PSYCHOLOGIA OGÓLNA

WYKŁAD II

PSYCHOANALIZA, TEORIA OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA,

KONFLIKTY WEWNĘTRZNE, MECHANIZMY OBRONNE, PROCESY PAMIĘCI,

Prof. Kotlarski

Literatura:

Ryszard Stachowski „Historia Współczesnej myśli psychologicznej”

Rozdz VI - Psychoanaliza

Rozdz IV - Psychologie behawiorystyczne

Józef Kozielecki „Psychologiczne koncepcje człowieka”

J. Strelau - „Psychologia” podręcznik akademicki” Tom II

Rozdział 17 „Procesy warunkowe”

Rozdział 25 „Emocje i motywacja”

Rozdział 38 „Temperament”

Zimbargo „Psychologia i życie” ( cytat: „aby nauka wywoływała skutek musi wywołać

zaciekawienie”)

Kolejny kierunek psychologii,

obok behawioryzmu, introspekcjonizmu i radykalizmu (pod wykładem zamieściłam kilka definicji

zewnętrznych)

to PSYCHOANALIZA

W Stanach powstał behawioryzm, a w europie za sprawą Zygmunta Freuda, psychoanaliza.

Z. Freud żył 85 lat , pochodził z Moraw, jego poglądy w różnych etapach życia, różniły się, często zasadniczo. Dlatego mówi się o poglądach np. młodego Freuda.

Freud był zdecydowanym ateistą. Studiował medycynę, specjalizował się w psychiatrii.

Psychoanaliza choć nie miała wiele wspólnego z nauką, stała się bardzo popularna, „weszła na salony”

Terapia psychoanalityczna trwała długo i była bardzo droga, dlatego wielu możnych, choćby dla dodania sobie prestiżu, miało swoich psychoanalityków.

Psychoanaliza powstała w gabinetach, po to by leczyć, przeprowadzać terapię tych lęków, które człowiek ma w sobie.

Psychoanalitycy za pomocą hipnozy udowodnili, że istnieje oraz wyjaśnili co to jest nieświadomość.

Dodatkowo Freud udowodnił, że człowiek, wbrew powszechnemu przekonaniu, nie jest istotą racjonalną.

Ad hock - wyjaśnianie zjawisk na gorąco, co prawda z przekonaniem, ale bez analizy danych

Post factum- dopuszczamy do zaistnienia zjawiska, a dopiero później wyjaśniamy przyczynę

HIPNOZA- jest stanem psychiki , w którym, przy pomocy hipnotyzera, urywa się kontakt z rzeczywistością. Hipnoza udowadnia istnienie nieświadomości, czyli takich rewirów świadomości o których nie wiemy, nie mamy do nich dostępu. Zdarza się często, że nasza nieświadomość warunkuje nasze postępowanie. Ponieważ do nieświadomości, nieświadomie zresztą, spychane zostają rzeczy bolesne , traumatyczne - które w niektórych sytuacjach, powodują prawdziwy lęk.

(Przykładem, jest historia kobiety , która będąc normalnie funkcjonującą dziewczyną , potem mężatką, po urodzeniu dziecka, nie może poradzić sobie z paraliżującym strachem przed wyjściem na dwór. Dopiero hipnoza odkrywa przyczynę lęku. Głęboko w nieświadomość umysł ukrył wydarzenie sprzed lat, kiedy będąc 5- letnią dziewczynką, wypatrywała, jak co dzień powrotu ukochanego ojca i gdy już zobaczyła że wraca, na ulicy rozpoczęła się łapanka, ojcu udało wydrzeć się z tłumu, ale zabiła go seria z karabinu. Dziewczynka była naocznym świadkiem, jednak jej umysł nie zmierzył się z tym wydarzeniem, zaszył je głęboko w nieświadomość)

Freud założył, że kierują nami popędy:

- pierwotne - związane z biologią, z naszymi potrzebami życiowymi, np

- popęd głodu

-unikanie bólu

-popęd seksualny

-wtórne- związane z socjalizacją, wyuczone przez rodzinę, środowisko

TEORIA OSOBOWOŚCI CZŁOWIEKA

Freud uważał, że nasza osobowość składa się z trzech warstw:

Super ego - warstwa nadrzędna, która powstała w wyniku socjalizacji, zawiera zasady

postępowania, tak jakby nasze sumienie

Ego - warstwa rządząca się realizmem, dzięki niej mamy zaspakajać swoje popędy

pierwotne, pozostając w zgodzie z otoczeniem, unikając konfliktu

Id - pierwotne popędy

Zdaniem Freuda ten podział jest z natury rzeczy pesymistyczny, ponieważ zakłada ciągły konflikt pomiędzy super ego i id. Obrazowo- id to rozjuszone rumaki, a super ego to uprząż.

