Pierwotne znacz kultury Cultura-łac celere -uprawiać, pielęgnować… Pierwotnie odnosiło się tylko do uprawy roli ale w starożytności zaczęto używać go w znaczeniu metaforycznym. Cyceron po…sługiwał się wyrażeniem „cultua animi” (ducha) na określenie przekształcan w nowego człowieka. *def antropolog E.Taylor Kultura to złożona całośc obejmująca wiedze, wierzenia, sztuk prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności nabyte |
Przez człowieka jako członka społeczeństwa *def socjolog J.Szcepańs Kultura to ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niemater, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywany innym zbiorowością i nastepnym pokoleniom. k. popularna (masowa, niska) || k. elitarna (artystyczna, wysoka) k.alternaty (kontrkultur) ||k. oficjalna (dominują) |
k.profesjonalna (formalna) ||k. ludowa (nieformalna, tradycyjn) k.duchowa (niematerialna) || k.materialna (wytwarz) k.narodowa||k.regionalna Zwyczaje- ustalony w zbiorowości sposób zachowania się. Jego nieprzestrzeganie nie niesie dla członka grupy żadnych negatywnych konsekwencji. Obyczaje- forma zachowa przyjęta w danej zbiorow i poparta uznawana w niej tradycją. Naruszenie obyczaju powoduje |
Negatywną reakcję ze strony grupy. Obyczaje sa przekazywane z pokolenia na pokolenie i bardzo powoli ulegaja zmianom. Tabu- głęboki i fundame zakaz kulturowy, którego złamanie powoduje gwałtowną reakcję ze strony ogółu przedstawi tej kultury, gdyż jest odbierana jako zamach na strukturę tej kultury i jej integralnoś. Prawa- normy ustanowio poprzez organy władzy. Za nieprzestrzeganie grożą sankcje prawne. |
Wzór kultury- właściwy konkretnej kulturze, ukształtowany historycz. Względnie trwały system norm i wartości wyznaczający granice zachowań zgodnych z oczekiwania danej społe Kult. Jako źródło cierpien wg Z> Fronda. Kultura ogranicza swobode człowieka. Ludzie zobowiązani sa do życia zgodnie z nakazami i zakazami. Narzuca się im pewien wzór, za którego nieprzestrzeganie grożą kary. Szteg w despotyz |
Etnocentryzm- postawa afirmująca własną kulturę (własnej grupy etnicznej) przy jednoczesnym negatywn stosunku do kultur obcy Cywilizacja- łac cyvilis -obywatelski. Całokształt społ.-kult rozwoju danego społecz wysoko rozwiniętego. Posiadającego organizacje państwową lub grupy takich społecz w określonym czasie historycznym. Jednym z wyróżników cywilizacji jest istnienie pisma ułatwiającego |
rejestrowanie i przekazy własnej kultury nast pok Czynniki spajające kulture narodową: *język, terytorium, histo i bohaterowie, cele, symbole narodowe, instytucje, dziedzictwo kulturalne, obrzędy, oby Kanon kultury narodowe to wyróżniający daną kulturę narodową układ jej naczelnych wartości tzn.zbiór elementów, które dana zbiorowośc uznaje za szczególnie ważne i traktuje jako wzór godny respektowa, naśladowania i kontynou |
Model tradyc kul ludow: *względna izolacja od innych kultur, niezmienność, samowystarczalność, zabiorowa twórczość i wytwórczość, przywiązanie do tradycji, autorytet ludzi starszych, bogactwo artystycznego i rzemieślniczego folkloru Regionalizm-dażenie do zachow odrębności regionalnych (kultury, gwary). Przywiązanie do kultury regionalnej, chęc jej poznawania i działanie na jej rzecz. |
Architektura grecka np. Akropol w Atenach poświęcony Atenie, światynie budowane zwykle na wzniesieniach. Rozwinął się styl dorycki (najprostszy, elegancki) *joński ma bazę, bardziej smukła niż dorycka, fryz jest ciagły często z płaskorzeźba, głowica w formie slimak *koryncki-głowica w formie akantu, najbardziej zdobny. Kolumna żeńs-kariatyda Kolumna męska- Atlas Światynie kolorowe, cel- oddawanie czci Bog |
