Test pisemny jednokrotnego wyboru ( 20 pytań), test na ostatnim wykładzie - zerówka

Obowiązuje materiał na zajęciach

Literatura:

- teoria państwa i prawa Lang, Wróblewski, Zawadzki

- zasady techniki prawodawczej komentarz Wronkowska, Zieliński

- teoria racjonalnego tworzenia prawa Wróblewski

- skrypt Wróblewskiego

- Ewa Kustra polityczne problemy tworzenia prawa

Dyżur: poniedziałek 10.15-11.15, katedra teorii i filozofii prawa, uniwersytecka 3

Zasady techniki prawodawczej

Zasada państwa prawnego jest zasadą konstytucyjną naszego państwa. Prawodawca ma obowiązek tworzyć prawo dobre. Prawo dobre to takie prawo które jest precyzyjne i komunikatywne, a oprócz tego powinno to być prawo które pozwala na osiągnięcie stanów rzeczy zamierzonych przez prawodawcę i pożądanych społecznie. Takie prawo jest gwarantem wartości takich jak stałość, bezpieczeństwo prawa, pewność. Jeśli prawo nie jest dobre, nie precyzyjne, pełne luk to takie prawo powoduje szkody społeczne a oprócz tego takie prawo pozbawia prawodawcę wpływu na to co się dzieje w państwie. Jeśli prawo jest złe to o jego treści nie decyduje prawodawca tylko organy stosujące prawo. Wynika to z tego, że czym innym jest przepis a czym innym jest norma prawna. Prawodawca powinien dbać oto aby prawo było dobre. Dobre prawo powinno być również elastyczne tzn., że powinno być adekwatne do zmieniającej się rzeczywistości. Realizacji wymogów prawa służą zasady techniki prawodawczej.

Technika prawodawcza - inaczej dyrektywy legislacyjne, jest to termin wieloznaczny, to umiejętność sporządzania poprawnych aktów normatywnych oraz poprawnego kształtowania systemu takich aktów lub jest to zespół reguł bądź dyrektyw wskazujących jak poprawnie konstruować akty normatywne, jak poprawnie włączać te akty do systemu prawa i jak je z tego systemu eliminować. Technika prawodawcza nie jest dla każdego systemu prawa taka sama. Każdy system prawa ma swoją własną technikę, wynika to z tego, że w różnych systemach prawa przyjmuje się inną kulturę prawną i sposób pojmowania prawa.

Zjawisko korespondencji dyrektyw techniki prawodawczej i dyrektyw interpretacyjnych - korespondencji czyli odpowiedniości, między tworzonymi aktami a interpretowanymi zachodzi korespondencja. Prawodawca powinien dla tych samych pojęć stosować te same znaczenia i na odwrót tzn. dla różnych pojęć stosować powinien różne znaczenia. Zjawisko korespondencji jest bardzo przydatne.

Funkcje techniki prawodawczej:

- stanowią narzędzie dla redaktora tekstu prawnego pozwalające mu rozwiązywać różne problemy legislacyjne

- mogą stanowić kryterium oceny poprawności systemu prawa z formalnego punktu widzenia (możemy ocenić czy dany akt normatywny z punktu technicznego jest poprawny lub nie)

- dyrektywy współkształtują reguły wykładni prawa oraz reguły walidacyjne (dotyczą kwestii związanych z obowiązywaniem)

Na świecie pojawiła się tendencja żeby dyrektywy techniki prawodawczej ujmować w zbiory. Mają one najczęściej charakter zbiorów urzędowych, rzadko się zdarza żeby miały charakter aktów prawa powszechnie obowiązującego częściej są to zbiory prawa wewnętrznie wiążącego. W Polsce jest 5 takich zbiorów, obecnie obowiązujący zbiór zasad techniki prawodawczej stanowi załącznik do rozporządzenia prezesa rady ministrów z dnia 20 VI 2002 roku, w sprawie zasad techniki prawodawczej. Zasady te dotyczą przygotowywania projektów ustaw, jest w tym nie konsekwencja gdyż ustawa jest aktem hierarchicznie wyższym niż rozporządzenie.

Rodzaje dyrektyw

Pierwsza dyrektywa głosi, że ustawa powinna wyczerpująco regulować daną dziedzinę spraw, nie pozostawiając poza zakresem swego unormowania istotnych fragmentów tej dziedziny (chodzi oto, że przygotowując projekt ustawy prawodawca najpierw powinien wybrać dziedzinę spraw które powinny być uregulowane przez tą ustawę, to powinna być dziedzina spraw o wyraźnych granicach, prawodawca przy wyborze spraw powinien kierować się tradycją wynikającą z dotychczasowych unormowań oraz wskazaniami nauki gdyż nauka opisuje dane dziedziny, jeśli to ma być kilka ustaw to każda z nich powinna regulować jakiś istotny i w pewien sposób zamknięty aspekt wybranej dziedziny, ustawa powinna regulować zakres przydzielonych jej spraw w sposób wyczerpujący, gdyż jeśli będzie inaczej mogło by to doprowadzić do luk lub do powtarzania się jednego zagadnienia w kilku ustawach a to powoduje trudności interpretacyjne, gdyż powtórzenie nie bywa powtórzeniem dosłownym i są różnice w brzmieniu przepisów prawnych, pojawia się też problem natury walidacyjnej (obowiązywania))

Druga dyrektywa mówi, że ustawa powinna być tak skonstruowana aby od przyjętych w niej zasad regulacji nie trzeba było wprowadzać licznych wyjątków (to oznacza, że najpierw należy przygotowując projekt ustawy przygotować wzór lub projekt zasad albo przewodnik idei, zasady te powinny decydować o sposobie kształtowania wszystkich instytucji i norm zawartych w ustawie, przy odpowiednio dobranym zespole zasad można uniknąć zbyt dużej ilości wyjątków i pozwala to wyjątki te w sposób wyraźny i prosty sformułować).

