Proekologiczne systemy żywienia zwietrząt
Rolnictwo ekologiczne jest specyficzną formą gospodarowania i produkcji żywności. Żywność wytwarzana jest metodami naturalnymi w czystym i bezpiecznym środowisku, bez nawozów sztucznych i syntetycznych środków ochrony roślin, antybiotyków, hormonów wzrostu i GMO. Dzięki wykluczeniu pestycydów i nawozów sztucznych nie powoduje zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych, ogranicza wypłukiwanie składników pokarmowych z gleby, sprzyja różnorodności biologicznej, wymaga niewielkich nakładów energii i wytwarza żywność wysokiej jakości. Zadaniem rolnictwa ekologicznego jest nie tylko produkcja żywności o wysokich parametrach jakościowych w zrównoważonym środowisku przyrodniczym, ale także ochrona i dbałość o jakość całego środowiska naturalnego, w którym rolnictwo funkcjonuje oraz zapewnienie dobrostanu zwierząt.
Zasady i systemy żywienia zwierząt : -KONWENCJONALNE, PROEKOLOGICZNE, EKOLOGICZNE, żywienie bydła, świni, drobiu, pozostałych gatunków zwierząt. Proekologiczne dodatki paszowe. Produkcja bezpiecznej żywności Zalety rolnictwa proekologicznego :-wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, -ograniczenie lub całkowita rezygnacja z chemizacji, czyli stosowanie tylko nawozów naturalnych i opryskiwanie upraw jedynie za pomocą wywarów z odpowiednich roślin, -ochrona gleby i wody, -wytwarzanie produktów najlepszej jakości, -dostosowanie mechanizacji do warunków środowiska, -dobra jakość przechowalnicza.
Produkty ekologiczne -zwierzęta gospodarskie ze stad ekologicznych wykazują mniej chorób, -mleko i mięso z ekologicznie chowanych zwierząt mają korzystniejszy profil kwasów tłuszczowych i zawierają więcej CLA, -zwierzęta wykazują lepsze parametry zdrowia i płodności
DZIEDZINY ROLNICTWA PROEKOLOGICZNEGO 1.Produkcja zwierzęca ( produkcja mleka, wołowiny, wieprzowiny, jagnięciny, mięso drobiowe, jaja) 2.Ekoturystyka 3. produkcja roślinna (uprawa rolnicza, sadownicza, warzyw, plantacje jagodowe, trwałe użytki zielone )
GŁÓWNE ZASADY ROLNICTWA PROEKOLOGICZNEGO system proekologiczny jest wstępem do ekologii Chów zwierząt: - właściwe utrzymanie zwierząt - zapewnienie odpowiedniej powierzchni oraz dostępu do wybiegów i pastwisk; - zachowanie dobrostanu; - maksymalna obsada zwierząt na 1 ha - nie więcej niż 1,5 DJP; Porównanie rolnictwa proekologicznego a konwencjonalnego Rolnictwo konwencjonalne 1.Energia kopalin.2.Sterowanie określonymi uprawami. 3.Eksploatacja aż do degradacji.4.Produkcja średniej jakości biologicznej.5.Zła jakość przechowalnicza.6.Maksymalizacja plonów.7.Intensywność gospodarowania i obszar nieskoordynowany z warunkami produkcji i środowiska.8.Zalecenia specjalizacji oparte głównie na kalkulacji ekonomicznej.9.Znaczna chemizacja - nawozy mineralne, biocydy, syntetyczne regulatory wzrostu.10.Mechanizacja głównie w aspekcie ułatwienia sobie pracy.11.Skażenie środowiska.12.Jakość przypadkowa.
Rolnictwo ekologiczne
1.Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. 2.Sterowanie całym gospodarstwem.3.Programowa ochrona krajobrazu4.Produkcja wysokiej jakości biologicznej .5 Dobra jakość przechowalnicza.6.Plon optymalny. 7Obszar gospodarstwa i agrotechnika optymalna w stosunku do środowiska.8.Specjalizacja dopuszczalna w ramach zasady prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa.9 Ograniczenie lub zaniechanie chemizacji. 10. Mechanizacja dostosowana do warunków glebowych, potrzeb roślin i zwierząt.11.Ochrona gleby i wody.12.Produkty najwyższej jakości.
