I. POJĘCIE PRAWA

Prawo (w ujęciu przedmiotowym) to ogół (zbiór) norm regulujących stosunki społeczne ustanowionych lub uznanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.

Państwo to suwerenna organizacji sprawująca zwierzchnią władzę nad społeczeństwem zamieszkałym na określonym terytorium; suwerenność, terytorium, ludność i władztwo publiczne to jej zasadnicze składniki.

Prawo nie może istnieć bez państwa, ponieważ jedynie państwo jest w stanie zagwarantować przestrzeganie prawa. Z drugiej strony prawo jest państwu potrzebne jako instrument zapewniający zbiorowy ład i kształtujący stosunki społeczne.

Norma społeczna (np. moralna, prawna, religijna itp.) to reguła postępowania wskazująca ludziom, jak powinni się zachowywać we wzajemnych stosunkach.

Norma moralna (etyczna) rodzi się w świadomości ludzi pod wpływem oceny dobra i zła i jest przestrzegana dobrowolnie, pod wpływem wewnętrznego przekonania (w przeciwieństwie do normy prawnej dotyczy wewnętrznej strony postępowania człowieka). Niekiedy normy moralne pokrywają się z prawem (np. nie zabijaj), kiedy indziej są od niego niezależne (np. wspomaganie ubogich), a czasem nawet sprzeczne.

Cechy prawa:
a) normatywność - określa stany pożądane,
b) jest wiążące dla adresatów,
c) jest wsparte przymusem państwowym.

II. NORMA PRAWNA

Norma prawna - powszechnie obowiązująca reguła postępowania, ustanowiona lub uznana przez państwo i zagwarantowana przymusem państwowym; jest regułą generalną, powszechnie obowiązującą i sformułowaną abstrakcyjnie.

Ze względu na sposób powstawania normy prawne dzielimy na:
a) ustanowione przez państwo (normy ustawowe) - wydane przez upoważniony organ państwa i zawarte w różnego rodzaju aktach normatywnych
b) uznane przez państwo (normy usankcjonowane) - nie wydane przez państwo w formie aktów normatywnych, lecz uznane za powszechnie obowiązujące:
- normy recypowane - przejęte od innego państwa
- normy wydane przez organizacje niepaństwowe podniesione do rangi powszechnie obowiązujących
- normy zwyczajowe - powstałe samorzutnie i uznane przez państwo za obowiązujące

III. PRZEPIS PRAWA - POJĘCIE I RODZAJE

Przepis prawa - pojedyncza, elementarna jednostka tekstu prawnego (wyodrębniona jednostka redakcyjna aktu normatywnego); występuje w formie artykułu, paragrafu, ustępu

11. Akt normatywny - akt wydany przez uprawniony organ państwa, złożony z przepisów prawnych wyrażających normy prawne, np. ustawa, rozporządzenie, zarządzenie

Relacja pomiędzy przepisem prawnym a normą:
-norma prawna stanowi treść prawa, natomiast przepis prawny stanowi formę prawa
-jeden przepis prawny może zawierać część normy prawnej lub ich kilka
-są normy prawne nie wyrażone żadnym przepisem prawa (normy zwyczajowe) i przepisy nie zawierające norm prawnych (przepisy nienormatywne)

Podział przepisów prawnych ze względu na treść:
a) nakazujące - nakazuje adresatowi sposób postępowania,
b) zakazujące - zakazuje adresatowi określonego postępowania,
c) upoważniające (zezwalające) - upoważnia adresata do określonego postępowania,
d) nakazująco-upoważniające (kompetencyjne) - upoważnia adresata do działania i jednocześnie go do niego zobowiązuje,
e) wyjaśniające - przepisy nienormatywne, które wyjaśniają pojęcia prawne (definiujące), bądź wyjaśniają wątpliwości interpretacyjne.

Podział przepisów prawnych ze względu na stopień kompletności (dokładność):
a) konkretne - bezpośrednio i w sposób pełny określają sposób postępowania adresata,
b) blankietowe - nie formułują postępowania, ale upoważniają organ państwa do wydania w przyszłości przepisu konkretnego na ten temat,
c) odsyłające - odsyłają w danym zakresie do innych, już istniejących przepisów prawnych.

6. STRUKTURA NORMY PRAWNEJ

Przymus państwowy przybiera w normie postać sankcji prawnej. Stosowanie go polega na związaniu normy nakazującej określone zachowanie (norma sankcjonowana) z normą nakazującą organom państwa realizowanie sankcji prawnej wobec osób, które normy nie przestrzegały (norma sankcjonująca).

Struktura normy prawnej jest trójczłonowa, a składają się na nią:
a) hipoteza (założenie) - określa okoliczności (warunki) w jakich można i należy stosować daną normę, a przez to i potencjalnego jej adresata,
b) dyspozycja - określa postępowanie, do jakiego zobowiązany jest adresat normy,
c) sankcja - określa ujemne konsekwencje w przypadku zachowanie się adresata w sposób sprzeczny z normą.

