PROFILAKTYA SPOŁECZNA- ZAGADNIENIA NA EGZAMIN 10.12.2011

1. Pojęcie profilaktyki społecznej i przyczyny zagrożeń społecznych.

Profilaktyka społeczna w ujęciu praktycznym to dziedzina, której zadaniem jest opis, wyjaśnienie i przewidywanie rozwoju zjawisk szkodliwych w celu skonstruowania programów, strategii i procedur ich zwalczania w wymiarze społecznym, lokalnym, globalnym i indywidualnym. To wiedza o zagrożeniach i ich przyczynach oraz sposobach niedopuszczania do ich rozszerzania się przez zaplanowane działania zbiorowe.

Przyczyny:

- globalne: robotyzacja, automatyzacja, komputeryzacja i informatyzacja czynności komputerowych;

- lokalne

- znajdujące się w an troposferze (w człowieku przetwarzającym informacje czerpane z otoczenia zew. [biosfery,fizyko sfery,an troposfery tworzonej przez innych ludzi] i wew. [psychiki].

2. Czynniki mające wpływ na kształtowanie się osobowości i na zachowania patologiczne młodego człowieka (4) - wymienić i scharakteryzować.

Rodzice

• praca,

• postawy rodzicielskie (niezaspokojenie potrzeb szacunku, miłości i bezpieczeństwa - sieroctwo psychiczne),

• rozluźnienie więzi rodzinnych, obniżenie prestiżu ojca, duża aktywność zawodowa kobiet, nieprawidłowa organizacja czasu wolnego, chaos norm i wartości, ubóstwo,

• zła sytuacja zdrowotna (alkoholizm jednego lub obojga rodziców),

• zakłócona atmosfera rodzinna (nieprawidłowe wzorce pełnienia ról rodzicielskich i małżeńskich),

• częściowe sieroctwo.

Oraz:

1. pozostawianie nieletniego bez żadnego dozoru wychowawczego przez cały dzień, często do późnych godzin nocnych,

2. niezaspokojenie w dzieciństwie potrzeby bezpieczeństwa, miłości i opieki,

3. narażenie nieletniego na włóczenie się po ulicach i poznawanie zdemoralizowanych osób,

4. narażenie nieletniego na konflikty szkolne,

5. zaniedbany wygląd, brak książek i przyborów szkolnych.

Szkoła

• wadliwa struktura funkcjonowania (nastawienie szkoły głownie na wynika a nie na proces kształcenia, tzw. nauczanie pod testy),

• niedostateczne przygotowanie młodzieży do życia społecznego, zawodowego, do samorozwoju, samorealizacji i uczestnictwa w kulturze,

• system szkolny nastawiony na uczniów przeciętnych,

• niewłaściwa reakcja nauczycieli- izolowanie ucznia trudnego od reszty klasy.

Otoczenie rówieśnicze

• potrzeba przynależności (więzi grupowej),

• zaspakajanie potrzeby uznania społecznego, zajęcia określonej pozycji społecznej,

• ryzyko wynikające z przynależności do grupy nieformalnej,

• grupy przestępcze - selekcja członków oparta na takich czynnikach, jak podobieństwo położenia społecznego oraz brak lub niewystarczająca kontrola ze strony rodziny.

Media

• zagrożenia płynące z agresywnych, pełnych brutalności i przemocy programów,

• wyraźne ograniczenie bezpośredniego kontaktu rodziców z dziećmi,

• w ciągu doby spędzonej na oglądaniu tv można zobaczyć 396 ciężkich aktów agresji, 362 strzelaniny,273 pobicia wśród nieletnich, 272 napady rabunkowe, 226 napadów z bronią , 128 uderzeń w twarz, i szereg innych - łącznie 1846 aktów przemocy,

• reklamy, kształtują niepożądane cechy osobowości: egoizm, konsumpcjonizm, przywiązanie do wytworów materialnych.

1. Cele działań profilaktycznych ( z 8 wymienić min. 4-5).

- Rozpowszechnienie prawdziwych i rzetelnych inf. o zjawisku, którego dot. profilaktyka.

- Kształtowanie umiejętności interpersonalnych, zwłaszcza: samoświadomości, samooceny i samodyscypliny.

- Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a głównie: empatycznych, współpracy, komunikowania się i rozwiązywania konfliktów.

- Kształtowanie zdolności do wybierania pozytywnych stylów życia.

- Rozwijanie związków z grupą społeczną i poczucia odpowiedzialności za grupę, do której jednostka przynależy.

- Rozwijanie środowiska rodzinnego, społecznego i środowiska pracy, które podnosi jakość życia jego członków.

- Kształtowanie reguł prawnych i publicznych w taki sposób, by były zgodne z ludzkimi potrzebami.

- Umożliwienie wczesnego wykrywania i diagnozowania zagrożeń i rozwijania strategii przeciwdziałania.

2. Formy działań profilaktycznych według Lipkowskiego (wymienić, opisać podać przykłady).

- ochrona społeczeństwa przed jednostkami niedostosowanymi (np. zakłady poprawcze, karne)

- ochrona dzieci i młodzieży przed niekorzystnymi warunkami rozwoju psych., fiz., i moralno-społecznego ( promocja pozytywnych idoli, np. dni JP II)

- ochrona dzieci i młodzieży zagrożonych wykolejeniem przed nasileniem się niekorzystnych tendencji (warsztaty profilaktyczne z asertywnego odmawiania, np. Alkoholowi mówię NIE)

3. Warunki skuteczności profilaktyki.

- konsekwencja,

- holistyczne podejście,

- elastyczność,

- monitoring,

- ustalenie etiologii danego zjawiska,

- oszacowanie zasięgu zjawiska,

- ustalenie prawidłowości rozwoju,

- określenie istoty zmian,

- poszukiwanie sposobów likwidacji przyczyn.

4. Modele działań profilaktycznych (opisać , podać różnice).

Model tradycyjny	Model współczesny
Cel
zwalczanie patologii	promocja zdrowia
Założenia
uświadamianie skutków	sięganie do przyczyn
Efekty
wiedza o skutkach i akcent na negatywną postawę	umiejętność odmawiania; kształtowanie umiejętności społecznych; wiedza o uzależnieniach; zaangażowanie; system wartości
Forma oddziaływania
jednostronny przekaz	dialog i aktywne uczestnictwo
Czas i zakres oddziaływań
sporadycznie	systematycznie wśród dzieci i młodzieży
Realizatorzy
prelegenci i specjaliści	nauczyciele i liderzy
Rodzaj substancji
alkohol, papierosy, narkotyki	uzależnienia
Kontrola efektów
nie wymagana	wymagana

5. Rodzaje działań profilaktycznych (umieć wymienić i opisać podane klasyfikacje, zwłaszcza I, II i III rzędową)

Wg L. Pytka:

• Profilaktyka zachowawcza - cel: ochrona przed zagrożeniem, jakie stwarzają jednostki uznane za niedostosowane społecznie. Izolowanie uczniów nieprzystosowanych, stygmatyzowanie za pomocą kar.

• Profilaktyka kreatywna - działalność wzmacniająca i podtrzymująca te formy i sposoby zachowania, które maja charakter prospołeczny,; „promujemy dobro, by nie dopuścić do zła. Koniecznym warunkiem jest zmiana modelu szkoły. Chodzi o stworzenie szkoły, w której respektuje się zasadę promowania pozytywnych zachowań.

Wg 3 poziomów

• Profilaktyka pierwszorzędowa - uprzedza pojawienie się problemów, opóźnia wiek pojawienia się zachowań ryzykownych; skierowana do całej populacji.

• Profilaktyka drugorzędowa - diagnoza dzieci i młodzieży z tzw. grup wysokiego ryzyka na skutek dysfunkcjonalności w sferze psychicznej, interpersonalnej lub społecznej.

• Profilaktyka trzeciorzędowa- interwencja podejmowana po wystąpieniu zaburzenia i jego zlokalizowaniu. Specjalistyczna pomoc.

1. Zadania profilaktyki społecznej.

• Oddziaływanie (opieka socjalna, inna pomoc) na rodzinę zagrożoną patologią,

• pomoc w tworzeniu różnego rodzaju profilaktycznych programów środowiskowych,

• pomoc w ich realizacji,

• edukacja ustawiczna całego społeczeństwa w zakresie patologii, sposobach obrony przed nią, możliwościach wpływania na decydentów, odpowiedzialnych za środki na realizację programów profilaktyki.

