Wykład I
Formy drzew: krzaczaste (<30 cm), niskopienne (30-60 cm), półpienne (60-90 cm), wysokopienne (powyżej 1m)
Wigor drzewa: silnie rosnące, półkarłowe, karłowe
Uszlachetnianie: szczepienie, okulizacja, niezgodność fizjologiczna, przewodnia
Cięcie: pensowanie, ogławianie, dołowanie, podkrzesywanie
Etiolowanie oraz blanszowanie
Podkrzesywanie - wyprowadzanie pnia
Dołowanie - przechowywanie materiału w ziemi
Etiolowanie - pozbawianie dostępu światła całej rośliny
Blanszowanie - to także pozbawianie dostępu światła, ale tylko fragmentu rośliny, np. zakrywanie fragmentu gałązki liściowej czarną taśmą. Sadzonki są wtedy bardziej podatne na ukorzenianie. Roślina tworzy korzenie tam gdzie jest ciemno i wilgotno.
1. Dział mateczników
- sady zrazikowe - jednoroczny pęd służący do okulizacji
- sady nasienne
- mateczniki do pobierania sadzonek
- dostarczające okładów rozłogów i kłączy
2. Dział podkładek
- sekcja siewek
- sekcja odkładów
- sekcja sadzonek
3. Dział szkółka drzew owocowych
- jednoroczne okulanty
- drzewka dwuletnie
4. Dział szkółka krzewów owocowych
- krzewy mnożone przez odkłady
- krzewy mnożone przez odrosty
- krzewy mnożone przez sadzonki
Rozmnażanie generatywne
- produkcja łatwa i bardzo prosta
- metoda możliwa do mechanizacji
- bardziej odporne i dopasowane do lokalnych warunków klimatycznych
- tania produkcja
- większa zdrowotność
- szacuje się, że na 1 ha wychodzi aż 400 tysięcy siewek! (1/10 z tego przy rozmnażaniu wegetatywnym)
- wadą jest brak wyrównania, heterozygoty, mieszańce, rozczepienie cech, brak pewności co do wyglądu potomstwa, konieczna jest selekcja typów matecznych dla wyrównania cech, konieczna jest izolacja przestrzenna.
Selekcja drzew matecznych - max zbliżone formy, izolacja przestrzenna, odmiany samopylne, zapobieganie zapylenia przez pszczoły.
Apomiksja - rośliny wykazujące ją nie wymagają zapylenia, wada - silny wzrost, kiepski plon roślin, trzeba magazynować nasiona.
Ustawa o nasiennictwie z dnia 26 czerwca 2003, Dz U nr 137, poz 1299 - wszelkie przepisy kto może produkować, na jakich zasadach, jakie rośliny. Ustawa o zmianie w ustawy o nasiennictwie oraz ustawy o ochronie roślin z dnia 27 kwietnia 2006.
ISTA - organizacja sprawdzająca jakość nasion, międzynarodowa.
Działanie i cel:
Selekcja genetyczna - otrzymywanie nowych odmian
Produkcja nasion - wysoki plon nasion o dużej zdolności do kiełkowania
Zbiór nasion - uzyskiwanie maksymalnego plonu nasion w optymalnym stadium rozwoju
Czyszczenie, sortowanie - oddzielenie nasion od owocni, usunięcie zanieczyszczeń
Kondycjonowanie - zwiększenie energii kiełkowania, równomierność wschodów
Przechowywanie - utrzymywanie jakości nasion
Metody pozyskiwania nasion:
- zbiór w naturze
- plantacje nasienne/ sady mateczne
- przemysł przetwórczy
- wymiana
Wykład II
Wymagania- plantacja nasienna:
Odpowiedni rodzaj i żyzność gleby
Szczegółowy płodozmian - dokładny płodozmian min 7-11 lat, dobry przedplon:
trzy funkcje dobrego przedplonu:
- pozostawia glebę w dobrej kulturze, niewyjałowioną, niezachwaszczoną, bogatą w substancje organiczne
- szybko schodzi z pola,
- powinien być wykorzystany by nie być stratnym
3. Odpowiednia wilgotność gleby
4. Izolacja przestrzenna - izolacja przed chorobami, także przed chorobami, które przenoszą się
wraz z pyłkiem i podczas zapylenia zarażają rośliny.
