Wykład II
Cele socjologii - rozwijanie wyobraźni socjologicznej
- rozwijanie sposobu myślenia socjologicznego
Wybitne nazwiska : M. Scheller, K Mannbeim
Według socjologa Milesa celem socjologii jest rozwijanie i kształtowanie socjologicznej wyobraźni.
Elementy socjologicznej wyobraźni:
1) dostrzeganie tego że wszelkie formy społeczne SA elementem zamierzonym lub nie, natychmiastowym lub skumulowanym, bezpośrednim lub pośrednim jakiś działań czy decyzji. Wyborów podjętych przez sprawcze podmioty społeczne jednostki czy zbiorowości. W ten sposób socjologiczna wyobraźnie przeciwstawia się prowidencjonalizmowi
2) jest to świadomość głębokich , ukrytych zasobów lub barier strukturalnych i kulturowych , które wyznaczają szanse działań podmiotowych. W ten sposób socjologiczna wyobraźnia zwalcza mit absolutnej wolności człowieka i przeciwstawia się woluntaryzmowi
3) jest to rozpoznawanie we wszystkich formach społecznych skumulowanego dziedzictwa przeszłości czy inaczej tradycji społecznej i kulturowej, która w różny sposób wpływa na działania współczesne. W ten sposób wyobraźnia socjologiczna lansuje historyzm( historyczne zależności stanowiące nasze dziedzictwo kulturowe i rodzinne) i sprzeciwia się prezentyzmowi ( „byle jakie” przedstawianie historii)
4) postrzeganie życia społecznego, w tym wszelkich pozornie trwałych instytucji, organizacji, reżimów politycznych czy gospodarczych. Ich ciągłej zmienności, nieustannym procesie stawania się. W ten sposób wyobraźnia socjologiczna akcentuje dynamikę i sprzeciwia się statecznemu punktowi widzenia . Podstawą myślenia w kontekście wyobraźni socjologicznej jest permanentna zmiana
5) akcentuje ogromnej różnorodności form w jakich przejawiać się może życie społeczne. W ten sposób wyobraźnia socjologiczna przeciwstawia się dogmatyzmowi czy etnocentryzmowi ucząc tolerancji i kompromisu
Podsumowując socjologiczna wyobraźnia to zdolność wiązania wszystkiego co dzieje się w społeczeństwie z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz z działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego złożoności i różnorodności. Posiąść wyobraźnie socjologiczną można tylko wtedy kiedy nauczymy się myśleć i mówić w perspektywie języka socjologicznego.
Istota socjalizacji - socjologia to dziedzina nauki badająca ludzkie zachowania społeczne , związki między jednostkami i efekty działalności społecznej. Jest nauką o egzystencji ludzkiej. My oddziałujemy na innych i inni na nas. W efekcie pojawia się tożsamość społeczna jednostki. Otoczenie społeczne jest zwierciadłem . Socjologia jest nauką społeczną, zajmuje się badaniem społeczeństwa.
Funkcje socjologii
opisowa - empiryczna ( diagnostyczna) , socjolog stawia sobie pytanie jak jest, jaka jest rzeczywistość lub jej określony aspekt
wyjaśniająca - zwana teoretyczną lub ekspamacyją. Zachodzi wtedy gdy badacz zadaje sobie pytanie dlaczego jest tak jak zostało opisane wcześniej
praktyczna - określana jako socjotechniczna daje możliwość formułowania pewnych dyrektyw dotyczących tego w jaki sposób dokonywać przekształceń y osiągnąć zamierzony cel.
apologetyczna lub przesłaniająca. Realizowana jest gdy przy opisie danego stanu rzeczy pewne daną są pomijane uwypuklając inne lub gdy materiał empiryczny zestawia się w taki sposób by dla celów poznawczych chronić pewne sytuacje
demaskatorska - odsłaniająca - odsłania to co zapoznania jest łatwo uchwytne a co jest prawdziwą rzeczywistością, przyczyną zjawiska społecznych. To też wskazywanie na pewne rzeczywiste postawy.