.Udział żywności ekologicznej na rynkach wybranych krajów Europy :Dania,Szwajcariapow 3 %;Austria,Niemcy,Szwecja 1,5-3%;poniżej 0,5% Polska. Europejski rynek prodekologicznych:Niemcy 28%,W.Brytania,Włochy 17%,Francja 15%.Gospodarwta ekologiczne w Pl 2006r. -9194 gospodarstw, najwięcej małopolskie, podkarpackie, lubelskie ,najmniej opolskie ,śląskie.
WYMOGI ystrybucja, -ceny, jak wszędzie, mało konkurencyjne wobec zwykłych wiktuałów. -obecnie cena żywca ekologicznego powinna wynosić 2x cena żywca tradycyjnego
Wskaźnik Opłacalności Produkcji Tucznika WOPT = przychód/koszty
WOPT >1 =zysk, WOPT<1 = strata, WOPT=1 przchód pokrywa koszty
Wymogi dla ekologicznego mięsa i jego przetworów -Zwierzętom nie podaje się leków weterynaryjnych, stabilizatorów wzrostu i antybiotyków. -Konieczność zapewnienia zwierzętom humanitarnych warunków bytowania. -Przetwórstwo mięsa musi spełniać określone wymogi, a przetwórnie są poddawane systematycznym kontrolom.
Problemy rolnictwa ekologicznego: -nieufność konsumentów jest jedną z podstawowych barier rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce. -Drugi problem to ciągle słabo rozwinięta d
Jak odróżnić produkty ekologiczne od konwencjonalnych Kupując produkt ekologiczny należy zwracać szczególną uwagę na jego oznakowanie. Nie wystarczy umieszczone na etykiecie zapewnienie producenta, że jest on „naturalny”, „zdrowy” czy „ekologiczny” -Produkt rolnictwa ekologicznego zawsze posiada na etykiecie numer certyfikatu zgodności oraz numer i nazwę jednostki certyfikującej. Jeśli produkt nie zawiera tych informacji, to nie jest on produktem ekologicznym. -W przypadku braku stuprocentowej pewności, czy produkt został wyprodukowany metodami ekologicznymi, warto zapytać sprzedawcę o nazwę producenta, numer certyfikatu, nazwę
i numer upoważnionej jednostki certyfikującej, potwierdzających że jest to żywność ekologiczna. -W przypadku wyrażenia takiej prośby przez konsumenta, sprzedawca ma obowiązek udzielenia tego typu informacji i okazania stosownych dokumentów. Atesty jakości produktów ekologicznych W rolnictwie ekologicznym kontroli poddaje się: -stan środowiska na obszarze, którego znajduje się gospodarstwo, -metody produkcji, przechowalnictwa i przetwórstwa. Kontrolowany jest: - proces wytwarzania, a nie kontrola produktu. Celem jest sprawdzenie : -czy cały proces wytwarzania i przygotowania produktu - od producenta do konsumenta - spełnia kryteria ekologicznej produkcji żywności. Gdzie można nabyć żywność ekologiczną? -Bezpośrednio w gospodarstwie ekologicznym. -Na zamówienie u rolnika ekologicznego. -Na wybranych stoiskach na targach, bazarach. -W wyspecjalizowanych sklepach detalicznych z żywnością ekologiczną. -W sklepach konwencjonalnych i supermarketach na specjalnie wyznaczonych półkach dla produktów ekologicznych.
WOPT wskaźnik opłacalności produkcji tuczników :WOPT =przychód/koszty WOPT =pow 1 =zysk;pon 1 = strata;=1 -przychód=koszty
Szanse na poprawę opłacalności chowu ekologicznego : wzrost cen skupu, obniżenie kosztów produkcji, produkcja tańszej paszy o niższych parametrach, zmniejszenie zużycia paszy na kg przyrostu, poprawa zdrowia i zmniejszenie upadków.
Mięso ekologiczne : białko zwierzęce powinno mieć udział co najmniej 50% u dzieci i 30 % u dorosłych ogólnego białka. Mięso jest dobrym źródłem licznych niezbędnych składników odżywczych, przy zachowaniu pożądanego bilansu tych składników w diecie. Nadmiar niepożądanych, dużo cholesterolu, który może doprowadzić do zawału serca, dlatego zaleca się spożywanie chudego i młodego mięsa.