5. Lustracje - trzy osobowa komisja ogląda plantację, czy jest poprawnie założona, zwraca uwagę na wszystko to co może obniżyć jakość materiału. Sprawdza książkę, w której szkółkarz zapisuje wszystkie zabiegi, rozchody oraz przychody. Na podstawie lustracji wydaje się świadectwo kwalifikacji i można się nim legitymować.
Pozyskiwanie nasion:
Termin zbioru - zawsze zbieramy dojrzałe, wręcz przejrzałe owoce, z których pozyskujemy nasiona (np. zbierając nasiona w 17 VIII - 0%, a 5 IX - 72%)
Wydobywanie nasion - może być ręczne, a także za pomocą młynków i owocodrobiarek.
Wydobywanie na mokro z tzw. pulpy, narzędzie to skrzynia z sitami o różnej średnicy oczek.
Wydobywanie na sucho, także z pulpy, suszymy pulpę w temp. 20-25 stopni, a następnie wkładamy wysuszoną próbkę do wialni - wywiewamy paprochy ;p
Suszenie nasion - suszy się nasiona, by nie działały hydrolazy, odcinamy dopływ wody, by nie zdarzyło się, że zapas zarodka zostanie wyczerpany. Wilgotność względna powinna wynosić 4-6%, niższa wilgotność jest niekorzystna, bo wtedy nasiono może zasuszyć się „na amen”. W lecie można suszyć w sposób naturalny. Temperatury: 30-35°C - dla ziarnkowych, 20-25°C - dla pestkowych.
Sortowanie i czyszczenie nasion - pozbywamy się nasion chwastów, innych gatunków, grudek ziemi, nasion uszkodzonych. Dzielimy partię nasion na klasy wielkościowe - im większe nasiona tym lepiej, bo posiadają większą ilość materiałów zapasowych. (Nasiona poziomki są sortowane w cieczy)
Przechowywanie - nasiona przechowuje się w papierowych torebkach, bądź w workach jutowych (gdy przechowywanie długotrwałe - worki foliowe, bądź słoje), przechowuje się w ciemności oraz w wilgotności względnej 60%. Nie należy zmieniać warunków, zwłaszcza wilgotności. Trzeba obniżyć zawartość tlenu, a także temperaturę (niekiedy mrozi się partię nasion by obniżyć ich żywotność, -18°C). Do długotrwałego przechowywania - metody kriogeniczne - czyli mrożenie w ciekłym azocie.
Wydajność nasion, przykłady a 1 kg nasion trzeba:
- grusza kaukaska - 100-150 kg owoców
- antypka - 8-10 kg
- czereśnia ptasia - 10-12 kg
- ałycza - 10-12 kg
- brzoskwinia - 15-35 kg
Ocena wartości użytkowej nasion:
- czystość powyżej 80-90%
- wilgotność - max 13 dla całych nasion
- żywotność - aby ocenić, czy dana partia nasion jest żywotna, powyżej 80-90%
Metody oceny żywotności nasion:
Wizualna - wielkość próbki jest zależna od wielkości nasion (np. dla orzecha włoskiego to 1kg, a dla antonówki to 40g) - powinny być błyszczące, nie śmierdzieć, nie być zabrudzone pleśnią, po zmiażdżeniu dawać tłustą plamę - ok.!
Testy przyżyciowe - metoda Tukeya, obiera się z łupin nasiennych, wykłada na wilgotną bibułę, przykrywa kloszami i po tygodniu sprawdza się co się dzieje.
