FINANSE MIĘDZYNARODOWE
Finanse jest to proces ekonomiczny, który opiera się na dwóch filarach:
gromadzeniu środków finansowych (jest pierwotne i ważniejsze)
rozdysponowaniu środków pieniężnych
Wszelkie dziedziny nauki i praktyki, które w nazwie zawierają słowo „finanse” również opierają się na tych dwóch filarach, np. rachunkowość finansowa, matematyka finansowa itp.
Finanse międzynarodowe (FM) należy traktować jako dziedzinę nauki i praktyki, której istotą są transakcje finansowe o transgranicznym charakterze.
Transakcja (łac. transactio= dokonanie) - zawarcie umowy, zwłaszcza handlowej dot. Kupna lub sprzedaży określonego towaru.
FM można rozpatrywać w skali makro i mikro.
Mikro - międzynarodowe finanse przedsiębiorstw (pepsi, Shell); o FM można mówić, gdy chociaż jedna ze stron biorących udział w zawieranej transakcji ma swoją siedzibę za granicą (nie muszą być tylko 2 strony)
Makro - FM państw, regionów i instytucji o zasięgu ponadnarodowym
Miejscem egzemplifikacji FM jest w praktyce rynek. Rynek to abstrakcyjne miejsce, w którym spotykają się siły podaży i popytu na określony towar, w określonym czasie.
Wyróżnia się różne rodzaje rynków w zależności od kryteriów.
Struktura rynku finansowego
Rynek finansowy:
Rynek pieniężny dotyczy transakcji, których zapadalność wynosi do 12 miesięcy; służy do spłaty zobowiązań bieżących
Rynek kapitałowy obejmuje wszelkie instrumenty i instytucje zapewniające sprawną cyrkulację środków, praw i przedmiotów, których wartość można określić. Prawo do spadku, przedmioty, np. dzieła sztuki.; dot. Transakcji, których zapadalność wynosi ponad 12 miesięcy; RK służy do inwestycji długoterminowych.
Główne strefy finansowe świata
Strefa (niem. streifen) obszar wydzielony z większego terenu (np. strefa 51)
Waluta - są to jednostki pieniężne oficjalnie obowiązujące w danym państwie i mające ustawową moc zwalniania od zobowiązań pieniężnych przy regulowaniu wszelkiego rodzaju płatności.
Waluta obca (dewizy) - należności denominowane w obcych środkach płatniczych o najwyższym stopniu płynności oraz obce środki pieniężne posiadające natychmiastową zdolność płatniczą w obrocie międzynarodowym
Płynność - zdolność do zamiany elementów majątku na środki pieniężne, im więcej środków pozyskanych w krótkim czasie tym większa płynność.
Denominacja - ekwiwalentne przeliczenie płac i cen na inną (lub nową) jednostkę pieniężną
Ekwiwalent - to inaczej równoważnik, równowartość, odpowiednik, w sensie ekonomicznym jest to towar, w którym jest wyrażona wartość innego towaru. Ekwiwalent ogólny dla wszystkich towarów i usług stanowi pieniądz
Kurs walutowy - to cena jednej waluty wyrażona w drugiej walucie, stosunek wymiany określonej ilości danej waluty n jednostkę innej waluty
Strefa walutowa - jest obszarem, w obrębie którego grupa krajów na mocy zawartych formalnych porozumień stosuje wspólne zasady polityki walutowej. Polegają one na ustaleniu i stosowaniu jednolitego sposobu określania kursu walut, wyborze jednakowego aktywa (waluty, złoto) w jakim utrzymywane są ich rezerwy walutowe oraz jednolitych zasad walutowych wewnątrz strefy walutowej w odniesieniu do krajów trzecich (dolar, euro są najsilniejszymi walutami, bo stoi za nimi silna gospodarka).
