KOLOKWIUM Z PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ

1) Przedmiot i zakres oedal!ol!iki resocializacvinej

Przedmiot pedagogiki resocjalizacyjnej : Pedagogika resocjalizacyjna jest dyscypliną teoretyczną i praktyczną zajmującą się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, tj. tąkategońą osób, która z rozmaitych powodów wykazuje objawy nieprzystosowania i wykolejenia społecznego, paraprzestępczości i przestępczości. Interesuje się ona więc osobami wobec których zarówno proces socjalizacji, jak i wychowania nie powiódł się, dlatego jednostka nieprzystosowana społecznie bywa postrzegana jako odchyjająca się od normy, ajej odchylenia są niekorzystne dla niej samej lub dla społeczeństwa. Ambicjąpedagogiki resocjalizacyjnej jest nie tylko opis i wyjaśnienie określonych procesów zachodzących między wychowywanym

i wychowującym w procesie.wychowania, ale przede wszystkim modyfikacja tych parametrów osobowościowych czy tych zachowań, które są określane jako niekorzystne, szkodliwe, wadliwe, patologiczne

czy zgubne dla jednostki czy społeczeństwa. i

W zakres pedagogiki resocjalizac 'nej wchodzi jako jej składowa: teleolo ia chowania wraz z aksjologią \

(co osiągnąć, jakie są cele), eona WychowanIa w J sposób to osiągnąć, jakie wykorzysta eŻllo CI t J

me o y a . . 'mi środkami osiągać zamierzone cele, jak powinny być sformułowane zalecenia ")

określające dobór optymalnych środków, ich realizacji przy wykorzystaniu wyjaśnionych przez teorię .-/

wychowania zależności między zmiennymi).

2) Podstawowe ooiecia oedal!ol!iki resocjalizacvinei :

-wychowanie resocjalizujące - Celem wychowania resocjalizującego jest przekształcenie osobowości wychowanków, usunięcie stanu niedostosowania społecznego, będącego negatywną organizacją postaw wobec siebie samego, innych ludzi oraz zasad współżycia społecznego. W wychowaniu resocjalizującym chodzi o takie przekształcenie osobowości nieletnich oraz ich postaw, aby nie były one źródłem reakcji negatywnych i agresywnych wobec norm zabezpieczających funkcjonowanie systemów społecznych, istnienia oraz rozwoju. społeczeństwa i kultury. Wychowanie resocjalizujące zmierza więc do przezwyciężenia negatywnego stosunku jednostki do zbioru norm wyznaczającychjej określone obowiązki i uprawnienia, do wyeliminowania względnie trwałych, negatywnych ustosunkowań do oczekiwań społecznych.

-resocjalizacja - to świadomy i celO\'_Y proces bezpośredniego i pośredniego odziaływania na osoby wykolejope, zdemoralizowane w celu przysposobienia ich do pełnienia konstytutywnych ról w społeczeństwie w sposób zgodny z oczekiwaniami.Resocjalizacja zajmuje się problemami dysfunkcji czy niedorozWojów motywacyjnych, powiązanych przede wszystkim z wadami środowiska społeczno-kulturowego dzieci i młodzieży oraz niekorzystnymi czynnikami biopsychicznymi ich społecznego rozowju.

Peda2ol!ika resocializacyjna - jest dyscypliną teoretyczną i praktyczną zajmującą się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji, tj. tą kategoria osób, która z rozmaitych powodów wykazuje objawy nieprzystosowania i wykolejenia społeąznego, przestępczości i paraprzestępczości.

3) Cele. zadania i I!ranice resocializacii

Cele resocjalizacji: jej praktycznym celem jest dokonywanie zmian, czyli modyfikacji rzeczywistości wychowawązej. Celem oddziaływań resocjalizacyjnych jest eliminowanie względnie trwałych, negatywnych ustosunkowań do oczekiwań społecznych. Nie chodzi o to, aby eliminować wszelkie zachowania się, które wyróżniają się negatywnym ustosunkowaniem się do nacisków społeczych, ale o to aby wychowanek, pozytywnie reagował na określone społeczne oczekiwania, oraz umiał się przeciwstawić oczekiwaniom kontrowersyjnym. Celem resocjalizacji jest uspołecznienie i swobodny rozwój jednostki.

Zadania resocjalizacji: jej podstawowym zadani~m jest doprowadzenie dziecka społecznie niedostosowanego do takich form zachowania się, które są zgodne z obowiązującymi normami społecznymi. Resocjalizacja zajmuje się eliminowaniem względnie trwałych ustosunkowań wychowanka, stwarzających trudności wychowawcze, wpływa tym samym na kształtowanie tego rodzaju składników osobowości, jakimi są postawy. Granice resocjalizacji: im dłużej trwał w życiu jednostki okres negatywnego oddziaływania śrQdowiska, tym trudniej i wolniej przebiega resocjaliz~cja, a granice jej skuteczności są bardziej ograniczone. Granice resocjalizacji są wyznaczone przez następujące zespoły czynników: a) przez stopień wykolejeQia i zaburzeń charakterologicznych dziecka b) i przez środowisko wychowujące. Granice skuteczności resocjidizacji poszerzać się będą tym więcej1 im wcześniej podjęta zostanie działalność resocjalizacyjna. Granice resocjalizacji mieszczą się w granicach wychowalności i rozwoju jednostki.