Są dwa rodzaje konfliktów wynikających z naszej natury:

Wewnętrzne- zachodzące w nas samych

Zewnętrzne - zachodzące między nami i innymi ludźmi, wynikające z różnicy dążeń, interesów.

A oto ich poszczególne typy:

1). + + czyli wybór jednej z dwóch pozytywnych alternatyw, przy czym dla nie wybranej będzie to sytuacja negatywna, przykładem był wybór partnera życiowego, pierwszy z nich w przypadku wybrania przestanie pić, a drugi w przypadku nie wybrania zacznie pić.

2).+ - taki wybór w którym wybierając dobrą dla nas propozycję jednocześnie musimy zdecydować się na coś negatywnego np. żona + teściowa

3). - + najpierw coś złego a potem nagroda ( całowanie żaby ?)

4.) - - konieczność wyboru jednej z dwóch propozycji, z których każda jest nie do przyjęcia

Psychoanaliza klasyczna - jako źródło konfliktów wymienia nasze wnętrze

Psychoanaliza kulturowa - jako źródło konfliktów wymienia środowisko

Neopsychychoanaliza , współzałożycielka Karen Horney „Neurotyczna osobowość naszych czasów”

Drugim klasykiem psychoanalizy, obok Freuda, był Alfred Adler. Na początku XX wieku był kolegą i współpracownikiem Freuda. W 1911 roku odrzucił jego koncepcję dominanty seksualnej i wystąpił z ruchu psychoanalitycznego tworząc własną teorię osobowości ­( Freud jako osoba apodyktyczna, po przeciwstawieniu się Adlera , uznał go za desydenta)

czyli teorię dążenia do mocy

Według Adlera człowiek od wczesnych lat dzieciństwa jest bardzo zależny od innych i przeżywa - z powodu swoich braków - poczucie małej wartości, które kompensuje dążeniem do przewagi i mocy nad innymi. W miarę dorastania, uniezależniania się, przeżycie zależności od otoczenia zostaje zepchnięte w nieświadomość. Czasem, na skutek jakichś zawirowań, zdarza się , że w dalszym ciągu odczuwają zależność od innych i dążą do niezależności do tego stopnia, że uzależniają od siebie innych. Ciągle dążą do mocy.

(Ta świadomość własnych braków oraz potrzeba kompensacji wpływa na kształtowanie się jeszcze w dzieciństwie indywidualnego planu życiowego, który wyznacza ideały i kierunki działania jednostki, jak również kształtuje osobowość tej jednostki. Zadaniem wychowania jest udzielenie jednostce pomocy w harmonizowaniu jej rozwoju: w przezwyciężaniu zarówno poczucia małej wartości, jak dążenia do przewagi nad innymi, co zresztą z trudem się udaje. Szczególnie wartościowym terenem kompensacji poczucia małej wartości może być działalność społeczna, w której jednostka ma szansę wykazać swoją wartość.)

Przykładowo DEMOSTENES jeden z najwybitniejszych mówców świata antycznego, w dzieciństwie cierpiał na wadę wymowy. Ta wada spowodowała taką motywację do działania, że udało mu się nie tylko wyeliminować wadę , ale wzbił się na poziom , który dał mu tytuł znakomitego mówcy.