Testy biochemiczne - tetrazolinowa i indygokarminowa metoda
RTG - przez 16 godzin moczy się nasiona w BaCl2 - martwe nasiona na zdjęciu RTG wychodzą białe
NMR - rezonans magnetyczny
Test T2
Spoczynek nasion:
grI - regulowany przez łupinę nasienną
grII - przez niewykształcone zarodki
grIII - bezwzględny spoczynek wewnętrzny
grIV- spoczynek podwójny - rośliny sadownicze (problem z łupinami i zarodkiem)
Metody przełamywania spoczynku:
- skaryfikacja (np. chemiczna - moczymy w kwasie)
- stratyfikacja - niskie temperatury oraz wilgoć (stratyfikacja przed wysiewem - ziarnkowe - 60-80 dni przed, a pestkowe - 100-180 dni przed)
- moczenie (moczenie w gorącej wodzie np. dla pestkowych to 70°C 2-3 minut, później przepłukujemy wodą chłodną i nasiona są zmiękczone)
- stosowanie regulatorów wzrostu
Wykład III
Siew nasion:
Siew jesienny
- nie trzeba wykonywać stratyfikacji,
- długi okres wegetacji = lepszy materiał szkółkarski
Wady: przemarzanie, zjedzenie przez ptactwo lub gryzonie, brak czasu na odpowiednie przygotowanie pola pod siew
Siew wiosenny
- brak wad siewu jesiennego
Wady: spoczynek wtórny (należy go przerwać przez niskie temperatury i wilgoć), siewki mogą być fajkowate, bo muszą przebić się przez skorupę glebową. Takie fajkowate siewki nie nadają się do celów szkółkarskich.
Głębokość siewu: trzykrotna średnica nasiona (gleba ciężka płyciej, gleba lekka głębiej).
Rozstawa siewu: ziarnkowe co 2-3 cm, pestkowe co 5-6 cm
Rozstawa między rzędami: ręcznie - 30 cm, mechanicznie - 80-90 cm.
Do nasion sadowniczych i lepiej jest dodać nasiona owsa lub sałaty, które wzejdą wcześniej wyznaczą rzędy. Można zastosować ściółkowanie, pokryć włókniną (białą), pokryć torfem, trocinami, agrowłóknin, ściółką organiczną.
Zwalczanie chwastów - mechaniczne, lub chemiczne.
Dalsza pielęgnacja:
- pikowanie (w fazie liścieni) - dobre podlanie siewek, uszczykiwanie korzenia i moczenie go w papce z fungicydem, wsadzamy do dziury w rozstawie 10-15 cm.
- usuwanie nadmiaru roślin, przerywanie co 6-7 cm
Kiełkowanie siewek - nadziemne (jabłoń, grusza, ałycza, antypka, czereśnia), podziemne (brzoskwinia, orzech włoski, leszczyna, kasztan jadalny)
Pielęgnacja siewek :
- ściółkowanie
- przerywanie siewek
- zasilanie nawozem azotowym ok. 120 kg/h
- pikowanie (połowa kwietnia)
- podcinanie korzeni
- ochrona przed szkodnikami i chorobami
- w przypadku przenawożenie ogławiamy, bo wtedy się rozkrzewiają i drewnieją
- defoliacja podkładek jesienią (ręcznie lub chemicznie). Preparatami organicznymi (mocznik 3-4%, ethrel), preparatami nieorganicznymi (siarczan miedzi, tlenochlorek miedzi, siarczan magnezu, jod w jodku potasu - płyn Lugola)
- wykopanie
- sortowanie
- etykietowanie - 2 etykiety na wiązce, a wiązka zawiera 50 sztuk. Na etykiecie kod producenta, nazwa wydawcy VF, nazwa klonu, gatunku, odmiany, status zdrowotności (pomarańczowe - wolne od wirusów, białe - nie były testowane)
- przechowywanie - przechowalnia, dołowanie (wiązki na zimę trzeba rozwinąć)
Podłoża i kontenery
Funkcje podłoża:
- kotwiczenie rośliny
- zaopatrzenie w składniki pokarmowe
- zaopatrzenie w wodę i wymiana gazowa
stosunki powietrzno-wodne:
- siły fizyczne, grawitacja vs adhezja
- podkład, odciąganie wody
- ubicie
- nawadnianie
- zmiany podłoża (celuloza vs lignina, korzenie roślin)
- zaskorupienie i zamulenie
- pojemność powietrzna - optimum 10-25%
Komponenty podłoża:
-torf
- kora drzewna
- produkty kokosowe
- piasek, żwir, keramzyt, wermikulit, perlit,
- wełna mineralna
- glina
- komposty roślinne
- zeolity
- inne
Przygotowanie podłoża:
- małe pojemniki - torf włóknisty, kora, perlit, wermikulity (większa porowatość)
- większe pojemniki - gorszy torf, kora o większej frakcji, komponenty ciężkie
Klasyfikacja i kontrola jakości:
- właściwości fizyczne
- właściwości chemiczne
- właściwości biologiczne
- RHP (certyfikacja podłoży, wysoka jakość), KIWA (podłoża tańsze)
Torf - wydobywa się 36 mln m3 torfu/rok. Holandia oraz Niemcy najwięcej. Podczas wydobywania torfu wydziela się 6 mln ton CO2 na rok.