Trzecia dyrektywa mówi, że każdy akt normatywny ma określony zakres przedmiotowy i podmiotowy (zakres przedmiotowy to zakres spraw które akt normatywny reguluje, a zakres podmiotowy to krąg podmiotów do których akt normatywny się odnosi, w ustawie nie zamieszcza się przepisów które regulowały by sprawy wykraczające poza wyznaczony przez nią zakres przedmiotowy i podmiotowy, ustawa nie może zmieniać lub uchylać przepisów regulujących sprawy, które nie nalezą do jej zakresu przedmiotowego i podmiotowego albo które się z nim nie wiążą>> chodzi oto, że jeśli prawodawca określi zakres podmiotowy i przedmiotowy to powinien być on konsekwentny i nie powinien już wprowadzać jakich kol wiek norm wykraczających poza określony zakres aby nie wprowadzać w błąd użytkowników prawa, którzy szukają jakiś przepisów itd., odstępstwa od tej reguły to: 1 wtedy gdy zmiana lub uchylenie przepisów innej ustawy jest nie zbędne do funkcjonowania ustawy przygotowywanej, 2 wtedy gdy dziedziny spraw unormowane przygotowywaną ustawa i tą której przepisy zmienia się lub uchyla są ze sobą powiązane)

Czwarta dyrektywa mówi, że przepisy ustawy redaguje się zwięźle i syntetycznie, unikając nadmiernej szczegółowości a zarazem w sposób w jaki opisuje się typowe sytuacje występujące w dziedzinie spraw regulowanych tą ustawą (zwięźle to znaczy, że powinno dążyć się do tego aby w jednym przepisie wyrazić elementy możliwie wielu norm prawnych, syntetycznie unikając szczegółowości to znaczy, że redakcja ma się dokonywać bez nadmiernej kazuistyki [to metoda formułowania przepisów oparta bardziej na przewidywaniu szczegółowych wypadków niż na wytyczaniu ogólnych zasad], sposób w jaki opisuje się typowe sytuacje to znaczy, że te typowe sytuacje mają być wyrażane języku potocznym).

Piąta dyrektywa mówi, że przepisy ustawy formułuje się tak aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawartych w nim norm wyrażały intencje prawodawcy, zdania w ustawie redaguje się zgodnie z przyjętymi regułami składni języka polskiego unikając zdań wielokrotnie złożonych (jest reguła która decyduje co powinno znaleźć się na końcu i początku zdania, na początku powinien być temat, inaczej zwany datum, a dopiero później remat czyli novum [temat - datum to ten fragment treści zdania który dotyczy czegoś o czym była już mowa w tekście albo czegoś co jest logicznie pierwotne, remat - novum to fragment który zawiera nowość treściową]).

Szósta dyrektywa mówi, że w ustawie należy posługiwać się poprawnymi wyrażeniami językowymi w ich podstawowym i powszechnie przyjętym znaczeniu, należy unikać posługiwania się po 1 określeniami specjalistycznymi (profesjonalizmami) jeżeli mają odpowiedniki w języku powszechnym, po 2 należy unikać posługiwania się wyrazami obcojęzycznymi chyba, że nie mają odpowiednika w języku polskim i po 3 należy unikać neologizmów chyba, że w dotychczasowym języku polskim brak jest odpowiedniego określenia.

Siódma dyrektywa mówi, że należy posługiwać się określeniami użytymi w ustawie podstawowej w szczególności w takich ustawach jak kodeks.

Ósma dyrektywa mówi, że dla oznaczania jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami.

Dziewiąta dyrektywa mówi, że w ustawie nie zamieszcza się wypowiedzi które nie służą wyrażaniu norm prawnych a w szczególności nie zamieszcza się apeli, postulatów, zaleceń, upomnień oraz uzasadnień formułowanych normą (zadaniem tekstu prawnego jest to aby zawierał on normy postępowania lub dokonywania czynności konwencjonalnej [to czynność psychofizyczna która ze względu na istnienie i spełnienie pewnych reguł wywołuje szczególne skutki inne niż wynikało by to z psychofizycznego przebiegu tej czynności lub jej faktycznych skutków {przykład z szampanem}] << założenie o normatywności tekstu prawnego).

Dziesiąta dyrektywa mówi, że ustawa zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy o wejściu ustawy w życie a jeżeli reguluje dziedzinę spraw uprzednio unormowaną przez inną ustawę to także zawiera przepisy przejściowe lub dostosowujące oraz przepisy uchylające, może też zawierać przepisy wprowadzające zmiany w innych ustawach czyli przepisy zmieniające oraz ewentualnie przepisy o wygaśnięciu jej mocy obowiązującej, kolejność elementów: 1 tytuł, 2 przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe, 3 przepisy zmieniające, 4 przepisy przejściowe i dostosowujące, 5 przepisy końcowe (przepisy uchylające, przepisy o wejściu ustawy w życie oraz przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy).

