Wykład 6 4.04.2008

(Kolega + skrypt)

Niesprzeczność (spójność) systemów prawa

sprzeczność treściowa (merytoryczna) - zachodzi wówczas gdy identyczne hipotezy określonych norm dają różne dyspozycje. W identycznej sytuacji jedno norma nakazuje a druga zakazuje

Trzy rodzaje norm jeśli chodzi o moc deontyczną

• nakaz

• zakaz

• dozwolenie

Jeżeli dwie normy mające identyczne hipotezy różnią się funktorami deontycznymi to zmienia się sytuacja wyrażania sprzeczności.

Podział z punktu widzenia siły sprzeczności

• jedna norma nakazuje a druga zakazuje

• jedna norma zakazuje a druga uprawnia

• jedna nakazuje a druga uprawnia.

Podział sprzeczności ze względu na ich źródła

• polityczne

• techniczne.

Podział sprzeczności z punktu widzenia możliwości ich eliminacji

• realne - takie które mogą być usunięte tylko przez organ prawodawczy

• pozorne - takie, które można usunąć poprzez zastosowanie odpowiednich wykładni prawa i reguł kolizyjnych.

Reguły kolizyjne

I - Reguła hierarchiczna

Lex superior derogat legi inferiori

Norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie wyższą.

II - Reguła merytoryczna

lex specialis derogat legi generali

Wyjątek od normy (norma szczegółowa) deroguje normę ogólną.

III - Reguła chronologiczna

lex posteriori derogat legi priori

Reguła uchwalona później uchyla regułę uchwaloną wcześniej pod warunkiem że reguła uchwalona później ma nie niższą moc od reguły uchwalonej wcześniej.

IV - Reguła kolizyjna II-go stopnia

lex posteriori generalis non derogat legi priori speciali

Prawo późniejsze ogólne nie uchyla prawa wcześniejszego specjalnego.

Sprzeczność

• prakseologiczna - gdy mamy dwie normy, które mogą być spełnione jednocześnie w danej sytuacji ale spełnienie jednej czyni bezcelowym spełnianie drugiej - sprzeczność tą usunąć można poprzez zastosowanie wykładni celowościowej.

• kulturowa - gdy dwie normy mają różne hipotezy ale w danej sytuacji nie mogą być łącznie spełnione chociaż powinny np. zakaz zabijania z jednej strony a z drugiej konieczność obrony Ojczyzny. Sprzeczność tę usuwamy poprzez zastosowanie wykładni systemowej bądź też hierarchicznej. Wówczas norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie niższą.

• realizacyjna - gdy dana norma nie może być realizowana ponieważ wydano akt prawny o charakterze ustawowym a nie wydano aktów wykonawczych, które pozwalają spełnić wymogi aktu o charakterze ustawowym

Hierarchiczność norm prawnych

Hierarchia aktów prawnych w systemie monistycznym (Kelsenowsko - Hartowskim) daje się ująć w piramidalny sposób. Na szczycie stoi Konstytucja, niżej ustawy i akty o charakterze wykonawczym.

Hierarchiczne powiązania norm

• dynamiczne - nie są związane z wyznaczaniem treści normy niższej przez normę wyższą, w tym sensie mają one charakter formalny, który polega na tym, że norma wyższa stanowi podstawę obowiązywania normy niższej, o ile została ona ustanowiona przez kompetentny do tego organ. Z tymi powiązaniami mamy więc do czynienia na etapie procesu tworzenia prawa, wynika stąd dalej, że żadna z norm wyższych nie przesądza treści norm niższego stopnia, a jedynie wskazuje autorytet normodawcy kompetentnego do jej wydania. Innymi słowy podstawą obowiązywania normy niższej jest zawsze norma wyższa z uwagi na charakter kompetencyjny powiązań między nimi.

• statyczne (treściowe) - w przypadku takich powiązań norma wyższa jest powiązana z normą niższą tak, jak twierdzenie ogólne z twierdzeniem szczegółowym, dlatego też system takich norm nazywa się statycznym, gdyż nie rozwija się i jest od razu dany w tej normie wyższej. Przykładem systemu statystycznego jest jakiś system etyki, religijny, moralny. Elementy systemu statycznego:

• zgodność treściowa norm obowiązujących

• obowiązywanie konsekwencji norm.