Torf niski pH 4-7,5
Torf sfagnowy (wysoki) pH 3-4
Torf cegiełkowy vs fleczerowy (?)
Kora - wysoka porowatość (85%), niska pojemność wodna, zawiera taniny oraz Mn i Cl (młode drzewa). Najlepsza frakcja to 0,5 - 2 cm. Kora olch i dębów zawiera garbniki (źle). Kora ma właściwości hydrofobowe.
Wykład IV
Kora sosnowa - o frakcji 0,5 - 2 cm, lepsza jest kora z drzew starszych niż młodszych, złe są kory garbnikowe (z olch, dębów).Stosuje się do rozluźnienia podłoży. Obecnie są barwione, pH 4,5.
Produkty kokosowe:
- pH 6 - 6,5
- dużo Na, K, oraz Cl (od 700 ppm)
- duża pojemność wodna i powietrzna
- odporność na rozkład mikrobiologiczny (!)
- wady - niestabilność odczynu i składu
- chipsy kokosowe do 15%
- skład chemiczny w zależności od pochodzenia
Perlit :
- glinokrzemiany - 982 °C
- nie zmienia pH i nie wnosi żadnych składników
- stosowane do ukorzeniania sadzonek
- dobre stosunki wodno-powietrzne
Wermikulit:
- glinokrzemiany żelazno- krzemianowe (1400°C)
- wysoka pojemność wodna i powietrzna
- pH 6-9
- podatność na ubijanie
Trociny i wióry drzewne:
- niska cena
- szeroki stosunek N:C 1:1000, (w korze 1:300)
- różna szybkość rozkładu
- wysoka pojemność powietrzna - włókna drzewne
- twarde wióry szybciej się rozkładają niż miękkie
Polistyren:
- np. styropian
- mała gęstość (12- 16 g/l)
- najmniejsza frakcja 3-13 mm
- zwilżacze
Ziemia polowa i komposty:
- tanie
- zebrać w pryzmę
- brak powtarzalności
- duża zawartość soli mineralnych
- proekologiczne
Produkty odpadowe - łuski kakaowe, plewy ryżowe
- szybki rozkład do 12 tygodni
Keramzyt i tufy wulkaniczne:
- długo utrzymują sterylność
- do dużych pojemników
- dobre stosunki wodno-powietrzne
Podłoża inertne:
- wełna mineralna
- dobre właściwości powietrzne
- właściwości hydrofobowe
- kłopoty z utylizacją
- pianka polifenolowa (zatrzymuje dużo wody, w celu wypłukania soli należy użyć KOH)
Inne, np.: zeolity - sita molekularne, znakomite właściwości sorpcyjne
Pojemniki:
- klasyfikacja (duże to powyżej 1,5 l)
- tworzywa, z których są wykonane (PP5 -10%, HDPP - 50-60%)
- kształt i wielkość
- odprowadzanie wody
- kolor
- skręcanie się korzeni
P - doniczka, P9 - doniczka o średnicy 9 cm, Cf3 - pojemnik foliowy o średnicy 3 cm, 60x80x53 (mulitiplaty - szerokość x długość x ilość oczek)
Zakładanie i prowadzenie szkółki
Czynniki determinujące lokalizację szkółki:
Topograficzne - teren płaski, max 5% nachylenia. Unikanie zagłębień
Klimatyczne - im dalej na południe, tym okres wegetacji jest dłuższy (a minimum to 200-220 dni). Trzeba zwracać uwagę na minimum i maksimum temperatury najzimniejszego i najcieplejszego miesiąca, średnie roczne temperatury. Czynniki lokalne takie jak zapylenie i zanieczyszczenie. Roczna suma opadów powinna być 600-700 mm (chociaż na nizinach jest mniejsza ilość 400-500mm), rozkład opadów i ich siła. Mikroklimat oraz grady.