MECHANIZMY OBRONNE

Nawykowe radzenie sobie z konfliktami:

1). Wyparcie ( represja) polega na usunięciu ze świadomości jednostki tego co generuje w niej lęk

2). Projekcja polega na przypisywaniu innym ludziom swoich negatywnych cech np. sami będąc

podejrzliwymi, innych posądzamy o złe zamiary

3). Racjonalizacja polega na błędnym wyjaśnianiu przyczyn zachowania, prawdziwe motywy

zachowania są zamieniane na motywy które podnoszą nasz prestiż

4). Mechanizm kwaśnych winogron i słodkich cytryn polega na tym , że w przypadku braku wygranej próbujemy tę wygraną zdewaluować, a w przypadku porażki zaczynamy wyszukiwać pozytywów nowej sytuacji

5). Substytucja polega na zamianie dążeń, rozróżnia się dwie formy

- kompensacja - kiedy nie możemy zrealizować własnych ambitnych celów, nasze działanie skupia się na czymś mniej ambitnym.

- sublimacja -realizacja własnych popędów w formie akceptowanej społecznie. Freud np. twierdził, że tworzenie sztuki jest substytutem niespełnionych popędów.

PROCESY PAMIĘCI

H.EBBINGHAUS - 1885r dzieło „PAMIĘĆ”

Wykazał, że pamięć można badać eksperymentalnie.

Na proces pamięciowy składają się 3 stadia:

- zapamiętywanie

-przechowywanie

- odtwarzanie

Pamięć można określić jako własność retencyjną polegającą na zatrzymywaniu ubiegłego doświadczenia. Skonstruował krzywą, która ku zdziwieniu sceptyków, w przeważającej większości potwierdzała je założenia.

Opis:po 20 minutach zapominamy 20 % materiału

Po 1 godzinie zapominamy 59% materiału

Po 1 tygodniu zapominamy 70%

A po miesiącu pamiętamy tylko 20 %( w przypadku materiału sensownego zapamiętujemy 40%)

Czynnikami wpływającymi na szybkość zapominania są:

1. Stopień wyuczenia się

1. wyuczenie się - takie nauczenie materiału , że potrafimy go choć raz poprawnie zreprodukować

2. przeuczenie się - polega na dalszym powtarzaniu materiału mimo że potrafimy go raz poprawnie zreprodukować

3. niedouczenie - polega na zaprzestaniu powtarzania materiału mimo, że nie potrafimy go raz poprawnie zreprodukować

2. Objętość materiału - reguła jest taką, że im obszerniejszy materiał opanujemy , tym lepiej go zapamiętamy

3. Sensownośc materiału - im materiał bardziej sensowny tym lepiej go zapamiętujemy , materiał sensowny wymaga mniejszego wysiłku w przyswajaniu.

4. Żywość materiału_- jeśli materiał zostanie w jakiś sposób ożywiony- czy graficznie, czy emocjonalnie- jest łatwiejszy do zapamiętania

PRZYCZYNY ZAPOMINANIA

I Teoria zniekształcania śladów pamięciowych

Fizjologiczna teoria zapominania. Ma swoje różne odmiany. Fizjologowie zakładają, że uczenie wpływa na powstawanie zmian w komórkach szarych. Jeśli chcemy coś zapamiętać na stałe musimy to powtarzać. W przeciwnym razie metabolizm powoduje, że ślady pamięciowe dezintegrują sią i zaczynamy zapominać. ( amnezja wsteczna- zanik pamięci)

II Teoria systematycznego zniekształcania śladów pamięciowych

Teoria ta kładzie nacisk na systematyczną zmianę procesu pamięciowego. Występują samoistnezniekształcenia procesów pamięciowych. Zmiany idą w kilku kierunkach:

- wyrównywanie

0wyostrzanie

-upodobnianie

III Hamowanie proakywne i retroaktywne

IV Zapominanie motywowane, psychoanalityczna teoria zapominania

Cdn.

Na poprzednim wykładzie omówione zostały 3 główne kierunki psychologii:

to co jest napisane kursywą pochodzi z wikipedii i in.

