Wykład 5 03.04

1. Bilans wodny obszaru - równowaga przychodów (opad) i rozchodów (parowanie, odpływ) w określonej przestrzeni w określonym czasie )wyrażony w mm słupa wody bądź m³/km²).

P + Hd + Rp = E + Hod + Rr

(P - E) + (Hd - Hod) + (Rp - Rr) = 0

(Wymiana pionowa) (wymiana pozioma) (zmiany w retencji)

P - opad

E - ewapotranpiracja (parowanie terenowe)

Hd - dopływ wody z obszarów sąsiednich (Hd1 + Hd2 + …..)

Hod - odpływ wód z obszaru (Hod1 + Hod2 + ……)

Rp - retencja poczatkowa

Rr - retencja kończowa

2. Regulacje gleby i poprawa warunków środowiska w krajobrazie - melioracja. 3 typy działań:

- melioracje techniczne, znane od dawna, dopływy i odpływy wody

- melioracje agrotechniczne, działamy przez zmianę właściwości gleby

- melioracje techniczne - projektowanie, konstruowanie i wykonywanie urządzeń w środowisku takich jak: kanały, rowy, śluzy, zastawki, jazy, mnichy, zbiorniki wodne, poldery, obwałowania, drenowania itp., których celem jest gromadzenie, odprowadzanie lub doprowadzanie wody, ochrona przed powodzią, regulacja poziomu wód powierzchniowych i gruntowych, nawadnianie i odwadnianie gruntów itp.

Melioracje techniczne dotyczą w szczególności:

- obiegu wody

- odwodnień

- nawodnień

- urządzeń przeciwerozyjnych

3. Przyczyny nadmiernego uwilgotnienia terenu

- GEOGRAFICZNO - HYDROLOGICZNE

- Dodatki bilans wodny obszaru

P + Hd + Rp > E + Hod + Rr

(przychód) (rozchód)

N = Eo / L*P (ważne!!)

N- wskaźnik meteorologiczny

Eo - bilans radiacji

L- ciepło parowania

P- opad rzeczywisty

- Położenie w depresji

- TECHNICZNE

-brak odpływu do odbiornika spowodowany spiętrzeniem wód w odbiorniku lub jego zarośnięciem, zamuleniem

- odcięcie doliny od odbiornika przez osadzenie tzn. warg z materiału osadowego na brzegach w czasie wylewu:

- częste występowanie wód z koryta cieku

-brak śluz i przepustów

- infiltracja wód z cieku do kanału

- nadmierna polowa pojemność wodna gleb, mała przepuszczalność i mała ociekalność

- TERENOWO GLEBOWE

*płytkie położenie warstw nieprzepuszczalnych

* gleba przepuszczalna na płytko zalegającej warstwie nieprzepuszczalnej

4. Typy hydrologiczne obszarów lądowych

- obszary wybitnie posuszne - moc ewapotranspiracyjna atmosfery wyższa od opadów. Cały opad wyparowuje, N>1

- obszary o umiarkowanej wilgotności - opad przewyższa parowanie, a wzrost opadu zwiększa parowanie

W całym roku n ok. 1, w poszczególnych okresach N = 0,8-1,2

- obszary o dużej wilgotności - parowanie osiąga granicę zdolności ewapotranspiracyjnej terenu i bez względu na wysokości opadu pozostaje bez zmian, N < 1

5. Wskaźniki uwilgotnienia według Budyki

Region	Roczny bilans radiacji (promieniowanie netto) Ro		Opad P. cm	Wskaźnik N = Ro/LP
		Kcal * cm^-2			W* m^-2
Sankt Petersburg Warszawa Poznań Odessa Delta Nilu	30 38 42 50 65	40 44 48 58 75	70 55 52 50 7,5	0,7 1,1 1,3 1,7 14,5

6. Charakterystyka przepuszczalności

Przepuszczalność	Współczynnik przepuszczalności (darcy*)
Bardzo dobra - rumoszowe, żwiry, piaski gruboziarniste	100
Dobra - piaski gruboziarniste nieco ilaste, piaski różno i średnioziarniste, skały ze szczelinami	100-10
Średnia - piaski drobnoziarniste, less	10-1
Słaba - piaski pylaste, gliniaste, muly, piaskowce	1-0,1
Skały półprzepuszczalne - gliny, namuły, mułowce, ily piaszczyste	0,1-0,001
Skały nieprzepuszczalne - iły, iłołupki, gliny ilaste, margle ilaste, skały magmowe niespękane	Poniżej 0,001

*darcy = przesiąk 1 cm3 w ciągu sekundy przez 1 cm2

7. Skutki nadmiernego uwilgotnienia

- opóźnienie prac wiosennych

- utrudnienie prac wiosennych, jesiennych i po opadach

- zimne gleby - opóźnienie wschodów i wzrostu roślin

- opóźnienie dojrzewania roślin

- brak tlenu w glebie zmniejsza wzrost korzeni roślin, rozwój mikroflory i fauny glebowej

- rozwój procesów beztlenowych = denitryfikacja, powstanie związków toksycznych H2S, CH4, amoniak

- zahamowanie procesów próchnicotwórczych na rzecz gnicia

- utrudnione pobieranie wody i składników pokarmowych

- silniejszy rozwój chwastów hydrofilnych

- zwiększone koszty agrotechniki

- zmniejszone plony

8. Objawy nadmiaru wody w glebie

OBJAWY BEZPOŚREDNIE

- stagnowanie wód na powierzchni gleby przez znaczną część roku

- wysokie poziomy wody gruntowej trwające dłuższy czas

- wysokie poziomy wody w ciekach, stawach

- źródliska i wysiąki

- występowanie zespołów hydrofilnych - sity, turzyce, skrzypy, mietlice

- specyficzne typy i rodzaje gleb - glejowe, czarne ziemie, murszowe, torfowe, mułowe, mady

- występowanie w profilu glebowym poziomów glejowych i wytrąceń żelazistych

OBJAWY POŚREDNIE

- dłuższe zaleganie pokrywy śnieżnej

- powolne obsychanie gruntu, ciemne plamy

- częste mgły

- wymakanie, wyprzenie i wymarzanie ozimin

- opóźniony rozwój roślinności wiosną

- jasna, żółtozielona barwa roślin uprawnych

- ciemnozielona barwa roślinności łąkowej

- utrudniona pielęgnacja i zbiory roślin (okopowych), oklejanie glebą części roboczych maszyn

---