Czynniki glebowe - typ, klasa (I i II klasa bonitacyjna) itp. Minimalna zawartość próchnicy to 4%. Zasobność, przyswajalność, poziomy glebowe, choroby i szkodniki (guzowatość korzeni, verticuloza, owady, nicienie, małe ssaki)
Ekonomiczne - rynek zbytu (chłonność, specyfika, odległość), konkurencja, rynek pracy, koszt, kapitał (nieruchomość, ziemia).
1 h = 40 tys drzewek, opłacalność zaczyna się od 80 tys. Minimalna wielkość to 30 ha na gospodarstwo. Renta gruntowa to alternatywny dochód.
Pierwszy rok prowadzenia szkółki:
Przygotowanie terenu
- przedplony (rzepak, motylkowate, okopowe -nie!)
- uprawki pożniwne - podorywka 5-10 cm
Sadzenie podkładek (jesień/wiosna)
- 30 cm w rzędzie, za pomocą bruzdownika
- generatywne 2-3 cm, a wegetatywne 5-6 cm głębiej niż były w szkółce sadzić, aby się dobrze zakorzeniły.
- po posadzeniu przyciskamy, udeptujemy i podlewamy
3. Pielęgnacja - zwalczanie chorób, szkodników, chwastów. Metody ręczne, glebogryzarki, herbicydy - Gesatop, Venzar (buracyl) - stosować na wolną od chwastów, wilgotną glebę
4. Pensowanie podkładek - przygotowanie do okulizacji
5. Okulizacja podkładek
Wykład V
Powody szczepienia:
- uzyskiwanie pożądanego pokroju (np. formy płaczące) np. Irga Waterera `Pendula' na irdze, karagana syberyjska `Lorbergii' na czystym gatunku.
- formy pienne -klon jawor, porzeczka pienna, agrest pienny
- odporność na stres - podkładki są odporne na mróz, zalewanie, nicienie, choroby.
- kontrola wigoru - podkładki karłowe i półkarłowe
- przyspieszenie okresu wejścia w owocowanie - np. orzech włoski z siewki owocuje po 12 latach, a po szczepieniu 3-4 rok po posadzeniu.
- przyspieszenie wzrostu drzewa - skrócenie produkcji (Acer platanoides `Crimson King', Tilia cordata
- zwiększenie przyjęć, poprawa systemu korzeniowego - Acer palmatum, Picea pungens
- trudne, niemożliwe do rozmnożenia - Liriodendron tulipifera `Aureomarginatum', odmiany orzecha włoskiego
- aby zachować wyróżniające cechy rośliny matecznej - Fagus sylvatica `Atropunicea' uzyskany z nasiona ma mniejsze liście i słabiej wybarwione niż rozmnażany wegetatywnie. Fagus sylvatica `Piversii'
- aby rozmnożyć szybciej - Clematis wielokwiatowy sadzonki 18 miesięcy, szczepienie 6 miesięcy. Syringa vulgaris
- odporność/skarlenie - niektóre podkładki czereśni ptasiej odporne na Pseudomonas, a niektóre podkładki orzecha czarnego odporne na opieńkę. Szkodniki - niektóre podkładki jabłoni odporne na bawełnicę korówkę. Tolerancyjność w stosunku do różnych rodzajów gleb Rosa rubignosa zalecana na gleby suche i piaszczyste.
- szybsze kwitnienie - wisteria, magnolia
- rozmnażanie drzew doborowych - szczepienie unikalnych egzemplarzy
- nowatorskie formy pienne - jabłoń `Discovery', ` Fortuna', `Sunset'. Szpaler - `Sheraton trees' - czereśnia ptasia/wiśnia japońska `Kanzan'/ Prunus serrulata
- wykrywanie wirusów - Prunus serruata `Shirofugen' - plamistość pierścieniowa wiśni
- termoterapia
- przeszczepianie
- ratowanie drzew
- stosowanie wstawek
Zalety stosowania wstawek:
- niezgodność - znoszenie niezgodności
- odporność na mróz i szkodniki - przewodnia
- odporność naszczepu (Hevea brasiliensis - kauczukowiec)
- modyfikowanie wzrostu/produktywności
- formy ozdobne
Wpływ szczepienia na drzewo (jabłoń)
-najpierw tworzy się kalus, a w nim zaczynają różnicować się wiązki przewodzące naprawiając to uszkodzenie (?)