4) Moja defmicja pojecia ..niedostosowanie społeczne"

Niedostosowanie społeczne to nieprzestarzeganie podstawowych zasad postępowania i norm, które obowiązują dzieci i młodzież. Jest ono skutkiem najpierw zaburzń emocjonalnych, a potem zaburzeń w zachowaniu jednostki. Niedostosowani społecznie, to osoby wykazujące tendencje społecznie negatywne, które naruszają zasady współżycia społecznego, a także przejawiają formy agresywnego zachowania i przeciwstawienia się wymogom środowiska.Osoba taka charakteryzuje się: wykazywaniem postaw aspołecznych, odwróceniem zainteresowań od wartości pozytywnych, nieżyczliwy stosunek do człowieka, chęć wyżycia się w akcji społecznei destruktywnej, stałe konflikty z otoczeniem, niechęć do pracy i nauki, brak poczucia odpowiedzialności, nieumiejętność wyjścia z trudnej sytuacji, itd., itp.

5) Wpływ czynników bioloęicznvch na niedostosowanie społeczne.

Wyróżniamy następujące grupy czynników:

- czynniki genetyczne

- właściwości układu nerwowego

- czynniki endokrynologiczne (hormonalne)

- konstytucja fizyczna człowieka

- pora roku i warunki klimatyczne

Czynniki genetyczne dotyczą przede wszystkim dodatkowego chromosomu Y u mężczyzn. Pojawienie się go powoduje nie tylko anomalie w budowie fizycznej ale także cechy osobowości. Charakteryzują się:

l. wysoki wzrost - powyżej 190 cm

2. znaczna siła fizyczna

3. niski iloraz inteligencji - 60 - 80

4. skłonność do agresji

5. zachowania aspołeczne

6. impulsywność

7. niestałość

8. skłonność do ostrej fiustracji

Dodatkowy chromosom Y nazwano chromosomem przestępcy.

Poza tym wyrózniamy jeszcze anomalie takie jak : zespół Turnera, występujący u dziewcząt i polegający na braku drugiego chromosomu X oraz zespół Klienefeltera u chłopców z dodatkowym chromosomem X.

ówa i D.H. Scotta.

3 zasadnicze etapy wykolejenia społecznego wg Cz. Czapówa :

l. Stadium pierwsze - charakteryzuje się wystapieniem u jednostki poczucia odtrącenia. Reakcją może być agresja antyspołeczna, reakcje negatywne, buntownicze, narastająca wrogość wobec rodziców i społeczeństwa

jako całości. Występująniekontrolowane reakcje emocjonalne i brak koncentracji uwagi. Jednostka łatwo się nudzi rozpoczetymi czynnOściami i nie przejawia dostatecznej cierpliwości do ich ukończenia.

2. Stadium drulrie - wyraża się utrwaleniem wrogich reakcji wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów. Próby nawiązania bliższego kontaktu emocjonalnego z osobą nieprzystosowaną napotykają opór. Typowym przejawem tego stadium jest odrzucanie wszelkich form ekspresji wyrażających więź uczuciową z innymi ludźmi. Jednostka zaczyna zaspokajać podstawowe potrzeby społeczne i emocjonalne poza domem rodzinnym. Pojawiają się wówczas pierwse symptomy standardowego wykolejenia społecznego, takie jak : alkoholizowanie się, ucieczki z domu, wagarowanie, wybryki seksualne, itp.

3. Stadium trzecie - wiąże się z autonomizowaniem działalności antyspołecznej, która zaczyna stanowić źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej. Osoby wchodzące w to stadium dążą do nawiązania kontaktów z gangami i grupami o charakterze chuligańskim, zabawowym lub wręcz przestępczym.

Typologa nieprzystosowania społeczenego wg Cz. Czapówa wyróżniająca 3 zasadnicze typy wykolejenia

społecznego ze względu na 3 różne czynniki etiologiczne : .

l. Zwichnieta socializacia - prowadzi (lo manifestowania nieprzystosowania społecznego w różnorodnych formach. Przyczynąjest niedostatek w zakresie socjalizacji dziecka, np.: nieodpowiednia opieka rodzicielska lub jej brak, odtrącenie emocjonalne, zaniedbanie społeczne i pedagogiczne.

2. Demoralizacja - pojawia się, gdy dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływy innej obyczajowości i ladtury niz ta, w której było wychowywane (np. emigracja ze wsi do miasta). Proces ten wiąże się zwykle z przewartościowaniem wartości tradycyjnych "na rzecz nowych, do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować.

3. Socjalizacja podkulturowa - socjalizacja antagonistyczno-destrukcyjna, odmiana nieprzystosowania społecznego z uwagi na związek jednostki z wartościami i nonnami podkultury pozostającej w opozycji do kultury szerszej zbiorowości społecznej. Socjalizacja dziecka przebiega prawidłowo z punktu widzenia poprawności funkcjonowania mechanizmów psychologicznych. Popada ono jednak w konflikt z nonnami ogólnospołecznymi z powodu identyfIkacji z własną podstawową grupą respektującąnonny podkulturow~, chuligańskie, złodziejskie czy przestępcze.

Czap6w wyróżnia 2 podstawowe odmiany wykolejenia ze względu na rodzja lamanych przez jednostkę norm:

l. Wykolejenie przestepcze - łamanie nonn prawnych przez jednostkę, czemu towarzyszy zwykle szereg postaw antyspołecznych (przestępstwa złodziejskie, przetępstwa bandyckie, przestępstwa zabawowe).