Introspekcjonizm - zaglądanie do wnętrza, badanie świadomości

(Introspekcjonizm, psychologia introspekcyjna to technika zbierania danych, rozwijana przez XIX-wiecznych psychologów, m.in. Wundta, kładąca nacisk na bezpośrednie i subiektywne badanie świadomości - introspekcjęBadania nad percepcją prowadzone były z punktu widzenia nauk przyrodniczych. Wynikało to z tendencji myśli XIX-wiecznej do przekształcania dziedzin filozofii zajmujących się człowiekiem w nauki empiryczne. Psychologia miała być podstawową dyscypliną humanistyczną tego przekształcenia. W introspekcjonizmie psychika była rozumiana jako świadomość indywidualna - przedmiot jej badań stanowiła psychika dowolnej jednostki ludzkiej - utożsamiana ze świadomością.Metoda introspekcyjna (introspekcja) była metodą empiryczną, gdyż pozwalała zbadać bezpośrednio fenomeny psychiczne. Polegała na wewnętrznej obserwacji własnych stanów przeżyć psychicznych, ich bezpośredni ogląd możliwy był tylko przez jednostkę, która dany stan przeżywała. (Samoobserwacja). Wiedza w ten sposób uzyskana, uznana była za jedyną wiedzę pewną.Przedmiotem badań introspekcjonizmu jest psychika indywidualna. Według niej to, co psychiczne jest tym, co świadome i subiektywne. Stanom psychicznym przysługują specyficzne własności, inne, niż własności przypisywane rzeczom fizykalnym. Nie mają wymiaru przyczynowo - skutkowego, ani przestrzennego, jedynie wymiar czasowy.Psychologia introspekcyjna to nauka o człowieku i jego duchowości. Metodą pośrednią dla introspekcji jest ekstraspekcja, polegająca na wnioskowaniu przez analogię (skoro ktoś się jakoś zachowuje, możemy przypuszczać na podstawie własnego doświadczenia, jak się musi czuć). Ta metoda jest epistemologicznie gorsza, wiedza uzyskana w ten sposób nie jest pewna i wiarygodna.Introspekcja została odrzucona przez behawiorystów, którzy na jej miejsce zaproponowali badanie zachowania - obserwowalnego dla wszystkich i porównywalnego. Ostatecznie uznano, że introspekcja nie spełnia wymagań stawianych naukowym metodom badania w nauce empirycznej, za jaką uznano psychologię.)

Behawioryzm- J Watson -zachowanie + relacje

Podejście behawiorystyczne (teoria uczenia się)
Podczas gdy psychologowie fizjologiczni koncentrują się na dziedziczeniu zachowań i ich uwarunkowania przez biologiczne struktury, behawioryści badają uwarunkowanie środowiskowe, pomijając to wszystko co dzieje się wewnątrz organizmu. Starają się raczej odpowiedzieć na pytania:
w jakich warunkach pojawia się określone zachowanie?
Jak określone bodźce wpływają na zachowanie?
Jak konsekwencje zachowania wpływają na to zachowanie?
Zagadnienia te są istotne z punktu widzenia behawiorystów, zakładających, że człowiek kształtowany jest poprzez swe interakcje z otoczeniem. Uczenie się i doświadczenie determinują - zdaniem behawiorystów - to jakimi ludźmi się stajemy.
Do przedstawicieli tego nurtu zalicza się przede wszystkim I. Pawłowa i E. Thorndike'a, oraz J. Watsona i C. Hulla. Behawioryzm miał zasadniczy wpływ na rozwój psychologii w I poł. XX w. Wyrosła z niego psychologia bodźca - reakcji ma nadal swoich zwolenników. Najważniejszym jej przedstawicielem jest B.F. Skinner, który w studiach nad uwarunkowaniem sprawczym badał bodźce wywołujące określone reakcje, wpływ nagród i kar na te wywołane zachowania oraz zmiany w zachowaniu jakie przynosi manipulowanie systemem kar i nagród.