Elementy ustawy:

- tytuł składa się zamieszczonych w oddzielnych wierszach następujących elementów: określenia rodzaju aktu, daty ustawy i ogólnego określenia przedmiotu ustawy

- przepisy merytoryczne ogólne (to przepisy zawierające następujące elementy: określenie zakresu spraw regulowanych ustawą i podmiotów których ona dotyczy, określenie spraw i podmiotów wyłączonych spod regulacji, objaśnienia użytych w ustawie skrótów i określeń i inne postanowienia wspólne dla wszystkich lub większości przepisów merytorycznych zawartych w ustawie) oraz szczegółowe (zawierają przepisy prawa materialnego, czyli przepisy które wskazują możliwie bezpośrednio i wyraźnie kto i w jakich okolicznościach jak powinien się zachować, przepisy ustrojowe to inaczej przepisy o organach, przepisy proceduralne, czyli przepisy o postępowaniu przed organami, przepisy karne, czyli przepisy o odpowiedzialności karnej, przepisy mogą być pogrupowane w grupy i nazwane)

- przepisy zmieniające (przepisy nowelizujące)

- przepisy przejściowe (zwane są inaczej przepisami intertemporalnymi, regulują wpływ nowej ustawy na stosunki powstałe pod działaniem ustawy lub ustaw dotychczasowych, np. przepisy regulujące sposób postępowań będących w toku).

- przepisy dostosowujące (regulują sposób powołania po raz pierwszy organu lub instytucji tworzonych nową ustawą albo mogą regulować sposób przekształcenia organów lub instytucji utworzonych na podstawie starego prawa w organy lub instytucje tworzonych przez nowe prawo albo mogą regulować sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nowa ustawą)

Jedenasta dyrektywa mówi, że ustawa powinna wchodzić w życie w całości w jednym terminie, ale nie zawsze to jest możliwe, czasem można od tej zasady odstąpić.

12 dyrektywa, mówi, że część przepisów można umieścić w oddzielnej ustawie wprowadzającej, czyni się tak w przypadku ustaw szczególnie obszernych albo zasadniczo zmieniających dotychczasowe ustawy, w odrębnej ustawie można umieścić przepisy o wejściu w życie, przepisy zmieniające, przepisy uchylające, przepisy przejściowe i dostosowujące.

Podział ustawy na jednostki redakcyjne:

- artykuł - powinien być w miarę możliwości jednozdaniowy i powinien wyrażać samodzielną myśl, ciągłość numeracji art. zachowuje się w obrębie całej ustawy, art. dzieli się na ustępy a w kodeksach na paragrafy, w obrębie art. albo ustępu można zamieścić wyliczenie i takie wyliczenie składa się z 3 elementów: z wprowadzenia do wyliczenia punktów, można także dokonać wyliczenia w obrębie punktów i tego wyliczenia dokonuje się za pomocą liter, można także dokonać wyliczenia liter za pomocą tiret, art. oznaczamy skrótem art. z kropka i cyfrą arabską, w ustawie wprowadzającej to może być cyfra rzymska, ustęp oznacza się cyfrą arabską z kropką przy powoływaniu stosuje się skrót ust z kropką i odpowiednią cyfrą po tym skrócie, ciągłość numeracji ustępu zachowuje się obrębie danego art., paragraf oznacza się -> §, punkt oznacza się cyfrą arabska z nawiasem z prawej strony (przy powoływaniu w tekście oznacza się pkt bez kropki), ciągłość numeracji punktu zachowuje się w obrębie danego wyliczenia, literę oznacza się małą literą alfabetu łacińskiego z nawiasem z prawej strony przy czym nie stosuje się polskich znaków diakrytycznych i ciągłość zachowuje się obrębie danego wyliczenia, tiret to inaczej myślnik przy powoływaniu pisze się dosłownie np. tiret pierwsze, każdą jednostkę redakcyjną zapisuje się od nowego wiersza przy czym art. i ustępy zaczyna się od akapitu, art. w ustawie można pogrupować, można je pogrupować w rozdziały, rozdziały w działy a działy w tytuły, w kodeksach jest grupowanie w księgi i w części, wyjątkowo w kodeksach można rozdziały podzielić na oddziały

Przepisy upoważniające do wydania rozporządzenia - rozporządzenie wydaje się w celu wykonania ustawy i na podstawie upoważnienia ustawy i musi się składać z 3 elementów, takie przepisy powinny się składać z następujących elementów:

1. Ze wskazaniem organu właściwego do wydania rozporządzenia przy czym organ ten określa się pełną nazwą zgodną z aktem o utworzeniu tego organu

2. Wskazanie rodzaju aktu

3. Wskazanie zakresu spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu z tym, że to określenie zakresu spraw powinno być szczegółowe