2. Wykolejenie obyczajowe - jednostka notorycznie łamie istniejące i obowiązujące jąnonny moralne i obyczajowe, obejmuje m.in. te klasy zachowań traktow~e jako symptomy tj. zachowania autodestrukcyjne (naduzywanie alkoholu, narkotyków, próby samobójczep, przedwczesne rozpoczynanie życia seksualnego, prostytucja, pasożytnictwo społeczne, nieangażowanie się w pracę i naukę przez młodzież i dorosłych w wieku produkcyjnym.

Typologia niedostosowania spolecznego wg Achenbacha :

1. Zachowania internalizacxine - (nadmiernie kontrolowane) - wyrażają się W wycofaniu lęku, nadmierne poczucie kontroli prowadzi do zbyt głebokiej, neurotycznej internalizacji nonn społecznych, co jest przyczyną przesadnej ostrożności w nowych, trudnych sytuacjach. Pierwotna przyczyna tego rodzaju zaburzeń najczęściej tkwi w uszkodzeniach CUN. Dzieci przesadnie podporządkowują się nonnom, sąniezauważalne, zachowują się niezgodnie z obowiązującymi nonnami dla danego wieku (np. Dziecinność). Cechą chąrakterystycznąjest bierność, w wyjatkowych sytuacjach wybuchy złości. Podatne są na uzależnienia, choroby psychiczne. Wyróżniamy dwa symptomy skali w obrębie tych zachowań :

&cechy wycofania - woli być sam niż z innymi, odmawia rozmowy, tajemniczy, skryty, niesmiały, bezmyślne obojetne spojrzenie, czesto się dąsa, mało aktywny, wycofuje się.

hlcechy depresjii - narzeka na samotność, często płacze, nadmiernie dąży do doskonałości, narzeka, że nikt go nie lubi, czuje się zaniedbany, małowartościowy, nerwowy, napiety, podniecony, przesadnie przestrzega zasad, zbyt strachliwy lub niespokojny, nieśmiały lub łatwo popada w zakłopotanie, czuje się dotkniety gdy jest krytykowany, podejrliwy, nieszczęsliwy, wystraszony, robi pomyłki, dreczy się, martwi.

2. Zachowania eksternalizacY.i..ill<.=.(słabo kontrolowane) - podstawowymi składnikami tych zachowań są przejawy agresji, przeciwstawiania się i opór wobec otoczenia, impulsywność, destruktywność i antyspołeczne cechy osobowości. Przyczyną tego jest słaba kontrola, rzutowanie na zewnatrz własnych problemów. Negatywne konsekwencje dotyczą otoczenia, a nie samej jednostki. Zachowania te sa bardzo stabilne i odporne na resocjalizację.

Wyrózniamy w tych zachowaniach symptomy:

&skali vn - zachowania przestępcze - nie czuje się winny, gdy zrobi coś złego, trzyma się tych, którzy są w kłopocie, kłamie, oszukuje, woli przebywać ze starszymi od siebie, kradnie, przeklina, niechetnie chodi do szkoły, wagaruje, pije alkohol, zażywa narkotyki.

hlskali VIII - zachowania agresywne - często się sprzecza, wychwala, okrutny, podły, terroryzuje innych, przesadnie żąda zainteresowania i uwagi ze strony innych, niszczy własne i cudze rzeczy, nieposłuszny w szkole, przeszkadza innym uczniom, zazdrosny, zawzięty, popada w zatargi, bójki, fIzycznie atakuje innychj burzy dyscyplinę w klasie, dużo wrzeszczy, gra na pokaz, błaznuje, wybuchowy, żąda aby natychmiast zaspokoić jego potrzeby, łatwo się fiustruje, uparty, posępny lub intrygujący, dokucza, docina innym, wybuchy wściekłości, grozi ludziom, głośny hałaśliwy.

Typologia niedostosowania społecznego wg Scotta :

1. Zachowanie wrogie - agresja w środowisku domowym, rodzinnym. Wrogość kierowana jest najpierw na bliskie osoby, później na innych, jest początkiem zachowaQ przestępczych.

2. Zahamowanie - skłonnośc do przezywania depresji, bierność społeczna. W sytuacjach problemowych dziecko zachowuje się poniżej swoich możliwości intelektualnych. Z powodu nadmiernej kontroli rodziców uczą się bezradności,

3. Aspołeczność - iest to końcowy etap rozwoju wrogości w szczególnie niekorzystnych warunkach środowiskowych, podobny do socjopatii. Cechy to: okrucieństwo, nieprzestrzeganie norm, członkostwo w podkulturach dewiacyjnych.

4. Zachowanie niekonsekwentne - trudność w koncentracji uwagi, pobudliwość, niekonsekwencja vi działaniu. Przyczyną są niekorzystne czynniki działające w okresie prenatalnym i przy porodzie, uszkodzony system nerwowy we wczesnym okresie życia.

7) Wviaśnić definicie :

Nieletni - ustawa przewiduje 3 pojęcia nieletniego :

l). W zakresie zapobiegania lub zwalczania demoralizacji nieletnich - nieletni to osoba do 18 roku życia. Mamy tu do czynienia z osobą gdy nie jest ograniczona dolna granica. Chodzi tu o takie przestępstwa jak: wagarowanie, ucieczki z domu, narkotyki, wszystko to co jest przejawem demoralizacji. Górna granica związana jest z pełnoletnością i ustaniem władzy rodzicielskiej. Osoba taka nie odpowiada za swoje czyny.

2). W zakresie dokonywania przez nieletnich czynów karalnych - nieletnim jest osoba, która ukończyła l3 lat, a nie ukończyła 17 lat - mamy do czynienia z popełnieniem przestępstwa. W 13 - 17 roku życia odpowiada już karnie i można w stosunku do nich zastosować środek wychowawczy lub karny.