Aby mogła zostać utworzona strefa walutowa dany aktyw walutowy musi spełniać 4 funkcje:
Funkcja waluty rezerwowej - oznacza, że wybrany pieniądz (lub złoto) jest używany do przechowywania rezerw środków finansowych przez inne kraje.
Funkcja waluty interwencyjnej - oznaczają waluty, w których banki centralne lub inne oficjalne instytucje monetarne przeprowadzają operację na rynkach walutowych w celu niedopuszczenia do nadmiernych odchyleń kursu waluty narodowej wobec innych walut lub w celu uzyskania takiego poziomu kursu waluty narodowej, który jest przez te banki uznawany za pożądany albo optymalny w danych warunkach rynkowych.
Funkcja waluty lokacyjnej - waluta lokacyjna to waluta, w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania i w której dokonywane są emisje międzynarodowych obligacji. Akcja to papier wartościowy, czyli dokument sformułowany w ten sposób, że może stanowić samodzielny przedmiot obrotu na rynku, którego kupno łączy się z nabyciem 3 podstawowych praw: prawa do części majątku firmy, drugie prawo to prawo do dywidendy, czyli części zysku. Trzecie prawo to prawo do udziału w walnym zgromadzeniu (podejmowanie decyzji). Obligacja - papier wartościowy o charakterze dłużnym (pożyczka oprocentowana), w której emitent zobowiązuje się w stosunku do jej nabywcy, czyli obligatorjusza, że po określonym czasie wykupi ją za ustaloną kwotę, a dodatkowo będzie przez ten okres wypłacał odsetki od wartości nominalnej. Emitenci: Skarb Państwa, banki, przedsiębiorstwa.
Funkcja waluty transakcyjnej - oznacza walutę występującą w obrotach na rynkach walutowych oraz używaną do fakturowania eksportu oraz importu dóbr i usług.
W ujęciu historycznym istniały 2 strefy walutowe:
- Funta brytyjskiego (funta szterlinga)
- Franka francuskiego
Szyling brytyjski - jednostka monetarna używana do 1971, w którym to dokonano decymalizacji brytyjskiej waluty. Przed decymalizacją szyling był 1/20 funta szterlinga i składał się z 12 pensów. System dwunastkowy był używany ze względu na to, że Brytyjczycy liczyli na palcach jednej ręki do 12 (paliczki) i dlatego, że 12 ma więcej dzielników niż 10.
Strefa funta brytyjskiego powstała w 1939. Tworzyło ją ponad 60 krajów powiązanych politycznie (kolonie i terytoria zamorskie), handlowo i kapitałowo z Wielką Brytanią.
Zmniejszenie się po II wojnie światowej znaczenia funta brytyjskiego jako waluty międzynarodowej (głównie wskutek dekolonizacji), a następnie wprowadzenia płynnego kursu funta w 1972 spowodowało znaczne ograniczenie zakresu i spadek znaczenia tej strefy walutowej.
Frank francuski - strefa powstała w 1936 po zawieszeniu wymienialności na złoto. Obok Francji tworzyły ją kolonie i terytoria zamorskie. Przestała istnieć 01.01.2002 po wprowadzeniu do obiegu waluty euro.
Strefy walutowe aktualnie istniejące na świecie:
Dolara amerykańskiego - w chwili obecnej jest to jedyna waluta na świecie, która posiada globalny zasięg. Dolarowi amerykańskiemu jako walucie: rezerwowej, interwencyjnej, lokacyjnej i transakcyjnej udało się przeniknąć do najważniejszych dziedzin międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych.
