FILOZOFIA ćwiczenia.

21 stycznia kolos.

1. Platon „Obrona Sokratesa”

2. Platon „Fedon”

3. Platon „Fajdros”

4. Arystoteles „Traktat o duszy” księga II i III

5. Kartezjusz „Rozprawa o metodzie”

6. Kartezjusz „Medytacja o pierwszej filozofii”

7. Immanuel Kant „Krytyka czystego rozumu” przedmowa do wydania drugiego

8. Immanuel Kant „Uzasadnienie metafizyki moralności”

9. William James „Pragmatyzm” rozdział II i VI

10. „Przygodność, ironie, solidarność” rozdział VIII („Ostatni intelektualista w Europie”)

11. „Antropologia strukturalna” rozdział I (religia i magia)

12. Foucault „Nadzorować i karać” Rozdział „Panoptyzm”

15 października 2009.

Platon (427-347)

Po śmierci Sokratesa zawędrował do Egiptu. Jak podaje poznał tam pisma żydowskie, nie jest to jednak prawdą. W Atenach założył szkołę: Akademię, która była położona na obrzeżach. Platon pisał dialogi. Myśl platońska jest pierwszym systemem myśli filozoficznej.

IDEE

przypomnienie uczestnictwo

CZŁOWIEK ŚWIAT

Doświadczenie

Bóg patrzy na idee. Prowadzenie dialogu pozwala przypomnieć sobie idee. Dlatego też Platon przyjął pisanie dialogów. Akademia trwała do VI wieku po Chrystusie (prawie 1000 lat). Platon nie założył rodziny, całe życie poświęcił filozofii.

„Obrona Sokratesa” Platon

Dialogi dzielimy na sokratejskie i platońskie.

I część: do sformułowania zarzutu przez Meletosa.

II część: sąd.

III część: po wyroku.

Sokrates - sofista; Ksantypa - żona Sokratesa.

• Polemizuje z zarzutami przedstawionymi w komedii „Chmury”;

• Oddziela się od sofistów;

• Zostaje wyśmiany za to, że jest filozofem przyrody;

• Nie lekceważy wiedzy filozofów przyrody, nie uważa ich za głupców;

• Ironizuje z sofistów;

• Sokrates zmuszał do samodzielnego myślenia;

• Według wyroczni w Delfach jest on najmądrzejszy.

22 październik a 2009.

„Fedon” Platon

• Opowieść o ostatnich dniach Sokratesa (quasi historyczna);

• problematyka o śmierci i samobójstwie;

• Dowody na nieśmiertelność duszy (trzy albo cztery);

• Dwie przypowieści/mity;

• Opis śmierci Sokratesa.

29 października 2009.

„Fajdros” Platon

Dialogi o pięknie:

1. Mowa Lizjasza

2. I mowa Sokratesa - bezbożna miłość to pożądanie

3. II mowa Sokratesa - miłość ukierunkowana to piękno

4. Problemy dialektyki i retoryki

5. Krytyka pisma.

Gnothi seauton - poznaj samego siebie.

Miłośnik (dojrzały mężczyzna, Erastes) i kochanek (młody chłopak, Paidikos [12, 14, 15 lat]). Miłość Erastesa do Paidikosa. 1 koń - popęd. Dusza składa się z trzech części.

Episteme - wiedza prawdziwa - odnoszenie się do idei;

Doxa - opinia - odnoszenie się do doświadczenia zmysłowego.

5 listopada 2009.

„Traktat o duszy” Arystoteles (384-322)

Arystoteles zostaje oskarżony o to samo co Sokrates, wybiera wygnanie.