3). W zakresie wykonywania środka wychowawczego lub poprawczego nieletni to osoba do 21 roku życia. Jest to umowna granica. Większość środków wychowawczych wiąże się z pełnieniem władzy rodzicielskiej, która kończy się z chwilą uzyskania pełnoletności przez delikwenta - nadzór rodzicielski, rodzina zastępcza. Do 21 roku życia mogą trwać środki, które wiążą się z izolacją, a także z ukończeniem szkoły.

Małoletni - to osoba, która nie ukończyła 18 roku życia, nie zawarła związku małżeńskiego i nie weszła w konflikt z prawem (przynajmniej do 15 r. ż). Osoba małoletnia do l3 r. ż nie posiada zdolności do czynnosci prawnych, natomiast osoba między 13 a 18 1". ż posiada je w stopniu ograniczonym (chyba, że jest całkowice ubezwłasnowolniona, wówczas nie posiada jej wcale). Małoletni, który nie ukończył l3 r. ż nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę (wówczas odpowiedzialność mogą ponosić rodzice).

Młodociany - (dorosły) to sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania winy w I instancji 24 lat. Popełnia przestępstwo między 17 a 21 r. ż. W stosunku do młodocianych podejmuje się obligatoryjnie oddziaływania resocjalizujące czyli czy delikwent chce czy nie to i tak występuje.

Demoralizacja - pojawia się, gdy dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływy innej obyczajowości i kultury niz ta, w której było wychowywane (np. emigracja ze wsi do miasta). Proces ten wiąże się zwykle z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych, do których jednostka nie potrafi się w pełni dostosować. Przykładowe okoliczności świadczące o demoralizacji: uchylanie się od obowiązku szkolengo, uzywanie alkoholu lub innych środków odurzających, prostytucja, włóczęgostwo, udział w grupach przestepczych oraz naruszanie zasad współżycia społecznego.

Czyn karalny - czyn zabroniony przez ustawę:

a) przestępstwo lub prze:;~ępstwo skarbowe

b) wykroczenia wg kodeksu wykroczeń

Czyn karalny może popełnic tylko nieletni, który ukonczył 13 lat. Dokonanie czynu o znamionach przestępstwa lub wykroczenia przez dziecko poniżej l3 r. ż może być potraktowane jedynie jako przejaw jego demoralizacji. Zbrodnie - są to czyny karalne zagrożone ustawowo karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat.

Występki - są to czyny karalne o mniejszej wadze, które zagrożone są karą grzywny, ograniczenia wolności i pozbawienia wolności na okres nie dłuższy niż 3 lata

rawach nieletnich" .

l) Postępowanie wyjaśniające~rowadzi je sędzia rodzinny. Wszczęcie postępowania wyjaśniającego może nastąpić tylko, gdy znana jest osoba nieletniego, w sprawie którego ma się toczyć dane postępowanie. Postępowanie wyjaśniające, które toczy się w sprawie o demoralizację, ma na celu wyjaśnienie, czy faktycznie istnieja okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego. Postępowanie wyjaśniające w sprawie o czyn karalny zmierza do ustalenia, czy nieletni rzeczywiście popełnił zarzucany mu czyn. W obu przypadkach ustala się także czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego środków przewidzianych w ustawie. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego sędzia rodzinny może umorzyć postępowanie, jeżeli uzna, że brak jest podstaw do jego prowadzenia lub, że orzeczenie środków wychowawczych albo środka poprawczego byłoby niecelowe. Istnieje również możliwość przekazania sprawy nieletniego szkole, do której nieletni uczęszcza lub 0fł~anizacji społecznej, do której należy. Mają one zapobiec dalszej demoralizacji i popełnieniu kolejnego czynu karalnego. Natomiast w razie ujawnienia w toku postępowania wyjaśniającego okoliczności uzasadniających orzeczenie wobec nieletniego kary, sędzia rodzinny przekazuje sprawę prokuratorowi. W pozostałych wypadkach sędzia rodzinny po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym lub w postępowaniu poprawczym.

2) Postępowania rozpoznawcze -.postanowienie o rozpoznaniu sprawy sędzia rodzinny wydaje wówczas, gdy uzna, że ze względu na okoliczności i charakter sprawy oraz osobowość nieletniego celowe jest zastosowanie środków wychowawczych lub leczniczych. W wypadku, gdy sędzia rodzinny uzna, że zachodą warunki do umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym, kieruje sprawę do rozpoznania w postępowaniu poprawczym. Postępowania te toczą się przed sądem rodzinnym.

Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze opiera się na przepisach procedury cywilnej, natomiast postępowanie poprawcze na przepisach procedury karnej. W postępowaniu poprwczym nieltni musi mieć obrońcę. Sąd orzeka w tym postępowaniu w składzie jednego sedziego i dwóch ławników. W postępowaniu poprawczym sąf może również wydać postanowienie o zastosowaniu wobec nieletniego środków wychowawczych lub leczniczo­wychowawczych, jeżeli uzna je za wystarczające.

