PRZEDMIOT, DZIAŁY I ZADANIA KRYMINOLOGII ORAZ METODY BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH
KRYMINOLOGIA - ogólnie to nauka o przestępstwie.
Wg Hołysta jest to nauka o przestępstwie i przestępcy, o przyczynach i przejawach przestępczości, o innych związanych z nią zjawiskach patologii społecznej oraz o metodach ich eliminacji.
Wg Lernera w znaczeniu wąskim to nauka o czynniku genetycznym przestępstwa;
-----//------- szerokim -----------//----------------//--------------------------- o różnych
cechach i przejawach czynów kryminalnych oraz o strukturze i dynamice kryminalnej.
PRZEDMIOT KRYMINOLOGII - społeczne zjawisko przestępczości, czyli przestępczość jako zjawisko ogólne oraz jej konkretyzacja czyli przestępstwo.
DZIAŁY KRYMINOLOGII -
Symptomatologia kryminalna - formy objawowe przestępczości :
dynamika i struktura przestępczości,
geografia kryminalna,
sposób popełnienia przestępstw,
niektóre elementy organicznego świata przestępczego - pseudonimy, sposób porozumiewania się sprawców.
Etiologia kryminalna - badania nad przyczynami przestępczości:
osobowość sprawcy,
motywacyjne uwarunkowania czynu przestępczego.
3. Profilaktyka kryminologiczna - wypracowanie metod i środków zmierzających do zapobiegania przestępczości.
Działalność zapobiegania dzielimy na:
działalność organów państwowych w tym sądu i prokuratury,
działania ogólnopaństwowe o charakterze ekonomicznym i społecznym.
ZWIĄZKI KRYMINOLOGII Z INNYMI NAUKAMI
Z prawem karnym materialnym.
Prawo karne zakreśla obszar badawczy dla kryminologii stanowiąc jakie zachowania
są zachowaniami przestępczymi .Badania kryminologii powinny być wykorzystywane
w pracach legislacyjnych, czyli w zmianie części ogólnej KK, w zmianie wysokości sankcji karnej, do wypełniania treścią przepisów o charakterze blankietowym.
Z prawem karnym, procesowym.
Zarówno kryminologia jak i prawo k. Procesowe dąży do ustalenia okoliczności
przestępstwa, sposobu, motywów i pobudek działania sprawcy. Dalsze związki wynikają z przepisów KPK i dotyczą zbierania danych osobo-poznawczych pod względem uwarunkowań
osobistych, rodzinnych, środowiskowych, uprzedniej karalności itp.
Z procesem.
Każde akta postępowania karnego stanowią dla kryminologii bogaty materiał prognostyczny i
diagnostyczny.
Z prawem karnym wykonawczym.
Przedmiotem prawa penitencjarnego jest przestępczość, przestępca i przestępstwo. Ustalenie okoliczności popełnienia przestępstwa, motywów i pobudek działania wpływa na wysokość
sankcji karnych oraz powinno uzależniać właściwe systematyczne jej wykonanie w celu
przeprowadzenia prawidłowego procesu resocjalizacyjnego.
Z kryminalistyką.
Kryminalistyka zajmuje się ujawnianiem konkretnych przestępstw, wykrywaniem ich sprawców oraz zabezpieczaniem dowodów dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości, natomiast kryminologia
Zajmuje się zwalczaniem przestępczości w ujęciu ogólnym. Wiedza z zakresu procesu motywacyjnego może być wykorzystywana przez kryminalistykę w celu ustalenia wyboru przez
Sprawcę odpowiednich technik i taktyki działania przestępczego.
RODZAJE I METODY BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH
Podział rodzajów badań :
Ze względu na przedmiot
tzw. studium przypadku
badania monograficzne
Studium przypadku- wielostronne, wieloaspektowe, wielopłaszczyznowe badania poszczególnych przypadków, poszczególnych przestępstw i przestępców. Są to badania natury opisowej o charakterze etiologicznym, symptomatologicznym, wiktymologicznym, ich celem jest zebranie materiału i informacji o badanym przedmiocie. W ramach tych badań stosujemy wstępną fazę badań- opis stanu faktycznego oraz pogłębioną fazę badań, w której stosujemy tzw. Anamnezę i jest to badanie linii podłużnej przestępcy oraz tzw. Katamnezę , która polega na poprzecznym badaniu linii przestępcy. Stosujemy je w celu skonfrontowania rozwoju osobowości, jego postępów w resocjalizacji, powrotu do przestępstwa itp.
Badania monograficzne- zwane badaniami kombinowanymi, bądź próbkowymi, polegają na
badaniu tylko pewnej części, które pod względem uwarunkowań środowiskowych i innych są
charakterystyczne dla całej grupy wszystkich rodzajów przestępstw i zjawisk. Podstawową sprawą w tych badaniach jest odpowiedni dobór tych reprezentacji.
