2) Koordynacja - zdolność do scal ruchów rożnych rodzajów w jedną całość oraz zdolność do szybkiego przestawiania się z jednych aktów ruchowych na inne. (Denisiuk)
Podział predyspozycji koordynacyjnych:
1. Oparte na sprawności uruchamiania istniejących już w ośrodkach programów:
a) szybkość reakcji prostej lub złożonej
b) koordynacja receptorowo - ruchowa
c) szybkość i częstotliwość ruchów
d) różnicowania ruchów
e) czucia kinestetycznego
f) równowaga statyczna i dynamiczna
g) rytmizacja ruchów
2. Predyspozycje mające znaczenie szybkość procesie tworzenia nowych programów ruchowych (uzdolnienia ruchowe)
a) szybkość uczenia się
b) dokładność uczenia się
c) trwałość uczenia się
3) Zadania ruchowe a postępowanie ruchowe
a) bezpośrednia potrzeba życiowa (zaspokojenie głodu lub pragnienia), wykonanie koniecznych czynności, związanych np. z samoobsługą (mycie się, ubieranie, golenie)
b) osiąganie postawionego sobie celu (przejście z miejsca do miejsca, przeniesienie lub przemieszczanie przedmiotów)
c) czynienie zadość pobudkom natury hedonistycznej (zabawa, przechadzka, rozrywka)
d) poczucie konieczności lub obowiązku
e) potrzeby twórcze (muzyka, malarstwo, sport)
postępowanie ruchowe - w którym czynności mogą występować w rożnych kolejnościach, tak jak różny układ zdań decyduje o wartości eseju
4) Klasyfikacja motoryczności
- produkcyjna - służąca do wytwarzania dóbr materialnych
- wyrazowa - służy oddziaływaniu między ludźmi oraz porozumiewaniu się
- sportowa - znajduje swój wyraz w ruchach sportowych i zabawowych
- samoobsługowa - czynności służące higienie osobistej, ubieranie, jedzenie
- bojowa - związana jest z obronnością
5) Koncepcja mechaniczno-biologiczna - nawiązuje do mechanicznego pojęcia sprawności maszyny - człowiek jako biomaszyna. Sprawność fizyczna to skuteczność biologicznego działania organizmu, a rozwijając, to stosunek poszczególnych fizjologicznych właściwości organizmu do ich podłoża makro- i mikro- morfofunkcjonalnego. Sprawność fizyczna jest wiec wyrażona przez stosunek efektywności ruchów do morfologicznego podłoża, czyli predyspozycji.
6) Trening mentalny - wyobrażenia, wykonywanie ruchy w myślach przed jego fizycznym, realnym wykonaniem.
8) Kombinacje sukcesywne i symultaniczne
- sukcesywne są możliwe miedzy dwoma aktami ruchowymi o charakterze cyklicznym (polaczenie biegu i pełzania w trakcie pokonywania toru przeszkód)
- symultaniczne to kombinacje ruchowe, podczas których dwa samodzielne akty ruchowe występują w tym samym czasie (np. w ZGS kozłowanie i obrona przed przeciwnikiem)
9) Koncepcja behawioralno - kulturowa - nacisk kładziemy na osiągnięty poziom zaradności i samodzielności motorycznej w rożnych sytuacjach zewnętrznych. Chodzi o to, w jakiej mierze człowiek jest dostosowany do rozwiązywania problemów w środowisku biogeograficznym i społeczno-kulturowym.
Wyróżniamy 3 grupy właściwości osobniczych charakteryzujących sprawność fizyczna:
- wydolność ustroju i poziom rozwoju zdolności motorycznych, człowiek może wykonać
dana czynność
- umiejętności ruchowe, człowiek umie rozwiązać dana czynność
- motywacja w działaniu, człowiek chce wykonać dana czynność
10) Dlaczego nie używamy pojęcia „cecha” motoryczna -
Wg Szopy
- określenie „cecha” jest treściowo nietrafne, gdyż odrywa właściwości od podmiotu, którym w tym przypadku jest człowiek
- słowo „cecha” oznacza (nauki przyrodnicze) względnie jednorodna właściwość organizmu ukształtowaną na podłożu genetycznym, a temu kryterium właściwości te nie odpowiadają.