3) Postępowanie wykonawcze -_orzeczone wobec nieletnich środki wychowawcze, lecznico-wychowawcze i poprawcze wykonuje sąd rodzinny. W postępowaniu wykonawczym ważną rolę pełni sedzia rodzinny, który sprawuje nadzór nad wykonywaniem środków wychowawczych, leczniczo-wychowawczych, poprawczych i środków tymaczasowych. Nadzór sprawowany przez ędziego rodzinnego obejmuje wykonywanie orzeczeń o umieszczeniu nieletnich w placówkach resocjalizacyjnych, opiekuńczo-wychowawczych, zakładach publicznych opieki zdrowotnej, zakładach pomocy społecznej, rodzinnyph ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych, kuratorskich ośrodkach pracy z młodzieżą, schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych, a także decyzji o umieszczeniu nieletnich w policyjnych izbach dziecka. Głównym celem wykonywania środków orzeczonych wobec nieletnichjest wychowanie ich na świadomych i uczciwych obywateli, a więc resocjalizacja nieletnich, którzy ulegli wadliwej socjalizacji oraz readaptlJ,cja społeczna, oznaczająca wtórne przystosowanie do uczciwego życia w społeczeństwie. Poza tym: wszechstronny rozwój osobowości nieletniego, wszechstronny rozwój jego uzdolnień, kształtowanie i utrwalanie w nim społecznie pożądanej postawy i poczucia odpowiedzialności, tak by był on odpowiednio przygotowany do społecznie użytecznej pracy.

-W myśl ustawy nieletni podlega karze, czyli pozbwieniu wolności w 2 przypadkach:

l. Gdy istnieją podstawy do umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym, a nieletni w chwili orzekania ukończył 18 lat.

2. Gdy nieletni ukończył 18 lat przed rozpoczęciem wykonania wyroku o umieszczeniu w zakładzie poprawczym.

Kodeks kamy dopuszcza możliwość zastosowania wobec nieletniego, który dopuścił się zbrodni po ukończeniu 15 roku życia i za zastosowaniem wobec niego kary przemawiają okolicznośoi sprawy i warunki osobiste sprawcy - najczęściej dotyczy to zabójstw z premedytacją i szczególnym okrucieństwem. Najwyższy wymiar kary , który można zastosować w stosunku do nieletniego to 25 lat.

9) Środki stosowane wobec nieletnich w postepowaniu sadowym :

Środki wychowawcze mogą być stosowane wobec nieletnich, którzy wykazują przejawy demoralizacji, oraz

wobec tych nieletnich, którzy popełnili czyn karalny. Dopuszczalne jest orzeczenie wobec nieletniego więcej niż jednego środka wychowawczego, o ile nie są to środki wykluczające się wzajemnie. Orzeczone wobec nieletnego środki mogą być w toku wykonywania zmieniane lub Jlchylane, jeżeli przemawiają za tym wzgledy wychowawcze.

J. Środki wolnościowe:

l) Upomnienie - iest ono przewidziane zwłaszcza dla nieletnich o nieznacznym stopniu

demoralizacji.

2) Zobowiazanie do okreśonego postepowania. a zwłaszcza do naprawienia wyrzadzonei

szkody. do przeproszenia pokrzywdzonego. do podiecia nauki lub pracy. do

powstrzymania sie od przebywania w określonych środowiskach lub mieiscach. do

zaniechania używania alkoholu lub innego środka odurzaiacego. - może ono polegać na

nałożeniu na niego jednego lub więcej obowiązków. Np. Naprawienie szkody może

mieć formę pracy lub innych świadczeń na rzecz pokrzywdzonego. Przynosi ono

spore efekty wychowawcze, pozwala na uświadomienie sobie konsekwencji swojego

działania dla innych osób i przyczynia się do zwiększenia jego wrażliwości na potrzeby

innych przy jednoczesnym rozwiązaniu konfliktu społecznego, jaki powstał na skutek

popełnionego czynu.

3) Nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna. nadzór organizacii młodzieżowej lub

innej organizacii społecznej. zakładu pracy. osoby godnej zaufania lub kuratora.­

nadzór rodziców możliwy jest w sytuacji, gdy w świetle zebranych informacji ocena

środowiska rodinnego nieletniego jest pozytywna, a ingerencja osoby trzeciej w zycie

rodziny jest zb~dna. Nadzór rodziców może polegać na składaniu sądowi okresowych

sprawozdań z postępów szkolnych dziecka czy wykonywania przez dziecka nałożonych

obowiązków. Natomiast zadaniem kuratorów rodzinnych jest wykonywanie czynności o

charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym i profilaktycznym oraz czynności prze ­

widzianych przez przepisy szczegółowe. W postępowaniu z nieletnimi preferowany jest

resocjalizacyjny model kurateli, gdzie kurator jest organizatorem oddziaływań

wychowawczych, zmierzających do spowodowania trwałych zmian w postawach,

dążeniach i systemie wartości podopiecznego przy szeroko zakroionei współpracy z

jego rodziną, zakładem pracy czy instytucjami wychowania pozaszkolnego. Do zadań kuratora nalezy: indywidualne oddziaływanie na nieletniego, jego rodzinę, środowisko, w tym zwłaszcza na grupę rówieśników, z którymi nieletni pozostaje w kontakcie; podejmowanie starń o wykształcenie, naukę zawodu i zatrudnienie nieletnego oraz właściwa organizacja jego czasu wolnego; podejmowanie starań o poprawę stosunku todziców do nieletnego i o takie wykonywanie przez nich obowiązków rodziielskich, które sprzyjają zapewnieniu nieletniemu warunków niezbędnych do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju.