Teorie poznania
naturalno biologiczna ( dotyczy ludzkiego aparatu poznawczego
społeczno kulturowo historyczna
szukanie społecznych uwarunkowań poznania fałszywego
Wykład III
Zdrowie jako kategoria wartości społecznych
Wg WHO zdrowie to nie tylko brak choroby czy kalectwa, ale także pełnego fizycznego, umysłowe go i społecznego dobrostanu. Zdrowie jest szerokim pojęciem, w którym socjologia ma swoje znaczenie.
Choroby cywilizacyjne - to inaczej choroby środowiskowe, mówimy wtedy o relacjach związanych z szerszą populacją . Takimi chorobami zajmować się winno państwo a nie tylko sam lekarz.
Zdrowie publiczne - zorganizowany wysiłek społeczeństwa na rzecz ochrony, promowania i przywracania ludziom zdrowia, a wszelkie programy, świadczenia i instytucje zajmujące się tą problematyką ukierunkowane są na zapobieganie chorobom oraz na potrzeby zdrowotne populacji jako całości.
Socjologia zajmując się zdrowiem zwraca uwagę na uwarunkowania dla zdrowego stylu życia.
Zdrowotność zależy od
- płci. Badania wykazują że kobiety żyją dłużej. (w warunkach prymitywnych np. Rosja, Sybir kobiety żyją znacznie dłużej. W krajach gdzie warunki życia są dobre nie takiej rozbieżności)
- przynależności do klasy społecznej
Aspekty zdrowia i choroby
- sonetyczny - ujęcie biomedyczne, które jest wyrazem postrzegania zdrowia jako braku choroby
- psychiczny - trudny do jednoznacznego zdefiniowania zdrowia i choroby. Podstawowy problem to grupowy, kulturowy charakter normy zdrowia psychicznego i cech jednostki psychicznie zdrowej.
- społeczny - nie można mówić o zdrowi pozytywnym w sytuacji społecznego dyskomfortu i upośledzenia. Wysiłki społeczne powinny być skierowane na poprawę stanu zdrowia całego społeczeństwa po przez wspólne działanie.
Uznanie zdrowia za wspólne dobra publiczne oznacza w praktyce przyjęcie zasady solidaryzmu i współodpowiedzialności wszystkich za finansowania wydatków na zdrowie z budżetu państwa. Powoduje to iż zdrowie nie jest tylko obiektem zainteresowania ze strony lekarz - pacjent, ale również państwa i instytucji społecznych.
Frejman uważa „ zdrowie liczy się bardziej niż kiedykolwiek. Stało się ono jednym podstawowych przedmiotów troski współczesnych , zachodnich społeczeństw.
Współczesne kategorie rozumienie pojęcia zdrowia
zdrowie jako brak choroby i cierpienia - powszechne pojęcie biomedyczne. Uznane zostało za niewystarczające i nie obejmujące całego pojęcia zdrowia.
Zdrowie jako dobrostan bio - psycho - społeczny . Krytykowany jest ze względu na idealizm. Stan praktycznie nie do osiągnięcia i niejednoznaczny
Zdrowie jako potencjał i właściwości człowieka, oraz jego kontekstu życia. Zdrowie ma tu status dyspozycji umożliwiającej adaptacyjne funkcjonowanie w określonym kontekście środowiskowym. Podejście to umożliwia myślenie w kategoriach potencjału zdrowotnego człowieka i środowiska
Zdrowie jako proces - badacz Antoniowski wcześniej Antonowicz uznał zdrowie jako stan w którym osoba ludzka potrafi przystosować się do życia w taki sposób żeby proces adaptacyjny nie zakłócił homostazy w kręgu samo, psyche, i środowiska, a w dalszej konsekwencji nie zniszczył organizmu
Zdrowie jako wartość - zdrowie jest celem aktywności człowieka, zdrowie i choroba ni są umieszczana na wspólnym kontinuum , ale jak inne wartości mają określony znak i traktowane są rozłącznie. W tej perspektywie zdrowie należy do dóbr osobistych jaki i społecznych i wymaga ochrony.
