Pytania na egzamin
Biznes plan na tle planowania strategicznego
Biznes plan przedstawia warunki, narzędzia i sposoby realizacji celów firmy lub przedsięwzięcia inwestycyjnego, często przedtem ujętych w planie strategicznym. Z tego względu posiada on cechy zarówno planu strategicznego. Powinien odpowiadać na 4 zasadnicze pytania:
Na jakim etapie projektowanego rozwoju znajduje się firma?
W jakich kierunkach zamierza się dalej rozwijać?
Za pomocą jakich sposobów chce to robić?
Jak opłacalne są założone przez nią cele?
Biznes plan powinien być nastawiony na wykorzystywanie aktualnych i przewidywanych szans płynących z otoczenia oraz minimalizację tkwiących w nim zagrożeń rozwojowych. Powinien dostosowywać ludzki, rzeczowy, organizacyjny, technologiczny i finansowy potencjał firmy do spodziewanych realiów rynkowych i instytucjonalnych, w których - według najlepszej wiedzy - najprawdopodobniej przyjdzie firmie funkcjonować.
Biznes plan powinien charakteryzować się tymi cechami jak każdy inny plan, czyli:
Celowością,
Zgodnością wewnętrzną,
Wykonalnością,
Odpowiednią szczegółowością,
Operatywnością,
Terminowością,
Giętkością plastyczną,
Zwrotnością.
Ocenić prawidłowość typowego układu biznes planu prezentowanego na zajęciach.
Typowy układ biznes planu:
streszczenie,
diagnoza przedsiębiorstwa,
analiza otoczenia,
strategia rozwoju,
plan marketingowy,
plany rzeczowe,
organizacja i zarządzanie,
plany i analizy finansowe,
załączniki.
Streszczenie:
cel i przedmiot biznes planu
podmiot realizujący
potrzeby
efekty
Diagnoza przedsiębiorstwa:
podstawowe dane o przedsiębiorstwie,
rys historyczny,
przedmiot działalności i pozycja rynkowa,
zasoby materialne i nie materialne,
procesy zarządzania,
kondycja finansowa.
Analiza otoczenia:
wielkość i dynamika rynku,
aktualni i potencjalni nabywcy
konkurencja
dostawcy
inne istotne aspekty otoczenia
Strategia rozwoju:
synteza analizy strategicznej
misja
cele strategiczne
strategia (strategie) realizacji
zadania strategiczne
Sprzedaż i działalność marketingowa:
wolumen sprzedaży
ceny i wartość sprzedaży
działania marketingowe i budżet marketingowy
dystrybucja
Plany rzeczowe:
procesy podstawowe i pomocnicze
kooperacja
inwestycje
logistyka
zatrudnienie
Zarządzanie:
personalia kadry
struktura organizacyjna
procesy zarządzania
Plany i analizy finansowe:
rachunek zysków i strat
bilans pro forma
rachunek przepływów pieniężnych
noty objaśniające istotne pozycje
analiza efektywności
analiza czynników ryzyka
Załączniki:
szczegółowe sprawozdania
analizy odcinkowe,
schematy i procedury
CV
Opinie
Dane źródłowe
inne
W zależności kto jest odbiorcą biznes planu, poszczególne elementy będą w mniejszym bądź większym zakresie prezentowane. Partner strategiczny oprócz wyników finansowych będzie chciał poznać ofertę produktów i usług, posiadana technologia itd. Dla partnerów finansowych istotne będą także przepływy pieniężne i osiągnięcia firmy.
Zakres informacji rynkowych ujmowanych w biznes planie
Wielkość rynku oraz jego perspektywy
Charakterystyka branży
Opis segmentów rynku
Nasi klienci (kim są, jakie mają wymagania, kiedy i gdzie kupują)
Opis konkurencji i jej pozycji rynkowej
Bariery wejścia i wyjścia z rynku
Badając otoczenie przedsiębiorstwa, warto wyróżnić w nim dwa poziomy:
Ogólniejszy - makrootoczenie
Zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wynikający z jego działania w określonym kraju, regionie itd.