4. Wskazanie wytycznych dotyczących treści rozporządzenia, wytyczne to wskazówki wyznaczające treść rozporządzenia lub sposób ukształtowania tej treści (np. wskazanie rozstrzygnięć których nie wolno umieścić w rozporządzeniu albo może to być wskazanie granic w jakich muszą się zmieścić rozstrzygnięcia rozporządzenia albo wskazanie wymagań jakim musza odpowiadać rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu albo wskazanie celów jakie mają zostać osiągnięte przez rozporządzenie lub może to być wskazanie okoliczności które należy uwzględnić przy tworzeniu rozporządzenia,) takie wytyczne powinny być tym bardziej szczegółowe im bardziej przekazywane sprawy dotyczą sytuacji prawnej obywateli, taki przepisy powinien być sformułowany w jednym art. chociaż uwzględnia się podział art. na niższe jednostki redakcyjne, zaleca się żeby to był jeden art. aby potem łatwiej było taki przepis powołać jako postawę prawną dla danego rozporządzenia

5. Takiemu upoważnieniu można nadać charakter obligatoryjny lub fakultatywny

6. Nie przekazuje się do uregulowania w rozporządzeniu spraw nie wyjaśnionych albo nasuwających trudności przy opracowywaniu ustawy, chodzi oto żeby ustawodawca nie przerzucał odpowiedzialności na organ wydający rozporządzenie rozwiązania nie wyjaśnionej kwestii

Przepisy upoważniające do wydawania uchwał i zarządzeń - nie musza być już tak aż szczegółowe jak te do rozporządzenia, konstytucja nie wymaga żeby były one szczegółowe, nie muszą być wytyczne dotyczące treści aktu a zakres spraw do uregulowania może być wskazany ogólnie.

Wskazanie adresatów norm - jeśli norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej to adresata tej normy wskazuje się wyrazem KTO jeśli zaś norma ma być skierowana do węższej grupy adresatów to używa się odpowiedniego określenia rodzajowego np. student, żołnierz, nauczyciel, nie używa się słowa KAŻDY.

Okoliczności w których norma znajdzie zastosowanie - jeśli ma mieć zastosowanie w każdych okolicznościach to nie określa się okoliczności jej zastosowania, wskazuje się tylko adresata, jeśli natomiast norma ma mieć zastosowanie w pewnych okolicznościach to okoliczności te powinny być jednoznacznie i wyczerpująco.

Kiedy powstaje potrzeba umieszczenia w tekście prawnym definicji - definicję formułuje się wtedy kiedy to określenie użyte w tekście prawnym jest wieloznaczne, nie ostre (wtedy kiedy pożądane jest ograniczenie jego nie ostrości), nie jest powszechnie zrozumiałe, istnieje potrzeba ustalenia dla określenia nowego znaczenia. Nazwa jest ostra wtedy kiedy o każdym dowolnym napotkanym przedmiocie możemy orzec czy jest on czy tez nie jest desygnatem (to ten przedmiot który oznaczamy daną nazwą) tej nazwy. Definicje legalne formułuje się wprost, np. określenie A oznacza przedmioty B lub określenie A znaczy tyle samo co wyrażenie B. Taka definicja powinna być poprawna, nie powinna być obciążona błędami. Taką definicje umieszcza się albo w przepisach ogólnych albo w bezpośrednim sąsiedztwie zespołu przepisów w których dane określenie jest używane w ustalonym znaczeniu, jeśli ustawa zawiera wiele definicji to można je umieścić w odrębnym fragmencie przepisów ogólnych, oznaczając ten fragment nazwą „objaśnienia określeń ustawowych”. Jeżeli prawodawca sporządził taką definicję to obrębie tego aktu w którym ją umieszczono nie wolno posługiwać się zdefiniowanym określeniem w innym znaczeniu, jest możliwy wyjątek od tej zasady można odstąpić od tej zasady jeśli jest to konieczne i pod warunkiem, że takie odstąpienie od ustalonego znaczenie wyraźnie w tekście prawnym się zasygnalizuje podając dokładnie to inne przyjęte tymczasowo znaczenie. W akcie niższym rangą niż ustawa nie formułuje się bez upoważnienia ustawowego definicji określeń ustawowych. Jeżeli w ustawie używa się określenia złożonego które wielokrotnie się powtarza to można wprowadzić jego skrót, taki skrót wprowadza się w przepisach ogólnych aktu normatywnego albo w przepisach ogólnych danej jednostki systematyzacyjnej ale trzeba pamiętać, że tego skrótu nie wprowadza się w przepisie formułującym definicję.

Zapewnić tekstowi prawnemu elastyczność - jeśli zachodzi taka potrzeba to można posłużyć się określeniami nie ostrymi, klauzulami generalnymi albo można wyznaczyć nie przekraczalne dolne lub górne granice swobody rozstrzygnięcia. Takie określenie nie ostre można też czasami nazwać klauzami generalnymi funkcjonalnymi ale trzeba je odróżnić od klasycznych klauzul generalnych (możemy mieć klauzule pierwszego typu lub drugiego typu, klauzule 1 typu to wyrażenia upoważniające organ do podejmowania decyzji w niektórych sprawach wg indywidualnej oceny w danym przypadku np. wyrażenie „dobro dziecko”, klauzule 2 typu to odesłania do pozaprawnych zasad postępowania mających uzasadnienie aksjologiczne w jakiś ocenach np. ocenach moralnych, obyczajowych czy religijnych, mogą odsyłać wprost do jakiś norm np. odesłanie do zasad współżycia społecznego albo mogą odsyłać do wartości będących podstawa jakiś norm np. odesłanie do wartości chrześcijańskich, czasami za klauzule generalne 2 typu uważa się także odesłania do pozaprawnych zasad postępowania których stosowanie jest społecznie pożyteczne np. odesłanie do zasad księgowania). Górne i dolne granice wyznacza się przede wszystkim w prawie karnym.