Rodzaje sankcji (zależą głównie od przynależności normy do określonej dziedziny prawa):
a) karna (represyjna) - polega na odpowiedniej dolegliwości za przekroczenie normy prawa karnego,
b) egzekucyjna - polega na zmianie pewnego stanu wynikłego z przekroczenia norm prawa administracyjnego i cywilnego,
c) nieważności czynności prawnej - polega na unieważnieniu czynności prawnej (typowa dla prawa cywilnego i rodzinnego).

Norma bezwzględnie obowiązująca (imperatywna) - musi być bezwzględnie przestrzegana przez jej adresatów, a strony stosunku prawnego uregulowanego na jej podstawie muszą ułożyć swoje prawa i obowiązki tak, jak stanowi norma, nawet wbrew własnym interesom.

Norma względnie obowiązująca (dyspozytywna) - pozostawia ona stronom stosunku prawnego swobodę w ustalaniu jego treści oraz obowiązków i praw stron; obowiązuje ona tylko pomocniczo (subsydiarnie), gdy strony nie uregulowały w pełni stosunku lub zrobiły to tak, jak proponuje norma; normy takie stanowią uzupełnienie treści umów.

V. STOSUNEK PRAWNY I JEGO ELEMENTY

Stosunek prawny - stosunek powinnościowy pomiędzy dwoma podmiotami ukształtowany przez normę prawną, polegający na obowiązku pewnego zachowania się jednego podmiotu względem drugiego i na odpowiednim uprawnieniu tego drugiego

Elementy stosunku prawnego:
a) obowiązek prawny,
b) prawo podmiotowe,
c) podmiot obowiązku prawnego,
d) podmiot prawa,
e) przedmiot stosunku prawnego - rzecz lub postępowanie jej dotyczące.

Treść stosunku prawnego stanowi obowiązek prawny i odpowiadające mu prawo podmiotowe.

W prostych stosunkach prawnych jedna strona jest podmiotem obowiązku prawnego, a druga podmiotem prawa. W stosunkach prawnych złożonych każda ze stron jest jednocześnie podmiotem obowiązku i prawa.

VI. PRAWO PODMIOTOWE

Prawo podmiotowe - 1˚ zagwarantowana przez przymus państwowy możność domagania się od innej osoby określonego zachowania się, uwarunkowana ciążącym na niej obowiązkiem prawnym; 2˚ zagwarantowana przez przymus państwowy możność zachowania się, uwarunkowana ciążącym na innej osobie obowiązkiem prawnym.

Prawo podmiotowe jest elementem stosunku prawnego i nie istnieje poza nim. Powstaje z chwilą powstania stosunku i gaśnie z chwilą jego ustania.

Uprawnienie - wypływa z prawa podmiotowego i jest zarówno jego elementem, jak i przejawem (postacią).

Roszczenie - uprawnienie skonkretyzowane (skierowane do określonej osoby).

Roszczenie wymagalne - roszczenie, którego realizacji może domagać się podmiot prawa od podmiotu obowiązku; powstaje najczęściej po upływie jakiegoś czasu; można go dochodzić na drodze sądowej przez wytoczenie powództwa (żądania zrealizowania roszczenia na drodze przymusu).

Roszczenie niewymagalne - roszczenie, którego realizacji podmiot prawa nie może się jeszcze lub już domagać od podmiotu obowiązku.

Rodzaje praw podmiotowych:
a) względne - skuteczne wobec określonej osoby lub określonych osób,
b) bezwzględne - skuteczne wobec wszystkich, stanowiących najczęściej otoczenie podmiotu prawa.

VII. ZDARZENIA PRAWNE

Zdarzenie prawne - zdarzenie, z którym prawo przedmiotowe łączy powstanie określonych skutków prawnych, którymi mogą być: powstanie, zmiana lub ustanie stosunku prawnego

Rodzaje zdarzeń prawnych (na gruncie prawa cywilnego):
a) zdarzenia prawne w ścisłym tego słowa znaczeniu (niezależne od ludzkiej woli)
b) działania (będące przejawem ludzkiej woli):
> czyny (dokonane bez zamiaru wywołania skutków prawnych, które powstają z mocy norm prawnych)
- dozwolone (nie zabronione przez prawo przedmiotowe, ale połączone z określonymi skutkami prawnymi)
- niedozwolone (zabronione przez prawo i wywołujące odpowiedzialność cywilnoprawną)
> akty prawne nienormatywne (wywołują zamierzone skutki prawne)
- czynności prawne (czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych): jednostronne i dwustronne (umowy)
- akty administracyjne konstytutywne (oświadczenia woli organów administracji państwowej wywołujące skutki prawne)
- orzeczenia sądowe konstytutywne (wyroki sądowe, które powodują ustanowienie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego)

Nie są zdarzeniami prawnymi orzeczenia sądowe deklaratoryjne (deklaratywne) potwierdzające jedynie istnienie jakiegoś stosunku prawnego lub prawa podmiotowego.