Ze względu na cel.
- diagnostyczne
eksplanacyjne
prognostyczne.
METODY BADAŃ KRYMINOLOGICZNYCH
CELEM badań kryminologicznych jest formułowanie uogólnień teoretycznych oraz form dyrektyw praktycznych odnoszących się do zapobiegania przestępczości.
badania w zakresie symptomatologii kryminalnej,
--------//------------- etiologii kryminalnej,
--------//------------- profilaktyki kryminologicznej.
Wyróżniamy następujące METODY BADAŃ kryminologicznych:
statystyczne,
badania psychologiczne,
badania stanu zdrowia,
obserwacja,
kwestionariusz,
sposób porozumiewania się przestępców,
badania panelowe,
badania katamnestyczne.
ZASTOSOWANIE I WYKORZYSTANIE WIEDZY Z ZAKRESU KRYMINOLOGII
W ujawnianiu czynników endogennych i egzogennych warunkujących przestępstwo.
W kształtowaniu polityki kryminologii państwa oraz poglądów społeczeństwa na przestępczość.
W pracy policji - wszystkie piony i ogniwa policji.
WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE ETIOLOGII PRZESTĘPCZOŚCI
CZYNNIK KRYMINOGENNY - to zdarzenia, stany, które ujawniają się nam w polu widzenia rzeczywistości jako fakty wpływające na powstanie przestępczości.
KLASYFIKACJA CZYNNIKÓW KRYMINOGENNYCH:
Czynniki indywidualne i społeczne.
Czynniki egzogenne i endogenne.
Czynniki wg „Malca”
Czynniki prowadzące do demoralizacji.
Czynniki przeciwdziałające ukształtowaniu właściwych norm prakseologicznych lub ich
Przyswajaniu.
Presja czynników sytuacyjnych.
Zaburzenia psychiczne.
Czynniki kryminologii wg „Ferriego”
1. Czynniki antropologiczne (budowa ciała i głowy).
2. ----//----- fizyczne (pora roku, dnia)
3. ----//----- społeczne.
ZJAWISKO PRZESTĘPCZOŚCI W UJĘCIU BIOPSYCHOLOGICZNYM
W ujęciu tym znajduje się szereg teorii i poglądów, które przyczyn przestępczości doszukują się
W uwarunkowaniach biologicznych, genetycznych i psychologicznych sprawcy czynu przestępczego. Zjawisko przestępczości jak i jego sprawca jest postrzegane jako coś nienormalnego i odbiegającego od normy.
Współczesne koncepcje etiologii przestępczości
Literatura : Hołyst „Kryminologia”
zjawisko przestepczosci w ujeciu biopsychologicznym
zjawisko prz. w ujeciu socjologicznym (srodowiskowym)
ad 2
zaburzenia przestepcze jak i jego sprawcy w kierunku środowiskowym postrzegane są jako normalny element współczesnej struktury społecznej w mysl powiedzenia, ze zachowania dewiacyjne są normalna reakcją normalnych ludzi na nienormalne sytuacje zyciowe.
Przyczyny przestepczosci tkwia w zaburzonej strukturze społecznej i ditycza procesów społecznych o znacznym zasięgu takich jak;
-zmiany ustrojowe w danym państwie
-urbanizacja
-industrializacja
-wszelkie procesy ekonomiczne
-restrukturyzacja przemysłu
-migracje ludnosci
-bezrobocie
tkwia również na mniejszych obszarach życia społ. i dotyczą dysfunkcji rodziny , szkoły i grupy rówieśniczej
Teoria nr I
-zróznicowanie powiązań wg Suterlanda(?)
zachowanie przestepcze jest normalnie wyucZonym zachowaniem,a w procesie uczenia się wystepują te wszystkie mechanizmy jak przy uczeniu się innych zachowań. Punktemn wyjścia tej teorii jest tzw. zróznicowana struktura społ. czyli sytuacja w której częśc społeczeństwa skupiona jest wokół norm sprzyjajacych przestrzegania prawa, a pozostała część wokół norm przestepczych
P-stwo jest wynikiem wykształcenia się tzw. nadwyzki określeń przestępczych nad określeniami pozytywnymi czyli prawnymi
Jednostaka styka się jednoczesnie i powszechnie z obiema grupami społ. O tym czy wykształci suie nadwyzka decyduje :
-czas powiązań
-powierzchowność
a także uprzedniość kontaktów
Teaoria anomii wg Durkheina (?)