Środki które mają tekstowi zapewnić skrótowość i spójność - jeśli zachodzi potrzeba skrótowości tekstu albo zapewnienia spójności regulowanych instytucji prawnych to można w akcie normatywnym posłużyć się odesłaniami. Zasady techniki prawodawczej mówią, że powinno się dosyłać do przepisów już obowiązujących ale stosując tą zasadę trzeba pamiętać o odróżnieniu przepisów odsyłających od blankietowych (to takie przepisy które mówią w sposób ogólny jak czy tez na podstawie czego mają być ustalone czyjeś uprawnienia czy obowiązki i te przepisy odsyłają najczęściej do przepisów jeszcze nie obowiązujących).

Odesłania możemy podzielić na odesłania wew. i zew., wew. to odesłania do innego przepisu tego samego aktu a odesłanie zew. to odesłanie do przepisów innych aktów normatywnych.

Inny podział: dynamiczne - gdy określony przepis odsyła do jakiegoś innego przepisu w jego każdorazowej wersji tzn. nie zależnie od zmian jakie mogą nastąpić w tym przepisie do jakiego się odsyła, statyczne - kiedy przepis odsyła do innego przepisu w jego konkretnej wersji, wersji obowiązującej w chwili odesłania. Technika prawodawcza poleca stosowanie odesłań dynamicznych, odesłania statyczne powinny być wyjątkowo stosowane gdyż odsyłanie statyczne rodzi pewne niebezpieczeństwo.

Zakaz odesłań kaskadowych - nie odsyła się do przepisów które już zawierają odesłania, takie odesłania utrudniają zrozumienie tekstu prawnego.

Zmiany i nowelizacje ustawy - zmiana ustawy polega na uchyleniu niektórych jej przepisów, zastąpieniu niektórych przepisów przepisami o innej treści lub brzmieniu albo dodaniu nowych przepisów. Są 2 sposoby nowelizacji ustawy:

1. Nowelizacja wąska >> kiedy przepisy ustawy zmienia się przepisem zmieniającym zamieszczonym w innej ustawie zasadniczo poświęconej czemuś innemu

2. Nowelizacja szeroka >> mamy do czynienia gdy przepisy ustawy zmienia się odrębną ustawa zmieniającą czyli taką ustawa która jest poświęcona tylko tej zmianie

Nie zawsze zmiany w prawie wiążą się z nowelizacją np. jeżeli zmiany w ustawie miały by być liczne albo miały by naruszać konstrukcje lub spójność ustawy albo kiedy ustawa była wielokrotnie nowelizowana to opracowuje się właśnie projekt nowej ustawy.

Nie wolno dokonywać nowelizacji dorozumianej - to znaczy, że zmiana ustawy nie może polegać na tym, że dany przepis zastępuje się nowym nie wskazując jednocześnie dokonywania tej zmiany, każda zmiana musi być wyraźnie zasygnalizowana.

Przy dokonywaniu nowelizacji zachowuje się dotychczasową numeracje artykułów, jeżeli więc do ustawy dodaje się nowy art. to wówczas do numeru art. poprzedzającego dodaje się małą literę alfabety łacińskiego z wyłączeniem znaków diakrytycznych.

Dyrektywa walidacyjna - dotyczy aktów wykonawczych i ich obowiązywania, wskazuje sytuacje w których akt wykonawczy traci moc. Jakie to sytuacje:

• Jeżeli uchyla się ustawę na podstawie której wydano akt wykonawczy

• Jeżeli uchyla się przepis upoważniający do wydania tego aktu wykonawczego

• Jeżeli zmienia się przepis upoważniający do wydania aktu wykonawczego z wyjątkiem sytuacji kiedy zmiana dotyczy wyłącznie organu upoważnionego do wydania aktu wykonawczego

Co do zasady na podstawie jednego upoważnienia ustawowego wydaje się jedno rozporządzenie i to rozporządzenie powinno być wyczerpujące. Ta zasada zapobiega niespójnościom. Tekst rozporządzenia rozpoczyna się od przytoczenia przepisu ustawy zawierającego upoważnienie ustawowe jako podstawy prawnej wydania rozporządzenia.

Podstawową jednostka redakcyjną rozporządzenia jest paragraf, ciągłość numeracji paragrafów powinna być zachowana w obrębie całego rozporządzenia.

Rozporządzenie powinno wchodzić w życie w dniu wejścia w życie ustawy na podstawie której jest ono wydawane, chodzi o zapobieżenie sprzecznościom realizacyjnym czyli sytuacjom kiedy ustawy nie można stosować bo brakuje przepisów wykonawczych.