VIII. ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE

Źródłami prawa w znaczeniu materialnym są wszelkiego rodzaju stosunki międzyludzkie. W znaczeniu formalnym źródłem prawa jest forma jego występowania i pochodzenia.

Rodzaje źródeł prawa:
a) zwyczaje (prawo zwyczajowe, niepisane) - są wytworem historycznego procesu kształtowania się stosunków społecznych;
b) akty normatywne (prawo stanowione, pisane) - akty wydane przez organy państwowe, złożone z przepisów prawnych i zawierające normy prawne, mające określoną strukturę.

System źródeł prawa - całokształt aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie, charakteryzujący się hierarchiczną strukturą, która polega na tym, że jedne akty normatywne mają nadrzędny charakter w stosunku do innych (powoduje to, że żadne prawo nie może być sprzeczne z prawem stopnia wyższego).

Delegacja ustawowa - zawarte w ustawie upoważnienie do wydania przez dany organ administracji państwowej konkretnego aktu normatywnego (źródła stopnia niższego są wydawane na podstawie źródeł stopnia wyższego i celem ich wykonania).

Polska Konstytucja stanowi, że w Polsce źródłami powszechnie obowiązującego prawa są:
a) Konstytucja (ustawa zasadnicza),
b) ustawy,
c) ratyfikowane umowy międzynarodowe,
d) rozporządzenia,
e) akty prawa miejscowego.

Konstytucja jest źródłem prawa najwyższej rangi, więc żaden inny akt normatywny nie może być z nią sprzeczny. Określa ona zasady ustroju politycznego i gospodarczego państwa, jego strukturę organizacyjną oraz wolności, prawa i obowiązki obywateli.

Ustawa - akt normatywny nadrzędny w stosunku do innych (z wyjątkiem konstytucji i ratyfikowanych umów międzynarodowych), którym reguluje się istotne sprawy życia politycznego, społecznego i gospodarczego państwa (podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie, budżet).

Tryb tworzenia ustaw reguluje regulamin sejmowy. Pierwszym etapem jest zgłoszenie projektu ustawy przez uprawnione organy lub osoby. Inicjatywa ustawodawcza (prawo do zgłoszenia projektu ustawy, powiązane z obowiązkiem rozpatrzenia go przez Sejm) przysługuje: posłom, Senatowi, Prezydentowi, Radzie Ministrów i grupie 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Uchwaloną przez Sejmu ustawę rozpatruje Senat, który może w niej dokonać poprawek lub ją odrzucić. Uchwalone przez parlament ustawy podpisuje Prezydent i zarządza ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Rozporządzenie - akt normatywny wydawany zawsze na podstawie upoważnienia ustawowego i mający na celu wykonanie jakiejś ustawy (rozporządzenie wykonawcze do ustawy), publikowany w Dzienniku Ustaw; mogą je wydawać: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji;

Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Podlegają one kontroli zgodności z powszechnie obowiązującym prawem przez Trybunał Konstytucyjny. Publikowane są w Monitorze Polskim.

Zarządzenia mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy i nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów.

Uchwała jest aktem wydawanym tylko przez organ kolegialny. Uprawnienia uchwałodawcze mają: Sejm, Senat, Zgromadzenie Narodowe, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz Państwowa Komisja Wyborcza.

35.Akty prawa miejscowego - wydawane są przez terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego i obowiązują tylko na obszarze działania tych organów (województwo, powiat, gmina); publikowane są w wojewódzkich dziennikach urzędowych

32. Umowy międzynarodowe (traktaty, konwencje, pakty, układy) - stanowią źródła międzynarodowego prawa publicznego i regulują stosunki między państwami.

Ratyfikacja - akt, w którym organ upoważniony od reprezentowania państwa wyraża zgodę na obowiązywanie umowy międzynarodowej w danym państwie (związania go tą umową); w Polsce umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent.

Ratyfikacji nie podlegają umowy handlowe oraz umowy rządowe i resortowe. Umowy międzynarodowe ratyfikowane stają się częścią krajowego porządku prawnego po ich opublikowaniu w Dzienniku Ustaw i stosowane są bezpośrednio, chyba że konieczne jest do tego wydanie ustawy.

Niektóre umowy ratyfikuje Prezydent zawiadamiając o tym Sejm i Senat, a inne wymagają wydania umowy upoważniającej do ratyfikacji (umowy dotyczące pokoju, sojuszów, układów politycznych lub wojskowych, członkostwa w organizacjach międzynarodowych).

Umowa międzynarodowa ratyfikowana na podstawie upoważnienia wynikającego z ustawy ma pierwszeństwo przed ustawą krajową, jeśli jej treści nie da się pogodzić z treścią tej ustawy krajowej.

IX. SYSTEM PRAWA

System prawa - całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie, uporządkowany według wybranych cech (kryteriów).