Trzy kroki do sukcesu:
- ścisłe przyleganie komponentów - im ściślej przylegają tym szybciej mostek kalusowy zleje tą ranę
- mostek kalusowy
- dyferencjacja tkanek przewodzących
Ponadto bliskość, temperatura i odpowiednie uwilgotnienie
Zraz - pęd jednoroczny zawsze odmiany szlachetnej, nie posiada pąków kwiatowych. Pozyskiwany z sadów zrazikowych. Zrazy pobiera się w fazie uśpionej, bezlistnej, przed silnymi mrozami (przechowujemy w chłodni), albo przed wczesną wiosną, przed pękaniem pąków. Okulizacja lipiec/sierpień zrazy do okulizacji pobiera się bezpośrednio przed okulizacją (ucina się liście).
Średnica podkładki powinna być taka sama jak średnica zrazu.
Sprzęt - sekatory, piłka ręczna, maszynka do szczepienia, nożyce ogrodnicze, sierpaki, szczepaki, okulizaki ostre, więzadła (rafia, paski foli polietylenowej, gumki lateksowe, nici woskowane, taśmy PCV), maść ogrodnicza do zabezpieczania ran - stosowane tylko przy szczepieniu.
Maść ogrodnicza to mieszanina żywic, propolis, wosk, fungicydy
Szczepienie:
Termin szczepienia: - szczepienie wiosenne - gdy temperatura nie spada do -7 °C.
- szczepienie zimowe -styczeń, luty, właściwe wykorzystanie siły roboczej, mostki kalusowe się wytworzą, bo są przechowywane rośliny w chłodzie. Skrócenie produkcji z dwóch lat do roku. Można wykorzystać podkładki niepełnowartościowe, nawet szczepić na kawałku korzenia.
Okulizacja
Termin okulizacji: - letnia lipiec/sierpień - oczko śpiące
- wiosenna - żywe oczko, słaba jakość drzewka, rzadko stosowany termin
Okulizacja jest dużo szybsza - w ciągu dnia 600 szczepień, a 30000 okulizacji
Szczepić czy okulizować?
- kożuchówka lepsza niż siodełko - Juglans regiia/ Juglans hindsii
- okulizacja na łatkę lepsza niż szczepienie przez stosowanie
- mango, camelia - ablaktacja, inne szczepienie - szczepienie przez zbliżenie
Niezgodność - tworzy się warstwa sklerotyczna, komórki zamierają, szczepienie się nie przyjmuje.
Warunki środowiskowe:
Temperatura
- jabłoń - temperatura < 0°C i mniejsza od 40°C. 32°C - pierwsze uszkodzenia, 40°C śmierć komórek. 7-10 °C - powolne kalusowanie (?)
- mango - poniżej 20°C szczepy zamierają, 24-28°C optimum, 38°C pomimo uszkodzeń zrastanie
Wilgotność/ status wody - stosuje się zabezpieczenia przed utratą wody (więzadła, parafina, wosk)
Stan fizjologiczny podkładki - gutacja (Betula, Acer, Fagus). Rozwój korzeni (Juniperus, Rhododendron 15-18°C/kilka tygodni, gdy gatunki późno rozpoczynają rozwój korzeni, nie ma sensu szczepić gdy korzenie nie pobierają)
Polarność - komórki posiadają pamięć fizjologiczną, gdy zaszczepimy na odwrót to zrośnie się, ale po pewnym czasie zaschnie.
Regulatory wzrostu:
- auksyny - połączenie wiązek
- cytokininy - zwiększają % przyjęć po okulizacji
Ograniczenie szczepienia:
- w obrębie klonu/typu/odmiany - można
- pomiędzy klonami a w obrębie gatunku np. Pseudotsuga menziesi na siewkach pseudotsugi - nie
- pomiędzy gatunkami w obrębie rodzaju botanicznego - citrus - tak, Prunus amygdalus/Prunus armeniaca - nie, Prunus salicina/Prunus amygdalus - tak,
- pomiędzy rodzajami w obrębie rodziny - psiankowate na psiance - ok.