Byt: BYT

1. Substancja; FORMA - czyn (akt)

2. Ilość;

3. Jakość; MATERIA - możność

4. Stosunek; Przyczyny: (potencja) [9 przypadłości]

5. Czas; 1. Materialna;

6. Miejsce; 2. Formalna;

7. Stan; 3. Sprawcza;

8. Działanie; 4. Celowa.

9. Doznawanie;

10. Położenie.

Dusza: forma ciała naturalnego, posiadającego możność życia, dusza jest aktem ciała. Dusza wydobywa życie, które jest możnością materii. Decyduje o istocie ciała. Kiedy człowiek umiera, forma rozłącza się z materią, przestaje istnieć. Posiadać duszę znaczy żyć.

Dusza:

• Roślinna (wegetatywna) - ruch (rodzi i rośnie, czyli się rusza);

• Zwierzęca (zmysłowość) - 6 zmysłów [5 podstawowych i jeden wspólny] (nie ma emocji);

• Ludzka - człowiek ma trzy dusze (roślinną, zwierzęcą i rozumną).

Zadaniem duszy jest rodzić i pobierać pokarm. Samoróbstwo - „skąd się biorą ryby? z mułu”. Rozum dzieli się na rozum czynny (to co materialne, od strony zmysłów) i bierny (opracowanie tego co zmysły dostarczają, myślenie abstrakcyjne, pojęciami). Świat jest okrągły, dzieli się na podksiężycowy (ziemia) i nadksiężycowy (eter). Świat nie został stworzony, jest wieczny. Występują w nim cztery żywioły: ziemia, powietrze, ogień i woda. Ruch pochodzi od Boga, Bóg pierwszy poruszył świat. W duszy zmysłowej nie ma emocji.

12 listopada 2009.

„Rozprawa o metodzie” Kartezjusz (1596-1650)

Kartezjusz był w szkole jezuickiej La Fléche. Brał udział w wojnie trzydziestoletniej. Jego pierwsze dzieło filozoficzne to „Traktat o świetle, czyli świat”. W tamtych czasach filozofowie powinni żyć w celibacie, jednak Kartezjusz miał kobietę, z którą począł córkę. Dziecko zmarło. Filozof bał się prześladowań. Był prekursorem psychoanalizy. Studiował prawo i medycynę, matematykę i fizykę. Korespondował z księżniczką Elżbietą. Jako jeden z pierwszych zaczął dostrzegać wagę ciała. Zmarł na zapalenie płuc, którego nabawił się ucząc szwedzką królową Krystynę.

Pierwsze trzy części „Rozprawy o metodzie” mówią o tworzeniu filozofii Kartezjusza, nowej filozofii. Pierwsza część jest o rozsądku człowieka. Każdy ma tyle samo rozumu. Kartezjusz twierdzi, że wiedza książkowa nie jest pewna. Jeśli wszyscy postępowaliby według tej samej metody zapanowałaby harmonia i wszyscy posiadaliby tą samą wiedzę. Kartezjusz nie narzuca nikomu swojej metody. Krytykuje on swoją wcześniejszą edukacje. Według niego zajmując się przeszłością, zapominamy o tym co teraźniejsze. Niebo dostępne jest wszystkim ludziom, teologowie wcale nie są lepsi. Filozofia nie pozwala dojść do konkluzji, do żadnych konkretnych wniosków. Gdy zagłębię się w samego siebie, lepiej wynotuję coś samemu. Dzielmy całość na części, bo wtedy można to dokładniej rozpracować.

Cztery prawidła:

1. To co jasne i wyraźne jest prawdziwe.

2. Dzielenie organizmów żywych nie pomaga nam ich poznać, to je uśmierca.

3. Analiza od rzeczy najprostszych do najtrudniejszych (jednak trudno jest znaleźć ten najłatwiejszy element).

4. Wyliczanie (aby niczego nie ominąć).

Według Kartezjusza nauka nas uszczęśliwia. Nauka tworzy etykę.

Zasady moralności tymczasowej:

• Posłuszeństwo prawom i obyczajom kraju oraz religii.

• Unikać chwiejności, iść w jednym kierunku.

• Zmieniać siebie, a nie świat.

26 listopada 2009.

