Uzależnienie- to stan w którym dana osoba musi kontynuować używanie substancji chemicznej w celu uniknięcia objawów odstawania.

Uzależnienie fizyczne-to zespół zachowań i objawów, które występują po zaprzestaniu podawania środka uzależniającego, który wcześniej był pod jego chronicznym wpływem.

Tolerancja - to stan polegający na potrzebie stałego zwiększania ilości substancji uzależniającej, aby osiągnąć pożądany efekt jej działania. Wyróżniamy tolerancję metaboliczną i funkcjonalną.

Tolerancja funkcjonalna- stan ten występuje wtedy gdy po długotrwałym przyjmowaniu substancji uzależniającej w ustroju następuje szereg adaptacji, które mają utrzymać homeostazę. Mimo ciągłego działania środka odurzającego na struktury organizmu, organizm kompensuje ten wpływ i funkcjonuje prawie normalnie.

O tolerancji metabolicznej mówimy wtedy kiedy po przyjęciu ksenobiotyku uzależniającego zwiększa się aktywność enzymów wątrobowych, które go rozkładają (indukcja enzymatyczna).

Trzy rodzaje uzależnienia:

1. Zależność fizyczna - przymus zażywania narkotyku związany z wytworzeniem w organizmie człowieka fizjologicznego braku substancji odurzającej. Brak tej substancji powoduje powstanie zespołu abstynenckiego czyli głodu. Należy dodać, że przyzwyczajenie się organizmu do narkotyków wywołuje zjawisko tzw. tolerancji czyli konieczności zwiększenia przyjmowanych dawek.

2. Zależność psychiczna - niczym nie zaspokojona potrzeba przeżywania stanu odurzenia. Nieobecność narkotyku wywołuje dolegliwe poczucie pustki, wewnętrznego rozbicia, braku sensu istnienia, niepokoju, rozdrażnienia i depresję.

3. Zależność społeczna - uwikłanie w środowisko narkomanów, ograniczenie swoich kontaktów tylko do ludzi odurzających się i handlarzy.

Najpopularniejsze środki uzależniające:

Opium - to zatężony sok z maku lekarskiego. Zawiera około 20 alkaloidów. Spośród tych alkaloidów trzy mają największe znaczenie: morfina, kodeina i tebaina.

Heroina- działa narkotycznie i przeciwbólowo, silniej niż morfina. Heroinę jest łatwo przedawkować po zażyciu 70 mg i więcej. Może nastąpić porażenie ośrodka oddechowego i zgon. Zażywanie heroiny w postaci tabaczki powoduje podrażnienia, stany zapalne i martwicę błony śluzowej nosa

Morfina - zaliczana jest do środków odurzających. Działa przede wszystkim na O.U.N. Szybko wchłania się z tkanki podskórnej. Po godzinie występuje maksymalne stężenie we krwi. Doustna dawka śmiertelna wynosi 0,2-0,4 g, a podskórna dawka 0,1-0,2 g dla osób nieuzależnionych.

Kodeina - jest naturalnym alkaloidem. Słabo rozpuszcza się w wodzie i dobrze w alkoholu. Jest stosowana w postaci fosforanów i siarczanów jako lek przeciwkaszlowy i w mieszankach przeciwbólowych. Jako lek podawana jest doustnie lub podskórnie. W celach odurzania przyjmowana jest doustnie samodzielnie lub w mieszaninie z innymi opiatami. Kodeina dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego i po podaniu domięśniowym

Metadon- działa przeciwbólowo, silniej i dłużej niż morfina. Wielokrotne podawanie wywołuje efekt uspokajający, prawdopodobnie na skutek kumulacji leku. Powoduje słabszą i krótszą euforię niż morfina, podawana doustnie działa po około 45 min, a wstrzyknięty podskórnie po 15 min przez 2-4 godzin.