.Białko zwierzęce powinno mieć udział co najmniej 50% u dzieci i 30% u starszych ogólnego białka.Jest to produkcja posrednia między ekologiczną.Należy wprowadzać bezpieczne etapy produkcji zwierzęcej dla poszczególnych gatunków.Proekologiczny jako zróżnicowany sposób produkcji zwierzęcej w tym najważniejsze jest żywnienie.
Produkcja zwierzęca w rolnictwie ekologicznym
Wymagania ustanowione w rozporządzeniach -Rady (WE) nr 834/2007, jest zbiorem podstawowych zasad i wymagań w zakresie produkcji ekologicznej. Stosuje się je do następujących produktów rolnych, w tym pochodzących z akwakultury, wprowadzonych na rynek lub takich, które mają być wprowadzone na rynek:
a) żywe lub nieprzetworzone produkty rolne;
b) przetworzone produkty rolne przeznaczone do spożycia;
c) pasze;
d) wegetatywny materiał rozmnożeniowy i nasiona do celów uprawy;
e) drożdży przeznaczonych do spożycia lub używanych jako pasza.
Produkty myślistwa i rybactwa pochodzące od dzikich zwierząt nie są uznawane za produkcję ekologiczną.
Zgodnie z art. 1 ust 4 rozporządzenia Rady WE nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. L 189. 20.7.2007, s.1) rozporządzenie to oraz rozporządzenia wydane w jego trybie stosuje się bez uszczerbku dla innych przepisów krajowych i wspólnotowych.
Charakterystyczne cechy ekologicznej produkcji zwierzęcej:
- przestrzeganie wysokich norm dotyczących dobrostanu zwierząt, a w szczególności zaspokajanie charakterystycznych dla danego gatunku potrzeb behawioralnych,
- ograniczenie stosowania środków zewnętrznych do pochodzących z produkcji ekologicznej (zwierzęta, pasze, nawozy),
- utrzymywanie zdrowia zwierząt poprzez wspomaganie naturalnej obrony immunologicznej zwierząt, dobór odpowiednich ras oraz praktyki hodowlane,
- praktykowanie produkcji zwierzęcej powiązanej z powierzchnią gruntów rolnych
Żywienie zwierząt: (834) Zwierzęta żywione są paszą ekologiczną złożoną ze składników rolniczych uzyskanych w produkcji ekologicznej oraz z naturalnych substancji nierolniczych.
Pasze dla zwierząt pozyskuje się przede wszystkim z gospodarstwa, w którym zwierzęta są utrzymywane, lub z innych gospodarstw ekologicznych w tym samym regionie.
Część racji żywnościowej może pochodzić z gruntów będących w okresie konwersji.
Nieekologiczne materiały paszowe pochodzenia roślinnego, materiały paszowe pochodzenia zwierzęcego i mineralnego, dodatki paszowe, niektóre produkty używane w żywieniu zwierząt oraz substancje pomocnicze w przetwórstwie są stosowane wyłącznie w przypadku gdy zostały one dopuszczone do stosowania w produkcji ekologicznej. Nie stosuje się stymulatorów wzrostu i syntetycznych aminokwasów. Ssaki w okresie ssania są karmione naturalnym mlekiem, w miarę możliwości mlekiem matki. Zwierzęta mają stały dostęp do pastwisk lub pasz objętościowych.
(889) W przypadku zwierząt roślinożernych, z wyjątkiem corocznego okresu, gdy zwierzęta są na sezonowym wypasie, przynajmniej 50 % paszy pochodzi z samego gospodarstwa rolnego lub, w przypadku gdy nie jest to możliwe, jest produkowane we współpracy z innymi gospodarstwami ekologicznymi znajdującymi się zasadniczo w tym samym regionie. Utrzymywanie zwierząt gospodarskich w warunkach, które mogą prowadzić do anemii, lub stosowanie diety powodującej taki skutek jest zabronione. Tucz musi być odwracalny na każdym etapie procesu chowu. Zabronione jest wymuszone karmienie zwierząt.