Architektura Rzymska Światynie miały ukazywać potęgę państwa. Panteon-kolumny korynckie, rotunda, attyka, przedsionek, kopuła z otworem. Budowano też amfiteatry(Koloseum)- zbudowane z 4 czesci: 1.dorycka, 2.jońska, 3.koryncka, 4-korona tzw. Pilastry. Łuk tryumfalny- brama wznoszona na cześć dowódców lub władców. Akwedukty- wodociągi , najstarszy Aqua Apia. |
Rzeźba grecka Postacie kobiet-kory Postacie męzcz- Kurosi Cecha charakterystyczn- lekki, archaiczny uśmiech symbolizujący uwielbienie dla Boga. Kory były ubrane, czeto trzymały kwiaty. Kurosi byli nadzy. Posągi były symetryczne, pięści zaciśnięte. W stylu klasycznym postacie przedstawiano w sposób ekspresyjny, dynamiczn, realistyczne oddanie układu ciała, mięśni,, sztay.. Idealizujące portrety, np posąg Posejdona z brązu |
Styl hellenistyczny- pelen realzm, ekspresja i ruch np. grupa Laokoona, Nike z Samotraki, Wenus z Milo Rzeźba rzymska- rodziła się dwukrotnie. Pierwszy okres to wpływy etruski a drugi, to czas związany z przejęciem wielu cennych dzieł greckich po podbojach dokonanych w III w pne jej celem było odtworze rysów modela, pierwszy raz próbowano też odtw cechy charakteru osoby. Jest ona portretem realistycznym ale tez psychologicznym. |
Rzeźba rzymska rozwijała się w ścisłej zależności od greckiej. W późniejszych latach postacie rzeźbione traca Swój indywidualny charakter. W 2 i 3 w Ne rzeźba zrywa z tradycja greckimi- z idealizmem. W latach początkowych posągi kobiet były zawsze idealizowane. Powstała rzeźba monumentalna np. kolumna Trajana, pokryta płaskorzeźba z narracja kontynuacyjną Głowni przedstawiciele:. Główni przedstawiciele: Pazyteles, Salpion, |
Malarstwo greckie wazowe: styl geometryczny *styl orientalizujący (kwaity lotosu, lwy) *styl czarnofigurowy *styl czerwonofigurowy Okres wczesnoklasyczn: W malarstwie monumentalnym Polignot wzbogacił dotychczas używaną paletę barw (kolory: biały, czarny i czerwony) o kolor żółty oraz zastosował wieloplanowość w komponowaniu scen, próbując oddać w ten sposób perspektywę. Na jego obrazach postacie |
pierwszoplanowe umieszczone były w dolnym rzędzie, kolejne plany rozbudowywał w górnej części obrazu. Okres klasyczny-nowy sposób przygotowywani farb, polegający na mieszaniu barwników z żółtkiem jaj. Tematyka malarstwa została wzbogacona o rodzajowe przedstawieni wątków mitologicznych, martwą naturę i erotyki. Sceny i postacie przedstawiane były realistycznie. Apollodoros z Aten zastosował światłocień, jego obrazy wykonane |
barwnymi plamami, bez użycia tonów pośrednich, oglądane z oddalenia, stwarzały wrażenie trójwymiarow. Malarstwo rzymskie głownie z Pompei. Nie znano zasad perspektyw, do oddania głębi używano różnych barw. Zachowały się nieliczne przykłady fresków z II w. wykonanych w grobowcach oraz kilka przykładów z III w. zdobień wnętrz mieszkaln odnalezionych w Rzymie i Ostii. Na tej podstawie można wyrokować, że panowały w tym okresie dwa style: |
iluzjonistyczny i późnorzymski. Pierwszy to obrazy postaci z pejzażem lub elementami architektonicznymi w tle. Drugi styl reprezentowan jest przez malarstwo figuralne na neutralnym tle w obramowanych czerwonymi pasami polach,. Sztuka romańska:
Rotunda - świątynia formą przypomina walec |
część kościoła, w której stawiano ołtarz. ( X - XII wiek, w Polsce do XIII wieku) grube, kamienne mury, male okna,okragle luki, sklepienia kolebkowe lub krzyzowe, rotundy. Styl ten zwiazany jest z dzialalnoscia benedyktynów i cystersów. Zabytki:
- kolegiata w Tumie pod Łęczyca,
- opactwo benedyktynó w Cluny (Francja), |
STYL GOTYCKI - wylonil sie w XII wieku z budownictwa romanskiego, budowle lzejsze, smuklejsze, z cegly, wysokie wieze, duze okna z witrazami, rozety, ostre luki, sklepienia krzyzowo-zebrowe.