Konopie indyjskie - to rośliny uprawne w Azji Środkowej. W celu wywołania odurzenia używane są liście górne i szczyty rośliny oraz żywica. Narkomani palą zazwyczaj papierosy z liści wraz z żywicą konopi, a więc haszysz. Istnieją także płynne postacie haszyszu tj. olej haszyszowy lub olej z marihuany

Kofeina (Coffeinum, znana również jako Teina, gdy źródłem jest herbata) jest to alkaloid purynowy znajdujący się w surowcach roślinnych. Może również być otrzymywana syntetycznie. Kofeina jest środkiem psychoaktywnym.Jest stosowana jako dodatek do niektórych produktów, w tym napojów energetyzujących tzw. ”energy drinków” a także do innych napojów, przede wszystkim gazowanych, takich jak Coca- cola. Po dłuższym okresie regularnego przyjmowania kofeiny występuje zjawisko tachyfilaksji (tolerancji), czyli stopniowego osłabienia odpowiedzi biologicznej ustroju.

Halucynogeny - wywołują omamy. Szybkość pojawiania się omamów oraz ich nasilenie i obraz zależą od rodzaju przyjętej substancji halucynogennej. Halucynogeny powodują uzależnienie psychiczne, natomiast fizyczne nie występuje lub jest bardzo słabe.

Rodzaje środków halucynogennych:

LSD - jest białą krystaliczną substancją rozpuszczalną w wodzie. Dawniej był stosowany jako lek w psychiatrii. Jest substancją narkotyczną, która może być przyjmowana w postaci tabletek, kapsułek, płynów.

Meskalina - jest to amina, która występuje między innymi w kaktusach, syntetyczna jest białym, krystalicznym proszkiem. Może być także otrzymywana z kaktusów i wtedy jest to brązowy proszek.

Psylocybina i psylocyna - są alkaloidami wyizolowanymi z grzybów rodzaju Psylocybe. Działają pobudzająco na o.u.n i wywołują halucynacje. Objawy zatrucia występują po spożyciu 5-15 mg psylocybiny. Do objawów zaliczamy: bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, niepokój, rozszerzanie źrenic, pobudzenie psychoruchowe, agresja, wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

PCP (fencyklidyna) to biały krystaliczny proszek, sprzedawany w formie sypkiej, kapsułkach lub tabletkach (czasami podobnych do ekstazy). Zażywa się ją na różne sposoby. Wykorzystywany jest obecnie w weterynarii jako środek znieczulenia przedoperacyjnego. Pobudza a jednocześnie upośledza koordynację psychoruchową oraz spowalnia czynność oddechową przy jednoczesnym wzroście ciśnienia krwi i przyśpieszeniu akcji serca. Często osoba po jej zażyciu jest blisko śpiączki a w chwilę potem przejawia nadmierną pobudliwość z elementami agresji.

Kokaina- jest wyizolowana z liści krasnokrzewu, jest bezbarwnym , krystalicznym proszkiem o gorzkim smaku i trudno rozpuszczalnym w wodzie. Kokaina podana ogólnie charakteryzuje się silnym działaniem pobudzającym.

Amfetaminy - to cała grupa środków psychostymulujących pochodnych fenylopropylanu. Środki te, w odróżnieniu od kokainy powodują długotrwałe pobudzenie. W ciągu ostatnich stu lat były one wykorzystywane w różnorodny sposób: od zastosowań leczniczych w medycynie, poprzez stosowanie ich jako środki odchudzające przez osoby otyłe; były również powszechne wśród sportowców jako tzw. koks (doping); obecnie pozostają przede wszystkim środkami odurzającymi stosowanymi przez narkomanów.

Metamfetamina - pod względem chemicznym jest podobna do amfetaminy. Jej pobudzające działanie na ośrodkowy układ nerwowy jest słabsze niż amfetaminy, a efekty euforyzujące są podobne do kokainy, ale utrzymują się dłużej.

Efedryna - działa wyraźnie pobudzająco na o.u.n i może powodować wystąpienie podniecenia psychoruchowego jak również działać stymulująco na ośrodek ruchowy i termoregulacyjny.