Prawo publiczne - chroni interesy państwa (interes publiczny), np. prawo konstytucyjne, administracyjne

Prawo prywatne - chroni interesy jednostek (interes prywatny), np. prawo cywilne, handlowe

Prawo materialne - normy regulujące uprawnienia i obowiązki osób fizycznych i prawnych, np. prawo cywilne

Prawo formalne - normy służące urzeczywistnieniu norm prawa materialnego, np. prawa procesowe

Gałąź prawa - zespół norm regulujących stosunkowo szeroką grupę jednorodnych stosunków społecznych

Instytucja prawa - zespół norm regulujących pewien wąski i jednolity wycinek stosunków społecznych, np. czynność prawna, osoba prawna, przestępstwo

Inne kryteria podziału systemu prawa to przedmiot regulacji prawnej oraz metoda regulacji stosunków społecznych (cywilnoprawna - równorzędności, administracyjnoprawna - władztwa)

System ustawodawstwa - system tworzony przez ustawodawcę na drodze porządkowania i scalania (kodyfikacja) przepisów prawnych, co powoduje powstanie kodeksów, obejmujących podstawowe normy prawne należące do jednej gałęzi prawa.

X. PRZEDSTAWICIELSTWO W PRAWIE CYWILNYM I HANDLOWY

Przedstawicielstwo - możność (upoważnienie, umocowanie) dokonywania czynności prawnych w imieniu drugiej osoby (reprezentowanego) ze skutkiem prawnym dla tej osoby.

Rodzaje umocowań:
a) bierne - upoważnienie do odbierania oświadczeń woli osób trzecich w imieniu innej osoby,
b) czynne - upoważnienie do składania oświadczeń woli w imieniu innej osoby.

Źródłem umocowania może być:
a) ustawa lub orzeczenie sądowe (przedstawicielstwo ustawowe),
b) wola osoby reprezentowanej (pełnomocnictwo).

Pełnomocnictwo domniemane - umocowanie, o którym ustawa każe domniemywać, że wolą mocodawcy było dzielenie pełnomocnictwa, np. ekspedient.

Granice pełnomocnictwa - zakres czynności, których pełnomocnik może dokonywać na podstawie umocowania.

Rodzaje pełnomocnictwa ze względu na jego granice:
a) pełnomocnictwo ogólne - upoważnia pełnomocnika do dokonywania czynności zwykłego zarządu (mających na celu zachowanie majątku i osiągnięcie z niego normalnych korzyści;
b) pełnomocnictwo szczególne:
- rodzajowe - upoważnienie do dokonywania czynności prawnych określonego rodzaju,
- szczegółowe - upoważnienie do dokonania jednorazowo konkretnej czynności.

Udzielenie pełnomocnictwa wymaga specjalnej formy (pisemnej, notarialnej), jeśli forma taka wymagana jest dla ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik.

Pełnomocnictwo ogólne musi być, pod rygorem nieważności, udzielone na piśmie.

Pełnomocnictwo wygasa, gdy:
a) upłynął termin, na który zostało udzielone,
b) czynność, do której pełnomocnik był upoważniony, została dokonana,
c) umarł pełnomocnik,
d) umarł mocodawca (jeśli w pełnomocnictwie nie zastrzeżono inaczej).

Prokura to szczególny rodzaj pełnomocnictwa, którego udzielić może jedynie spółka prawa handlowego. Prokura upoważnia do dokonywania wszelkich czynność (sądowych i pozasądowych) związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa zarobkowego. Z czynności tych wyłączone jest zbywanie i obciążanie przedsiębiorstwa i nieruchomości, do których konieczne jest wyraźne upoważnienie.

Jeśli prokura jest łączna, dla ważności czynności prawnej konieczne jest współdziałanie wszystkich prokurentów.

Prokurent nie może przenieść prokury na inną osobę, ale może udzielić innej osobie pełnomocnictwa szczególnego.

XI. POJĘCIE UMOWY I RODZAJE UMÓW

Umowa - dwustronna czynność prawna (zgodne oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutków prawnych) będąca powszechnie przyjętym sposobem nawiązywania więzi gospodarczych przez podmioty prawa (jest instrumentem wymiany dóbr i usług w formie towarowo-pieniężnej); stanowi podstawowe źródło powstania stosunku cywilnoprawnego (zobowiązaniowego) pomiędzy stronami, które ją zawarły.

Umowy jednostronnie zobowiązujące - wynikają z nich obowiązki tylko dla jednej ze stron.

Umowy dwustronnie zobowiązujące - wynikają z nich obowiązki dla obu stron.

Umowy wzajemne - rodzaj umów dwustronnie obowiązujących, które charakteryzuje ekwiwalentność świadczeń.

Umowy konsensualne - dochodzą do skutku z momentem złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony.

Umowy realne - do ich zwarcia oprócz złożenia zgodnych oświadczeń woli konieczne jest dodatkowe działanie (np. wydanie rzeczy).