Załącznik V rozporządzenia 889/2008: -Nieekologiczne materiały paszowe pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego, Załącznik VI rozporządzenia 889/2008: - Dodatki paszowe
Warunki utrzymania: (834) -metoda chowu, w tym obsada i warunki w pomieszczeniach, zapewniają zaspokojenie potrzeb rozwojowych, fizjologicznych i etologicznych zwierząt,
-zwierzęta mają stały dostęp do terenów na wolnym powietrzu, w miarę możliwości do pastwisk, kiedy tylko pozwalają na to warunki pogodowe i stan gruntu
-ogranicza się liczbę zwierząt, aby zminimalizować nadmierny wypas, zrycie gleby, erozję i zanieczyszczenia powodowane przez zwierzęta lub przez rozrzucanie obornika (umowy art. 3 ust. 3 889/2008)
-zwierzęta utrzymywane ekologicznie są oddzielone od innych zwierząt
Zgodnie z art. 27 pkt 13 rozporządzenia Rady WE nr 834/2007 system kontroli w rolnictwie ekologicznym pozwala na śledzenie każdego produktu na wszystkich etapach produkcji, przygotowania i dystrybucji aby zagwarantować konsumentom, że produkty ekologiczne wytworzono zgodnie z wymogami. W tym celu producent musi zapewnić pełną identyfikowalność wytwarzanych przez niego produktów ekologicznych, co łączy się z potrzebą identyfikacji zwierząt.
Identyfikacja zwierząt:
Zwierzęta gospodarskie należy oznakować w sposób trwały, stosując metody odpowiednie dla danego gatunku, w przypadku dużych zwierząt indywidualnie, a w przypadku drobiu i małych zwierząt indywidualnie lub grupowo (identyfikowalność)
Ewidencję zwierząt gospodarskich należy prowadzić w formie rejestrów i przechowywać w siedzibie gospodarstwa rolnego, tak aby była przez cały czas dostępna dla organów kontrolnych lub jednostek certyfikujących. Rejestry te zawierają pełny opis systemu gospodarowania stadem zawierający przynajmniej następujące informacje: a)w zakresie zwierząt przybywających do gospodarstwa rolnego: pochodzenie i data przybycia, okres konwersji, oznakowanie identyfikacyjne i dokumentacja weterynaryjna; b)w zakresie zwierząt opuszczających gospodarstwo rolne: wiek, liczebność, waga w przypadku uboju, znak identyfikacyjny i przeznaczenie; c) szczegółowe dane zwierząt padłych wraz z przyczynami padnięcia; d) w zakresie pasz: rodzaj, łącznie z dodatkami paszowymi, proporcje poszczególnych składników w porcjach i okresy dostępu do obszaru wolnego wypasu, okresy sezonowego wypasu bydła w przypadku stosowania ograniczeń; e) w zakresie leczenia chorób i zapobiegania im oraz opieki weterynaryjnej: data leczenia, szczegółowa diagnoza, dawkowanie, rodzaj środka leczniczego, wskazanie zastosowanych aktywnych substancji farmakologicznych, metoda leczenia i zalecenia lekarskie dla opieki weterynaryjnej z uzasadnieniem i okresem karencji, obowiązującym zanim produkty zwierzęce mogą zostać oznakowane jako ekologiczne.
Prawo krajowe w zakresie identyfikacji i znakowania zwierząt gospodarskich:
- Ustawa o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt (Dz. U. z 2004 r., Nr 91, poz. 872 z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra RiRW w sprawie sposobu oznakowania bydła, owiec, kóz oraz świń (…) (Dz. U. z 2007 r., Nr 220 poz.1635): bydło, owce, kozy mają kolczyki, świnie kolczyki lub tatuaż.
Produkcja ekologiczna jest ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym: -najkorzystniejsze dla środowiska praktyki,-wysoki stopień różnorodności biologicznej,-ochronę zasobów naturalnych,-stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt, -i metodę produkcji odpowiadającą wymaganiom niektórych konsumentów preferujących wyroby wytwarzane przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów
OGÓLNE ZASADY CHOWU W ROLNICTWIE PROEKOLOGICZNYM -utrzymanie zdrowia zwierząt poprzez wspomaganie naturalnej obrony immunologicznej zwierząt, dobór odpowiednich ras oraz praktyki hodowlanej, -przestrzeganie wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt z uwzględnieniem specyficznych potrzeb danych gatunków , -żywienie zwierząt paszą złożoną ze składników ro niczych uzyskanych w produkcji ekologicznej oraz z naturalnych substancji nierolniczych
GMO i produkty wytworzone z GMO lub przy ich użyciu nie są wykorzystywane w produkcji ekologicznej jako żywność, pasza, substancje pomocnicze w przetwórstwie, środki ochrony roślin, nawozy, nasiona, mikroorganizmy i zwierzęta
Ramy organizacyjne rolnictwa ekologicznego w kraju-Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, -Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, -Jednostki certyfikujące, -Inspekcja Weterynaryjna, -Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, -Inne jednostki organizacyjne, które prowadzić będą m.in.. Wykaz środków ochrony roślin, nawozów,
-Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi - upoważnia akredytowane jednostki certyfikujące do przeprowadzania kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów, -Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych sprawuje nadzór nad jednostkami certyfikującymi, -Polskie Centrum Akredytacji udziela akredytacji jednostkom certyfikującym ( norma PN-EN 45011)
Ekoprodukty poszukiwane na krajowym rynku : mieso i przetwory miesne, owoce i warzywa, przetwory mleczne, przetwory owocowe i warzywa, przetwory zbozowe, żywność dla dzieci, mleko.
