dr Adriana Politaj

Przedmiot: Mikroekonomia - materiał na ćwiczenia dla kierunku Ekonomia i Zarządzanie

GRANICA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH

Zjawisko rzadkości zasobów oznacza, że istnieje skończona ilość zasobów, które przy pomocy nawet najlepszej wiedzy o technice i technologii mogą być wykorzystane do produkcji skończonej ilości dóbr ekonomicznych..

Zatem przy danych zasobach i danym pozio­mie techniki zawsze istnieje problem, jakie konkretne dobra wytwarzać i w ja­kich ilościach.

Dylematy wyborów ekonomicznych wynikające z rzadkości dóbr mogą być przedstawiane graficznie za pomocą krzywej możliwości produkcyjnych (inaczej: granicy możliwości produkcyjnej, krzywej transformacji).

1. Załóżmy dla uproszczenia, że w danym kraju chcemy wytwarzać tylko dwa dobra: chleb i maszyny (potrzebne do produkcji chleba).

2. Teoretycznie wszystkie będące w naszej dyspozycji zasoby możemy skierować tylko na produkcję chleba lub na tylko produkcję maszyn. Możemy też produkować obydwa te dobra równocześnie.

3. W pierwszym przypadku otrzymujemy dwa skrajne warianty wykorzystania zaso­bów. Oznaczmy je literami A i J. Wyznaczają one maksymalne ilości chleba lub maszyn, możliwe do uzyskania w danych warunkach. Załóż­my, że w skali roku wynoszą one: 1400 tys. ton chleba (w wariancie A) lub 500 tys. sztuk maszyn (w wariancie J).

4. W drugim przypadku otrzymujemy pew­ną (teoretycznie bardzo dużą) liczbę pośrednich wariantów wykorzystania zaso­bów. Oznaczmy je literami od B do I. Wyznaczają one różne ilościowe stosunki produkcji chleba i maszyn równocześnie.

5. Załóżmy, że w tab. 1 uwzględniono wszystkie warianty wykorzystania zasobów gospodarczych kraju.

Tabela 1

Warianty	A	B	C	D	E	F	G	H	I	J
Produkcja chleba w tys. ton	1400	1350	1300	1200	1100	960	800	600	400	0
Produkcja maszyn w tys. sztuk	0	100	140	200	250	300	350	400	440	500

Przenosząc, odpowiadające poszczególnym wariantom ilości produkcji chleba i maszyn na osie współrzędnych otrzymujemy graficzną prezentację omawianego problemu, przy czym każdy wariant jest reprezentowany na rysunku przez jeden punkt (rys. 1.).

Rys. 1 Granica możliwości produkcyjnych

6. Po połączeniu wyznaczonych na rys. 1 punktów otrzymujemy tzw. krzywa transformacji, zwana też krzywą możliwości produkcyjnych (granica możliwości wytwórczych).

Granica możliwości produkcyjnych prezentuje maksymalne ilości pary dóbr, które mogą być wytwarzane przy danych zasobach gospodarki, przy założeniu, że wszystkie zasoby są w pełni wykorzystane.

7. Przemieszczając zasoby z produkcji dobra X (chleba) do produkcji dobra y (maszyn) lub odwrotnie dokonujemy swoistej transformacji jednego dobra w drugie, stąd krzywa transformacji.

8. Równocześnie krzywa ta łączy punkty leżące na obrzeżu całej mapy punktów reprezentujących różne możliwe warianty wykorzystania za­sobów gospodarczych, stąd granica możliwości produkcyjnych (wytwórczych).

9. Sprawdzianem efektywności produkcji w sensie ekonomicznym jest w danych warunkach to, czy znajdujemy się na granicy (krawędzi) możliwości wy­twórczych. Będąc na tej granicy wykorzystujemy bowiem w pełni zasoby gospo­darcze; równocześnie nie jest możliwe zwiększenie produkcji jakiegoś dobra bez zmniejszenia produkcji innego dobra. Zatem na krzywej znajdują się tylko warianty ekonomicznie efektywne.