Umowy rozporządzające - powodują bezpośrednie przeniesienie prawa podmiotowego, jego obciążenie lub zniesienie (np. sprzedaż rzeczy oznaczonej indywidualnie).

Umowy zobowiązujące - zobowiązują do określonego świadczenia, nie powodują jednak bezpośrednio rozporządzenia prawem podmiotowym.

Rodzaje umów gospodarczych:
a) ze względu na strony:
- dwustronnie gospodarcze - obie strony to podmioty gospodarcze,
- jednostronnie gospodarcze - jedna strona to podmiot gospodarczy,
b) ze względu obowiązek zawierania:
- dobrowolne - nie ma prawnego obowiązku ich zawierania,
- obligatoryjne - istnieje prawny obowiązek (np. przepis prawa, akt administracyjny, umowa przedwstępna) ich zawierania,
c) ze względu na długość okresu świadczeń: umowy wieloletnie, roczne, krótkoterminowe (krótsze niż rok), o świadczenia jednorazowe,
d) ze względu na przedmiot działalności gospodarczej:
- obrotu towarowego, inwestycyjne, transportowe, ubezpieczeniowe, bankowe,
- założycielskie, dotyczące przedsiębiorstwa, przedstawicielstwa, pośrednictwa, o współdziałanie

XII. UMOWA PRZEDWSTĘPNA

Umowa przedwstępna jest jednym ze źródeł obowiązku zawarcia umowy. W umowie tej obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości określonej umowy. Umowa przedwstępna powinna zawierać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej (ostatecznej) oraz termin, w ciągu którego ma być ta umowa zawarta.

W przypadku uchylania się strony zobowiązanej od obowiązku zawarcia umowy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy na drodze sądowej (pod warunkiem, że zostały spełnione warunki, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej).

XIII. ZASADA SWOBODY UMÓW

Zasada swobody umów (swobody kontraktowej) przejawia się w:
a) swobodzie podejmowania decyzji co do zawarcia umowy,
b) swobodzie wyboru kontrahentów,
c) swobodzie ustalania treści umowy,
d) możności dokonywania zmian w treści umowy,
e) możności rozwiązania umowy.

Zasada swobody odnosi się do zasady autonomii stron wynikającej z prawa cywilnego i mówiącej o tym, że stosunek pomiędzy stronami może być ułożony dowolnie pod warunkiem, że jego treść i cel nie sprzeciwiają się:
a) właściwości (naturze) stosunku,
b) ustawie (prawu),
c) zasadom współżycia społecznego.

XIV. SPOSOBY ZAWARCIA UMOWY

Oświadczenie woli stron, z którego wynika umowa, może być złożone jednocześnie (w jednym czasie, jedno po drugim) lub w różnym czasie (np. w drodze wymiany korespondencji).

Umowę uważa się za zawartą z chwilą, gdy strony złożą oświadczenia woli określające istotne postanowienia umowy (np. przy sprzedaży są to cena i przedmiot sprzedaży).

Rokowania - szereg czynności wstępnych i pertraktacji dotyczących poszczególnych kwestii i sformułowań umowy; w wypadku rokowań umowa jest zawarta wtedy, gdy strony dojdą do porozumienia w kwestii wszystkich postanowień będących przedmiotem rokowań.

Oferta - stanowcze oświadczenie woli (wyraźny przejaw woli wejścia w stosunek prawny) złożone drugiej stronie przez oferenta, zawierające propozycję zawarcia umowy i określające jej istotne postanowienia; oferent jest związany ofertą do upływu oznaczonego w niej terminu oczekiwania na odpowiedź (jeśli oferta nie określa tego terminu, odpowiedzi należy udzielić niezwłocznie - w przypadku składania oferty w obecności adresata, za pomocą telefonu, czy innego środka bezpośredniego porozumiewania się - lub z upływem normalnego czasu odpowiedzi dla danego rodzaju komunikacji przy innym sposobie składania oferty); udzielenie pozytywnej odpowiedzi na ofertę przez jej adresata (oblata), prowadzi do zawarcia umowy (w obrocie gospodarczym za przyjęcie oferty uznaje się milczenie jeśli oferent jest w stałych stosunkach z adresatem); oferta musi być przyjęta w całości i bez zastrzeżeń.

Przetarg - suma uporządkowanych czynności (faktycznych i prawnych), których celem jest wybór kontrahenta oferującego najkorzystniejsze warunki zawarcia umowy; obowiązek korzystania z przetargu jest nałożony na przedsiębiorstwa państwowe

Rodzaje przetargów:
a) ustny (licytacja, aukcja) - odbywa się w drodze licytacji publicznej, która zaczyna się od wywołania ceny przedmiotu, a licytanci zgłaszają oferty ceny wyższej (postąpienie); po ustaniu postąpień licytantowi, który zgłosił najkorzystniejszą ofertę udziela się przybicia, co jest równoznaczne z zawarciem umowy;
b) pisemny (przetarg ofert) - ogłaszający przetarg oczekuje w ciągu określonego czasu pisemnych ofert (od wszystkich potencjalnych klientów - przetarg nieograniczony, publiczny, otwarty - lub tylko od wybranych podmiotów - przetarg ograniczony, zamknięty), które następnie ocenia i wybiera najkorzystniejszą; przetarg pisemny może być zamknięty bez wybrania którejś z ofert; umowę uważa się za zawartą w chwili otrzymania przez uczestnika przetargu oświadczenia o przyjęciu jego oferty; strona może zażądać unieważnienia przetargu, jeśli druga strona wpłynęła na wynik przetargu w sposób niezgodny z prawem i zasadami współżycia społecznego.