11) Zdolność równowagi - znaczenie tej zdolności jest szczególne w warunkach częstych zakłóceń pozycji ciała, w przypadkach małych płaszczyzn podparcia lub tez chwiejnego podłoża.
12) Predyspozycje umiejętności ruchowych:
- strukturalne (parametry somatyczne, proporcje ciała, struktura i masa mięsni, gibkość, masa tłuszczowa, masa ciała szczupłego)
- koordynacyjne (koordynacja wzrokowo - ruchowa, orientacja przestrzenna, równowaga, czas reakcji, antycypacja, różnicowanie ruchów)
- energetyczne - beztlenowe (max moc anaerobowa - kwasomlekowa i niekwasomlekowa) i tlenowe (zdolność maksymalnego pochłaniania tlenu, wytrzymałość)
- psychiczne ( temperament, siła woli, odwaga, motywacja, uzdolnienia ruchowe)
13) Pierwsze i drugie apogeum motoryczności
I apogeum - z uwagi na dość szeroki zasób i doskonałość wielu umiejętności ruchowych wiek około 5 roku życia nazywamy „złotym wiekiem motorycznym” lub inaczej „pierwszym apogeum motorycznym”. Harmonia proporcji morfologicznych oraz dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego i charakterystyczna równowaga pod względem rozwoju psychicznego sprawiają, ze ruchy dziecka w tym okresie są szczególnie celowe, swobodne, płynne i w ogóle przyjemne dla oka.
Do charakterystycznych czynności zaliczyć można:
- zdolności przyswajania kilku umiejętności ruchowych jednocześnie
- biologiczna potrzeba ruchu
- niska zdolność koncentracji uwagi na jednej czynności
- występowanie wysokiej płynności, rytmu i harmonii
- zaznaczenie się dymorfizmu płciowego w sprawności i zainteresowaniach
II apogeum - inaczej nazywany okresem dziecka doskonałego - w okresie młodszego wieku szkolnego. Wiek ten charakteryzuje:
- harmonia proporcji ciała, refleksyjność ruchowa, celowość działania i wszechstronne zainteresowania motoryczne.
- dość duża umiejętność koncentracji na jednej czynności
- możliwość podejmowania systematycznej pracy nad sobą.
- wykonywane ruchy charakteryzują rytm, płynność, harmonia
- szybki rozwój zdolności motorycznych
- rozumienie treści ruchu, co pozwala w ćwiczeniach przejść z zabawowych i zadaniowych form nauki na formy ścisłe
- zdolności przyswajania sobie nowych ruchów o skomplikowanej strukturze
14) Dekalog motoryczności
1. rozwój ruchu przebiega od reakcji ogólnych do specyficznych
2. rozwój ruchu przebiega według następstwa cefolokaudalnego (zstępowanie od głowy ku innym częściom ciała)
3. rozwój ruchu przebiega według następstwa proksimodalnego - odśrodkowo
4. rozwój ruchu przebiega od ruchów symetrycznych do asymetrycznych
5. wcześniejsze i łatwiejsze są ruchy cykliczne niż acykliczne
6. rozwój motoryczny polega na stopniowym wiązaniu sfery czuciowej z ruchową
7. rozwój ruchowy polega na stopniowym opanowywaniu ruchu i wdrażaniu się do ich kontroli
8. rozwój ruchów biegnie ku ich interiolizacji, uwewnętrznianiu i intelektualizacji.
9. rozwój ruchu odbywa się na zasadzie asocjacji i dysocjacji; syntezy i analizy
10. rozwój motoryczny wspierany jest najpierw przez proprioreceptory następnie przez tangoreceptory a później przez telereceptory .
15) Szybkość - poziom możliwości przemieszczania w przestrzeni całego ciała lub określonych jego części w możliwie jak najkrótszym odcinku czasu. Wykonywanie zadanie nie może wywoływać zmęczenia obniżającego prędkość ruchu.