4) Skierowanie do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieża,- stanowią one pośrednią fomę

odziaływania wychowawczego pomiedzy dozorem kuratora a umieszczeniem nieletnego w placówce. Tworzone są one przy sądach rodzinnych, a nadzór ogólny nad ich działalnością sprawują prezesi sądów rejonowych. Pracą ośrodka kieruje kurator sądowy.. W prowadzeniu zajęć pomagają co najmniej trzej inni kuratorzy. Podstawowym zadaniem ośrodka jest zabezpieczenie możliwości skuteczniejszego sprawowania na<ąoru nad nieletnimi poprzez wzmożoną opiekę wychowawczą. Ośrodek jest czynny co najmniej 4 razy w tygodniu, w godzinach dostosowanych do potrzeb uczestników, ale nie mniej niż 4 godziny dziennie. Praca ośrodka koncentruje się na omawianiu problemów wychowawczych, udzielaniu pomocy w wyrównywaniu zaległości wnuce, organizowaniu zajęć w kołach zainteresowań oraz biwaków, wycieczek, wyjazdów na kolonie i obozy. Ośrodek zapewnia podopiecznym dożywianie. Ośrodek m zapewnić częściową opieką nieletnim, którzy nie mają odpowiednich warunków rozwoju w domu rodzinnym i wymagają stałej opieki, nadzoru i wsparcia

5) Zakaz prowadzenia Doiazdów mechanicznych

6) Przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego

ll. Środki stacjooarne (powodujące zmianę środowiska oieletniego) :

7) Umieszczenie w instytucji lub organizacji powołanej do przygotowania zawodowego. w rodzinie zasteDczej. w plac.ówce resocjalizacxjnej albo w odpowiednej placówce opiekuńczo-wvchowawczei - ta grupa środków jest orzekana, gdy środki wolnościowe nie przyniosły oczekiwanych rezultatów lub nie rokują osiagnięcia korzystnych zmian w jego osobowości i zachowaniu się, ponieważ nie są adekatne do jego potrzeb wychowawczych. Do organizacji i instytucji powołanych do przygotowania zawodowego należą: ochotnicze hufce pracy, zasadnicze szkoły zawodowe czy szkoły przyzakładowe. Do placówek opiekuńczo-wychowawczych zapewniająccyh całkowitą opiekę należą: rodzinne domy dziecka, domy dziecka, w tym domy dla małych dzieci, pogotowia opiekuńcze oraz specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze. Placówkami resocjalizacyjnymi są młodzieżowe ośrodki wychowawcze.

10) Charakterystyka środków Drzvmusu bezDośredoł~l!o

-użycie siły fizycznej

-umieszczenie w izbie izolacyjnej (nie dłużej niż 48h, wobec nieletniego w wieku do 14 lat - 12h) -założenie pasa obezwładniającego lub kaftana bezpieczeństwa (nie dłużej niż 2h, można przedłużyć za zgodą lekarza na 2h - razem 4h).

11) Podstawowe zadaoia i fuokcje Policyjoej Izby Dziecka

Trzy kategorie oieletoich, którzy mogą być osadzeni w Policyjoej Izbie Dziecka:

-Nieletni co do których istnieje podejrzenie, że popełnili czyn karalny i istnieje obawa, że mogą się ukryć, bądź zatrzeć ślady czynu.

-Niel~tni wobec których nie można ustalić tożs/UIlości: tacy, którzy ukończyli 13 lat, a nie ukończyli 17 lat. -Nieletni wymagający natychmiastowej opieki, a nie jest możliwe niezwłoczne dostarczenie ich rodzicom, ani umieszczenie w Pogotowiu Opiekuńczym - nieletni między 13, a 18 rokiem życia - mówi się o nich nieletni zagrożeni demoralizacją.

Osoby poniżej 13 roku życia są natychmiast przewożeni do Pogotowia Opiekuńczo - Wychowawczego lub jeśli nie ukończyły 3 roku życia do Domu Małego Dziecka

o zatrzymaniu nieletniego informuje się:

-Rodziców bądź prawnych opiekunów.

-Jednostkę policji, która działa na terenie zamieszkania nieletniego

-Sąd rodzinny i prokuratura - jeżeli pojawi się przestępstwo

W czasie pobytu w Policyjnej Izbie Dziecka przysługuje:

-Całodzienne wyżywienie

-Czysta bielizna pościelowa i osobista.

-Dresy i obuwie sportowe.

-Środki higieny osobistej.

Nieletni przebywający w Policyjnej Izbie Dziecka ma zapewniony ustalony porządek dnia np. gry świetlicowe, czytelnictwo, pracownicy pedagogiczni prowadzą w tym czasie działalność profilaktyczną (filmy). Prowadzona jest działalność wychowawcza i profilaktyczna. Prowadzi się postępowania w celu przekazania go rodzinie bądź właściwej instytucji.

Zadania Policyjnej Izby Dziecka:

-Potwierdzenie lub ustalenie tożsamości.

-Zebranie niezbędnych informacji o środowisku rodzinnym nieletniego.

-Obserwacja pedagogiczna w czasie pobytu w Policyjnej Izbie Dziecka.

Policyjne izby dziecka zapewniają doraźną, całkowitą opiekę i właściwe warunki wychowawcze nieletniemu zatrzymanemu przez funkcjonariuszy policji.

Policyjna Izba Dziecka to instytucja diagnostyczna, tymczasowa ale przyjmująca całkowitą opiekę nad dzieckiem. Maksymalny czas pobytu w Izbie wynosi 48 godzin. Po upływie 48 godz. Zostanie ogłoszone postanowienie o umieszczeniu nieletniego w schronisku lub pogotowiu opiekuńczym przedłuzony o 24h, jednak pobyt w placówce nie może przekraczać 72h. Dłuższe przebywanie za zgodą sedziego rodzinnego nie dłużej niż 14 dni. Umieszczenia nieletniego w policyjnej izbie dziecka może dokonać tylko Policja.