- pomiędzy rodzinami - np. Metilotus alba / Helianthus annus - tak
Wykład VI
Sympatia i antypatia
W wypadku dobrego ich zrastania się mówimy o sympatii, w wypadku niezdolności zrastania się i współżycia — o antypatii. Objawem antypatii (antagonizmu) jest powolne i niezupełne zrastanie się komponentów, powstawanie pomiędzy tkankami podkładki i zraza szczelin i warstwy izolującej (niekiedy korkowej) i tworzenie się na obwodzie, w miejscu zetknięcia się łączonych części, wałków z kambium, ponadto nierówne przyrastanie na grubość podkładki i zraza, przy czym albo podkładka rozrasta się silniej niż zraz, albo odwrotnie.
Sympatia
- dobre zrastanie się roślin spokrewnionych, złe roślin niespokrewnionych.
- dobry wzrost niektórych kombinacji, zły przy szczepieniu odwrotnym
- zamieranie drzew po kilku latach
- dobry wzrost, ale wyłamywanie
Niezgodność - niezdolność dwóch roślin do dobrego zrośnięcia i normalnego funkcjonowania rośliny
Niezgodność ostra <>łagodna
Klasyfikacja szczepień (Aryles)
- różnice fizjologiczne i anatomiczne małe - obserwowane jedynie zgrubienie
- różnice duże - w ani jednym przypadku nie obserwuje się zrośnięcia, (często niezgodność opóźniona)
Objawy niezgodności:
- niezgodność do szybkiego zrastania się szczepów w dużym %
- zamieranie drzew
Ewidentne dowody niezgodności:
- rozłamywanie się szczepów (morela/migdał po 1-2 lat, morela/ałycza w okresie owocowania)
- obecność w miejscu szczepienia tkanki parenchymatycznej lub korkowej, a nie zróżnicowanej normalnie
Przyczyny niezgodności:
- przemieszczenie toksyn do partnera (związki cyjanowe)
- prunazyna - grusza, pigwa
- arbutyna, związki fenolowe
- niska aktywność katalazy, a wysoka peroksydazy
- sok ksylemowy zawiera tylko 1/3 do ½ zawartości N,P,K
- wpływ ma zawartość regulatorów wzrostu (cytokinin). Silnie rosnąca MM104 ma więcej zeatyny niż półkarłowa M2.
Mosse&Herrera
Konferencja/ grusza C8/ pigwa A
Konferencja/pigwa A/grusza C8
Pigwa produkuje alkaloid - Pruazyna, który idzie do góry wraz z wodą i solami mineralnymi wnika do części szlachetnej gruszy. Rozkłada się i powstały kwas cyjanowodór jest mocno toksyczny dla gruszy, niszczy jej wiązki floemowe, zniszczenie powoduje to, że podkłada nie jest odżywiana, produkuje coraz więcej prunazyny. Grusza C8 ma sprawny mechanizm rozkładu prunazyny, a konferencja nie posiada mechanizmu, który unieczynni ten alkaloid.
Pigwa prunazyna floem gruszy HNC brak cukru w korzeniach
Wirusy - niezgodność wywołana przez zawartość wirusów, bądź innych mikroorganizmów. Z dnia na dzień występuje zamieranie drzewa, bo następuje wstrząs podkładki na występowanie wirusów. Hipersensytywna podkładka przestaje pobierać składniki mineralne i całe drzewo zamiera.
Niezgodność translokacyjna - pośrednia nie zmienia sytuacji, bo związek toksyczny może przenikać przez pośrednię.
Np. dynia na pigwie - X, albo brzoskwinia/Marianna 2624
Prognozowanie niezgodności - biochemicznie
Prowadzenie szkółki Cd.
Okulizacja podkładek - zrazy pozyskuje się z sadów zrazikowych, okulizację przeprowadza się na przełomie lipca i sierpnia. Czyszczenie pni od piasku i błota, okulizacja, wiązanie. Zrazy przechowuje się w wiaderku z wodą, coby nie wyschły.
Zaokulizowany rząd podkładek dostaje podwójne etykiety.