Teoretyczne ujęcie problemu zdrowia i medycyny
funkcjonalistów- rozpatruje się tu wzrost znaczenia instytucji medycznych w kontekście trzech funkcji; 1 ) ochrony zdrowia
2 ) badań i wprowadzania nowych metod leczenia
3 ) kontroli społecznej
Wskazuje na dwie główne role społeczne związane za zdrowiem i chorobą: rola chorego i rola lekarza
stanowisko teoretyków konfliktu - koncentruje swoją uwagę na kwestii nierówności w systemie dostępu do opieki zdrowotnej i na mniej altruistycznym stanie zawodu lekarza . Twierdzą że stan zdrowia i przeciętna długość życia różnią się w zależności od kultury . Twierdzą nawet, że państwowy system redystrybucji zasobów ekonomicznych jest istotnie związany z systemem opieki zdrowotnej, co ogranicza prawo do samodzielnego określania i zaspakajania własnych potrzeb. Kolejny problem to motyw zysku w medycynie. Twierdzą że mimo idealistycznych deklaracji pracowników służby zdrowia medycyna jest je4dną z dziedzin przynoszących zysk. Twierdzą nawet , że właśnie dążenie do zysku a nie leczenie chorób jest głównym celem medycyny. Skutkiem tego lekarze przepisują więcej lekarstw, zlecają więcej testów i wykonują więcej zabiegów niż jest to z medycznego punktu widzenia konieczne
Interakcjonaliści - nieco inaczej patrzą na stanowisko zdrowia niż funkcjonaliści i teoretycy konfliktu. Koncentrują się na typach percepcji , oraz definicjach zdrowia i choroby. Kładą nacisk na to , że postrzeganie zdrowia i choroby jest zwykle subiektywne i uzależnione od kulturowych lub subkulturowych koncepcji zdrowia( np. Latynosi traktują biegunkę jako normalne zjawisko podczas gdy przedstawiciele zachodu szukają pomocy lekarza. Uwypuklają subiektywizm definicji oraz społeczne wzorce zdrowia i choroby.
Typy percepcji zdrowia:
Interakcjonaliści kładą nacisk na to, że postrzeganie zdrowia i choroby jest zwykle subiektywnie uzależniona od kulturowych lub subkulturowych koncepcji zdrowia np. Latynosi traktują biegunkę jako coś naturalnego, natomiast przedstawiciele kultury zachodniej szukają porady lekarskiej. Interakcjonaliści uwypuklają subiektywizm definicji oraz społeczne wzorce zdrowia.
WYKŁAD IV
Człowiek wobec kryzysu życiowego, wykluczenia i marginalizacji.
Słowo KRYZYS wywodzi się z j. greckiego i oznacza wybór, rozstrzygnięcie. Natomiast słownik encyklopedii angielskiej, oznacza, że kryzys jest to punkt zwrotny w chorobie decydujący moment szczególnie w tragedii, czas zagrożenia, punkt kulminacyjny.
Lindeman, który zaproponował nowe rozumienie kryzysu uważał, że przezywanie doświadczeń w obliczu skrajnie urazowych informacji ma cechy normalności zjawiska. Czyli sytuacje kryzysowe można uznać za zjawiska normalne na drodze do życiowo ważnych, celów o których ludzie sądzą, że nie są w stanie ich przezwyciężyć, za pomocą zwyczajowych wyborów i zachowań.
Bramer pisze, że kryzys to stan dezorganizacji w którym lidzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub głębokiego naruszenia ich cyklów życiowych, a także zawodności posiadanych umiejętności np. kryzys wieku średniego.
Typy kryzysów:
Uwarunkowane są niepowtarzalnością wynikającą z unikatowego połączenia interakcji konkretnej osoby z konkretną sytuacją. Można wyróżnić następujące rodzaje kryzysów:
rozwojowe (normatywne) związane są z przechodzeniem z rozwoju czy też jakiegoś szerszego związku z koniecznością wydedukowania większej ilości energii, trud w momencie kiedy „stary porządek” zaczyna się rozpadać a człowiek nie widzi możliwości jego zastępstwa. Stan ten cechuje nasilenie konfliktów intrapsychicznych i interpersonalnych. Niepewność, poczucie zagrożenia, żal, nostalgia, poczucie utraty tego co bezpowrotnie odeszło. Tego typu kryzys ma następujące fazy z perspektywy życia rodziny.
