Październik 2008 r.

Pytania sprawdzające do tematu:

Budowa i działanie prasy ślimakowej do wytłaczania oleju z nasion oleistych.

1. Wymień sześć surowców roślinnych, z których wytłacza się olej.

Olej wytłacza się z:

nasion: rzepaku (ozimego lub jarego), rzepiku (ozimego), słonecznika oleistego,

lnu oleistego, lnianki, soi, gorczycy, dyni oleistej, rzodkwi oleistej, maku,

sezamu, krokosza (szafranu), kakaowca, migdałów, bawełny, konopi,

rycynusa (rącznika), buka, tytoniu, palmy olejowej;

orzechów: laskowych, włoskich, kokosowych,

orzeszków ziemnych (arachidowych), tunga;

pestek: winogron, pomidorów;

miąższu owoców: oliwki, palmy olejowej; kiełków kukurydzy.

2. Na czym polega obróbka wstępna nasion oleistych przed ich tłoczeniem w prasach

hydraulicznych (tłokowych)? (Tajemnica „chwytu” majstrów olejarskich)

Nasiona, przed tłoczeniem:

- rozdrabnia się (płatkuje),

- nawilża wodą, i

- podgrzewa.

Płatkowanie nasion zwiększa ich powierzchnię oraz kruszy ściany komórek (otwiera komórki). Przez popękane ściany olej może wypłynąć z komórki.

Zwiększenie powierzchni tkanek roślinnych oznacza, że więcej komórek jest na

powierzchni lub blisko niej.

Jednoczesne podgrzewanie i nawilżanie nasion (np. rzepaku do temperatury 60 ÷ 90 °C i do wilgotności 7 ÷ 10 %) powoduje spontaniczne wydzielanie oleju tak, że można go wycisnąć w dłoni - tajemnica „chwytu” majstra, wyczuwającego zbliżanie się do

właściwego stopnia podgrzania i nawilżenia (tzw. punktu wycieku oleju).

Wzrost temperatury zmniejsza lepkość oleju oraz powoduje denaturację białek.

Denaturacja białka zmienia napięcie powierzchniowe i wywołuje koalescencję kropel oleju (łączenie się małych kropli oleju zemulgowanego w cytoplazmie komórki w

większe krople).

Odpowiednie nawilżenie nasion przy podgrzewaniu decyduje o stopniu denaturacji białka oraz powoduje wypieranie oleju (przez wodę) i samoczynne jego wydzielanie.

3. Narysuj schemat prasy ślimakowej, wymień i opisz jej części.

Wyjaśnij, w jaki sposób jest wytłaczany olej.

Nasiona oleiste z kosza zasypowego są transportowane przez ślimak, w kanale ograniczonym obudową, w kierunku do dyszy.

Zadaniem dyszy, która jest wąskim fragmentem kanału transportowego, jest przytykanie tego kanału.

Przytykanie kanału przez dyszę powoduje, że nasiona transportowane przez ślimak ze stałą wydajnością, zaczynają się gromadzić (tłoczyć się) w obszarze między końcem ślimaka a wlotem dyszy.

Ciśnienie w tym miejscu osiąga duże wartości, mogące dochodzić nawet do 150 ÷ 300 MPa (1500 ÷ 3000 at).

Pod wpływem tak wysokiego ciśnienia nasiona są miażdżone, komórki otwierają się (pęka ściana komórkowa), i wyciskany jest olej.

Największe ciśnienie panuje na końcowym odcinku ślimaka.

Tworzą się dwa profile spadku ciśnienia:

1) od końca ślimaka do otworów cedzidła - powoduje on wypływ oleju przez

otwory cedzidła,

2) od końca ślimaka do wylotu dyszy - powoduje on wypychanie wytłoków z prasy.

Energia mechaniczna zużywana do tłoczenia jest dostarczana przez silnik elektryczny.

Prędkość obrotowa wału silnika jest redukowana przez przekładnię do prędkości obrotowej wału ślimaka: ok. 1 obr/sek.

Ślimak

Dysza

Cedzidło

Obudowa

Kosz zasy-powy

Prze-

kład-

nia

Silnik

elektr.

---