Predyspozycje szybkościowe
- proporcje włókien mięśniowych (FT)
- sprawność układów enzymatycznych rozpadu fosfokreatyny i glikolizy beztlenowej (MMA)
- czas reakcji i częstotliwości ruchów (koordynacja nerwowo - mięśniowa)
- proporcje dźwigni kostnych
16) Siła - zdolność człowieka do pokonania oporu zewnętrznego lub przeciwdziałania mu kosztem wysiłku mięśniowego.
Predyspozycje zdolności siłowych oraz rodzaje siły mięśniowej
- przekrój mięsni
- liczba jednostek neuromotorycznych
- stosunek włókien szybkokurczliwych (białych) do wolnokurczliwych (czerwonych)
- proporcje dźwigni kostnej
- sprawność mechanizmów energetycznych
Rodzaje siły mięśniowej
1) statyczna
- siła aktywna - w trakcie pracy dąży do przeciwdziałania oporom zewnętrznym przez aktywny skurcz mięsni
- siła pasywna - siły zewnętrzne działają tu w ten sposób, że mięsień może się tylko przeciwstawiać postępującemu rozciągnięciu
- siła względna - jest to wielkość siły absolutnej przypadającej na 1kg masy ciała
2) dynamiczna
- siła zrywowa
- siła szybka
- siła wolna
3) siła mieszana
17) Etapy uczenia się
Etap poznawczy - uczący się musi dołożyć wszelkich starań, aby dobrze zrozumieć istotę i cele czynności, której ma się nauczyć. Uczący się analizuje przekazane informacje i podejmuje pewien plan działania. Pierwszym próbom wykonywania danej czynności towarzyszy zawsze duża liczba błędów i duża zmienność w wykonywaniu. Często uczący zdaje sobie sprawę z występujących błędów ale nie potrafi ich wyeliminować.
Etap kojarzeń - charakteryzuje się dążeniem do łączenia danej umiejętności w płynną całość oraz stałymi zabiegami o osiągnięcie zamierzonego ruchu. Chociaż liczba błędów staje się coraz mniejsza, to mają one tendencje do powracania. Uczący się ma na ogół pełną świadomość wielu jeszcze niedoskonałości i zakłóceń występujących w strukturze danej umiejętności.
Etap samodzielności - jest osiągany po pewnym okresie praktyki. Uczący się wykonuje daną czynność ruchową z coraz to mniejszą liczbą błędów. Umiejętność ruchowa charakteryzuje się dobrą koordynacją i sprawia wrażenie, że jej wykonywanie nie sprawia większych trudności. Wykonywane czynności automatyzują się. Uczący staje się jednak sam coraz sprawniejszym w identyfikacji błędów, jest jakby nauczycielem dla siebie samego.
18) Nawyk ruchowy - indywidualna forma rekreacji i działalności ruchowej, charakteryzującą się zautomatyzowanym przebiegiem oraz wykonaniem nie wymagającym specjalnej koncentracji uwagi i myślenia.
Nawyk ruchowy zamknięty - jest oparty na warunkowaniu wewnętrznym, a jego istotą jest ścisłe odwzorowanie wcześniej zaprogramowanej formy ruchu.
Nawyk ruchowy otwarty - forma ruchu jest dostosowana do sytuacji.
19) Kryteria oceny zdolności koordynacyjnych
1. Prawidłowość - czyli w sensie jakościowym to adekwatność działania ruchowego lub w sensie ilościowym to dokładność (precyzja) ruchu;
2. Szybkość - to w kategoriach jakościowych czasowa aktywność, a w sensie ilościowym to prędkość wykonywania złożonych zadań;
3. Racjonalność - to jakościowo celowość, a ilościowo ekonomiczność działania;
4. Kreatywność - to w aspekcie jakościowym pomysłowość w wykonywaniu zadania ruchowego, a w sensie ilościowym stałość (powtarzalność) jego wykonywania.
20) Kryteria testów
- obiektywny
- trafny
- rzetelny
- wystandaryzowany
- znormalizowany