12) Orl!anizacia i funkcionowanie Młodzieżowe\!o Ośrodka Wychowawcze\!o (MOW)

-za co trafiają tu nieletni?

-czyn o mniejszej szkodliwości karalnej

-demoralizacj a

-popełnienie czynu zabronionego ale o mniejszej szkodliwości społecznej

-osoby od 13 do 18 r. ż Geżeli istnieje konieczność to w wyjątkowych sytuacjach od 10 r.ż, ajeżeli wychowanek chce ukończyc nauke to do 21 r.ż).

-podstawą umieszczenia w MOW jest

orzeczenie sądu (TYLKO!)

-kto kieruje do właściwego ośrodka?

-starosta (ze wzgledu na miejsce zamieszkania nieletniego ) wysyła wniosek o skierowanie do Centrum Psychologicznego Pomocy Pedagogicznej - ośrodek kierowania.

-powiaty są organami prowadzącymi (finansuja MOW). Powiat powinien nadsyłać do Centrum informacje o wolnych miejscach

-jest to kierowanie odgórne, dlatego umieszczenie tam nieletniego długo trwa.

-Rodzaje MOW :

1. Ośrodki resocjalizacyjno-wychowawcze dla młodziezy niedostosowanej społecznie w normie intelektualnej (demoralizacja)

2. Ośrodki resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla młodzieży niedostosowanej społecznie, uposledzonej umysłowo w stopniu lekkim.

-co wchodzi w skład MOW :

-szkoła podstawowa

-gimnazjum

-szkoła ponadgimnazjalna

-internat (w tym stołówka, świetlica)

-warsztaty szkolne

-gospodarstwa pomocnicze

-Podstawą pracy w MOW jest:

indywidyalny plan pracy zróznicowany ze względu na formy oddziaływania, każdy powinien mieć określony swój poziom edukacyjny (wiek), dopasować program nauczania. Indywidualny plan pracy powinien zawierać wszystkie formy, rodzaje kontaktów wychowanka z rodziną, światem zewnętrznym (czy może pomóc rodzinie, współpraca z rodziną - jaka jest i czy chce się zmienić), poczta jest kontrolowana.

Metodyka pracy w MOW. Zakładach Poprawczych i Schroniskach:

-indywidualny plan pracy

-różne formy terapii: dla uzależnionych, dla neurotyków, agresywnych, terapia poprzez sztukę, muzykę, sport, konie (hipoterapia), poprzez pracę, poprzez dzieci (opiekowanie się dziećmi z domu dziecka), koła zainteresowań, wycieczki, wyjazdy, odrabianie prac domowych, oglądanie telewizji (wiadomości), korzystanie e świetlicy, słuchanie muzyki, sniadanie i kolacje przygotowują sobie sami, gry, zabawy, dyskoteki, "wieczorki", rozmowy z psychologiem, terapeutą, wyjazdy (sztuka przetrwania - surrival- uczą się odpowiedzialności za siebie, muszą włściwie przygotować ekwipunek, uczą się myslenia sytuacyjnego, szkoła charakteru, współpraca z innymi, umiejętności organizacyjne), media, komputery, internet.

"Vteria przydziału do I!rup wychowawczych w MOW. Zakładach Poprawczych i Schroniskach:

-wiek

-poziom edukacyjny

-poziom demoralizacji

Szkoła w MOW i w Zakładach Poprawczych:

-sukcesy w szkole wpływają na postępy w resocjalizacji

-zgodnie z zasadami ortodydaktyki,ł}przewaga wychowania nad kształceniem, zasada aktywności w nauczaniu, zasada indywidualizacji - przydziaY do klasy ze względu na poziom intelektualny, zasada pomocy).

-szkoły takie charakteryzują się niższym poziomem wymagań niż w innych szkołach.

13) Zakład poprawczy jako instytucja wychowania resocializującel!o

-jaka mlodziez tam trafia?

-popełniła czyn karalny będący przestępstwem o większej szkodliwości społecznej

-o wysokim stOpniu demoralizacji

-qkończyła 13 r.ż a nie ukończyła 17 r.ż i wcześniej stosowane środki wychowawcze nie odniosły skutku. -młodzież przebywa tu do 21 r.ż

-co wchodzi w skład ZP?

-szkoły (3)

~internaty

-zespół diagnostyczno-korekcyjny (zmiana, ulepszanie)

-warsztaty szkolne

-do zakładu poprawczego kieruje:

zespół kierujący przy Ministerstwie Sprawiedliwości (kierowanie odgórne, centralne)

wymagane dokumenty:

-orzeczenie sądu

-wywiad środowiskowy

-opinia

-Rodzaje zakładów poprawczych:

l) otwarte (Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej) - nieletni nie dokonał określonych czynów karalnych (zabójstwo), nie przebywał w zakładach kranych i aresztach, przebywał wcześniej w schronisku, wyraża.zgodę na resocjalizację, jego zachowanie jest pozytywne.

2) półotwarte - tzw. ,,złoty środek", nieletni za złe sprawowanie są usunięcie z zakładu otwartego, za dobre zachowanie z zamkniętego, nieletni nie przebywał wcześniej w schronisku.

3) zamkniete - dla wielókrotnych uciekinierów z innych zakładów, przypominają zakłady karne.

4) o wzmożonym rygorze wychowawczym - dla nieletnich, którzy ukonczyli 15/16 r.ż, sędzie to określa, dezorganizowali oni pracę w innych zakładach poprawczych, bardzo naruszali regulamin (bili, nie wracali z

przepustek, agresja).