Czynniki przemawiające za produkcją ekologiczną w regionie
Czyste środowisko, Nie skażona gleba, Rozdrobniona struktura gospodarstw
Czynniki przemawiające za produkcją ekologiczną w kraju i regionie-Żywność ekologiczna będzie w najbliższym czasie najbardziej opłacalnym kierunkiem eksportu płodów rolnych do krajów „starej” Unii, Produkty ekologiczne są żywnością wysokiej jakości, Na rynku przesyconym żywnością, tylko jakością będzie można zdobyć klienta.
Kwas fitynowy - występuje w mąkach żytnich, pszennych, ryżowych z grubego przemiału oraz orzechach. W organizmie wiąże wapń, magnez, cynk i żelazo, czyniąc je nieprzyswajalnymi.
W roślinach stanowiących paszę dla zwierząt (kąkol polny, wawrzynek, wilcze łyko, szalej) występują toksyczne alkaloidy, składniki żywic i olejków. Często nie są one szkodliwe dla zwierząt, zanieczyszczając mięso i mleko, mogą być niebezpieczne dla ludzi.
Sporysz - przetrwalniki grzyba. Alkaloidy obecne są również w używkach, tj. kawie i herbacie, papierosach (kofeina, teina, nikotyna).
Glukozynolany - występują w nasionach roślin krzyżowych. Pod wpływem mirozynazy rozkładają się do VTO i ITC. Należą: sinigryna, glukobrassycyna, glukoiberyna, glukorafanina. Blokują wychwytywanie jodu przez tarczycę. Zawartość glukozynolanów ze 170 do 15-25 μM/g beztłuszczowej masy nasion.
Saponiny - toksyczne alkaloidy, występują w soi i roślinach strączkowych, burakach, szparagach, szpianku, chałwie, kawie i herbacie. Saponiny powodują hemolizę czerwonych ciałek krwi, zapalenie jelita biodrowego i są inhibitorami niektórych enzymów np. chymotrypsyny. Obróbka termiczna częściowo inaktywuje te związki.
Największą toksycznością charakteryzują się saponiny występujące w lucernie i kakolu.
Linamaryna - glikozyd cyjanogenny, silnie trujący. Występuje w nasionach roślin strączkowych, nasionach lnu, nasionach fasoli. Jego ilość zależy od odmiany fasoli oraz stopnia dojrzałości. W trakcie obróbki termicznej (np. gotowania) glikozyd ten ulega rozpadowi. Nasiona roślin strączkowych należy gotować w odkrytych naczyniach. Glikozyd ten w środowisku silnie wilgotnym zamienia się w silnie trujący kwas pruski.
Mykotoksyny to substancje wytwarzane przez mikroskopijne grzyby zwane pleśniami. Substancje toksyczne przedostające się do żywności, stwarzając ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Związki te mogą powodować silne zatrucia pokarmowe, a także wykazują właściwości rakotwórcze, powodujące uszkodzenia wątroby, nerek, układu rozrodczego i nerwowego. Występują w wielu produktach spożywczych np. w zbożach, orzechach, przyprawach, owocach, warzywach, mleku, mięsie pozyskanym od zwierząt skarmianych zainfekowanymi paszami.
Rośliny strączkowe są źródłem białka o dość wysokiej wartości odżywczej, wyższej niż białka pochodzącego ze zbóż. Groch, fasola, bób, soczewica zawierają go ponad 20%, zaś soja nawet 35-40%. Obok białka nasiona roślin strączkowych zawierają dużo węglowodanów, a także jak ma to miejsce w przypadku soi, są źródłem tłuszczu o dużej zawartości NNKT.