„Medytacje o pierwszej filozofii” Kartezjusz

Idea Boga: Bóg jest nieskończony. Do Boga dochodzimy w trzeciej medytacji przez dowód na jego istnienie (JA NIESKOŃCZONE). Skoro mamy w sobie idee Boga nieskończonego, a człowiek jest skończony to Bóg musi istnieć, gdyż nie pochodzi od człowieka. O skończoności człowieka dowodzi to, że posiadamy pragnienia. Jesteśmy skończeni mimo, iż dusza (ego) jest nieśmiertelna.

Czwarta medytacja: o prawdzie i fałszu. Bóg nas nie zwodzi. Mamy zdolność odróżniania prawdy od fałszu, którą rządzi wola. Bóg nie umniejsza naszej woli, jest ona nieskończona (podobieństwo do Boga). Błąd wynika z tego, że nasza wola jest szersza od intelektu. Wolność niezdecydowania - nie musimy stawać, po którejś ze stron, gdybyśmy to zrobili to nasza wola/wolność byłaby ograniczona. Bóg był wolny zanim zdecydował się na stworzenie świata. Jest to najniższy poziom wolności, wolność niedojrzała. Najwyższy poziom wolności to wolność wyboru dobra, wolność dojrzała. Wolny człowiek kieruje się ku prawdzie i dobru. Błędy powstają gdyż człowiek usiłuje rozciągnąć ją do wielkości woli, powstają gdy wola i intelekt współdziałają. Intelekt jest skończony, ale nie sprawia to, że jest gorszy. Czwarta medytacja kończy się poradą: czy można błądzenia uniknąć. Nie będę popełniać błędów, gdy będę osądzać tylko to co dla mnie jasne i wyraźne. Muszę o tym pamiętać, lecz moja pamięć jest ułomna.

Medytacja piąta: o istocie rzeczy materialnej. Istota rzeczy materialnej jest rzeczą rozciągłą - RES EXTENSA. Organizmy żywe to swojego rodzaju maszyny - wszystko opiera się na matematyce. Człowiek składa się z dwóch substancji RES COGITANS (rzecz myśląca) i RES EXTENSA (rzecz rozciągła) - dualizm substancji. Dowód na istnienie Boga: Bóg ma jakieś własności (jest doskonały) to znaczy, że istnieje.

Medytacja szósta: o istnieniu rzeczy materialnej. Jedynym gwarantem wiary w świat materialny jest Bóg, który nie jest zwodzicielem. Wraz z myślą Kartezjusza rozpoczyna się problem zwany dualizmem. Nachodzi nas zatem pytanie jak te dwie substancje działają razem. Do dziś nie ma na nie odpowiedzi.

3 grudnia 2009.

Emmanuel Kant (1724-1804)

ANALITYCZNE SYNTETYCZNE

A PRIORI Koło jest okrągłe.

Czerwień jest barwą.

A POSTERIORI Teraz świeci słońce.

Kant pochodzi z Królewca (dzisiejszego Kaliningradu), żył tam i tam zmarł. Kant nigdy nie opuścił miasta. Powiadano, że ludzie ustawiali według niego zegarki. Nigdy nie założył rodziny. Życie seksualne to według niego ruchy niegodne filozofa. Znane są obiady wydawane przez Kanta. Zapraszał od 6 do 9 osób. Filozofia Kanta dzieli się na dwa etapy:

• przedkrytyczne,

• krytyczne.

Napisał on trzy wielkie krytyki, w tym „krytykę czystego rozumu”.

„Krytyka czystego rozumu”

Ani droga empiryzmu, ani racjonalizmu, nie jest wytłumaczeniem naukowym. Pytaniem Kanta jest czy istnieją sądy syntetyczne a priori. W rozumie Kant zwraca uwagę na logikę (dziedzina analityczna a priori). Poznanie rozumowe można podzielić na dwie formy: teoretyczną (sposób w jaki rozum odnosi pojęcia do rzeczywistości) i praktyczną. Kant analizuje matematykę i fizykę. Matematyka określana jest a priori, następnie konstruujemy doświadczenie, które je potwierdza (a priori syntetycznie). Podobnie czynił Tales.