Cechą makrootoczenia jest określenie przezeń możliwości działania i rozwoju firmy, na niektóre nie ma ona żadnego lub niemal żadnego wpływu. Powinna je znać i przewidywać, ale nie może na nie oddziaływać. Są one przez nią odczytywane jako szanse i zagrożenia bez możliwości, oprócz nielicznych wyjątków, aktywnego na nie wpływu.
Mikrootoczenia
Czyli otoczenie konkurencyjne, łatwiejsze do identyfikacji i obserwacji. Składają się na nią podmioty gospodarcze, mające z przedsiębiorstwem powiązania kooperacyjne lub konkurencyjne: dostawcy, odbiorcy, konkurenci.
Cechą mikrootoczenia jest występowanie sprzężeń zwrotnych między przedsiębiorstwem a elementami jego otoczenia. Wzajemne stosunki mogą być badane i przewidywane, ale też kształtowane.
Mikrootoczenie wykazuje większą zmienność niż otoczenie makro.
Analiza SWOT. Ogólnie można powiedzieć iż polega ono na zestawieniu wewnętrznego potencjału firmy z ujawnionymi potencjalnymi szansami i zagrożeniami działania zachodzącymi w dynamicznym otoczeniu. Analiza będąca metodą oceny sytuacji strategicznej firmy, pozwala na szybki przegląd i ocenę tej sytuacji, zidentyfikowaniu czynników wewnętrznych i zewnętrznych, opisaniu wpływu na rozwój organizacji oraz ocenie możliwości osłabienia lub wzmocnienia ich wpływu.
Silne strony:
To specjalne walory odróżniające ją od innych firm działających w tym samym sektorze i regionie.
w czym jesteśmy lepsi od konkurencji?
co nas pozytywnie wyróżnia?
co posiadamy, czego inni nie mają?
przewagi techniczne i technologiczne?
czy cały czas myślimy o rozwoju, postępie, innowacji?
co udaje nam się unikać, czego inni nie robią?
czy posiadamy unikalne zdolności, zasoby, umiejętności?
Słabe strony:
Są konsekwencją ograniczeń zasobowych i niedostatecznych umiejętności przedsiębiorstwa.
co robimy gorzej niż konkurencja?
co wymaga poprawy?
w czym nie jesteśmy dobrzy?
czy konkurencja wykorzystuje nasze słabości?
czy konkurencja działa na osłabienie naszej pozycji?
czy nadążamy za postępem... czy w ogóle o nim myślimy i jest dla nas ważny?
czego nie potrafimy unikać?
Szanse:
To tendencje i zjawiska w otoczeniu organizacji, które odpowiednio wykorzystane mogą stać się bodźcem rozwojowym, osłabić istnienie zagrożeń.
szanse w najbliższym otoczeniu?
szanse ekonomiczne w skali makro ... i czy w ogóle mają jakiś wpływ?
tendencje, trendy?
zmiany technologiczne?
czynnik ludzki?
pozycja finansowa: przepływy pieniężne, zdolność kredytowa, opinie banków?
Zagrożenia:
To postrzegane przez czynniki zewnętrzne, które są postrzegane przez firmę jako bariery, utrudnienie, dodatkowe koszty działania,
zagrożenia w najbliższym otoczeniu?
skala makro?
zmiany technologiczne?
czynnik ludzki?
pozycja finansowa: kredyty?
Planowanie kosztów dla potrzeb biznes planu
Koszty stanowią wyrażone w pieniądzu niezbędne zużycie środków rzeczowych oraz usług obcych, czasu pracy osób zatrudnionych oraz niektóre wydatki związane z normalną działalnością przedsiębiorstwa.
Ogół kosztów ponoszonych w danym okresie dzieli się na:
koszty uzyskania przychodu (kosztów wytworzenia produkcji sprzedanej, kosztów operacji finansowych, wartości sprzedanych towarów w cenie zakupu, podatków i innych obciążeń przychodów)
koszty i wydatki nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów.
Informacje o ponoszonych i zaplanowanych na przyszłość kosztach są konieczne do określenia, po porównaniu ich z przychodami ze sprzedaży, wyniku finansowego. Pokazują czy działalność firmy była w przeszłości efektywna i jakie są rokowania na przyszłość.
Umożliwiają także, po odniesieniu do wielkości produkcji, obliczenie kosztu jednostkowego.