- ratusze (Wroclaw i Torun),
Katedry miały odzwierciedlać obraz Boga. Tworzono portale |
Włoski renesans- budowl Ulubioną formą architektów tego okresu był kościół na planie centralnym, Wśród założeń centralnych popularne są rozwiązania opierające się o plan krzyża greckiego, kwadratu, koła lub wieloboku. Ta zamknięta, zwarta i symetryczna forma najlepiej odzwierciedla poszukiwania kształtów zbliżonych do doskonałości. Budowle kryte są zazwyczaj kopułami wspartymi na bębnachNad nawami powracają |
sklepienia kolebkowe, w których konstruuje się lunety pozwalające na oświetlenie pomieszczeń pozbawionymi witraży oknami. Kościoły i pałace nie przytłaczały wielkością, wykorzystywano idee starożytnych. Styl barokowy 16-18 w W budownictwie sakralnym występują znane z epok wcześniejszych rozwiązania. Budowane są kościoły podłużne, na planie prostokąta (w tym także z nawą poprzeczną na planie krzyża łacińskiego) oraz |
budowle centralne, na planie koła, wieloboku, krzyża greckiego. Pojawiły się i stały się popularne rzuty poziome oparte na elipsie. Elementem dominującym zazwyczaj są wysokie, oparte na bębnie kopuły, zwieńczone wysokimi latarniami, które przykrywa się ozdobnymi hełmami. Wnętrza ozdabiane malarstwem, płaskorzeźbami. Budowle świeckie to przede wszystkim reprezentacyjne pałace rozbudowane |
horyzontalnie, często z bocznymi skrzydłami tworzą plan w kształcie litery U. Budowla była poprzedzona dziedzińcem a za nim rozciągał się ogród i park o geometrycznie zaprojektowanych trawnikach Warownie i zamki od klasycyzmu po neoklasycyzm. W obrębie grodów murowano kamienne światynie np. zamki templariuszy i krzyżaków. Największe katedry-gotyckie-francuskie. Styl międzynarodowy |
zwany dworskim lub pieknym- postacie wdzięczne, wygięte, unikanie dramatyzmu W renesansie włoskim na 1 plan wysunął się pałac. Dziedziniec otoczony krużgankami.. Pojawiła się tematyka miłosna. Eskurial- klasztor i jednocześnie rezydencja hiszpańskiego króla. Pałac w Wersalu- styl barokowy i rokokowy. Gloryfikacja władzy- w sztuce kościoła zacierała się granica między monarchią a Bogiem. Na początku 18w nadeszło rokoko, najpierw tą ere reprezentowały wille. |
Kamienice miesczzańsk. W średniowieczu domu budowano w szeregu przy wyznaczonych ulicach, dużą rolę w mieście Odgrywał rynek i ratusz. Ratusze były stawiane na planie 4boku w centrum miasta lub przy jedenj z głownych ulic (pierzei). W kościołach były krucyfiksy, ambony, sakramentarium, stalle. W renesansie zastosowanołuki i attyki. Mieszc malarstwoniderla *realizm *religijny symbolizm *przenikanie się świata nadprzyrodzo i rzeczywistego |
|
W renesansie popularne były portrety, często ironicznie przedstawiano chłopów. Barokowa sztuka miesz: *różniła się od tej, która eksponowano na dworach i w kościołach *przewaga realizmu, ważny materializm *często pełniła funkcję moralizatorską Malarstwo holenderskie *sceny chłopskie: piętnowanie obżarstwa, hazardu *pejzaże z motywem drogi i napotykanych na niej przeciwności *scenywe wnętrzach |
mieszczańskich dotyczyły wartości takich jak etos pracy, dobrobyt *temat martwej natury-znikomośc ludzkiego zycia *mieszczański portret zbiorowy Oświecenie jest nazywane erą kamiency zaczęły powstawac salony sztuki (wystawy otwarte dla publiczności). Rozwinęła się krytyka sztuki, dominującym stylem był neoklasycyzm. Zadaniem sztuki mieszczańskiej tego okresu było |
