Ad. 1. Powstanie antropologii jako nauki.
Powstała podobnie jak socjologia w wieku XIX.
Przedstawiciele: E. B. Tylor, L. H. Morgan, B. K. Malinowski
Modernistyczna Antropologia - początek to 1922r.; powstają pierwsze dzieła - 2 prace o charakterze studium terenowym.
Antropologia - nauka o zróżnicowaniu terenowym, nauka o inności, bo wchodzi poza badania europejskie.
1942r. Kolumb odkrył nowy kontynent, świat podboju (kultura europejska).
Ruth Benedict - antropologia koncentruje się swą uwagę na tych cechach fizycznych i technikach wytwórczych, na tych konwencjach i wartościach, które odróżniają daną społeczność od wszystkich innych, posiadających różne od niej tradycje.
Nastąpił wtedy rozwój nauk, a w szczególności nauk politycznych (pojawiła się praca Darwina o pochodzeniu gatunku), rewolucja techniczna, która pociąga za sobą rozwój techniki, co pociągnęło rozwój geograficzny.
Ad. 2 Antropologia społeczna, antropologia kulturowa - podobieństwa i różnice.
Antropologia społeczna Antropologia kulturowa
- bada kulturę jako system społeczny - zorientowana psychologicznie
- relacja jednostka <-> kultura
- wzór kulturowy - ten sam tok
myślenia
- osobowość modalna
- charakter narodowy
Wspólne cechy:
- badanie całościowe
- badanie społeczności pozaeuropejskich
- badania terenowe
- prace badawcze monografia problemowa,
nauka opisująca
- domena - OPIS
Ad. 3 Antropologia jako nauka ogólna - definicje i subdyscypliny.
To nauka ogólna badająca początki, rozwój i istotę gatunkową człowieka, jest to naturalna historia człowieka, gatunku ludzkiego (Harris).
Antropologia to próba odpowiedzenia na pytanie związku człowieka z kulturą - zwyczaje, obrzędy, instytucje, prawo, moralność (Malinowski).
Antropologia jest badaniem systemu różnorodności kulturowej; badanie z perspektywy outsidera - ma dystans do rzeczywistości (Leach).
Subdyscypliny:
Antropologia społeczno - kulturowa
Antropologia lingwistyczna
Archeologia
Antropologia fizyczna
Antropologia stosowana
Ad. 4 Antropologia fizyczna - główne pola badawcze i ich specyfika.
3 pola badawcze:
- badanie w obrębie gatunku
- prymatologia - L. Leakey - szympansy, goryle (świat zwierząt) - badanie zachowań naczelnych w warunkach naturalnych
Aniołki Leakey`ego -> J. Goodall, D. Fossey, B. Galdikas - panie prowadziły badania szympansów, orangutanów.
- antropogeneza - badania genetyczne
dwunożność - Y. Cohen - ruch tektoniczny sprawił, że busz zaczął zanikać, a rozciągały się sawanny; to zmusiło do podstawy dwunożnej
Teoria monocentryczna - człowiek współczesny narodził się w jednym miejscu - Afryka wsch.
Teoria policentryczna - człowiek współczesny narodził się w wielu miejscach z różnych krzyżówek - Azja basen śródziemnomorski.
Jaskinie na terenie Afryki jako pierwsze osiedla Ludzi.
Ad. 5 Piramida nauk o kulturze - relacje między etnografią, etnologią, antropologią w interpretacji C. Lewi - Straussa.
Ad. 13 Atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury.
Ewolucja dystrybutywna - adaptacja do naturalnego środowiska, koncepcja średniego zasięgu. Kultury są równe, wiec skutecznie adaptuje się do środowiska.
Ewolucja atrybutywna - czynniki źródła rozwoju; połowa lat 20 L. White - kultura nie tyle, co jest, ale dzieje się.
Kultura:
- podsystem techniczno - ekonomiczny
- podsystem społeczny
- podsystem psychologiczny
- podsystem ideologiczny.
Ad. 18 Materializm kulturowy M. Harrisa (stanowisko teoretyczne)
Adaptacja konkretnych kultur do środowiska
Kultura jako zmienna zależna - da się wyjaśnić
3 elementy kultury:
- infrastruktura
- struktura - system organizacyjny
- superstruktura - postawy, idee wg, których postępować należy
Ad. 19 Energetyczna teoria kultury L. White`a.
Model ewolucji ogólnej
POSTĘP = Energia x Technika
Model ewolucji konkretnej
POSTĘP = Energia x Technika x Vśrodowisko
5 etapów rozwoju kultury wg L. White`a
1. Energia ludzkich mięśni (aborygeni, Tasmania)
2. Energia zwierząt, ognia, wiatru (kultury, które konsumują to, co środowisko daje)
3. Wykorzystuje energie gleby
4. Rewolucja paliwowa - wykorzystanie na masową skalę paliw (węgiel)
5. Rewolucja atomowa
Ad. 21 Y. Cohen - podstawowe adaptacyjne i ich charakterystyka.
- strategia zbieracko - łowiecka
- kultura ogrodowa
- kultura agrarna
- pasterstwo
- merkaltywizm
- industrializm
Ad. 28 Mitologiczna koncepcja obcego (J. S. Bystroń)
Jan Stanisław Bystroń uważa, że obcy jest figurą zmitologizowaną, tzn. przynależy do dyskursu mitologicznego, bowiem:
sąd o obcym ma moc archetypu, jest uniwersalny, jego treść jest impregnowana i przekazywana następnym generacjom, jak i pewien rodzaj zewnętrznej reakcji na obcość;
w rezultacie konstrukcji na sposób mityczny dochodzi do przewartościowania cech obcego;
jest nie tylko opowieścią, ale i nakazuje pewien rodzaj postępowania, wstrzemięźliwości w kontaktach, usztywnia je i zrytualizuje.
Ad. 31 Obcy w interpretacji Znanieckiego.
Znaniecki - 4 sytuacje, w których obcość doświadcza się antagonistycznie jako wrogość
Antagonizm zbiorowy do zbiorowego przedmiotu np.: Bośnia stan wrogości pomiędzy grupami narodowymi;
Antagonizm indywidualny do zbiorowego przedmiotu - jednostka pod wpływem traumatycznych doświadczeń żywi wrogość;
Antagonizm zbiorowy do jednej osoby;
Antagonizm indywidualny do indywidualnego przedmiotu, np.: sąsiad staje się wrogiem.
Ad. 32 Typologia obcego wg Simmla.
Simmel na początku dychotomizuje obcych na znanych i nieznanych, by następnie wskazać, że warunkowanie obcości wynika z intensywności relacji z „tutejszymi”.
I tak wyróżnia następujące kategorie:
1. obcy wędrowiec - „dziś przychodzi, jutro odchodzi”, dominują relacje przygodowe i raczej przypadkowe;
2. obcy przybysz (rezydent) - w obszarze danej kultury zostaje do czasu zrealizowania przez niego określonego celu, dominuje konkretna, sformalizowana forma kontaktów (np. student obcokrajowiec, misjonarz);
3. obcy mieszkaniec ( to quasi swój, bo chciałby być uznany za swojego, pragnie się asymilować, ale w pewnych sytuacjach komunikowane jest mu, że nie spełnia warunków pełnego uczestnictwa w danej grupie, ale i quasi obcy - uznaje się go za swojego, ale w pewnych sytuacjach zaznacza on swoją odrębność, przynależność do innych korzeni czy odmienny pierwiastek krwi, a więc pełni on jakby dwie role równocześnie).