Wskazują także, jaki był kierunek i siła oddziaływania kosztów na wynik finansowy, jaka była struktura poniesionych kosztów.
Po wyodrębnieniu kosztów zmiennych(nakłady przedsiębiorcy związane bezpośrednio z produkcją) i stałych (nakłady, które musi ponosić przedsiębiorca, niezależnie od wielkości produkcji) możliwe jest obliczenie progu rentowności, czyli uzyskanie odpowiedzi przy jakim poziomie sprzedaży osiągnięte przychody pokrywają poniesione koszty całkowite.
Do kosztów zmiennych zalicza się w szczególności:
koszty zużycia materiałów i surowców,
koszty energii bezpośredniej,
płace bezpośrednie wraz z narzutami,
inne koszty bezpośrednie (obróbka obca, usługi podwykonawców itp.)
Do kosztów stałych należą przede wszystkim:
czynsze i inne opłaty,
koszty płac pracowników pośrednio-produkcyjnych wraz z narzutami,
koszty transportu,
koszty telekomunikacji,
ubezpieczenia rzeczowe,
koszty promocji i reklamy,
koszty finansowe - odsetki od kredytów i prowizje,
podatki zaliczone w koszty,
koszty utrzymania lokalu.
Jeśli biznes plan tworzony jest w związku z zakładaniem firmy, należy także uwzględnić tzw. nakłady inicjujące, czyli wszelkie wydatki ponoszone przy uruchamianiu firmy.
Planowane nakłady inwestycyjne obejmują w szczególności:
1.Nakłady na prace przygotowawcze np.:
koszty projektów, wynagrodzenia konsultantów
badania wstępne,
koszty organizacji firmy.
2. Nakłady na zakup majątku trwałego:
zakup ziemi i przygotowanie terenu,
wydatki na remonty i prace adaptacyjne budynków,
wydatki na zakup maszyn i urządzeń,
wydatki na zakup wartości niematerialnych i prawnych (np.: oprogramowanie komputerowe).
3. Nakłady niezbędne do sfinansowania kosztów pozyskania kapitału obrotowego (np.: prowizje związane z zaciągnięciem kredytów i pożyczek).
Koszty bezpośrednio produkcyjne to te elementy kosztów, które na podstawie istniejącej dokumentacji można zaliczyć (przypisać) wprost z wytwarzanym produktem. Np. zużyte materiały bezpośrednio, surowce, płace bezpośrednie (robotników), koszty obróbki obcej.
Podczas produkcji powstają także koszty pośrednie produkcji. Na podstawie dokumentacji nie da się ich wprost połączyć z produkcją. Np. koszt zużytej energii elektrycznej w wydziale produkcyjnym, czynsz za halę produkcyjną, amortyzacja maszyn produkcyjnych.
Planowanie aktywów obrotowych w biznes planie
Aktywa obrotowe - są to aktywa o zapadalności krótkoterminowej, do których należą zapasy, należności, środki pieniężne i inne wartości o łatwiejszym dostępie, aniżeli aktywa trwałe
Aktywa obrotowe zmieniają swoją postać w przedsiębiorstwie, przynosząc zysk.
Do aktywów obrotowych zaliczamy:
należności krótkoterminowe
inwestycje krótkoterminowe
krótkoterminowe aktywa finansowe
zapasy
towary
materiały
produkty gotowe
produkcję w toku
Cele planowania majątku obrotowego
zapewnienie płynności finansowej
optymalizacja zasobów z punktu widzenia ich utrzymania
optymalizacja zasobów z punktu widzenia kosztów ich utrzymania
Zarządzanie majątkiem obrotowym obejmuje decyzje finansowe wpływające na jego wielkość i strukturę. Decyzje te powinny zmierzać do wyznaczenia wielkości poszczególnych elementów majątku obrotowego, niezbędnej do prowadzenia działalności firmy przy racjonalnym ich wykorzystaniu, uwzględniając różny charakter poszczególnych elementów składowych majątku obrotowego, jakimi są zasoby gotówkowe, należności i zapasy.
W dziedzinie zarządzania zasobami gotówkowymi zasadnicze znaczenia ma podejmowanie skutecznych działań w celu przyspieszenia inkasa gotówki przy określonej polityce kredytowania kontrahentów, zapewnienia możliwości terminowego regulowania podejmowanych zobowiązań oraz korzystne lokowanie przejściowych nadwyżek środków finansowych a w okresach niedoboru gotówki - pozyskiwanie kredytów przy niskich odsetkach.