eksponowanie racjonalnych i słusznych społecznych racji. Francisco Goya-malarz dwóch epok „Gdy rozum spi, budza się potwory” Kamienice mieszczańskie w 19 i 20 w: *ustaliła się ostatecznie typowa wielka kamienica mieszczańska (wysoka budowla z dziedzińcem w środku, fasada dekorowa w stylu neogotyckim, neorenesansowym i neobarokowym) *elektyzm-sztuka w 19w łączyła w sobie rózne stylistyki, nie miala swojego stylu. |
Goya- „Rozstrzelanie powstańców madryckich”, „Cykl graficzny-okropności wojny” Modernizm-ogólne określenie prądów w architekturze światowej rozwijających się w latach ok. 1918-1975, zakładających całkowite odejście nie tylko od stylów historycznych, ale również od wszelkiej stylizacji. Architektura modernistyczna opierała się w założeniu na nowej metodzie twórczej, wywodzącej formę, funkcję i konstrukcję |
budynku niemal wyłącznie z istniejących uwarunkowań materialnych. zakładali, że o pięknie budynku stanowi głównie jego funkcjonalność. Budynek stanowić miał dzieło abstrakcyjne. Wszelki ornament był odrzucany. Cechy: lekka bryła, brak symetrii. Postmodernizm— ogół prądów w architekturze przełomu XX i XXI w., następujących po modernizmie i odcinających się od jego koncepcji projektowych. W odróżnieniu od |
modernizmu postmoder nie ma ambicji awangar W postmodernizmie występuje najczęściej rozłączne traktowanie funkcji i formy. W postmodernizmie elewacja traktowana jest jako odpowiednik stroju u ludzi. Znaczenie budynkowi nadają zarówno klasyczne, jak i nowsze symbole (portal, wieża, cokół, szkło kratownica,), czasem powstają ich kontrastow zestawienia. Budynki łaczyły funkcjonalną architekturę z historyczn wzorami (Opera- Sydne |
Kubizm-w malarstwie Powstał na początku XXw we Francji, prekursorem był Picasso. Malarze tworzyli dla duszy i umysłu odbiorcy a nie dla jego oczu (np. „Skrzypce i wazon”) Cechy kubizm:
*bunt przeciw perspektywie i odmienny sposób jej postrzegania *skupianie się na formie |
Surrealizm (nadrealizm)
Kierunek zakładał bunt przeciwko klasycyzmowi realizmowi, empiryzmoi (np. Salvador Dali). Tworcy byli zafascynowa psychoanalizą. pojawił się w malarstwie europejskim w 1925 roku w Paryżu. Wszystkich łączyła ogromna wyobraźnia i upodobanie do niezwykłych skojarzeń, ale także metaliczny, gładki sposób malowania. Cechy: |
*Sceny zaczerpnięte ze snu i marzeń Impresjonizm: *odejście od dawnych technik, zerwanie z perspektywą linearną w kierunku przedstawienia wrażeń kolorystycznych *zafascynowanie światłem, jasne, intensywne barwy *Claude Monet „Nenufary”, Auguste Renoir, Olga Poznańska „Bretanka”, Leon Wyczółkowski |
Ekspresjonizm *przez zniekształcone formy i jaskrawe kolory wyrażano gwałtowne emocje i przezycia *prekursor Vincent Van Goch „Słoneczniki” *przedstawiciele Edward Munch „Krzyk”, ST.I. Witkiewicz. Dadaizm: *zerwanie z wszelka tradycją i dotychczasowa sztuką *prowokacja, technika kolażu *przedstawiciel: Marcel Duchami „Fontanna” |
Fowizm: kolor przedmiotów w wielu wypadkach nie odpowiadał barwom tych przedmiotów w naturze. Malarzom nie chodziło bowiem o wierne rejestrowanie wyglądu rzeczywistego świata, lecz o dawanie artystycznego wyrazu swoim doznaniom emocjonalnym. Cechy: *gwałtowna reakcja na tradycyjną sztukę *fowiści malowali zamaszyście, gwałtownie zestawiali kolory *przedstawiciele: Henri Matisse „Taniec”, Georges Braque |
Futuryzm- *fascynacja rozwojem techniki, dynamizmem współczesnej cywilizacji. Klasycyzm - w architekturze styl wzorujący się na formach architektoniczn starożytnego Rzymu i Grecji. Rozwinął się w połowie XVIII wieku jako reakcja na przepych architektury baroku i rokoko. kościoły - często budowane na planie koła, przykryte kopułą. stosowanie pałace - duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta |
|