Przyrodoznawstwo opiera się na zasadach empirycznych. Najpierw była myśl, potem doświadczenia. Galileusz: grawitacja - kule - równia pochyła. Torricelli: ciężkość powietrza- pierwszy barometr (rurka Torricelliego). W przyrodoznawstwie robiono doświadczenia do prawideł myślowych a priori (wcześniej). Metafizyka mówi o Bogu, duszy i świecie. Nie ma możliwości zastosowania jej w doświadczeniu. Metafizyka nie ma charakteru naukowego. Możemy powiedzieć wszystko co chcemy, ale nie mamy na to dowodu.

Kopernikański przewrót Kanta. Przedmioty stosują się do pojęć, które wyznaczają granice doświadczenia przedmiotu. Zrozumienie doświadczenia - pojęcie uprzedza to zrozumienie. Nie widzę świata takim jaki jest naprawdę, znam go jedynie z pojęć. Najpierw jest naoczność (intuicja)[czasowo przestrzenne ujęcie, a priori czas i przestrzeń].

NAOCZNOŚĆ (INTUICJA) INTELEKT (ROZSĄDEK) ROZUM

czas kategorie TEORYTYCZNY: (Bóg, A PRIORI przestrzeń zasady Dusza, Świat) idee, pojęcie: kwiatek, listek pozory

To jest kwiatek z listkiem. PRAKTYCZNY: imperatyw kategoryczny

Ład, piękno, przezorność - idea Boga. W tym miejscu wstrzymuje rozum, aby dać miejsce wierze. „Postępuj według takich zasad, które mogłyby stać się prawem powszechnym:. Życie w ten sposób gwarantuje nam szczęście. Szczęściem jest życie z Bogiem w raju. Idea Boga i Duszy - idea regulatywna.

10 grudnia 2009.

„Pragmatyzm” William James (1842-1910)

Amerykański psycholog i filozof.

Pragmatyzm nie jest metodą rozwiązywania sporów, które nie posiadają rozwiązań praktycznych. Konsekwencje: dzięki wspólnemu pojmowaniu wzrasta spójność grupy, podtrzymywanie władzy. Zarzuca racjonalizmowi brak odniesienia do doświadczenia, brak konkretnych wniosków. James przyjmuje pragmatyzm, dąży do konkretności, adekwatności, w stronę faktów. Wykonanie czynności wprawia nas w zadowolenie, wbicie gwoździa. Korzyść z tego, że jest Bóg nie koliduje z nauką. Koncepcje prawdy:

• klasyczne (prawdziwe i trwałe),

• nieklasyczne (prawdziwe, ale nie trwałe),

• pragmatyczne (znam konsekwencje, użytek przynosi pożyteczny skutek),

• konsensualne (używane w naukach).

17 grudnia 2009.

Richard Rorty (1931-2007)

Filozof amerykański, przedstawiciel neopragmatyzmu (prawda nie jest dobra).

„Ostatni intelektualista w Europie. Orwell o okrucieństwie.”

Orwell uważał, że równość ludzi jest niemożliwa. Jego zdania mogły się wydawać krótkowzroczne i zaślepione. Orwell odniósł sukces, ponieważ napisał „absolutnie właściwe książki w absolutnie właściwym czasie”.

7 stycznia 2010.

Strukturalizm - nazwę tę zaproponował językoznawca Ferdynand de Saussure, który zajmował się strukturami znajdującymi się w języku. Zmiana jednego elementu powoduje zmianę drugiego. Język jest wcześniejszy od nas i my jako ludzie jesteśmy tego języka uczestnikami. Określa to nasze rozumienie świata.

Ucząc się mówić, uczę się myśleć. Moje myślenie jest zdeterminowane przez język.