Globalny zasięg dolara amerykańskiego to zjawisko, które wystąpiło po II wojnie światowej. Nikt i nigdy oficjalnie tego nie zadeklarował. USA są od wielu lat światowym mocarstwem ekonomicznym i militarnym. Ich gospodarka zdobyła olbrzymią przewagę technologiczną nad gospodarkami innych państw. Dotychczas nie ma poważniejszej alternatywy dla dolara amerykańskiego jako najważniejszej waluty świata. Inne kraje przyjmują dla swoich walut nazwę `dolar' jako synonim dobrej waluty. O globalnym zasięgu dolara amerykańskiego, jako waluty międzynarodowej może świadczyć fakt, że ponad czterdzieści krajów członkowskich MFW ustaliło kursy swoich walut w stosunku do dolara. Chociaż zasięg dolara amerykańskiego jest globalny to za wyłączną strefę jego wpływów uważa się Amerykę Północną, Łacińską, Karaiby, obszar Pacyfiku wraz z Australią i Nową Zelandią oraz Chiny.
Euro
Strefy walutowe, które mogły powstać w przeszłości:
Strefa rubla transferowego - próbę stworzenia wspólnej waluty rozliczeniowej dla krajów należących do RWPG był tak zwany „rubel transferowy”.
RWPG - Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej stanowiła międzynarodową organizację krajów bloku wschodniego, koordynującą procesy ich integracji gospodarczej.
Rubel transferowy stanowił jednostkę rozliczeniową w latach 1964-1991 do wzajemnych rozrachunków pomiędzy państwami - członkami RWPG. Został wprowadzony w wyniku podpisanej w 1963 umowy o rozliczeniach wielostronnych w rublach transferowych i o utworzeniu Międzynarodowego Banku Współpracy Gospodarczej.
Strefa jena japońskiego - w latach 70. XX w. Japonia stała się krajem wysokorozwiniętym o dużym dynamizmie rozwoju gospodarczego. Charakterystyczną cechą gospodarki japońskiej była ekspansja eksportowa i kapitałowa. Osiągane przez Japonię nadwyżki bilansu handlowego przetwarzane były w dużym stopniu na eksport kapitału (poprzez banki). Poza tym Japonia miała duże oszczędności.
Jeny dostawały się do obiegu międzynarodowego i spowodowały wzrost atrakcyjności tej waluty w finansach międzynarodowych. Dużą rolę w światowej pozycji jena miała giełda w Tokio. Jen japoński zaczął spełniać w latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku rolę głównej waluty transakcyjnej na Dalekim Wschodzie. Polityka walutowa stała się ważnym instrumentem pobudzającym ekspansję gospodarczą Japonii. Władze Japonii oficjalnie nie podejmowały próby stworzenia strefy jena.
„Kryzys dalekowschodni” - 1997 - koniec spekulacji o strefie jena.
Strefy walutowe, które mogą powstać w przyszłości:
Yuana chińskiego; chiński model rozwoju łączący gospodarkę centralnie planowaną z rynkową odniósł sukces, w ciągu minionych 30 lat Chiny stały się atrakcyjnym partnerem handlowym, wielkim rykiem zbytu.
Położenie geograficzne sprzyja zwiększaniu roli na arenie międzynarodowej i dominującej na terenie Azji.
Do XXI w. chiński yuan ma wyprzeć dolara z jego funkcji. W drugiej połowie XXI w. Chiny powinny odzyskać pozycję największej potęgi gospodarczej świata (straciły ją w XVIII w. w wyniku rewolucji przemysłowej).
Rupii indyjskiej, Indie są 2 na świecie państwem pod względem liczby ludności, zajmują większość obszaru subkontynentu indyjskiego .
Indie powstały po II wojnie światowej jako pozostałość po Indiach Brytyjskich. Rozpadły się na Indie i Pakistan.
Indie w ciągu minionych dwóch dekad odnotowały znaczny wzrost gospodarczy.
Strefa euro
Euro stanowi obecnie wspólną walutę ponad 327 mln ludzi zamieszkujących 23 kraje „Starego Kontynentu”
Euro związane jest z ideą Europy bez granic, której ucieleśnieniem stała się UE. Do członkostwa pretenduje Turcja, Izrael, Maroko, Tunezja.
Strefa euro- grupa państw, w których oficjalną walutą jest euro. Waluta ta została wprowadzona 1 stycznia 2002 roku.