W sferze zarządzania należnościami istotnym problemem jest ustalenie i realizacja określonej polityki udzielania kredytu handlowego klientom, umożliwiającej zwiększenie opłacalnej sprzedaży, uwzględniając dodatkowe koszty zamrożenia kapitałów. Łączy się z tym potrzeba właściwego zabezpieczenia terminowego inkasa należności od klientów m.in. przez ocenę ich solidności płatniczej oraz stosowanie odpowiednich form gwarancji spłat i ubezpieczenia ryzyka start spowodowanych niewypłacalnością. Istotne znaczenie ma również określenie w umowie z klientem właściwej formy rozliczeń pieniężnych (bezpośrednich lub za pośrednictwem banku).
Racjonalne kształtowanie wielkości i struktury zapasów wymaga przede wszystkim sprawnego systemu ich normowania, zapewniającego ciągłość produkcji i sprzedaży, zapobiegającego powstawaniu zapasów nadmiernych lub zbędnych, powodujących dodatkowe koszty finansowe oraz możliwość utraty płynności finansowej.
Cechy źródeł kapitału własnego
Każde przedsiębiorstwo do wykonania swoich zadań potrzebuje określonego kapitału. Może to być kapitał własny lub obcy.
Cechy kapitału własnego to:
podmiot wnoszący kapitał do przedsiębiorstwa staje się jego współwłaścicielem lub właścicielem, z reguły nie ma prawa jednak jego zwrotu i otrzymywania odsetek, ale uczestniczy w podziale zysku przedsiębiorstwa lub jego stratach,
podmiot angażujący kapitał do własnego przedsiębiorstwa powinien być zainteresowany jego rentownością - bardziej, niż dawca kapitału obcego,
Kapitały własne |
|
źródła zewnętrzne |
źródła wewnętrzne |
|
|
Cechy źródeł kapitału obcego
Cechy kapitału obcego:
musi on być zwrócony w ustalonym terminie,
pożyczkodawca ma prawo do odsetek, które ustalane są na podstawie stopy dyskontowej banku centralnego,
pożyczkodawca z reguły nie ma prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwie,
przyznawanie gwarancji w warunkach inflacji - wierzyciel uzyskuje dodatkowe gwarancje, które chronią go przed realną utratą pożyczonego kapitału,
może on być oddawany przedsiębiorstwu na krótki, bądź długi okres.
Z punktu widzenia obciążeń podatkowych angażowanie kapitału obcego może okazać się korzystne, gdy odsetki od kredytu mają charakter potrącany, są zaliczane w koszty uzyskania przychodu.
Kapitały obce |
|
Kapitały długoterminowe |
Kapitały krótkoterminowe |
|
|
Podstawowe źródła kapitału obcego to kredyty bankowe (inwestycyjne i obrotowe), pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe (krótkoterminowe papiery dłużne, weksle), kredyt dostawcy (kupiecki) i odbiorcy (przedpłaty). Szczególnymi formami finansowania są również leasing, factoring i forfaiting.
Kryterium |
Kapitał własny |
Kapitał obcy |
Termin zwrotu |
Kapitał jest powierzony przedsiębiorstwu przez właściciela/li bez terminu zwrotu. |
Kapitał jest zostawiony do dyspozycji przez wierzyciela/li tylko na określony czas, po upływie którego musi być zwrócony. |
Przeznaczenie kapitału |
Kapitał może być przeznaczony na finansowanie dowolnego celu. |
Kapitał może być użyty wyłącznie zgodnie z celem uzgodnionym z wierzycielem. |
Koszt |
Stosowanie kapitału nie pociąga za sobą dodatkowego kosztu. |
Kapitał obciążony jest kosztami finansowymi - odsetki. |
Kontrola w przedsiębiorstwie |
Właściciele / współwłaściciele dysponują prawem kontroli przedsiębiorstwa. W spółkach akcyjnych akcjonariusze mają prawo głosu w najważniejszych sprawach firmy. |
Kapitał pociąga za sobą konieczność udzielenia wierzycielowi prawa do kontroli firmy, aby mógł on ustalić wielkość ryzyka związanego z finansowaniem przedsiębiorstwa. Głębokość kontroli przez wierzyciela wynika z umowy. |
Przewagą kapitału obcego nad własnym jest większa stopa zwrotu z kapitału, ale trzeba pamiętać, że prowadzi jednocześnie do wzrostu ryzyka. Pożyczony kapitał ma charakter zwrotny i wymaga spłaty w określonym terminie. Odsetki od pożyczonego kapitału stanowią dla przedsiębiorstwa koszt, który zmniejsza podstawę opodatkowania (tarcza podatkowa).