Etapy przetargu:
a) ogłoszenie przetargu - musi obejmować 4 elementy: czas, miejsce, przedmiot i warunki przetargu; stanowi zaproszenie do składania ofert i podaje się je do publicznej wiadomości,
b) składanie ofert,
c) przyjęcie składanej oferty.

XV. UMOWA ZLECENIA, AGENCYJNA I KOMISU

Umowa zlecenia - umowa, w której jedna strona (przyjmujący zlecenie, zleceniobiorca) zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla drugiej strony (dający zlecenie, zleceniodawca); praktycznie przepisom o umowie zlecenia podlegają wszystkie umowy o świadczenie usług, które nie są umową o dzieło, umową agencyjną i umową o pracę (nie są uregulowane innymi przepisami); odpłatność umowy zlecenia nie jest jej istotną cechą, choć kodeks cywilny wprowadza domniemanie odpłatności.

Obowiązki i uprawnienia zleceniobiorcy:
a) prawo do wynagrodzenia (jeśli umowa nic o tym nie mówi, w wysokości odpowiadającej wykonanej pracy),
b) zobowiązanie do wykonania określonej czynności w sposób określony w umowie i ze starannością jakiej wymaga dany rodzaj czynności (odpowiada tylko za szkody wynikłe z braku należytej staranności, a nie za rezultat swojej pracy),
c) powinność wykonania danej czynności osobiście (można zlecić wykonanie czynności osobie trzeciej tylko, gdy wynika to z umowy, ze zwyczaju lub zmuszenia przez okoliczności),
d) upoważnienie do wykonania czynności (jeżeli strony nie postanowiły inaczej, umowa obejmuje pełnomocnictwo do wykonania danej czynności w imieniu zleceniodawcy).

Umowa agencyjna - umowa, w której strona przyjmująca zlecenia (agent) zobowiązuje się w zamian za wynagrodzenie (prowizję) do stałego pośrednictwa przy zawieraniu umów oznaczonego rodzaju na rzecz dającego zlecenie lub do zawierania takich umów w jego imieniu; do zawierania umów agent musi mieć pełnomocnictwo, które w razie wątpliwości jest domniemywane; umowa agencyjna jest odpłatna i wzajemna: wynagrodzenie agenta oblicza się najczęściej w formie odsetek od wartości zawartych umów i należy się mu z chwilą zawarcia przez niego umowy.

Umowa komisu - umowa, w której strona przyjmująca zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizją) do kupna (komis zakupu) lub sprzedaży (komis sprzedaży) rzeczy ruchomych w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa i w imieniu własnym, ale na rachunek drugiej strony dającej zlecenie (komitenta); jeżeli komisant zawarł umowę na warunkach korzystniejszych od warunków oznaczonych przez komitenta, korzyść należy się komitentowi; jeżeli komisant zawarł umowę na warunkach mniej korzystnych od oznaczonych przez komitenta, wypłaca komitentowi różnicę.

XVI. NAJEM I DZIERŻAWA

Umowa najmu - umowa, w której jedna strona (wynajmujący) zobowiązuje się oddać drugiej stronie (najemcy) określoną rzecz do używania na czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz; przedmiotem umowy najmu mogą być tylko rzeczy (ruceconom lub nieruchomości) oznaczone co do tożsamości i nadające się do długotrwałego użytku; najemca nie ma prawa pobierania z wynajmowanej rzeczy pożytków.

Obowiązki wynajmującego:
- wydanie rzeczy najemcy w stanie przydatnym do użytku
- utrzymanie rzeczy wynajmowanej w stanie przydatności do użytku (naprawy i remonty).

Obowiązki najemcy:
- płacenie czynszu,
- używanie rzeczy w sposób zgodny z umową,
- oddanie rzeczy wynajmującemu w odpowiednim terminie

Najemca może oddać rzecz w podnajem, jeśli nie zabrania mu tego umowa.

W przypadku najmu lokalu mieszkalnego stosuje się szczegółowe przepisy ustawy z dnia 2 lipca 1994 roku o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

Umowa dzierżawy - umowa, w której jedna strona (wydzierżawiający) zobowiązuje się oddać drugie stronie (dzierżawcy) prawo podmiotowe lub rzecz (przedmiotem umowy dzierżawy może być także przedsiębiorstwo) do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz.