Narkotyczne leki przeciwbólowe:

Działanie tych leków w dopingu polega na podwyższeniu progu bólowego np. w boksie. Są one bardzo niebezpieczne, prowadzą do nałogu, a użyte w dawce jednorazowej są bardzo toksyczne. Odnotowano wiele przypadków śmierci u sportowców, którzy w czasie zawodów byli pod wpływem narkotycznych leków przeciwbólowych.

Alkohole to związki które są otrzymywane metodą fermentacji węglowodanów (etanol), suchej destylacji drewna (metanol), lub syntezy chemicznej (metanol, Glikol etylenowy).

Alkohol etylowy - jest to ciecz palna, lżejsza od wody, ma przyjemną woń i ostry, piekący smak. Alkohol spożywany w różnych postaciach jako używka. Alkohol etylowy wchłania się łatwo z przewodu pokarmowego, jednak szybkość wchłaniania zależy od rodzaju napoju (najszybciej wchłania się alkohol 15-30%, mocniejszy lub słabszy napój wchłania się znacznie wolniej), oraz stopnia wypełnienia przewodu pokarmowego.

Alkohol metylowy - jest lotną cieczą o temp. wrzenia 64,5^o C, stosowany jest jako rozpuszczalnik farb, lakierów, jako paliwo lub składnik paliwa w silnikach (samoloty, motocykle), jest także stosowany w produkcji materiałów wybuchowych. Jest silną trucizna.

Metanol - w ustroju rozmieszcza się w tkankach bogatych w wodę. Największe stężenie w płynach ustrojowych osiąga po godzinie od spożycia.

Metabolizm Metanolu:

Metanol wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego, oraz przez drogi oddechowe. Po dostaniu się do krwi trafia do tkanek i kumuluje się w narządach najbardziej uwodnionych, jak np. gałka oczna.

Alkohol metylowy nie jest całkowicie spalany w organizmie człowieka, a w wyniku jego bardzo szybkiego metabolizowania powstają szkodliwe produkty: formaldehyd i kwas mrówkowy, które są bardzo toksyczne i prowadzą do kwasicy metabolicznej. Po około 2 godzinach od wchłonięcia nie występuje on prawie wcale we krwi, natomiast w organizmie obecne jest wysokie stężenie kwasu mrówkowego.

Niewielka ilość metanolu wydalana jest przez drogi oddechowe wraz z powietrzem wydechowym, ale większość wydala się z moczem w postaci metabolitów.

Dlaczego dochodzi do uszkodzenia narządu wzroku:

W narządzie wzroku szybkość utleniania metanolu jest wyższa niż etanolu. Specyficzne działanie metanolu na narząd wzroku, a w szczególności na siatkówkę, wiąże się z działaniem Formaldehydu i kwasu mrówkowego. Siatkówka zawiera enzym, dehydrogenazę retinolu: enzym ten jest czynny w przemianach purpury wzrokowej (rodopsyny), utleniając retinol do retinalu. Ten sam enzym ma zdolność utleniania etanolu do acetaldehydu, a więc działa jako nieswoista ADH. Ten właśnie enzym wykazuje szczególne powinowactwo do metanolu, katalizując jego przemianę do Formaldehydu.

Wchłanianie alkoholu nisko i wysoko procentowego:

W wątrobie szybkość etanolu jest blisko 10 razy większa niż metanolu. W obecności obydwu alkoholi występuje kompetycja o dostęp do metanolu: spowolnienie przemiany metanolu przez alkohol etylowy jest wykorzystywane w terapii ostrych zatruć metanolem.