„Antropologia strukturalna” Claude Lévi - Strauss (1908-2009)

Jedną z najważniejszych książek Lévi - Strauss'a jest „Smutek tropików” - książka miała być powieścią, ale się nią nie stała.

GÓRA DÓŁ

ŻYCIE ŚMIERĆ

CZYSTE BRUDNE

PRAWY LEWY

SILNY SŁABY

MĘSKIE ŻEŃSKIE

SUROWE GOTOWANE

Pierwsza opowieść:

Kapłana porywa burza. Całe plemie zaczyna go opłakiwać. Mężczyźni go odnajdują nagiego, pozbawionego swojej przepaski, naszyjników i branzolet. Po wielu namowach obwieścił plemieniu, iż porwała go burza i przeniosła w inne miejsce. Plemie dzieli się na dwie struktury pochodzące od dwóch różnych plemion, jedna z grup została kilka lat wcześniej zdziesiątkowana przez epidemię, druga wyłamała się ze swojego plemienia. Każda z grup zachowała swój dialekt i własnego wodza (świeckiego i religijnego), tylko kilku dwujęzycznych tubylców pozwalało na komunikowanie się ze sobą. Część plemienia pochodząca od świeckiego wodza niedowierza w opowieść szamana, uważają oni, że utrzymuje on stosunki z plemieniem od którego odszedł.

Druga opowieść:

Chłopiec dotyka dziewczynkę, która doznaje porażenia. Plemie posądza go o czary i skazuje na śmierć. Młodzieniec tłumaczy się, że wcale nie posiada mocy magicznych. Plemie nie wierzy mu i dalej dąży do uśmiercenia go. W tym momencie chłopiec postanawia udawać kapłana. Przynosi dwa korzenie i ulecza dziewczynkę. Plemię zostaje przekonane. W nocy chłopiec próbuje uciec, zostaje złapany i znowu staje przed sąd. Tym razem jego opowieść jest jeszcze barwniejsza. Twierdzi, że w jego rodzinie od zawsze byli czarownicy i potrafili zmieniać się w zwierzęta za pomocą piór. Plemię, rząda pióra jako dowodu. Młodzieniec informuje, że jest ono ukryte w ścianie, jednak plemię nalega na zniszczenie jej i ukazanie pióra. W pierwszej go nie było. Chłopiec zaczyna się tłumaczyć, że było ono schowane jakieś dwa lata temu i nie pamięta miejsca, jednak otrzymuje rozkaz dalszego szukania. W drugiej ścianie ukazuje się pióro. Plemię uznaje go za szamana i zwalnia.

Trzecia opowieść:

Opowiada o Quesalidzie, który nie wierzył w magię, więc wstąpił do zgrupowania szamanów, w celu udowodnienia jej braku. Uczył się sztuki udawania omdleń. Został wezwany o chorego, któremu przyśnił się jako zbawca, uleczył go i został okrzyknięty wielkim szamanem. Sytuację tę tłumaczył na podstawie psychologii. Postanowił odwiedzić sąsiednie plemię Koskimo. Poznał tam nowe techniki. Do tej pory uleczając chorego wypluwał chorobę w postaci zakrwawionego robaka, sporządzonego z pierza ukrytego w ustach. W plemieniu Koskimo wypluwano ślinę, gdyż uważano, że choroba to część człowieka. Powraca do swojego plemienia, gdzie stary szaman prosi go, by nauczył go swych technik. Quesalid zachowuje milczenie. Stary szaman znika. Pojawia się po roku i popada w obłęd.

14 stycznia 2010.

Za tydzień kolo, przynieść indeks.