Fityniany — sole kwasów fitynowych. Występują w zbożach (szczególnie otrębach), nasionach roślin strączkowych oraz orzechach. Osłabiają wchłanianie minerałów takich jak wapń, magnez, żelazo i cynk oraz uniemożliwiają ich wykorzystanie przez organizm.
Zawartość fitynianów w nasionach roślin: ziarno sezamowe 5,2 %, rzepak 3 - 5 %, strączkowe 0,4 - 2,1 %, zboża 0,5 - 1,9 %. Zawartość kwasu fitynowego w roślinach występuje w bardzo szerokim przedziale liczbowym. Ogólnie przyjmuje się że 60-80% fosforu znajdującego się w nasionach strączkowych jest związana z inozytolem w formie fityny. Kwas fitynowy może tworzyć kompleksy z białkami lub trudno rozpuszczalne sole z wapniem, magnezem, żelazem, cynkiem i innymi składnikami.
Inhibitory enzymów proteolitycznych
*działanie inhobotorów białkowych polega na budowaniu nieaktywnych kompleksów z enzymami proteolitycznymi trzustki. Występują głównie w nasionach roślin strączkowych - soja, fasola, bób, groch.
*W soi stanowią 6 % , a w fasoli 2,5 % wszystkich białek.Te substancje antyodżywcze mają charakter białkowy i u - legają denaturacji pod wpływem temperatury. Ich nieko -rzystne działanie powoduje zaburzenia w trawieniu białek i stany zapalne trzustki. Bywa, że pochodne mączki sojowej,a nawet izolaty białkowe sojowe mogą je zawierać. Gotowanie soi czy fasoli niszczy te substancje.
Hemaglutyniny - są białkami które mają zdolność do aglutynacji czerwonych ciałek krwi ludzi i zwierząt. Większość z dotychczas wyizolowanych aglutynin okazała się glikoproteidami, których część cukrowa zbudowana jest najczęściej z cząsteczki mannozy i glukozoaminy. Podobnie jak inhibitory proteaz, również hemaglutyniny są substancjami termolabilnymi ulegającymi dezaktywacji podczas ogrzewania.
Zwane sa także lektynami występują z nasionach fasoli i grochu i bobiku. Zaliczane są do związków toksycznych. Hemaglutyniny powodują uszkodzenie komórek nabłonka jelotiwego ograniczając ich zdolności sorpcyjne i zakłócając funkcjonowanie jelitowego systemu immunologicznego, a także zmiany w regulacji hormonalnej, prowadzące do zwiększonego katabolizmu białka, tłuszczu i węglowodanów.
Taniny - to rozpuszczalne w wodzie związki fenolowe. Są w nasionach grochu, peluszki i bobiku przy czym prawie cała ich ilość występuje w łupinie nasiennej, co pozwala na łatwe ich usuwanie przez obłuskiwanie nasion. Działanie tanin polega na tworzeniu kompleksów z białkami paszy i enzymów trawiennych, a przez to zmniejszeniu strawności składników pokarmowych, zwłaszcza białka i aminokwasów oraz dostępności składników mineralnych.
Vicyna i konvicyna - występuja w bobiku i bobie oraz wyce, mogą powodować ostre zatrucia z objawami niedokrwistości hemolitycznej i żółtaczki szczególnie u osób z genetycznie uwarunkowanym niedoborem dehydrogenazy glukoz-6-fosforanowej w krwinkach czerwonych.
Saponiny -toksyczne alkaloidy, występują w soi i innych roślinach strączkowych, burakach, szparagach, szpinaku, chałwie, kawie i herbacie. Saponiny powodują hemolizę czerwonych ciałek krwi, zapalenie jelita biodrowego i są inhibitorami niektórych enzymów np. chymotrypsyny. Obróbka termiczna częściowo inaktywuje te związki.
Występują w soi i innych roślinach strączkowych, lucernie i herbacie. Te toksyczne alkaloidy sa składnikiem żywic i olejków, często nieszkodliwe dla zwierząt zanieczyszczając mięso i mleko mogą być niebezpieczne dla ludzi. Saponiny powodują hemolizę czerwonych ciałek krwi, zapalenie jelita biodrowego i są inhibitorami niektórych enzymów, np. chymotrypsyny. Obróbka termiczna częściowo inaktywuje te związki. Największą toksycznością charakteryzują się saponiny występujące w lucernie i kąkolu.