Obowiązki dzierżawcy:
- płacenie czynszu,
- dokonywanie wszelkich napraw niezbędnych do zachowania przedmiotu dzierżawy w stanie nie pogorszonym.

Dzierżawca nie może bez zgody wydzierżawiającego oddać przedmiotu dzierżawy osobie trzeciej do bezpłatnego używania lub w poddzierżawę.

Umowy najmu i dzierżawy powinny mieć formę pisemną dla celów dowodowych, gdy czynsz za jeden rok używania przekracza kwotę 2 tys. złotych.

Jeżeli przedmiotem dzierżawy jest przedsiębiorstwo umowa powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie.

XVII. UMOWA LEASINGU

Umowa leasingu - umowa nie nazwana, w której jedna strona (leasingodawca) zobowiązuje się w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa wydać drugiej osobie (leasingobiorcy) rzecz do korzystania na czas oznaczony (w ciągu którego następuje amortyzacja rzeczy), zasadniczo bez możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy, a leasingobiorca zobowiązuje się płacić leasingodawcy umówiony czynsz leasingowy (składa się na niego stała, roczna rata oraz aktualizowane opłaty dodatkowe); leasingodawcą może być tylko właściciel rzeczy; leasingobiorca nie może wypowiedzieć umowy przed upływem oznaczonego czasu.

Leasing finansowy (kapitałowy) - leasing zawarty na czas oznaczony, bez możności wypowiedzenia z opcją zakupu rzeczy na koniec umownego okresu.

Leasing operacyjny (bieżący) - leasing z możliwością wypowiedzenia umowy przed upływem uzgodnionego terminu (z prawnego punktu widzenia to umowa najmu).

Leasing czysty - koszty naprawy, konserwacji i ubezpieczenia rzeczy obciążają leasingobiorcę (są wliczane do czynszu).

Leasing pełny - wszelki dodatkowe koszty ponosi leasingodawca.

Leasing bezpośredni - leasingodawcą jest tutaj producent rzeczy.

Leasing pośredni - leasingodawcą jest tu przedsiębiorstwo leasingowe kupujące rzeczy celem oddania w leasing.

Po upływie okresu leasingu istnieją trzy możliwości rozporządzenia rzeczą przez strony umowy:
a) leasingobiorca zwraca rzecz leasingodawcy,
b) leasingobiorca składa leasingodawcy wiążącą ofertę nabycia rzeczy na własność,
c) leasingobiorca składa leasingodawcy wiążącą ofertę zawarcia umowy określającą nowe uzgodnione warunki korzystania z rzeczy.

XVIII. UMOWY BANKOWE

Umowa rachunku bankowego - umowa, w której bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych; posiadacz rachunku jest jedynym dysponentem rachunku i ma pełną swobodę w dysponowaniu środkami na nim zgromadzonymi (umowa może zawierać postanowienia ograniczające to prawo); poprzez umowę rachunku bankowego bank nabywa prawo własności do zdeponowanych pieniędzy, a posiadacz rachunku - roszczenie o zwrot danej sumy (bank może więc swobodnie dysponować wolnymi środkami z rachunku klienta); środki pieniężne gromadzone na rachunku są oprocentowane na zasadach określonych w umowie.

Umowa pożyczki - umowa, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy lub rzeczy w określonym czasie; pożyczkodawca nie może tu ograniczyć swobody dysponowania pożyczką.

Umowa kredytu - umowa, w której bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu; umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać: strony, kwotę i walutę kredytu, cel kredytu, zasady i terminy spłaty, wysokość oprocentowania, wysokość prowizji, sposób zabezpieczenia kredytu itp.

Zdolność kredytowa - zdolność spłaty przez kredytobiorcę zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w ustalonych terminach, od której może być uzależnione udzielenie przez bank kredytu.

XIX. PRAWNE ŚRODKI ZABEZPIECZENIA KREDYTU

Rodzaje zabezpieczeń wierzytelności pieniężnych:
a) zabezpieczenie rzeczowe (materialne) - zabezpieczyciel odpowiada za dług jednym przedmiotem majątkowym
b) zabezpieczenie osobiste (prawne) - zabezpieczyciel odpowiada całym swym majątkiem (także przyszłym)