Człowiek nigdy nie jest zaspokojony w swoich działaniach,im więcej ma , tym więcej chce, granice indywidualne
Dazeniom wyznacza zewnetrzna kontrola ze strony społeczństwa, natomiast o okresie gwałtownych przemian głównie o charakterze ekonom. Dochodzi do tzw. stanu anomii, który charakteryzuje się dezorganizacja społ, , rozluźnieniem bądź załamaniem kontroli społ. w wyniku czego jednostka nie czuje się już związana z dotychczas obowiazujacym systemem norm i wartosci.
Anomia wg Mertona (?)
-kulturowo wyznaczone cele
-zinstytualizowane środki słuzace do realizacji tych celów
w normalnie funkcjonujacym społeczensytwie zarówno cele jek tez środki wzajemnie się rownowazą, natomiast w sytuacji zbytniego akcentowania celów bądź środków dochodzi do załamania się struktury kulturowej społóeczeństwa
1. konformizm - dochodzenie do celów za pomoca legalnyych srodków
2. tzw. sytualizm polega na obnizeniu poziomu aspiracji ew dązeniu do celu w taki sposób, ze nie wywołuje to napieć psychicznych i frustracji u jednostki
3. tzw innowacja-polega na dochodzeniu do legalnych celów za pomoca nielegalnych srodków np. działalność przestepcza
tzw. wycofanie się- polega na rezygnacji i odrzuceniu zarówno celów jak tez środków, jest to tzw. kategoria ludzi przegranych np. ludzie bezdomni
tzw. bunt -polega na odrzuceniu zarówno celów jak tez środków przy jednoczesnym wprowadzaniu w dany system społ . pozytywnego programu zmian, ludzi takich okresla się mianem reformatorów,a czasami przestepcami politycznymi
teoria zamysłu przestępczego Bolagora(?) - zachowania przestepcze są czynnikiem powstania i realizacji tzw. zamysłu przestepczego, który wywoływany zostaje poprzez egoistyczne tendencje tkwiace w każdym człowieku w ramach systemu społ., który się nazywa burzuazyjny
We wspołczesn. Kapitaliźmie wystepują częste zmiany w zakresie środków produkcji i ich własnosci
-wystepuje bezrobocie
-nieuczciwa konkurencja
nieliczenie się z innymi ludżmi
chciwość
to wszystko stanowi podatny grunt dla rodzenia się i realizacji zamysłów przestepczych
Przestepczość klasy biednej wynika z presji ekonom. Ale również z niskiego poziomu wykształcenia i częstych w tym klasach alkoholiżmie.
Przestepczość klasy bogatej wynika wyłacznie z chciwości.
ierunek biopsychologiczny- przyczyny przestepczości w tym ujeciu tkwią w uwarunkowaniach wewnątrz sprawcy czynu przestepczego, do nich zaliczamy uwarunkowania fizjologiczne
psycholpgicz.
jak tez psychiatryczne
zachowanie przestepcze i jego sprawca postrzegane jest jako coś chorego o wiekszych lub mniejszych zaburzeniach
przestepca z urodzenia Cezarego Lombrosoo-przeprowadził bezposrednie badania przetępców przebywajacych w róznych zakładach odosobnienia i porównał te badania z nieprzestepcami. Swoje bafdania skupił na cechach budowy głowy przestepcy, w wyniku czego stwierdził, ze 40 % wszystkich p-ców to sa tzw prz-cy z urodzenia. Wymienił szereg cech antropologicznych, którymi miał charakteryzowac się p-ca z urodzenia :
-ogromny nos badź wykrecony w lewa , prawą strone
-cofnieta broda
wystające kosci policzkow
braki w uzebieniu
odstajace uszy bądź bardzo duze
wystajace b. Mocno jabłko Adama tzw. grdyka
guzik na małzowinie usznej
oburęczność
mańkuctwo
wyższy od przeciętnego wzrost
jeśli dany osobnik miał powyzej pięciu , to był to pełny typ p-cy z urodzenia
3-5 niepełny
ponizej 3- przypadkowy
teoria endokrynologiczna - zachowanie dewiacyjne, w tym przede wszystkim agresywne są wynikiem zaburzeń w funkcjonowaniu gruczołów wydzialania wewnetrznego inaczej dokrewnego
zaliczamy do nich
przeysadka mózgowa
szyszynka
nadnercza
trzustka
tarczyca
wątroba
tzw. chromosomalna - w wyniku badań garnituru chromosomalnego u p-ców stwierdzono , ze spora ich część wykazuje zaburzenia w zakresie struktury jak i ilosci chromosomów w kodzie genetycznym
u osób tych stwierdzono tzw, gen przestepczy - jest to dodatkowy chromosom
osoby takie charakteryzuje wyzszy o ponad 10 cm wzrost od przecietnego, intensywny tradzik, osoby takie cechuje :
chwiejność emocjonalna
skłonność do uzaleznień
bardzo często zaburzone życie uczuciowe
wrogość do otoczenia
szczególnie przejawianie zachowań agresywnych
Związki alkoholu i przestępczości
1.Incydentalne wynikają z kształtowania przez państwo polityki legislacyjnej w zakresie alkoholu. Dzielą się na: -formalne, które polegają na spenalizowaniu pewnych zachowań lub czynności których wykonywanie musi być w stanie trzeźwym. Stan nietrzeźwości jest warunkiem wystarczającym do pociągnięcia osoby do odpowiedzialności karnej, -restrykcyjne- wynikają z kształtowania przez państwo polityki podaży i popytu na alkohol, np. ograniczenia czasowej sprzedaży alkoholu.