para małżeńska bez dzieci
rodzina w okresie rozrodczym
rodzina z dzieckiem w wieku przedszkolnym
rodzina z dzieckiem w wieku szkolnym
rodzina z nastolatkiem
rodzina jako miejsce startu dzieci w świat
rodzina w wieku średniostarszym (puste gniazdo, do emerytury)
starość członków rodziny (od emerytury do śmierci małżonków)
sytuacyjne- pojawia się gdy człowiek spotyka się z sytuacjami niecodziennymi, z którymi nie jest w stanie sobie poradzić ani nie jest w stanie kontrolować rozwoju sytuacji np. doświadczenie przemocy, przemocy seksualnej, porwania, utraty pracy, kalectwa, utraty bliskiej osoby, kalectwa itp. Charakterystyczną cechą kryzysu sytuacyjnego jest przewidywalność, szokujący charakter, intensywność, katastroficzność itp. Kryzys sytuacyjny w stanie ostrym cechuje się znacznymi zaburzeniami funkcjonowania trzech podstawowych obszarów:
poznawczym,
afektywnym,
behawioralny
trwa zazwyczaj od 6 do 8 tygodni, w warunkach pozbawienia zasobów zewnętrznych i wewnętrznych, prowadzi do rozwoju zachowań agresywnych lub autoagresywnych (zabójstwo, samobójstwo)
kryzys chroniczny- tzw. stan transkryzysowy, występuje wtedy, gdy jednostka stara się usunąć z pamięci zjawisko kryzysowe co nie tylko nie osłabia skutków kryzysu ale go potęguje. Mamy wtedy do czynienia z tzw. „sen bestii”
kryzys egzystencjalny- wiąże się z odbiorem wewnętrznych konfliktów i lęków towarzyszących z „bólem istnienia”.
Rzeczywistość kryzysu stanowi jeden z najbardziej podstawowych zjawisk towarzyszących ludzkiej rzeczywistości. Podstawa wyjścia z każdego typu kryzysu jest działanie. W kontakcie ze środowiskiem i osobami, które pozwalają na przejście „na drugą stroną kryzysu”.
WYKŁAD V
Socjologia religii.
Grupy religijne i ich wartości
Socjologia religii to dział socjologii zajmujący się wierzeniami, praktykami i instytucjami religijnymi w ich kontekście społecznym.
Socjologia religii zajmuje się wielorakim związkiem religii za społeczeństwem, wzajemnymi wpływami na siebie, bada też miejsce i funkcje religii, w procesie społecznym. Jako nauka powstała na przełomie XIX- XX wieku.
Religia jest zbiorem darzonych poszanowaniem i czczonych symboli związanych z rytuałem (obrzędem), wiarą w byty nadprzyrodzone lub cudowne obiekty. W społeczeństwach tradycyjnych religia z reguły odgrywa najważniejszą rolę, a symbole i rytuały religijne są zintegrowane z ich kultura materialną i artystyczną (np. Iran, Irak- religia islam).
Teorie religii.
Jednym z ważnych teoretyków był Ludwik Feuebauer, twierdził, że religia to idee i wartości wytworzone przez ludzi w toku rozwoju kulturowego, ale fałszywie przypisywane siłą boskim i bogom. Opowieść o X Przykazaniach to wg niego mit.
Marks z kolei traktował religię jako opium dla ludu, uważał, ze religia jest samoaliencją człowieka, bowiem odwraca uwagę ludzi od nierówności i niesprawiedliwości tego świata.
Monteskiusz zainicjował metodę funkcjonalną, łączenie prawd z faktami życia społecznego, uważał, że istnieje związek między formami ustroju społecznego z panującą w ich ramach (tyrania, monarchia, republikanizm).
Comte wyróżniał w kontekście religii trzy sposoby myślenia: metafizyczne, pozytywne, teologiczne. Teologiczne- wiara w czynniki nadprzyrodzone, okres fetyszyzmu tzw. bałochwalstwo, animizm- przekonywanie o działaniach duchów w świecie, teizm- wiara w istnienie bogów, których możemy podzielić na politeizm- wielobóstwo, monoteizm- wiara w jednego boga, monolatria- Wiera w jednego boga dla narodu (judaizm).