Terapie behawiorystyczne
Techniki terapeutyczne oparte na procesach warunkowania nazywane są modyfikacją zachowania lub terapią behawioralną.
Modyfikacja zachowania. Technika używana w celu zmiany lub usunięcia niepożądanego zachowania. Opera się ona na zasadzie płynącej z uwarunkowania sprawczego, że zachowanie mające pozytywne następstwa, czyli wzmocnienie pozytywne, będzie się najprawdopodobniej powtarzać, podczas gdy zachowanie, które nie jest wzmacniane będzie zanikać.
Terapia behawioralna. Terapia ta ma usunąć wadliwe zachowanie i zastąpić je pożądanym. Jeden z przykładów tego typu techniki to systematyczne zmniejszanie wrażliwości. Np. pacjent mający irracjonalne lęki jest na początku uczony odprężania się. Dalej stopniowo przedstawia mu się obiekt budzący lęk, robi się to jednak etapami, tak aby pacjent nauczył się tolerowania obecności przedmiotu obaw.
Ocena podejścia behawiorystycznego
Podejście to jest jednym z najsilniej oddziaływujących na psychologie. To podejście przyczyniło się do znacznego wzrostu rozumienia funkcjonowania psychologicznego oraz dostarczyło wielu technik zmieniających niepożądane zachowanie.
Krytykę podejścia behawiorystycznego sprowadza się do następujących punktów:
jest to punkt widzenia, w którym nie zwraca się uwagi na dziedzinę świadomości i subiektywnego doświadczania, jest to też perspektywa nie pozwalająca na badanie roli jaką w ludzkim zachowaniu pełnia czynniki biolog.
Jednostki są widziane jako istoty bierne, zdane na łaskę otoczenia. Ten nacisk na determinizm środowiskowy nie pozostawia miejsca na pojecie wolnej woli jednostki.
Teorie uwarunkowania klasycznego i sprawczego nie nadają się do opisu spontanicznych, nowych i twórczych zachowań.
Kwestionowane jest także nadmierne opieranie się na badaniach zwierząt.
Psychologowie kliniczni, stosujący terapie behaw. są krytykowani za to, że lecząc symptomy chorób psychicznych, pomijają ich głębsze przyczyny.

Redukcjonizm-

Niektórzy uczeni są przekonani, że wszystkie zjawiska psychiczne można opisać jako procesy fizjologiczne, dokładniej - jako procesy mózgowe. Takie fizjologiczne podejście nazywane jest redukcjonizmem.
Redukcjonizm w psychologii fizjologicznej oparty jest na założeniu, że możemy zrozumieć, czym są czynności psychiczne, badając takie elementarne zjawiska, jak procesy nerwowe, ruchy mięśni czy procesy chemiczne.
Problem redukcjonizmu wiąże się ściśle z innym ciągle aktualnym i kontrowersyjnym zagadnieniem jakim jest problem psychofizyczny. Dotyczy on relacji pomiędzy umysłem (lub świadomością) a cielesnymi procesami neurofizjologicznym, zagadnienia ich wzajemnego wpływu.
Niektóre rezultaty badań psychologii fizjologicznej
w 1861 r lekarz Paul Brocca ogłosił teorię o mózgowej lokalizacji funkcji psychicznych.
W l. dwudziestych XX w. Karl Lashley (???) wykazał za pomocą doświadczeń ze szczurami, że to czego one się nauczyły lub zapamiętały, ulega zaburzeniu po zniszczeniu pewnych obszarów ich kory mózgowej.
W l. pięćdziesiątych J. Olds i P. Milner, używając metody elektrostymulacji mózgu zidentyfikowali ośrodek przyjemności w mózgu szczura.
Hans Selye zapoczątkował badania nad fizjologicznymi zmianami związanymi ze stresem, jakim podlegają ludzie i zwierzęta. Badania te pozwoliły na stworzenie teorii ogólnego zespołu przystosowania. Jest to syndrom konstelacji hormonalnych, biochemicznych i innych organicznych zmian, które się pojawiają gdy jednostka podlega szkodliwym bodźcom zwanych stresami i wchodzą w interakcję z innymi czynnikami fizjologicznymi.
Przeprowadzono wiele badań w celu wyjaśnienia natury i źródeł schizofrenii. Pozwoliły one na zidentyfikowanie społ., kulturowych i rodzinnych czynników odpowiedzialnych za rozwój tej choroby. Zgromadzono m.in. dowody na to, ze schizofrenia lub pewne jej odmiany mają źródła genetyczne. Badania jednak nie wykluczają także innych źródeł tej choroby.

Ocena podejścia fizjologicznego
Podejście fiz jest próbą zrozumienia i wyjaśnienia biologicznych podstaw zachowania. Tylko w podejściu fiz usiłuje się ustalić związki pomiędzy zachowaniem a genetycznym wyposażeniem organizm

---