1. Podejście holistyczne.

• Integracyjne oddziaływanie na czynniki wewnętrzne i zewnętrzne,

• od najwcześniejszych faz życia i w całym okresie rozwojowym,

• charakter ciągły,

• zabezpieczenie rozwoju psychofizycznego i społecznego jednostki,

• charakter interwencyjny w kryzysowych okresach.

1. Rodzaje programów profilaktycznych - umieć wymienić wszystkie i każdy scharakteryzować.

1. informacyjne

2. edukacyjne

3. alternatywne

4. interwencyjne

5. zmian środowiskowych

6. zmian przepisów społecznych

7. ograniczenia szkód

Ad.a.

Cel: dostarczenie właściwych i aktualnych informacji o wszystkich formach pomocy, niebezpieczeństwie zjawiska niedostosowania społ. dzieci i młodzieży

Instrumenty: ulotki, broszury, plakaty, wykłady, seminaria na temat niedostosowania społecznego

Odbiorcy: dzieci, młodzież, dorośli

Ad.b.

Cel: dostarczenie wiedzy i umiejętności do samodzielnego radzenia sobie z zagrożeniem

Działania: kształcenie w zakresie podejmowania decyzji, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania problemów i inne

Miejsce realizacji: szkoła, domy kultury, zakłady pracy, kościół

Odbiorcy: dzieci, młodzież, rodzice, nauczyciele, policjanci, lekarze, pielęgniarki, pedagodzy szkolni, dyrektorzy placówek oświatowych i wychowawczych

Ad.c.

Cel: stworzenie alternatyw dla działania ryzykownego

Działania: zaspokojenie potrzeb w sposób nieszkodliwy dla zdrowia (sport, zabawa, trening spr. ruchowej i intelektualnej, hobby…)

Miejsce realizacji: szkoła, domy kultury, zakłady pracy, kościół

Odbiorcy: dzieci, młodzież, rodzice

Ad.d.

Cel: pomoc w zidentyfikowaniu problemów i odnalezieniu sposobu na ich rozwiązanie

Odbiorcy: osoby znajdujące się w krytycznym momencie swojego życia

Działania: osobisty kontakt z przedmiotem programu, wymiana doświadczeń i empatyczne słuchanie

Instrumenty: poradnictwo indywidualne i rodzinne, Tel. zaufania i sesje terapeutyczne

Rodzaje: profesjonalne- realizowane przez specjalistów, działających przy organizacjach
i instytucjach społecznych; programy rówieśnicze- oparte na pozytywnym wpływie rówieśników

Ad.e.

Cel: zmiana jakości środowiska, identyfikacja i zmiana czynników, sprzyjających zachowaniom patologicznym

Odbiorcy: młodzi ludzie

Działania: ochrona przed osobami przejawiającymi zachowania patologiczne

Ad.f.

Cel: zmiana przepisów prawnych, rozporządzeń lokalnych

Odbiorcy: lokalna społeczność

Działania: reklama społeczna, ruch obywatelski

Ad.g.

Cel: ograniczenie negatywnych skutków zjawiska patologicznego

Odbiorcy: osoby uzależnione

Działania: wymiana igieł, rozdawanie prezerwatyw, itp.

Realizatorzy: ośrodki leczenia uzależnień, organizacje społeczne, fundacje

2. Fazy budowania programu profilaktycznego.

1/ Ocena potrzeb danej społeczności w zakresie profilaktyki,

2/ ocena lokalnych uwarunkowań społecznych, analiza podstaw prawnych działań o charakterze profilaktycznym,

3/ Określenie celów oraz najskuteczniejszych działań,

4/ Przełożenie celów na zadania.

5/ Przełożenie zadań na konkretne działania

6/ Konfrontacja zasobów ludzkich, finansowych i materialnych ze źródłami dostępnymi w danej społeczności,

7/ Określenie pomocy, jaka będzie potrzebna spoza lokalnej społeczności (wsparcie techniczne i szkoleniowe),

8/ Określenie elementów składowych oceny, jaka będzie przeprowadzana w trakcie realizacji programu,

9/ Określenie potencjalnych zagrożeń i trudności, jakie mogą się pojawić w trakcie realizacji programu.