Alkohol wysokoprocentowy nie jest rozkładany w żołądku tak jak to ma miejsce z niskoprocentowymi trunkami lecz jest transportowany żyłą wrotną do wątroby. Wątroba jest głównym narządem odpowiedzialnym za unieszkodliwianie toksyn zagrażających naszemu organizmowi. W przypadku alkoholu etylowego może to zachodzić na trzy sposoby:

Rys.1 Schemat przedstawia metabolizm alkoholu etylowego w wątrobie człowieka. Opracował M. Gortat

1. Przy udziale dehydrogenazy alkoholowej (ADL). Stężenie tego enzymu jest cechą osobniczą, osoby z dużym jego stężeniem określamy jako posiadające „ mocną głowę”. Nie jest to jednak cecha pozytywna ponieważ osoby takie mogą wypić dużo więcej alkoholu przy dużo mniejszym odczuciu upojenia. Płacą jednak za to wysoką cenę w postaci silniejszego kaca, większych predyspozycji do choroby alkoholowej, a tym samym zwiększonym prawdopodobieństwem zachorowania na marskość wątroby lub nowotwory przewodu pokarmowego.

2. Przy udziale enzymów MEOS (Microsomal Ethanol Oxidizing System) zlokalizowanych w retikulum endoplazmatycznym. W procesie utleniania alkoholu w układzie MEOS udział bierze wiele substancji ( NAD⁺, O₂, reduktaza NADPH cytochromu C, izocytrynian, dehydrogenaza izocytrynianowa). Głównym enzymem tego układu jest cytochrom P450 (CYP2E1). W tym szlaku metabolicznym produktem jest nie tylko aldehyd octowy jak to ma miejsce przy utlenianiu alkoholu w obecności ADL ale także rodnik hydroksyetylowy.

 

3. Przy udziale katalazy enzymu ulokowanego w peroksysomach jego udział w metabolizmie alkoholu jest nieznaczny. W reakcji tej powstaje aldehyd octowy i nadtlenek wodoru.

We wszystkich przypadkach produktem metabolizmu alkoholu jest aldehyd octowy, który jest o 10 raz bardziej toksyczny niż sam etanol. Ulega on szybkiemu metabolizmowi w mitochondriach komórek wątroby, przy udziale mitochondrialnej dehydrogenazy aldehydowej (ALDH). Z utlenionego aldehydu octowego powstaje kwas octowy, który jest uwolniony do krwiobiegu a następnie metabolizowany np. w cyklu kwasów trójkarboksylowych.

Glikol etylenowy - to higroskopijna ciecz o słodkawym smaku, dobrze rozpuszczalna w wodzie i alkoholu. Ma zastosowanie jako składnik niezamarzających płynów do chłodnic samochodowych oraz płynów hamulcowych.

Barbiturany - to leki stosowane w lecznictwie między innymi w bezsenności i padaczce. Medycyna sięga jednak po nie coraz rzadziej, właśnie ze względu na niebezpieczeństwo uzależnienia. Środki te wykazują bardzo silne działanie depresyjne. Barbiturany mają szczególne działanie w połączeniu z alkoholem i w ten sposób są bardzo często nadużywane. Alkohol wzmacnia działanie barbituranów. Z uwagi na depresyjny wpływ na ośrodek oddechowy i długi czas wydalania z organizmu - barbiturany są szczególnie groźne w przypadku ich przedawkowania.

Benzodiazepiny:

Ich podstawową właściwością jest działanie przeciwlękowe i uspokajające, co doprowadza do stanu zobojętnienia na przykre doznania. Leki zawierające benzodiazepiny są prawdopodobnie najczęściej zapisywanymi środkami psychoaktywnymi przez lekarzy na całym świecie.

Działanie fizjologiczne benzodiazepiny (np. Relanium) charakteryzuje działanie uspokajające, przeciwlękowe, nasenne i przeciwdrgawkowe.

Efekty wywoływane przez środki z grupy benzodiazepin są podobne do tych, które wywołują barbiturany, mimo że mechanizm ich działania jest zupełnie inny. Generalnie uważa się, że środki z grupy benzodiazepin są o wiele bezpieczniejsze niż barbiturany. Zespół abstynencyjny, wywołany odstawieniem benzodiazepin ma zdecydowanie łagodniejszy przebieg niż w przypadku barbituranów.