• statyczno-dynamiczne - najczęściej spotykane

Cechy hierarchii systemu prawnego

• Norma wyższa to ta, która została ustanowiona przez organ hierarchicznie wyższego szczebla

• Norma wyższa reguluje zazwyczaj sprawy ważniejsze niż norma niższa

• Normą wyższą jest norma będąca podstawą obowiązywania dla innej normy

• Norma wyższa nie może być derogowana przez normę niższą

• Norma wyższa hierarchicznie wyznacza treść normy niższej.

Rodzaje zupełności systemów prawa

• obowiązywania (walidacyjna) - mówi nam o relacji pomiędzy określoną normą a systemem prawnym. Możemy mówić, że system prawa ma charakter zupełny pod względem obowiązywania jeżeli o każdej normie jesteśmy w stanie powiedzieć czy należy ona do systemu prawa czy do niego nie należy.

Trzy kategorie obowiązywania norm w systemie prawa

• systemowe (tetyczne) - norma obowiązuje w systemie prawa pod tym względem gdy:

• Została utworzona przez powołany do tego organ w sposób zgodny z określonymi normami o charakterze proceduralno - kompetencyjnym, a ponadto została promulgowana (ogłoszona) w odpowiednim akcie prawnym.

• Niekiedy mamy do czynienia z instytucją vacatio legis, z sytuacją gdy określona norma została już ustanowiona przez powołany do tego podmiot, a ponadto została promulgowana w określonym akcie (Dziennik Ustaw, Monitor Prawniczy), a mimo tego nie obowiązuje ona jeszcze ponieważ ustawodawca wyraźnie wskazał datę, od której ma ona wiązać adresata. Instytucja vacatio legis ma służyć zapoznaniu się przez podmioty prawa z określonym aktem. Ma służyć wzmocnieniu zasady pewności i bezpieczeństwa prawnego. Vacatio legis trwa zazwyczaj 14 dni (jeżeli ustawodawca nie postanowił inaczej. Niekiedy może trwać dłużej).

• Norma ta nie została formalnie derogowana (nie zostało uchylone jej obowiązywanie przez inny akt prawny)

• Jest uznaną konsekwencją norm należących już do systemu prawa. Nie może być sprzeczna z normami należącymi już do systemu prawa, a jeżeli jest sprzeczna to sprzeczność tą da się usunąć poprzez zastosowanie odpowiednich reguł kolizyjnych bądź dyrektyw interpretacyjnych.

• aksjologiczne - norma prawna powinna co do zasady respektować i być zgodną z wartościami powszechnie akceptowanymi w danej kulturze.

• faktyczne - norma obowiązuje, gdy jest stosowana. Czasami możemy mieć do czynienia z sytuacją gdy norma przestaje obowiązywać dlatego, że w praktyce nikt jej nie przestrzega (tzw. „odzwyczajenie” wtedy, gdy norma przestaje obowiązywać per desuetudo).

• kwalifikacyjna (materialna) - zupełność ta dotyczy relacji pomiędzy każdym zachowaniem się człowieka a systemem prawnym. Z punktu widzenia tej zupełności możemy powiedzieć czy dane zachowanie jest zakazane, nakazane, dowolne czy prawnie indyferentne (obojętne). W prawie karnym obowiązuje ogólna reguła, że co nie jest nakazane ani zakazane, to jest dozwolone. Z punktu widzenia tej zupełności możemy powiedzieć, że określone zachowanie może rodzić dwojakie konsekwencje: negatywne bądź pozytywne.

• negatywne - określone zachowanie z punktu widzenia prawa nie wywołuje żadnych skutków prawnych.

• pozytywne - zachodzą wówczas, gdy dane zachowanie wywołuje dane skutki prawne.

Mogą polegać na:

• zobowiązaniu danego podmiotu do jakiegoś zachowania, nałożenia na niego sankcji,

• aktualizacji istniejącego stosunku prawnego.

• konieczności egzekwowania istniejącego stosunku prawnego.

• proceduralna - mamy do czynienia z tzw. generalnym nakazem rozstrzygnięcia, zgodnie z którym powołany do tego organ ma obowiązek rozstrzygnąć określone zagadnienie prawne o ile jest do tego właściwy pod względem formalnym.

3

Ustawy organiczne

Ustawy

Rozporządzenie z mocą ustawy

Akty wykonawcze

Konstytucja

---