Metody oceny efektywności przedsięwzięć rozwojowych
Księgowa stopa zwrotu (Accounting Rate of Return - ARR) to prosta metoda oceny inwestycji, opierająca się o stosunek pomiędzy nakładami a efektami. To relacja korzyści netto realizowanych przez dane przedsięwzięcie inwestycyjne do nakładów, jakie zostały poniesione. Podstawowym założeniem jest to, iż zarówno wartości korzyści netto jak i nakładów są wyrażone jako kategorie księgowe.
ARR = Kśr / Iśr
Kśr - średnia księgowa korzyść netto
Iśr - średnia księgowa wartość całkowitych nakładów inwestycyjnych
ARR określa ile na jedną złotówkę całkowitych nakładów inwestycyjnych przypada średniej korzyści netto, która wyraża się zyskiem netto, czyli jaka część nakładów zostanie pokryta średniorocznym zyskiem netto. ARR ujemna oznacza, jaką część nakładu pokryją zyski z jednego roku eksploatacji inwestycji, natomiast dodatnia wartość ARR - jaka część rocznego zysku z inwestycji zostanie przeznaczona na inwestycję.
Jedną z najbardziej popularnych metod pomiaru wartości firmy jest ekonomiczna wartość dodana EVA (Economical Value Added), bazująca na zasadzie osiągnięcia przez firmę stopy zwrotu z całego zainwestowanego kapitału o wartości przewyższającej jego koszt.
EVA stanowi szkielet kompleksowego zarządzania finansami oraz jest centralnym ogniwem łączącym ekonomiczne wyniki firmy z systemem wynagrodzeń pracowniczych. Łącząc interesy właścicieli z interesami pracowników poprzez system premiowy EVA wyzwala innowacje, kreatywność oraz chęć do efektywnej pracy.
NOPAT (Netto Operation Profit after Tax) - zysk operacyjny netto po opodatkowaniu,
WACC (Weight Avarage Cost of Capital) - koszt kapitału, obliczany jako średnia ważona kosztu długu odsetkowego oraz kosztu kapitału własnego przedsiębiorstwa,
EVA = NOPAT - WACC * KAPITAŁ,
Okres zwrotu (PP) - to okres, jaki jest konieczny, aby nakłady poniesione na realizację określonego przedsięwzięcia inwestycyjnego zostały w pełni pokryte korzyściami netto wygenerowanymi przez to przedsięwzięcie. Jednym słowem metoda ta określa, po jakim okresie (latach) zwróci się dana inwestycja
Test pierwszego roku jest to miara efektywności ekonomicznej projektu inwestycyjnego stosowana najrzadziej. Obejmuje ona tylko pierwszy rok funkcjonowania przedsięwzięcia. W związku z tym preferuje on te inwestycje, które gwarantują szybkie uzyskiwanie efektów. Wartość tego wskaźnika oblicza się według wzoru:
FYT = (Zn1 + A1) / N
Zn1 - zysk netto po opodatkowaniu w pierwszym roku eksploatacji przedsięwzięcia inwestycyjnego,
A1 - amortyzacja w pierwszym roku eksploatacji przedsięwzięcia
N - łączny nominalny nakład inwestycyjny
Wielkość graniczna FYT jest określana na podstawie doświadczeń praktycznych z oceny zbliżonych projektów oraz warunków specyficznych danego projektu. Sprawia to, ze test pierwszego roku jest metoda subiektywna i stosowana pomocniczo.