Na czym polega tworzenie prawa i jaką rolę w procesie tworzenia prawa odgrywają organy państwa

2 koncepcje:

• Koncepcje woluntaryzmu prawodawczego państwa >> tworzenie prawa polega na wyrażeniu przez prawodawcę woli innymi słowy tworzenie prawa to akt woli prawodawcy, można powiedzieć, że obowiązujące prawo jest rezultatem kompetencji do tworzenia nowej normy, woli organów państwowych i wartości które prawo ochrania a nawet pewnej stojącej u podstaw prawa ideologii, zasada ta opiera się na omnipotencji państwa w zakresie tworzenia prawa, tą koncepcje można podzielić na koncepcje skrajne (stoją na stanowisku, że tworzenie prawa to nie tylko samoistny akt woli prawodawcy ale do tego akt woli niczym nieskrepowany to znaczy, że prawodawca może dowolnie kształtować treść prawa i nie jest w tej kwestii niczym związany) i umiarkowane (tworzenie prawa jest aktem woli prawodawcy ale prawodawca jest przy wyrażaniu swojej woli wielostronnie uwarunkowany a więc ograniczony, to ograniczenie bywa upatrywane w wielu czynnikach np. czynniki abstrakcyjne >> czynnik dóbr narodów lub konkretne >> Monteskiusz uważał, że klimat ogranicza prawodawcę).

• Koncepcja ograniczania organów państwowych w tworzeniu prawa >> wyraża się przekonanie, że tworzenie prawa to tylko odkrywanie lub uznawanie przez prawodawcę jakiś reguł istniejących już niezależnie od jego woli.

Koncepcje woluntaryzmu biorą się z pozytywizmu prawniczego, który polega na badaniu obowiązującego prawa wobec tego nie jest sprawą prawników proces tworzenia prawa, przedstawiciele: John Austin, charakteryzował prawo poprzez 4 jego właściwości: rozkaz, sankcja, obowiązek wykonania i suwerenność władzy. Austin uważał, że prawo to rodzaj rozkazu który jest kierowany przez suwerena w stosunku do poddanych a Ci poddani mają mieć wobec suwerena obowiązek posłuchu i ten rozkaz jest zabezpieczony przymusem. Suweren to taki podmiot wobec którego inni mają nawyk posłuchu a który sam nikomu nie podlega i właśnie z tej cechy suwerenności można wyprowadzić cechę omnipotencji czyli suweren może wszystko.

Prekursorem pozytywizmu prawniczego był Bentham, jego koncepcje można zaliczyć bardziej do koncepcji umiarkowanych, był autorem utylitarystycznej tezy o potrzebie tworzenia warunków szczęścia dla jak największej liczby ludzi i temu celowi Bentham podporządkował rolę obowiązującego prawa. Wg niego prawodawstwo to sztuka kierowania istotami ludzkimi, ta sztuka jest sztuką gdyż prawodawca powinien w max stopniu wykorzystywać pewne wykształcone już w społeczeństwie motywy zachowań. Takie motywy zachowań nazywał etyką prywatną. Jego zdaniem prawodawca może uzupełnić tą etykę prywatną poprzez legislację pośrednią. Ale jego zdaniem możliwości tej legislacji pośredniej są ograniczone. Oprócz legislacji pośredniej wyróżnił także legislację bezpośrednią, to udział przymusu państwowego w zwalczaniu zachować nie zgodnych z prawdą przy czym jego zdaniem taka legislacja bezpośrednia powinna być działaniem doraźnym , wyjątkowym ponieważ taka legislacja nie oddziaływuje trwale na ludzkie postawy. Ma ograniczoną skuteczność.

Hart był pozytywistą prawniczym, była również woluntarystą. Uważał, że są pewne właściwości które prawodawca powinien brać pod uwagę procesie tworzenia prawa, nazywał te okoliczności minimum prawa natury w prawie pozytywnym (prawo dane przez prawodawcę). Wg niego prawodawca powinien brać pod uwagę to, że ludzi są wrażliwi ponadto to, że ludzi cechuje ograniczony altruizm (ludzie nie są ani aniołami ani diabłami), ludzie są względnie równi, ludzie mają ograniczoną zdolność rozumienia i ograniczoną ilość siły woli w realizowaniu dalekosiężnych celów oraz to ograniczoność zasobów jakie ludzie mają do dyspozycji.

Koncepcje ograniczania organów państwa w tworzeniu prawa:

- zadaniem prawodawcy jest techniczna czynność formułowania reguł których treść kształtuje się poza procesem prawotwórczym, prawodawca ma poszukiwać reguł, ustalać je, przekładać je na język przepisów prawnych i ma zapewniać aby porządek prawny państwa był zgodny z tymi regułami,