Alkaloidy - są związkami toksycznymi występującymi tylko w łubinach. Toksyczne dziłanie alkaloidów polega na uszkodzeniu systemu nerwowego, co może objawiać się konwulsjami i paraliżem układu oddechowego. Mniejsze ilości alkaloidów powodują zmniejszenie spożycia paszy, wymioty, a także zmiany w wątrobie i składzie krwi. Roślina maku zawiera w sobie liczne alkaloidy: opium, morfina, heroina, kodeina, metadon, heterocykliczne związki organiczne, odznaczające się słabym lub silnym oddziaływaniem na układ nerwowy.
Groch łuskany cały - groch dostarcza białko i błonnik. Zawarte w nim saponiny zmniejszają ryzyko chorób serca i zwiększa odporność organizmu. Groch przed gotowaniem należy opłukać pod bieżącą wodą. Następnie wrzucić do garnka dolewając 3 razy więcej wody, zagotować, zebrać pojawiającą się pianę i gotowac około 1 godziny. Reguluje przemianę cukrów i obniża ciśnienie tętnicze. Wzbogaca dietę w potas, żelazo, magnez i witaminy młodości, czyli A i E.
Fasola - jest podstawą diety wegetariańskiej. Zawiera fitohormony, które objawy menopauzy. Dodatkowo wpływa na obniżenie poziomu cholesterolu i chroni przed chorobami nowotworowymi. Jest nieocenionym źródłem witamin z grupy B, oraz A i E, a także potasu i kwasu foliowego. Fasolę należy przed ugotowaniem moczyć w chłodnej wodzie 10-12 godzin. Fasola dłużej gotuje się w osolonej wodzie, dlatego najlepiej solić ją pod koniec gotowania.
Pestycydy (pestis - szkodnik, zaraza, cedeo - zabijanie)
To bardzo duża grupa związków chemicznych stosowanych do niszczenia pasożytów roślin. W zależności od kierunku zastosowania pestycydy dzieli się na środki do zwalczania szkodników zwierzęcych (zoocydy), bakterii (bakteriocydy), chwastów (herbicydy) i grzybów (fungicydy). Pestycydy mogą być przyczyną zatruć ostrych (awaryjnych, zawodowych i środowiskowych), a także omyłkowych i świadomych oraz zatruć przewlekłych, powstałych w wyniku kumulacji małych dawek pestycydów w organizmie. Największe zagrożenie zatruciami i działanie szkodliwe istnieje ze strony insektycydów, szczególnie fosforoorganicznych (triesty kwasów fosforowych), karbamidowych (estry kwasu karbaminowego), chloroorganicznych (węglowodory chlorowane np. DDT), związków rtęci (pochodne alkilortęciowe, arylortęciowe i alloksyalkilortęciowe) oraz piretroidów syntetycznych (pochodne kwasu chryzantemowego). Związki te są inhibitorami niektórych enzymów, uszkadzają wątrobę i nerki, niekorzystnie działają na układ nerwowy i oddechowy.
Najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów w żywności i paszy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na ich powierzchni reguluje Rozporządzenie Komisji (WE) nr 396/2005 z 23.02.2005 r., a ostatnia zmiana zawarta jest w Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 459/2010 z 27.05.2010 r. Problem pozostałości środków ochrony roślin jest na tyle ważnym, iż w 2009 roku wydano Rozporządzenie nr 901/2009 z 28.09.2009 r. dotyczące wieloletniego skoordynowanego wspólnotowego programu kontroli na lata 2010-2012, mającego na celu zapewnienie zgodności z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami pozostałości pestycydów w żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego oraz na jej powierzchni, oraz ocenę narażenia na nie konsumenta.
Dodatki paszowe:
* związki mineralne - sole, chelaty (związek białkowy który otacza metal, np. hemoglobina) , pierwiastki śladowe.
* witaminy - rozpuszczalne w wodzie- suplementacje ciągłe, rozpuszczalne w tłuszczach- suplementacje okresowe.
* substancje aromatyczno- smakowe - zachęcania i przyzwyczajanie zwierząt do pobierania określonego pokarmu.
Witaminy - organiczne związki chemiczne, substancje egzogenne (takie które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu żywego)
Podział witamin: rozpuszczalne w tłuszczach A, D, E, K i rozpuszczalne w wodzie C, B1, B2, PP.
Zapotrzebowanie fizjologiczne i zapotrzebowanie żywieniowe.