10/ Opracowanie finalnego planu działania.

3. Techniki wdrażania programu profilaktycznego.

• wolontariat - forma indywidualnego lub kolektywnego działania ukierunkowanego na dawanie wsparcia lub świadczenie usług nieodpłatnie.

• sieć - w działalności profilaktycznej tworzenie sieci to szukanie lub podtrzymywanie kontaktów, które angażują jednostki i organizacje chętne do współpracy,

• mobilizacja społeczeństwa - proces, w ramach którego zachęca się członków społeczeństwa do aktywnego angażowania się w rozwiązywanie problemów związanych z występowaniem patologii społecznej.

1. Główne cechy skutecznego programu profilaktycznego.

1. Planowanie prowadzane przez zespół lokalnych profesjonalistów, przedstawicieli z różnych środowisk (rodzina, szkoła, kościół, policja, resort sprawiedliwości, media, placówki ochrony zdrowia),

2. cele i zadania powinny być konkretne i mierzalne ,

3. uwzględnienie potrzeb lokalnej społeczności,

4. wykorzystanie wielu form i metod dostosowanych do celów i zadań.

5. integracja z innymi działaniami wspierającymi zdrowie (konieczna jest współpraca z placówkami wczesnej interwencji, terapii, rehabilitacji ),

6. długoterminowość - objęcie programem wszystkich faz w życiu człowieka,

7. reklama i promocja - to warunek uzyskania wsparcia społecznego, w tym finansowego,

8. powtarzalność.

1. Co to jest SPP, jego podmioty, przedmiot na różnych szczeblach szkolnictwa.

SPP- Szkolny Program Profilaktyczny

Podmioty w SPP:

• nauczyciele - realizatorzy,

• uczniowie - adresaci.

• rodzice - partnerzy.

Przedmiot SPP w szkole podstawowej:

• niepowodzenia szkolne,

• dysleksja,

• ADHD,

• zachowania agresywne i przemoc,

• zaburzenia zachowania,

• pierwsze próby picia alkoholu i palenia papierosów

Przedmiot SPP w gimnazjum i w szkole ponadgimnazjalnej:

• używanie substancji psychoaktywnych,

• przemoc,

• przedwczesne podejmowanie życia seksualnego,

• wykroczenia, przestępstwa,

• porzucanie szkoły

• problemy natury psychicznej: zaburzenia nastroju, depresje, zaburzenia jedzenia , nerwice, uzależnienia.

1. Zadania szkoły w profilaktyce szkolnej (4 każde umieć krótko opisać).

• podtrzymanie więzi z rodzicami - stworzyć w szkole sytuację sprzyjającą kontaktom rodziców i dzieci na terenie szkoły (wspólne imprezy, uroczystości szkolne, wspólne zajęcia, nowatorskie sposoby informowania rodziców o sukcesach dziecka w szkole). Włączanie rodziców w społeczność szkolną (opracowywanie wspólnie ze szkołą programów wychowawczych i zadań klasy na dany rok).

• szkolny system interwencji - tworzenie procedur interwencji z precyzyjnie określonymi sankcjami za łamanie zakazów; Wszyscy w szkole (woźna, nauczyciel, uczeń wie, komu ma zgłosić informację o akcie przemocy). wypracować tok postępowania wewnątrz szkoły, z uwzględnieniem kanałów informacyjnych oraz ról poszczególnych pracowników w systemie zapewnienia bezpieczeństwa

• sukces szkolny i utrzymanie się w systemie edukacyjnym - szukanie odpowiedzi na pytanie, jak zapobiec wypadnięciu dziecka z systemu szkolnego (nauczanie zespołowe, oparte na koleżeńskiej pomocy dla ucznia mającego trudności z nauką; zajęcia pozalekcyjne),

• klimat moralny szkoły - poszanowanie dla norm i wartości; pokazywanie pozytywnych wzorów zachowań prezentowanych przez dorosłych w ramach treningów czy mediacji.

9