- koncepcje skrajne (doktryny prawa natury, zakładają one, że istnieją reguły prawa naturalnego a prawo naturalne nie jest rezultatem działalności człowieka, niektórzy upatrują źródeł prawa natury w naturze społeczeństwa, naturze człowieka oraz wole istoty wyższej czyli Boga i takie reguły prawa naturalnego mają charakter absolutny tzn, że obowiązują wszystkich, te reguły mogą pełnić dwojaką rolę, po 1 to prawo naturalne może być traktowane jako podstawa obowiązywania prawa pozytywnego albo po 2 to prawo naturalne może być traktowane jako kryterium oceny prawa pozytywnego, koncepcje prawa naturalnego stawiają pewne wymogi przed prawodawcą np. koncepcja Fullera czyli wew. moralność praw i wyliczył 8 warunków tej moralności które przesadzają czy tworzone prawo jest w rzeczywistości prawem, jest to formalna koncepcja prawa natury, warunki: prawo powinno być ogólne czyli powinno wytyczać ogólne reguły postępowania, jawność prawa, prawo powinno być nie sprzeczne, prawo nie powinno działać wstecz, prawo powinno być możliwe do spełnienia, prawo powinno być względnie stałe i, że organy państwa powinny działać zgodnie z prawem oraz powinno być jasne) i umiarkowane (można zaliczyć szkołę historyczną >> szkoła ta przyjmuje założenie, że prawodawca odkrywa prawo ale to założenie jest oparte na innych przesłankach niż w szkołach prawa natury, wg tej szkoły prawo tworzy się niezależnie od prawodawcy w samym społeczeństwie w toku jego rozwoju, prawo kształtuje się trochę tak jak język w sposób spontaniczny, samorzutny w codziennej działalności człowieka w sposób nie uświadamiany sobie przez ludzi, np. Savigny uważał, że prawodawca nie tworzy prawa tylko je odkrywa i ustala fakt obowiązywania jakiś zwyczajów i formułuje te zwyczaje w postaci przepisów prawa tzn. że prawodawcy potrzeba jest tylko technika prawna wiedza która pozwoli mu jak najwierniej odzwierciedlić te zwyczaje w przepisach prawnych, uważał on, że jest to legislacja techniczna i odróżnia ją od legislacji w sensie politycznym, która jest świadomym oddziaływaniem prawodawcy na życie społeczne, Savigny uważał, że prawo powinno się tworzyć organicznie, idea szkoły historycznej była potem kontynuowana, i koncepcje szkoły socjologicznego prawa >> np. koncepcja Ehrlicha żywego prawa, to prawo tworzone się spontanicznie, uważał, że porządek prawny składał się z 2 rodzajów norm: z żywego prawa oraz także z norm które są efektem dziania państwowego a których tworzenie wynika zrealizowanych przez państwo potrzeb organizacyjnych np. w zakresie kontroli, administrowania itd., jego zdaniem legislator powinien wkraczać w życie społeczne wtedy kiedy jest to społeczne i kiedy jest to związane z zadaniami natury organizacyjnej, legislator powinien powstrzymać się od działania wszędzie tam gdzie istnieje możliwość pozostawienia życia społecznego samemu sobie).

Koncepcje pośrednie inaczej koncepcje racjonalnego działania prawodawczego:

- formułują one pewne warunki które musi brać pod uwagę prawodawca jeżeli ma być prawodawca racjonalnym np. Leon Zarzycki.

Definicje

Powstawanie prawa- może być rozumiane dwojako:

• Może być kształtowaniem się prawa; mamy na myśli proces spontanicznego pozainstytucjonalnego powstawania prawa

• Tworzenie prawa; a więc proces powstawania prawa w pewnych zorganizowanych z instytucjonalizowanych formach

Tworzenie prawa możemy określić jako zespół następujących po sobie doniosłych prawnie czynności konwencjonalnych podejmowanych przez kompetentne podmioty, przez które to czynności podmioty te nadają moc obowiązującą normie lub zespołowi norm i łącznie z pewnymi konwencjonalnymi czynnościami przygotowawczymi począwszy od oficjalnego przedłożenia projektu aktu normatywnego odpowiedniemu organowi w ten czy inny sposób.

Proces tworzenia prawa możemy rozumieć jako tę sferę działalności państwa, której celem jest ustanowienie norma prawnych z zadaniem oddziaływania na życie społeczne, a która to działalność polega na podejmowaniu kolejno po sobie następujących decyzji, z których każda jest uwarunkowana decyzjami poprzednimi i z których każda ukierunkowuje kolejne decyzję podejmowane w następnych stadiach prac prawodawczych (jest to łańcuch podejmowania decyzji, każda z nich jest zależna od poprzedniej i każda wpływa na następną; w ten sposób rekonstruujemy prawo jako pewien proces intelektualny; jest to znacznie szersze rozumienie procesu tworzenia prawa).

Prawodawca- jest to autora aktów zawierających normy prawne. Termin ten możemy definiować dwojako:

1. prawodawca w ujęciu dogmatycznym- to organ państwowy (władzy pub) posiadający kompetencje prawodawcze do stanowienia aktów normatywnych danego rodzaju. Definicja ta odpowiada tworzeniu prawa w pierwszym ujęciu.

2. Prawodawca w ujęciu socjologicznym- to instytucjonalne podmioty bardzo często kolektywne uczestniczące w procesie podejmowania decyzji prawodawczej. Ta definicja odpowiada 2 definicji tworzenia prawa.

Termin prawodawca nigdy nie odnosi się do konkretnej znanej z imienia i nazwiska osoby. Prawodawca to postać konwencjonalna, umowna, to postać której na mocy obowiązujących przepisów prawnych można przypisać autorstwo norm prawnych.