Różnica między zapotrzebowanie fizjologicznym a żywieniowym jest bardzo ważna. Zapotrzebowanie fizjologiczne to ilość poszczególnych składników odżywczych(ilością energii, białka, składników mineralnych, witamin, aminokwasów i innych składników pokarmowych), które muszą być dostarczone organizmowi, aby ten prawidłowo funkcjonował i utrzymywał organizm przy życiu i w sprawności fizjologicznej. Jest ono uzależnione od wielu czynników: wielkości zwierzęcia, temperatury otoczenia, wieku, płci i gatunku.
Zestaw pasz, który zawartością składników pokarmowych odpowiada określonej normie żywieniowej, nazywamy dawką pokarmową. Przy doborze pasz do dawki pokarmowej bierze się pod uwagę zdrowotność, wartość biologiczną, właściwości dietetyczne, specyficzne działanie na ilość i jakość uzyskiwanego produktu oraz koszt paszy. Dobre ułożenie dawki pod względem ilościowym i jakościowym wpływa na jej wykorzystanie i na zdrowie zwierząt.
Zapotrzebowanie żywieniowe -
Eubiotyki - złożone związki chemiczne (z wyłączeniem witamin i karotenoidów) otrzymywanymi na bazie naturalnych substancji i podawanymi zwierzętom w celu utrzymania lub poprawy ich zdrowia i wydajności hodowlanej.
Przeciwutleniacze - (antyoksydanty, antyutleniacze) grupa związków chemicznych, które same występując w małych stężeniach wstrzymują lub opóźniają proces utleniania tej substancji.
Ogólne zasady stosowania witamin: witaminy spożywamy z pełnowartościowym posiłkiem najlepiej do śniadania lub obiadu część witamin rozpuszcza się w wodzie, a część w tłuszczach - A; D; E; K. Nie należy przekraczać zalecanych przez producenta dawek gdyż nadmiar witamin szkodzi- hiperwitaminoza. Nie wszyscy mogą stosować witaminy i minerały kompleksowo - np. przy chorej tarczycy.
Kasy organiczne - org zw chem wykazujące właściwości kwasowe. Najpowszechniejsze kwasy organiczne to kw karboksylowe czyli zw zaw gr karboksylową. Relatywnie mocne wśród kwasów org są kwasy sulfonowe. Kwasowość choć zazwyczaj słaba ,wykazują także związki posiadające gr hydroksylową lub gr tiolową a także enole oraz fenole. Zarówno w owocach i warzywach występują kworganiczne.W warzywach wystepuja w postaci związanej wyj pomidory oraz rabarbar,zas w owocach w formie wolnej.PRZECIWUTLENIACZE :gr zwchem które same wysteujac w małych stężeniach wstrzymują lub opóźniają proces utleniania tej sub. Każdy przeciwutleniacz może wys w roli prooksydanta. Istnieje możliwość pozostawania kokcydiostatyków w mięsie i jajach ze wzg na ich powszechne dodawanie do pasz co z kolei stwarza zagrożenie dla zdrowia konsumentów. EMEA i komitet do spraw lek wet nie opracowały jeszcze dla wszystkich kokcydiostatyków najwyższych dopuszczalnych wartości ich pozostałości w żywności pochodzenia zwierzęcego ,np. MRL dla kwasu lasalowego wynosi 20q/kg. Brakuje tez jednolitych regulacji w tym zakresie dla wszystkich państw w UE. Nadzór nad produkcją ,przetwórstwem i obrotem żywności w PL opiera się na 2 systemach jakości :1.system kontroli wew. prowadzonym w zakładzie bazującym na zasadach dobrej praktyki producenckiej GMP i dobrej praktyki higienicznej GHP. Systemie analiz i zagrożeń krytycznych punktów kontroli HACCP oraz na normie ISO 9000.Kontroli zewn. nie zależnej od producenta sprawowanej przez organy urzędowej kontroli .NADZOREM W PL zajmuje się :Państwowa Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Jakości Handlowej art. Rolno-spoż, ins handlowa ,ins ochrony roślin i nasiennictwa. Państwowa inspekcja sanitarna podlega ministrowi zdrowia, Inspekcją ta kieruje główny inssanitarny, Zadania Panstowej ins sanitarnej występują nastepujaceorgany: główny inspektor sanitarny, państwowy wojewódzki oraz powiatowy ins sanitarny, Państwowy graniczny ins sanitarny.