10. Natomiast nieefektywny jest wariant K, który w porównaniu z wa­riantem F oznacza mniejszą produkcję zarówno chleba jak i maszyn, a tym sa­mym niepełne wykorzystanie istniejących zasobów gospodarczych.

11. Z kolei wa­riant L, który w porównaniu z wariantem F wydaje się bardziej atrakcyjny, jest — przy danych zasobach oraz przy danym poziomie wiedzy i techniki — po prostu nieosiągalny. Nie można bowiem w tych warunkach zwiększyć produkcji maszyn nie zmniejszając równocześnie produkcji chleba.

12. Jeśli taka możliwość istnieje, to jest to syg­nał, że znajdujemy się poniżej granicy możliwości wytwórczych gospodarki i nie wykorzystujemy w pełni wszystkich zasobów. Punktom K i L na rys. 1 odpo­wiadają więc inne niż zaznaczona krzywe transformacji.

Koszt alternatywny

1. Z pojęciem krzywej transformacji wiąże się szeroko wykorzystywane w eko­nomii pojęcie kosztu alternatywnego. Zauważmy, że w naszym przykładzie zwiększeniu produkcji maszyn towarzyszy zmniejszenie produkcji chleba. Decydując się na większa ilość maszyn rezygnujemy tym samym z pewnej ilości chleba.

Tabela 1

Warianty	A	B	C	D	E	F	G	H	I	J
Produkcja chleba w tys. ton	1400	1350	1300	1200	1100	960	800	600	400	0
Produkcja maszyn w tys. sztuk	0	100	140	200	250	300	350	400	440	500

• Załóżmy, że chcemy zwiększyć ilość produkcji maszyn z 200 do 250 tys. szt. (czyli z punktu D do E).

• Koszt alternatywny przesunięcia się punktu D do E to produkcja chleba, z której musimy zrezygnować aby wyprodukować dodatkowe maszyny.

• W tym przykładzie koszt alternatywny 50 tys. szt. dodatkowych maszyn to 100 tys. ton utraconego chleba.

2. Podobnie jest ze wszystkimi decyzjami związanymi z wyborem w warunkach ograniczoności zasobów. Dla każdej decyzji istnieje więc w tych warunkach jakaś alternatywna decyzja. Wybierając coś, rezygnujemy z czegoś innego. Kupując pewnie produkty, nie kupujemy innych. Lokując pieniądze w jeden rodzaj działalności, rezygnujemy z ewentualnego dochodu z innych lokat. Z każdym tego typu wyborem wiąże się jakiś koszt.

W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.

Koszt alternatywny w wielu podręcznikach z zakresu ekonomii jest również definiowany jako koszt potencjalnie utraconych możliwości. Można to tłumaczyć w następujący sposób: Załóżmy, że otwieramy przedsiębiorstwo. Naszym głównym celem jest osiąganie jak najwyższych obrotów, ale może się zdarzyć sytuacja, w której nasze przedsiębiorstwo nie zarobi nic - właśnie wtedy tracimy potencjalny zysk, jaki moglibyśmy zarobić, gdybyśmy zatrudnili się u innego przedsiębiorcy i to właśnie jest koszt alternatywny.

Inaczej mówiąc, koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści utraconej w wyniku dokonanego wyboru.

Przykład

Kosztem alternatywnym Twojej edukacji jest to, czego nie zarobisz wtedy, gdy się uczysz.

Cechy kosztu alternatywnego:

• koszt ten wyrażony jest najczęściej w pieniądzu (ale nie zawsze),

• jest pojęciem subiektywnym, tzn. określa go podmiot gospodarujący, dokonujący wyboru, (tylko on może wskazać najlepszą, jego zdaniem, utraconą możliwość, a więc także oszacować jego wartość),

• koszt ten może ulegać zmianą wraz z upływem czasu lub kryteriów oceny wyborcy.

• jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję,

• jest określony w chwili dokonywania wyboru.

1

---