Po pewnym czasie (2 tygodnie w przypadku ziarnkowych, 3 tygodnie w przypadku pestkowych) trzeba sprawdzić czy się przyjęło, po tygodniu trzeba poluzować wiązadła. Tarczkę trzeba zakładać od zachodu, żeby wiatr dociskał zraz do podkładki. W celu ograniczenia strat robimy podwójną okulizację w połowie sierpnia co 10 roślin odwijamy i sprawdzamy, jeśli się nie przyjęło wykonujemy okulizacje dopełniające, ale zważywszy na późny termin rośliny są gorzej przystosowane do zimy. Ważne jest by podkładka była dobrze zahartowana, by wytrzymać zimę. Śnieg sprzyja zimowaniu, ważne jest ogrodzenie sadu przed szkodnikami (płowe, gryzonie). Gdy jest za gorąco okulizacji się nie wykonuje, bo tarczki przesychają, najlepiej wykonywać wcześnie rano. Ważna jest kondycja pracowników. Przed zimą zapuszczamy szkółkę, można też wysiać pszenicę. W ten sposób zabezpieczamy przed erozją, przed przemarzaniem gleby, dostarczamy substancje organiczne.
II rok prowadzenia szkółki -
Wyprowadzanie okulantów
Czopowa - skracamy podkładkę 15 cm nad miejscem okulizacji, wybije okulant, który przywiązujemy do czopa, w lipcu usuwamy czop. Rośliny będą rosły prosto, nie będą się wyłamywać. Jest to metoda pracochłonna (30% wzrasta pracochłonność w drugim roku). Wadą jest także to, że czop musi być odżywiany i okulanty są przez to słabsze, trzeba usuwać pędy wybijające z czopa.
Bezczopowa - ścinamy podkładkę nad tarczką okulizacyjną, cięcie zabezpieczamy. Funbent 0,3P, Santar. Drzewka są silniejsze, mniej pracochłonna metoda, czasami trzeba jednak palikować np. do bambusa. 90% produkcji tą metodą.
Orzech to gatunek ciepłolubny, wrażliwy na mróz, dlatego ścina się na raty (ale do czego to jest to ja nie wiem)
Okulant może przyrastać 2,5 cm dziennie! Zapewnić trzeba odchwaszczanie, nawożenie, ochronę.
Stymulowanie rozgałęzienia okulantów w szkółce:
Np. Alwa, Rubin, Gloster - nie chcą się rozgałęziać, silna dominacja wierzchołkowa. Trzeba przełamać tą dominację.
Mechanicznie: ogławianie wierzchołku pędu głównego, skracanie osi pędu, obrywanie liści szczytowych.
Chemicznie: hydrazyd kwasu maleinowego (MH), estry kwasów tłuszczowych, mieszaniny cytokin z giberelinami (antagoniści auksyn)
- promalin (drogi, japoński)
- paturyl (oparty na samej cytokininie)
- arbolin (polski, kwas giberelinowy (BA +GA3)
*Ogławianie dla Alwy niezbyt dobre
Drzewko dwuletnie - gdy drzewka nie dorastają, albo nie chcą się rozkrzewić trzeba je zostawić. Wiosną trzeciego roku przycina się drzewko na wysokość 60cm
Do uprawy stosuje się mikrociągniki i ciągniki szczudłowe (wysoko zawieszony, jeździ nad rzędami drzew)
Defoliacja - wykopuje się drzewka bez liści, defoliacja ręczna, urządzenie do defoliacji szczotkami
Wykopywanie - ciągnik szczudłowy, gąsienicowe
Sortowanie i palowanie - wstępna selekcja, można wiązać w pęczki - przeznaczenie do bezpośredniej produkcji, zaetykietowane zwykle po 10 sztuk.
Przechowywanie - w dołowniku - brak kontrolowania warunków, przymarzanie, wymakanie, gryzonie. W chłodni - z nagim korzeniem, w stalowych paletach, chłodnia szkółkarska to większy reżim temperaturowy. Bardzo dobre warunki, brak różnicy temperatur, wilgotność ponad 90%, temperatura 0-1°C.
Oznaczenia:
SL - ciecz do sporządzania roztworów
WP - proszek do sporządzania zawiesiny
EC - koncentrat
PA - pasta