucia przy uszkodzeniu dróg czuciowych na poziomie torebki wewnętrznej - połowicza znieczulica lub znieczulica obejmująca też twarz.

  4. Uszkodzenie kory - dotyczą zazwyczaj dłoni lub stopy jednej kończyny i mają charakter astereognozji tj. niemożność rozpoznania przedmiotu na podstawie dotyku.

Afazja - zaburzenie mowy pochodzenia korowego.

Rozróżniamy typy:

  1. ruchowa niepłynna spowodowana uszkodzeniem ośrodków mowy w zakręcie czołowym dolnym (ośrodek Broka), pacjent rozumie mowę, ale nie potrafi mówić;

  2. czuciowa płynna spowodowana uszkodzeniem ośrodka mowy Wernikiego w zakręcie skroniowym górnym i środkowy, pacjent nei rozumie mowy, ale potrafi mówić chociaż jego mowa jest niezrozumiała, bezsensowna, bo nei kontroluje wł. mowy;

  3. mieszana czuciowo-ruchowa;

  4. amnestyczna pacjent nie potrafi przypomnieć sobie nazwy przedmiotów, nazwisk;

  5. transkotykalna czuciowa lub ruchowa przy której zachowane jest powtarzanie;

  6. przewodzenie mowa niegramatyczna i zaburzone powtarzanie

Badanie afazji odbywa się przez:

Dysartie - zaburzenia mowy spowodowane niesprawnością aparatu wykonawczego tj. niesprawnością mięsni gardła, języka, podniebienia, krtani, powodujące choroby mm. nerwów 9, 10, 12 oraz uszkodzenie drogi piramidowej, pozapiramidowej, móżdżku. Mowa niewyraźna, bełkotliwa.

Stopniowanie zaburzeń przytomności.

Wyróżniamy 4 stopnie:

  1. śpiączka - chory nie wykonuje ruchów spontanicznych, zniesione odruchy fizjologiczne, reakcje bólowe oraz kontakt słowny.

  2. Półśpiączka - wykonywane ruchy spontaniczne, zachowane odruchy fizjologiczne i reakcje ruchowe, natomiast niezachowanie kontaktu słownego.

  3. Stan zamroczenia - wykonywane ruchy spontaniczne, zachowane odruchy fizjologiczne i reakcje bólowe, wykonywane proste polecenia, np. otwarcie ust czy oczu i odpowiedz kilkoma prostymi słowami: tak, nie, boli.

  4. Stan senności - kiedy pacjent łatwo zasypia, ale po przebudzeniu zachowuje się prawidłowo.

7


Wyszukiwarka