5) resocializacyjno-rewalidacyjne - przeznaczone są dla nieletnich uposledzonych umysłowo

6) resocializacyjno-terapeutyczne - dla nieletnich z zaburzeniami w rozwoju, zaburzeniami psychicznymi lub innymi zaburzeniami osobowości, uzaleznionych od środków odurzających lub psychotropowych oraz nosicieli wirusa IDY.

-Zadania zakładów poprawczych:

przygotowanie wychowanków do życia zgodnego z normami społecznymi oraz nauczenie ich samodzielności życiowej. Realizacja tych zadań następuje poprzez prowadzenie zintegrowanej działalności wychowawczej, korekcyjnej, dydaktycznej, opiekuńczej, przygotowanie wychowanków do pracy zawodowej, organizowanie ich udziału w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym srodowiska oraz współdziałanie z wył,:howankami i ich rodzinami, organizacjami społecznymi, osrodkami pomocy społecznej, właściwymi organami administracji

rządowej i samorządu terytońalnego. .

Głównym środkiem oddziaływania w zakładzie poprawczym jest nauka w zakresie obowiązkowej szkoły podstawowej, nauka zawodu oraz praca w warsztatach szkolenia zawodowego. Oprócz tego w zakładach prowadzi się zajęcia kulturalne i sportowe, drużyny harcerskie. Większość wychowanków utrzymuje kontakt z rodzicami poprzez systematyczną korespondencję i odwiedziny; mogą też korzystać z przepustek i urlopów

14) Schronisko iako instvtucia wychowania resocializujace\!o

Schronisko jest środkiem tymczasowym o charakterze izolacyjnym. Zastosowanie wobec nieletniego umieszczenia w schroniskumożliwe jest tylko wtedy, gdy zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za orzeczeniem zakładu poprawczego i zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego, zatarcia śladóW czynu albo niemożność ustalenia jego tożsamości. Umieszczenie w schronisku następuje na czas oznaczony, który określa się w postanowieniu o zastosowaniu tego środka. przy wydaniu postanowienia o umieszczeniu nieletniego w schronisku należy jednocześnie ustanowić dla niego obrońcę, o ile nieletni nie ma obrońcy z wyboru.

-o umieszczeniu w schronisku decyduje:

ustny lub pisemny wniosek Sędziego do Okręgowego Zespołu Nadzoru Pedagogicznego

-w schronisku pobyt nie powinien przekraczać 1 roku.

-Rodzaje schronisk:

l) Zwykłe - zapewniająnieletniemu możliwość kształcenia w zakresie szkoły podstawowej i ponadpodstawowej 2) Interwencyjne - dla nieletnich stwarzających poważne zagrożenie dla społeczeństwa, którzy dezorganizuja prace, zagrażają bezpieczeństwu itp.

:Zadania schroniska dla nieletnich :

-zapewnienie poostawania nie letniego do dyspozycji organu, który wydał postanowienie o umieszczeniu -zapobieganie działaniom, które mogłyby utrudniać postępowanie prowadzone w sprawie nieletniego przez sąd lub inny upowazniony przez niego organ

-opracowywanie diagnozy nieletniego i jego sytuacji oraz inicjowanie procesu jego resocjalizacji przy współdziałaniu z jego rodziną, organizacjami społecznymi, ośrodkami pomocy społecznej, właściwymi organami administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz innymi osobami.

Cele schroniska:

Praca wychowawcza z nieletnimi powinna zmierzać do ukształtowania w nim właściwych ostaw moralnych, prawidłowej hierarchii wariości poczucia odpowiedzialności za własne czyny oraz do rozwijania i kształtowania jego wartościowych zainteresowań.

Organizacja pobytu wychowanka~

W trakcie pobytu nieletniego w schronisku zadania edukacyjne prowadzone są w szkole, na zajęciach szkolnych, warsztatowych i w internacie. Grupa dydaktyczna może liczyć od 6 do 12 osób. Organizuje się zajęcia korekcyjno - wychowawcze.

-Zajęcia warsztatowe_- to zajęcia praktyczne, których celem jest wychowanie zawodowe, przygotowanie do zawodu i zdanie egzaminu czeladniczego.

-Działalność internatowa_- obejmuje pozostałymi czynnościami regulaminowymi, obejmuje organizację czasu wolnego (koła zainteresowań) oraz organizowanie form sportowych i rekreacyjny~h.

Schronisko jest zobowiązane organizować działalność resocjalizacyjną w sposób umozliwiający nieletniemu włączenie się w zajęcia prowadzone w schronisku. Schronisko powinno udzielać pomocy w nawiązaniu kontaktów z rodziami w celu spółdziałania w tworzeniu warunków do prawidłowego przebiegu diagnozowania i resocjalizacji nieletniego - jeżeli nie ma przeszkód o charakterze procesowym.

Diagnozę nieletniego ijego sytuacji opracowuje zespół diagnostyczny schroniska, w skład którego wchodzą: psycholog, pedagog oraz lekarz.

Diagnoza obejmuje:

-ocenę stanu zdrowia psychicznego i fizycznego

-określenie poziomu rozwoju intelektualnego

-zakres wiadomości szkolnych

-charakterystykę z uwzględnieniem więxi emocjonalnych

-uzdolnienia, zainteresowania i predyspozycje zawodowe

-dane o rozwoju psychofizycznym

-analizę procesu nieprzystosowania społecznego z uwzględnieniem stopnia demoralizacji

-ocenę aktualnej sytuacji rodzinnej i wychowawczej

-wnioski określąjące kierunki oddziaływań reso~jalizacyjnych

---