Trzy państwa używają euro jako swojej waluty nie będąc stowarzyszone w Unii Gospodarczej i Walutowej, bez porozumienia euro stosują: Andora, Czarnogóra i Kosowo. Jest to tzw. jednostronna euroizacja.
Euroizacja oznacza jednostronne przyjęcie euro przez dane państwo w miejsce waluty krajowej.
Jest to niezgodne z koncepcją Unii Gospodarczej i Walutowej. Władze Europejskiego Banku Centralnego we Frankfurcie stoją na stanowisku, że wejście do strefy euro powinno być zwieńczeniem procesu konwergencji.
Jednostronna Euroizacja oznacza zgodę na rezygnację z wpływu na politykę monetarną, ponieważ nie wiąże się z wprowadzeniem swych przedstawicieli do organów funkcjonujących w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych.
Ponadto na mocy podpisanych umów bilateralnych 1. stycznia 1999 r. wprowadzono euro w formie bezgotówkowej, a od 1 stycznia 2002 r. w formie gotówkowej w trzech krajach, które nie są członkami UE, jednakże uczestniczą w Unii Gospodarczej i Walutowej. W porozumieniu z UE euro stosują: Monako, San Marino, Watykan.
Czynniki, które doprowadziły do stworzenia na starym kontynencie strefy jednolitej waluty europejskiej miały początkowo głównie polityczny charakter. Po II Wojnie Światowej chodziło głównie o odsunięcie kolejnego konfliktu. Francja miała kontrolować Niemcy. Gospodarka Niemiec musiała zostać włączona do struktur nowej Europy.
Było jasne, że bez udziału Niemiec Europa nie będzie w stanie konkurować z sowietami.
1951 - Europejska Wspólnota Węgla i Stali
1952 „Europino” protoplasta dzisiejszego euro, założeniem było żeby waluta ta obowiązywała w całej Europie.
1957/1958 - Europejska Wspólnota Gospodarcza, Euratom
1957 - Traktaty Rzymskie
ECU 1979-1998 European Currenty Unit
Theodor Weigel wymyślił zmianę nazwy z ECU na EURO (apolityczna, uniwersalna)
Komisja Europejska postanowiła, że banknoty będą drukowane pod kontrolą EBC, a monety bite w poszczególnych krajach (awersy są takie same, rewersy ustalane w tych krajach).
Kryteria konwergencji (zbieżności).
I kryterium monetarne - dopuszczalna stopa inflacji w kraju ubiegającym się o przyjęcie nie może być wyższa o więcej niż 1,5 punkta procentowego w porównaniu do średniego poziomu inflacji uzyskanego w 3 państwach UE o najniższej stopie inflacji.
II kryterium monetarne - nominalna, długookresowa stopa procentowa nie może przekraczać o więcej niż 2 punkty procentowe średniego poziomu stóp procentowych obserwowanych w 3 krajach UE o najniższej stopie inflacji.
II kryterium monetarne - waluta kraju musi uczestniczyć w Europejskim Mechanizmie Kursów (ERM II) Europejskiego Systemu Walutowego przez okres co najmniej 2 lat poprzedzających moment kwalifikowania danego kraju do Unii Gospodarczej i Walutowej. Kurs walutowy w tym czasie powinien kształtować się w zwykłych granicach wahań, tj. +/-15%.
I kryterium fiskalne - łączna wartość dopuszczalnego długu publicznego (długu krajowego i zagranicznego) nie powinna przekraczać 60% PKB chyba, że wskaźnik ten ma malejącą tendencję i zbliża się w zadowalającym tempie do wartości 60%.
II kryterium fiskalne - zaplanowana, względnie rzeczywista wielkość dopuszczalnego deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3% PKB, z wyjątkiem sytuacji gdy wskaźnik ten jest wyższy, ale uległ przedtem istotnemu zmniejszeniu się do referencyjnego poziomu 3% oraz gdy przekroczenie tego wskaźnika ma charakter przejściowy i spowodowane jest nadzwyczajnymi względami, a proporcja deficytu jest zbliżona do 3%.