Dopalacz „ czy dopalacze”- to termin nie posiadający charakteru naukowego. Używa się go potocznie, dla nazwania grupy różnych substancji już ich mieszanek o rzekomym lub faktycznym działaniu psychoaktywnym, nieznajdujących się na liście substancji kontrolowanych przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomani.

Wyróżniamy dopalacze:

-syntetyczne :- BZP, TFMPP, JWH-018, Mefedron

- naturalne: 1. Mieszanki ziołowe

2. Szałwia wieszcza

3. FLY agaric

4. Kratom

5. Argyreia nervosa

6. Calea zacatechichl

7. Lion

BZP - stymulant ośrodkowego układu nerwowego o działaniu podobnym do amfetaminy. Jest to biały proszek w postaci tabletek lub kapsułek. BZP zazwyczaj występuje w połączeniu z TFMPP.

TFMPP- występuje w postaci białego proszku, w połączeniu z BZP pod postacią tabletek lub kapsułek. Większość źródeł podaje, że TFMPP nie powoduje atrakcyjnych dla użytkowników efektów psychoaktywnych. Efekt stymulacji o.u.n następuje po użyciu łącznie TFMPP i BZP.

Mefedron- najczęściej występuje w postaci białego proszku który stanowi sól (chlorowodorek) rozpuszczalną w wodzie. W sprzedaży występuje także w formie tabletek lub pigułek, rzadziej w płynie. Użytkownicy opisują efekty działania jako dość zbliżone do amfetaminy i jej pochodnych.

JWH-18- grudkowata , twarda, lepka substancja przypominająca haszysz. Substancja rzadko występuje na rynku w opisanej postaci. Zazwyczaj jest dodawana do mieszanek ziołowych. JWH-18 wywołuje podobne efekty działania jak marihuana i haszysz.

Mieszanki ziołowe- zaliczamy do nich susz roślinny, często aromatyzowany w postaci skrętu. Działa psychodelicznie w zależności od typu mieszanki. Niektóre „mixy” mają w swoim składzie do dziesięciu różnych roślin zawierających różne składniki psychoaktywne. Jedne z nich mają działanie euforyzujace, inne stymulujące, uspokajające oraz przeciwbólowe.

Szałwia wieszcza - jej głównym składnikiem aktywnym jest salvinorin A, występuje w postaci suszu roślinnego (liście, skręty), ekstrakt. Działanie opisywane jest jako bardzo silne, halucynogenne któremu towarzyszy brak kontroli nad zachowaniem i poważne trudności w poruszaniu się. Najczęściej szałwię używa się paląc. U wielu palaczy mogą wystąpić ataki szału łącznie z koszmarami, halucynacjami i urojeniami. Bezpośrednio po zapaleniu palący może utracić kontrolę nad swoimi czynami.

Kratom - to wysuszone i sproszkowane liście albo brunatny sproszkowany ekstrakt z suszonych liści w formie kapsułek. Ekstrakt jest 30 razy silniejszy niż liście. Żucie świeżych i suszonych liści i picie wywarów z nich w niewielkiej ilości lekko pobudza. W wyższych dawkach wywołuje kolejno euforię błogostan, senność. Kratom można łatwo przedawkować.

Lion- występuje w postaci suszu lub z ekstraktu z liści/kwiatów, ale czasem w postaci świeżej. Pojawia się jako jedna ze składników mieszanek ziołowych przeznaczonych do palenia. Palone liście dają bardzo ostry dym, a efekty opisywane są słabe. Ekstrakt z liści daje mocniejsze działanie. Alkaloidem w tej roślinie jest lenouryna. Dzika Dagga używana jest w tradycyjnej medycynie między innymi jako lek odbarczający, na gorączkę, bole głowy, kaszel. Używana jest także jako odtrutka przy ukąszeniu węża jadowitego.

---