Formy zabezpieczenia rzeczowego:
a) zastaw - ograniczone prawo rzeczowe upoważniające wierzyciela (zastawnika) do zaspokojenia wierzytelności z rzeczy ruceconomj obciążonej prawem zastawu, bez względu na to, czyją jest ona własnością (zastawca); umowa o ustanowienie zastawu jest umową realną (rzecz objęta zastawem musi być w momencie zawarcia umowy oddana w posiadanie wierzyciela); przedmiotem zastawu mogą być również zbywalne prawa majątkowe (wierzytelności i prawa z papierów wartościowych), ale wtedy umowa musi być zawarta na piśmie z datą poświadczoną notarialnie lub urzędowo; zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonych zastawem następuje na drodze sądowego postępowania egzekucyjnego;
b) zastaw rejestrowy - w tym przypadku rzecz obciążona zastawem pozostaje w posiadaniu właściciela (zastawcy), który może nadal z niej korzystać; zastaw rejestrowy może być ustanowiony w celu zabezpieczenia wierzytelności banków, państwowych osób prawnych, gmin oraz innych podmiotów; do ustanowienia zastawu rejestrowego konieczna jest umowa zastawnicza (zawarta na piśmie pod rygorem nieważności) oraz wpis do rejestru zastawów prowadzonego przez sąd rejonowy; zastaw może obejmować także rzeczy przyszłe;
c) hipoteka - ograniczone prawo rzeczowe upoważniające wierzyciela do zaspokojenia wierzytelności z nieruchomości oraz praw związanych z nieruchomością, a należących do zabezpieczyciela i pozostających w jego posiadaniu (właściciel nieruchomości może nią rozporządzać dobrowolnie i w sposób nieograniczony, o ile doprowadzi to do zmniejszenia wartości hipoteki poniżej kwoty zabezpieczonej wierzytelności);
d) subintabulat - hipoteka na wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, do której stosuje się przepisy zastawu na wierzytelności;
e) przewłaszczenie na zabezpieczenie - polega na przeniesieniu przez dłużnika na wierzyciela prawa własności rzeczy ruceconomj lub papierów wartościowych i na zobowiązaniu wierzyciela do zwrotnego przeniesienia własności rzeczy na dłużnika z chwilą spłaty kredytu; kredytobiorca może nadal używać rzeczy, ale nie może oddać jej do używania innej osobie bez zgody banku; bank może rzecz przejąć w swe posiadanie lub oddać innej osobie;
f) kaucja - w umowie o ustanowienie kaucji kaucjodawca zobowiązuje się złożyć w banku określoną sumę pieniężną, papiery wartościowe lub wartościowe rzeczy ruceconom (kosztowności) i jednocześnie upoważnia bank do zaspokojenia wierzytelności z przedmiotu kaucji w przypadku niespłacenia kredytu w terminie; w przypadku terminowej spłaty kredytu bank zwraca kaucję;
g) blokada rachunku bankowego - kredytobiorca lub poręczyciel zleca bankowi zablokowanie określonej kwoty pieniężnej na swoich rachunkach bankowych i jednocześnie upoważnia bank do pokrycia z tych środków zadłużenia w przypadku opóźnień w spłacie kredytu;
h) przelew wierzytelności na zabezpieczenie - umowa o cesję wierzytelności powoduje przejście praw dotychczasowego wierzyciela (cedenta) na drugą stronę (cesjonariusza); umowa ta nie wymaga zgody dłużnika; w razie terminowej spłaty kredytu wierzytelność wraca do kredytobiorcy, w innym przypadku bank zaspokaja się z tej wierzytelności.

Formy zabezpieczenia osobistego:
a) poręczenie - umowa, w której poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela (kredytodawcy) do wykonania zobowiązania dłużnika (kredytobiorcy), jeśli ten zobowiązania nie wykona; poręczyciel odpowiada za zobowiązanie solidarnie z dłużnikiem; w przypadku spłaty długu przez poręczyciela, przysługuje mu regres w stosunku do dłużnika; można także poręczać za poręczyciela (podporęczyciel odpowiada wtedy solidarnie z poręczycielem i dłużnikiem);
b) ubezpieczenie kredytu - umowa ubezpieczenia zawierana pomiędzy bankiem a zakładem ubezpieczeń lub kredytobiorcą a zakładem ubezpieczeń, w której zakład zobowiązuje się do zapłaty określonego odszkodowania na wypadek, gdyby kredytobiorca nie spłacił kredytu;
c) weksel gwarancyjny (in blanco) - samodzielna podstawa odpowiedzialności jego wystawcy i osób na nim podpisanych; może być wystawiony przez kredytobiorcę lub inne osoby; w przypadku spłaty kredytu weksel wraca do wystawcy, w innych przypadkach zostaje przez posiadacza uzupełniony o brakujące elementy w sposób uzgodniony w porozumieniu wekslowym; praw z weksla można dochodzić w trybie postępowania nakazowego (przyspieszonego i uproszczonego);
d) poręczenie wekslowe (aval) - powstaje przez złożenie przez poręczyciela podpisu na wekslu wystawionym przez kredytobiorcę; powoduje to w razie niespłacenia kredytu odpowiedzialność solidarną poręczyciela i dłużnika za dług;
e) przejęcie długu - polega na zamianie osoby po stronie dłużnika, do którego może dojść na podstawie umowy pomiędzy kredytodawcą a osobą trzecią za zgodą dłużnika lub na podstawie umowy pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą banku; umowa o przejęcie długu powoduje, że dotychczasowy dłużnik przestaje nim być;
f) przystąpienie do długu - polega na pojawieniu się po stronie kredytobiorcy dodatkowych osób, odpowiadających za dług solidarnie z dotychczasowym dłużnikiem.

---