Dokonania gospodarcze w obszarze euro w pierwszej dekadzie jej istnienie 1999-2009
- niska stopa inflacji, średni poziom 2%
- utrzymanie deficytu budżetowego (2007 0,6% PKB)
- stopniowa redukcja deficytu sektora budżetowego (2007 67%)
- obniżenie ryzyka kursowego, spadek nominalnych stóp procentowych
- zwiększony stopień synchronizacji przebiegu cyklu koniunkturalnego w poszczególnych krajach
- pogłębienie integracji rynkowej, gospodarczej, politycznej, społecznej obszaru euro
- 16 mln miejsc pracy, spadek stopy bezrobocia do 7%, poprawa w zakresie wydajności pracy i zatrudnienia
- uczynienie euro drugą po dolarze amerykańskim walutą świata, w 2009 r. 27% rezerw walutowych było przechowywanych w euro
Przyszłość strefy euro - podział na federalistów i eurosceptyków
Formy współpracy i powiązań przedsiębiorstw
Podstawowe cele przedsiębiorstw:
- przetrwanie - utrzymanie się na rynku bez względu na okoliczności (mogą być powoływane terminowo, np. do realizacji jakiegoś celu)
- rozwój - jest związany z jednoczesnym wzrostem firmy
Hotel Hoshi Ryokan - najdłużej nieprzerwanie działające przedsiębiorstwo, założone w 717 r., prowadzony od 46 pokoleń
Wyróżnia się dwie strategie rozwoju:
- strategia wzrostu wewnętrznego
- strategia wzrostu zewnętrznego
Możliwy jest rozwój bez wzrostu, np. polski rynek pracy - wzrost PKB + wzrost bezrobocia, tzw. bezinwestycyjny wzrost gospodarczy.
Wzrost wewnętrzny - rozbudowa przedsiębiorstwa poprzez inwestowanie w obiekty, maszyny itp. Skutkiem jest zazwyczaj powiększenie się majątku firmy.
Wzrost zewnętrzny - opiera się na bezpośrednim zaangażowaniu innych, zewnętrznych podmiotów gospodarczych. Zaangażowanie to może być mniej lub bardziej pogłębione. Może przybrać formę krótko- bądź długotrwałej współpracy kilku podmiotów - dochodzi wtedy do związków kooperacyjnych. Może to wiązać się z przejęciem przez jeden podmiot kontroli nad innymi podmiotami w wyniku czego powstają powiązania koncentracyjne.
Strategie stosowane są równolegle.
Czynnikami, które determinują kierownictwo przedsiębiorstwa do podjęcia decyzji kooperacji lub koncentracji są:
- dążenie do uzyskania przewagi konkurencyjnej
- dążenie do rozproszenia ryzyka (na wszystkie zaangażowane przedsiębiorstwa)
- chęć uczestnictwa w realizacji przedsięwzięcia o dużej skali (międzynarodowej), co może zlikwidować problem związany z popytem
- chęć poprawienia pozycji rynkowej
- dążenie do uzyskania korzyści skali (zmniejszenie kosztu jednostkowego).