Dzięki regule NPV można ocenić przepływy pieniężne związane z projektem (wymagają one porównania zaktualizowanej wartości przyszłych przychodów z dokonywanymi dzisiaj nakładami inwestycyjnymi). Innymi słowy metoda ta polega na dyskontowaniu przyszłych strumieni pieniężnych do ich wartości obecnych.
(1)
lub
(2)
gdzie: CFi - strumień pieniężny netto spodziewany w roku i (i = 1,2,...,n), N0 - początkowy nakład inwestycyjny, k - odpowiednia rynkowa stopa kapitalizacji, czyli koszt alternatywny zainwestowania kapitału w ryzykowne projekty, n - czas życia efektu projektu w latach, NCF - przepływy pieniężne netto, Pi - przychód danego roku, Ni - nakłady danego roku.
Pierwszy wzór może być stosowany wyłącznie wtedy, gdy całe nakłady są ponoszone w roku zerowym. Jeżeli nakłady rozkładają się na kilka lat, należy je również dyskontować (wzór 2)
Reguła NPV może prowadzić do lepszych decyzji inwestycyjnych niż inne reguły z kilku powodów, ponieważ:
Jest wyrazem prawdziwej wielkości rozważanych sytuacji i związanych z nimi wyborów (w NPV jest to absolutna wartość rynkowa kapitału, a dokładniej ceny akcji pomnożonej przez ich ilość, dlatego też powinna być wybierana przy porównywaniu dwóch, wykluczających się projektów, o różnych wielkościach).
Przy projektach o tej samej wielkości wybór NPV także jest korzystniejszy, gdyż w regule tej przyjmuje się założenie, że koszt alernatywny pieniądza w czasie jest równy jego wartości. W skutek tego lepszą metodą jest wybór projektów inwestycyjnych o jak najniższych kosztach i ?nie łakomienie się? na niespodziewane korzyści (dlatego też stosowana jest rynkowa stopa kapitalizacji dla zdyskontowania przyszłych dochodów).
Posiada liczne zalety o charakterze technicznym (można ją stosować przy nietypowych projektach inwestycyjnych. Rozumiemy przez nie projekty generujące przepływy pieniężne o dużej ilości zmian znaków, przy czym przepływy ujemne mogą wystąpić nie tylko w początkowej fazie realizacji. Przykładami takich projektów są inwestycje ingerujące w środowisko, które wiążą się z wydatkami na koniec przedsięwzięcia na przywrócenie stanu pierwotnego użytkowanego terenu).
Jest łatwa w zastosowaniu (formuła obliczeniowa jest prosta i użycie jej nie jest zbyt skomplikowane).
Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR - Internal Rate of Return) jest jedną ze złożonych metod oceny efektywności projektów inwestycyjnych. Metody złożone opierają się na stopie procentowej (dyskontowej), przy uwzględnieniu zmiany wartości pieniądza w czasie, inflacji oraz ryzyka. Należy ona do kategorii dynamicznych metod oceny projektów inwestycyjnych, ponieważ uwzględnia wpływ czynnika czasu. IRR jest miarą rentowności inwestycji. Pokazuje rzeczywistą stopę zysku z przedsięwzięcia. Tym większy odnotujemy dochód z inwestycji, im większa jego wartość. Z drugiej strony - jest to maksymalna stopa kredytu inwestycyjnego, który pozwoli jeszcze sfinansować projekt bez straty dla właścicieli.
Wartość IRR określa stopa procentowa, dla której NPV =0 (Net Present Value -wartość zaktualizowana netto przedsięwzięcia). A zatem IRR pokazuje, po jakiej stopie procentowej zaktualizowane (zdyskontowane) wydatki będą równać się zaktualizowanym wpływom.
Przedsięwzięcie uznajemy za opłacalne, jeżeli IRR "stopa graniczna (zwykle to stopa oprocentowania kredytów długoterminowych lub płacona przez ew. pożyczkobiorcę). Margines bezpieczeństwa i opłacalność danego projektu są tym większe, im większa różnica między IRR a stopą graniczną.
Wskaźnik rentowności jest podstawowym miernikiem, który informuje o szybkości zwrotu majątku i kapitału własnego oraz o efektywności działania przedsiębiorstwa. Wykorzystywane są w planowaniu strategicznym. Ich zaletą jest wiązanie efektów z nakładami.
Wskaźnik rentowności = Zysk / Kapitał