2.Indywidualne dzielą się na bezpośrednie- są wtedy gdy osoba popełnia przestępstwo wskutek natychmiastowej zmiany organizmu po spożyciu alkoholu, -pośrednie- polegają na tym że osoba popełnia przestępstwo wskutek zmian które zaszły w organizmie, w jego osobowości, w trakcie długotrwałego nadużywania, a nie popełniłaby ich gdyby te zmiany nie nastąpiły. Polega to również na tym że osoba nie jest w stanie zapewnić prawidłowego procesu wychowania swoim dzieciom co może prowadzić do ich wykolejenia.
3.Związek wiktymologiczny polega na tym że ofiarami są często osoby nietrzeźwe o obniżonej sprawności fizycznej i psychicznej. Dochodzi do sytuacji gdzie nietrzeźwy sprawca dokonuje ataku w wyniku którego sam staje się ofiarą. niekiedy nietrzeźwość wpływa zmniejszająco na rozmiary przestępczości, dlatego że osoby nietrzeźwe często nie potrafią rozpoznać znamion czynu zabronionego oraz zgłaszają o przestępstwie ale nie potrafią podać żadnych istotnych szczegółów odnośnie przebiegu zdarzenia.
Ok. 26% wszystkich przestępstw w Polsce popełnianych jest pod wpływem alkoholu. `97r. Zabójstwa 53%, zgwałcenia 40-45%, rozboje i wymuszenia 30%, udział w bójce uszkodzenie ciała 35%, kradzieże włamania 20%,czynna napaść, czynny opór 70-80%
Recydywa
35%-40% wszystkich przestępstw popełnianych w Polsce to recydywa.
Recydywę należy rozpatrywać w ujęciu kryminologicznym, penitencjarnym i prawnym.
Recydywa najogólniej oznacza ponowne popełnianie przestępstw. Wywodzi się od łac. słowa recedeve, które oznacza ponowne podpadanie pod pewne sytuacje, powrót do pewnych zachowań, nawyków, itp. Recydywa w ujęciu kryminologicznym oznacza każde ponowne popełnienie przestępstwa przez tę samą osobę i przyjmuje się ją bez względu na to czy sprawca został skazany, jaka to była kara i jaki okres upłynął od jej odbycia. Recydywa w ujęciu penitencjarnym oznacza każde ponowne odbywanie kary pozbawienia wolności i świadczy o nieskuteczności kary i oddziaływań resocjalizacyjnych. Recydywa w ujęciu prawnym: Wyróżniamy dwa rodz. recydywy: 1-recydywa ogólna, 2-recydywa specjalna. Recydywa ogólna polega na popełnieniu przez tego samego sprawcę dwóch kolejnych przestępstw przy czym za pierwsze z nich sprawca został skazany bez konieczności odbywania kary pozbawienia wolności a drugie z nich popełnił przed u[upływem terminu skazania za pierwsze. Recydywa specjalna polega na tym, że ten sam sprawca popełnia dwa kolejne przestępstwa. Za pierwsze z nich został skazany na karę pozbawienia wolności z czego musiał odbyć minimum 6 m-cy tej kary, a drugie przestępstwo jest popełnione w okresie 5 lat od odbycia kary pozbawienia wolności.
Prewencja generalna i indywidualna
Prewencja generalna (ogólna)- Polega na odstraszeniu od popełniania przestępstw tych osób, których nie powstrzymują od tego inne czynniki, takie jak np. zasady moralne. Skuteczność odstraszania zależy w jakimś stopniu od surowości orzeczonej kary i przekonanie o jej nieuchronności. Społeczne oddziaływanie kary polegać ma na utwierdzaniu prawidłowych postaw wobec prawa.
Prewencja indywidualna- prewencyjne oddziaływanie wymierzonej kary na jednostkę. Efekt taki może być osiągnięty przez odstraszenie sprawcy od popełniania przestępstw przez uniemożliwienie mu ich popełnienia lub jego wychowanie (resocjalizację).
3
5