M. Weber poszukiwał związków między religią, a zmianą związków. Wg niego protestantyzm stał się źródłem zachodniego kapitalizmu.
Funkcje religii.
Religia spełnia następujące funkcje społeczne:
tworzy spójność społeczną, ponieważ zapewnia wspólne przekonania, wartości i normy, na których ludzie tworzą wspólną tożsamość,
nadaje sens życiu, religia odpowiada na fundamentalne pytania o sens ludzkiej egzystencji i podejmuje problem życia i śmierci, jako jedyna wskazuje na możliwość życia po śmierci materialnej,
kontrola społeczna, która oparta jest o normy wynikające z przekonań religijnych, osadzonych w wartościach religii,
wsparcie psychiczne, religia zapewnia ludziom możliwość wsparcia psychicznego i emocjonalnego, zwłaszcza w sytuacjach kryzysu.
Religia w świetle teorii konfliktu.
Zwolennicy tej teorii nie podzielają pozytywnego zdania funkcjonalistów o religii. Wskazują negatywne wartości biorące swój początek pośrednio z religii:
religia, a nierówności społeczne. Konserwatyści uważają, że religia zawiera szereg krzywdzących wartości społecznych t.j.:
Dopuszczenie istnienia systemów kastowych,
Nierówność roli kobiety i mężczyzny,
Akceptacje nierówności ekonomicznych.
religia w kontekście konfliktu społecznego, widoczna szczególnie w społeczeństwie, które są wyznawcami więcej niż jednej religii (Irlandia PN)
religia akceptująca istniejące nierówności społeczne, działająca jako opium, ucisza istniejące spory.
Typy organizacji religijnych:
M. Weber: kościoły i sekty.
Kościół to wielka i stabilna organizacja ma swoja hierarchię, urzędników, polityków.
Sekta to grupa mniejsza liczebnie, słabo zorganizowana zazwyczaj sprzeczna temu co dzieje się w kościele.
O. Becker: wyznanie i kult.
Kult ma pewne cechy sekty, ale cele, które mu przyświecają są zorientowane na indywidualne doświadczenia i skupiają jednostki myślące w podobny sposób ( brak dominującej roli guru).
Wyznanie to organizacja przypominająca kościół, jest dobrze zintegrowana ze społeczeństwem, ale nie przypisuje sobie wyłączności prawa do prawdy religijnej. Presbiterjanizm jako wyznanie kalwinistyczne, które mają sformalizowane duchowieństwo, praktyki religijne traktuje mniej emocjonalnie.
Charakterystyka sekt i struktura ich funkcjonowania.
Słowo „sekta” wywodzi się od łacińskiego czasownika SEQUOR tzn. naśladować, iść, podążać za kimś.
Etymologicznie sekta oznacza szkołę, grupę, naukę. Idąc za jej wskaźnikami, członek sekty oddziela się od społeczeństwa, w którym dotąd żył, sekta tworzy jemu rodzinę.
Encyklopedia PWN: sekta to grupa wyznaniowa, która oddzieliła się od danej religii jest hermetycznie zamknięta przed innymi. Występuje w niej wyjątkowa rola przywódcy.
Rodzaje sekt:
Sekty odwołujące się do korzeni kościoła pierwotnego: kościoły chrystusowe, kościoły apostolskie.
Sekty fundamentalistyczne, które przyjmują zasadę dosłownego rozumienia ksiąg świętych.
Sekty apokalistyczne, koniec świata jest głównym tematem zwiastowania: Adwentyści Dnia Siódmego.
Sekty odwołujące się do nowych objawień np. mormoni.
Grupa odwołująca się do własnej misji prorockiej i mesjańskiej lub boskiego wcielenia np. ruch Grala, ruch Mura.
Gnostyczne,
Ezoteryczne,
Antropozoiczne,
Okultystyczne np. New Age.
Religie młodzieżowe, destruktywne kulty, sekty młodzieżowe (kościół scjentologiczny), rodzina miłości, międzynarodowe towarzystwo świadomości kryszny.