Michael Foucault (1926-1984)

Myśliciel francuski, który wychodzi od psychologii. Poświęca woja uwagę mechanizmom wykluczenia społecznego, czyli wyrzucenia na margines. Jest bardzo ceniony przez ruchy LGBT. Zmarł na AIDS, był wyzwolonym homoseksualistą. Ważne książki: „Archeologia wiedzy”, „Historia szaleństwa” (szaleństwem jest nie rozum, szalony - bezrozumny, wędrowiec, włóczęga, napisanie książki o seksie w tamtych czasach), „Historia seksualności” (o stosunku do seksualności na przestrzeni wieków), „Słowa i rzeczy”. Do Michaela Foucault stosowało się strukturalizm w historii (strukturalizm diachroniczny).

Panoptyzm zaczyna się opowieścią o zadżumionym mieście. Wprowadzony jest zakaz opuszczenia miasta pod kara śmierci. Nakazano wybicie wszystkim bezpańskich zwierząt, miasto zostało podzielone na dzielnice, nad którymi władzę sprawował intendent. Każda ulica podlegała syndykowi. Nie wolno było opuszczać domów. Każda rodzina musiała zgromadzić zapasy. Syndyk miał za zadanie stawać przy domu i wywoływać do okien mieszkańców. Sporządzony był spis ludności, wg nazwiska, wieku i płci, bez względu na stan. W tym miejscu pojawiają się następujące opozycje: zdyscyplinowany - zdrowy, niezdyscyplinowany - chory.

Panopticon, więzienie zaprojektowane przez Benthama (na obwodzie budynek w kształcie pierścienia, pośrodku wieża; okrągły budynek podzielony na cele, mają one po dwa okna, przez jedno wdało światło, przez drugie obserwował więźnia strażnik w wieży). Więzienie to miało za zadanie ujarzmić. Pułapką dla ujarzmienia była widzialność. Więźniowie, nie mieli styczności ze sobą, dzięki czemu nie było niebezpieczeństwa spisku, planowania przyszłych zbrodni, zgubnych wpływów, itd. Foucault schemat panoptyzmu widzi w szkole, wojsku, szpitalu, w menażerii. Człowiek jest efektem ujarzmienia. Ten, kto nie jest ujarzmiony to człowiek, który nie jest członkiem społeczeństwa. Foucault stoi na stanowisku, że społeczeństwo jest ujarzmiające. Dziś panopticon istnieje po to by wyprodukować odpowiednie jednostki. Najcięższą formą panoptyzmu w dzisiejszych czasach w firmach jest open space. Panopticon widzimy również na wyjazdach kolonijnych, w kościołach. Dla Michaela Foucault spowiedź jest kontrolą nad człowiekiem.

W trzeciej części Foucault pisze o rozwoju panopticonu: funkcjonalna inwersja dyscyplin; rojenie się mechanizmów dyscyplinarnych; etatyzacja mechanizmów dyscypliny. Funkcjonalna inwersja dyscyplin: pozbycie się niebezpieczeństw, teraz oczekuje się z kolei odegrania pozytywnej roli w zwiększaniu potencjalnej użyteczności jednostek. Rojenie się mechanizmów dyscyplinarnych: elastyczne metody kontroli, niby zwykłe nadzorowanie i karanie, kontrola rozrasta się na pobożność. Etatyzacja mechanizmów dyscypliny: etatyzacja - upaństwowienie, mechanizm policyjny, monitoring.

Czwarta część mówi o kształtowaniu społeczeństwa dyscyplinarnego. Władza oparta na zdobytej wiedzy.

Główne przesłania MF: to co nazywamy człowiekiem jest konstruktem społecznym, działaniem przesądów, efektem ujarzmienia. Jeżeli nie mieścisz się w mechanizmie dyscyplinarnym przestajesz być człowiekiem. Człowieczeństwo nie jest czymś trwałym, jest „wizerunkiem na piasku plaży”. Zwrócenie uwagi, że zawsze jak mówimy o czymś jakie jest - wyznaczamy normę. Być człowiekiem znaczy spełniać określoną moralność. Za każdym razem ukształtowanie człowieka jest związane z jakimiś normami.

---