Forma powiązania |
Czas powiązania |
Rodzaj powiązania |
Zakres samodzielności |
||||||
|
Trwałe |
Czasowe
|
Poziome |
Pionowe |
Ukośne |
Ekonomicznej |
Prawnej |
||
|
|
|
|
|
|
Niezależne |
Zależne |
Niezależne |
Zależne |
Partycypacja |
|
x |
x |
|
|
x |
|
x |
|
Konsorcjum |
|
x |
x |
|
|
x |
|
x |
|
Kartel |
x |
|
x |
x |
|
x |
|
x |
|
Syndykat |
x |
|
x |
|
|
x |
|
x |
|
Koncern |
x |
|
x |
x |
x |
|
x |
x |
|
Trust |
x |
|
x |
x |
x |
|
x |
|
x |
Rodzaje powiązań:
Partycypacja - przedsiębiorstwa zobowiązują się współpracować ze sobą na wspólny rachunek, ale pozostają pod własnymi szyldami. Dotyczy niewielu partnerów handlowych, opiera się na umowie niesformalizowanej. Firmy pozostają prawnie i ekonomicznie niezależne, powiązania pomiędzy nimi mają charakter nietrwały. Opiera się na zaufaniu. Umowa dżentelmeńska.
Konsorcjum - działa na podstawie prawnej umowy dla określonego projektu. Najczęściej przybiera formę spółki zrzeszającej inne firmy. Najbardziej rozpowszechnione na rynku są:
- konsorcja budowlane w celu zrealizowania wielkich inwestycji
- konsorcja bankowe, w celu emito3wania akcji lub udzielania kredytów.
Ciężar kosztów oraz ponoszonego ryzyka zostaje rozłożony. Po ukończeniu projektu konsorcjum ulega rozwiązaniu.
Klub Londyński - nieformalne stowarzyszenie około 500 banków komercyjnych, powstało w 1976 r. w celu restrukturyzacji zadłużenia poszczególnych państw-dłużników. Zrzesza jedynie wierzycieli prywatnych.
Kartel - u podstaw jego działania leżą zawarte umowy, zobowiązania albo dające się prawnie określić rozwiązania, które mają na celu wzajemne ograniczenie konkurencji na rynku.
Ograniczenia te mogą dotyczyć określonych produktów, wielkości sprzedaży tych produktów i ich jakości, sposobu wykonania lub cen.
Przedsiębiorstwa zobowiązują się, że nie będą się eliminować z rynku i nie będą ze sobą rywalizowały, następuje rozgraniczenie interesów.
Firmy pochodzą zazwyczaj z jednej branży. Najbardziej typowym działaniem jest stosowanie przez wszystkich uczestników kartelu jednolitych cen.
PEPSI - COCA COLA
Syndykat jest to powiązanie przedsiębiorstw najczęściej działających ze sobą w płaszczyźnie poziomej i na podstawie umów prawnych. Pozostają jednak niezależne. Powstaje pole, z którego wszystkie firmy czerpią korzyści, a wygenerowane dochody i zyski zostają podzielone. W odróżnieniu od kartelu w pewnych obszarach firmy decydują się na współdziałanie.
Citroen i Fiat . W Polsce przykładem jest telefonia komórkowa (firmy korzystają z tych samych masztów).
Koncern - tworzą samodzielne przedsiębiorstwa działające pod wspólnym kierownictwem. Podstawę stanowi ich współpraca. Samodzielność decyzyjna jest ograniczona i przesunięta do jednego ośrodka. Charakterystyczną cechą koncernu jest element podporządkowania decyzyjnego.
Np. Fiat
Często w ramach koncernu powołuje się tzw. HOLDING - przedsiębiorstwo, które zarządza koncernem.
Holding mieszany - firma matka zarządza innymi podległymi jej przedsiębiorstwami (Fiat).
Holding czysty - firma matka tworzy osobną firmę, która zarządza innymi zajmując się tylko polityką prawną i ekonomiczną firm, w koncernie farmaceutycznym przykładem jest firma Ciba - Gaigy.
KGHM - holding mieszany
Agora - holding czysty
Trust jest to połączenie się firm po upływie pewnego czasu. Tracą one niezależność ekonomiczną i prawną. Jest to fuzja.
Wtedy kiedy znika również szyld tych przedsiębiorstw jest to aneksja.
W praktyce można rozróżnić przejęcia czyste i wrogie.
Przykład fuzji: Bank PKO SA - Bank BPH
Aneksja Idea+Orange = Orange.
1
Wyszukiwarka