Źródło prawa - termin ten jest wieloznaczny:

1. Źródło prawa w ujęciu normo dawczym- „x” jest źródłem prawa w ujęciu normo dawczym jeżeli „x” ustala normy prawa obowiązującego

2. Źródło prawa w ujęciu funkcjonalnym- „x” jest źródłem prawa w ujęciu funkcjonalnym jeżeli „x” wpływa na treść obowiązujących norm prawnych

3. Źródło prawa w ujęciu walidacyjnym- „x” jest źródłem prawa w ujęciu walidacyjnym jeżeli „x” stanowi podstawę obowiązywania normy prawnej (np. pewien przepis)

4. Źródło prawa w ujęciu decyzyjnym- „x” jest źródłem prawa w ujęciu decyzyjnym jeżeli „x” jest powoływane z uzasadnienia decyzji prawotwórczych lub decyzji stosowania prawa

5. Źródło prawa w ujęciu informacyjnym- „x” jest źródłem prawa w ujęciu informacyjnym jeżeli „x” zawiera informacje o obowiązującym prawie

Oprócz źródeł prawa w ujęciu informacyjnym i funkcjonalnym mówiąc o źródłach prawa mamy na myśli akt prawotwórczy albo rezultat tego aktu prawotwórczego.

O tym co jest źródłem prawa decydują przepisy prawne danego systemu, przepisy dotyczące kompetencji prawodawczych. Najczęściej są to przepisy konstytucyjne. Ale przepisy prawne nie są jedynym elementem który decyduje o tym co jest źródłem prawnym. Decyzję na to ma również doktryna prawnicza i nawiązujące do niej orzecznictwo (formułują one szczegółowe rozstrzygnięcia co jest a co nie jest aktem prawotwórczym).

O źródłach prawa można mówić na 2 sposoby:

- można mówić w sposób normatywny (inaczej dogmatyczny); wskazujemy że normy ustanowione w określony sposób powinny być przestrzegane jako obowiązujące normy danego systemu

- możemy mówić również w sposób opisowy (teoretyczny); stwierdzamy, relacjonujemy że w danym systemie prawa takie to a takie fakty uznawane są za akty prawotwórcze

Jeśli mówimy o źródła prawa w sposób normatywny to mówimy że jest to normatywna koncepcja źródeł prawa.

Normatywna koncepcja źródeł prawa- jest to zespół reguł nakazujących uznawać jakiś fakt za fakty prawotwórcze oraz reguł dotyczących wiązania z tymi faktami obowiązywania określonych norm prawnych.

Koncepcja ta służy do rozstrzygnięcia które normy należą do systemu prawa a jakie normy nie nalezą do systemu prawa. Jeżeli normatywna koncepcja źródeł prawa za każdym razem ma nam dać odpowiedź na pytanie czy norma należy do systemu prawnego czy nie to musi to być koncepcja w pełni rozwinięta.

W pełni rozwinięta koncepcja składa się z 6 elementów:

1. Polityczne uzasadnienie podstaw systemu prawnego ( Określenie faktu uznaje się za fakty prawotwórcze nie tylko ze względu na przyjmowane w danym systemie reguły ich dokonywania ale także ze względu na to że są one wykonywane w określonym kontekście społecznym oraz na gruncie określonej ideologii, dotyczącej tego czemu ma służyć określony system prawa. Taka ideologia pełni bowiem istotną rolę w procesie interpretacji przepisów prawnych w szczególności w procesie interpretacji przepisów kompetencyjnych.)

2. Określenie kompetencji prawodawczych do tworzenia tzw. pisanych źródeł prawa ( kompetencje prawodawcze do tworzenia takich źródeł prawa zazwyczaj wysłowione są w konstytucji albo w opartych na konstytucji ustawach zwykłych. Bowiem z przepisów konstytucji i z przepisów tych ustaw rekonstruujemy normy przepisów prawodawczych)

Normy kompetencji prawodawczej- są to normy nakazujące przestrzegać norm jakie zostaną ustanowione w określony prawem sposób i określają w zakresie spraw przez organ wyposażony w daną kompetencje. Kompetencje te mogą być dwojakiego rodzaju:

- kompetencje do stanowienia norm merytorycznych (które nakładają obowiązki lub przyznają uprawnienia)

- kompetencje do stanowienia jakiś innych norm kompetencji prawodawczych

Trzeba pamiętać o tym ze zakres kompetencji jakie są udzielane jakiemuś podmiotowi jest zawsze ograniczony. Jest ograniczony merytorycznie w normie udzielającej kompetencji. Zakres kompetencji jest także ograniczony przez przyjmowane założenia doktrynalne.

3. Określenie prawotwórczej roli zwyczaju i precedensu (Musi być rozstrzygnięta kwestia czy w danym systemie prawa prawo powstaje tylko przez stanowienie czy też może normy mogą powstawać poprzez jakieś inne fakty prawotwórcze. Do tych innych faktów prawotwórczych zaliczamy zwyczaj i precedens. Zasady dopuszczalności albo niedopuszczalności powstawania prawa w drodze precedensu czy zwyczaju są zwykle określone przez przepisy prawne i przez doktrynę prawniczą i te zasady w różnych systemach prawa mogą być różne. Mogą być mniej lub bardziej rygorystyczne. Mogą być w tym zakresie stawiane różne wymagania np. w danym systemie prawa można postawić wymagania żeby norma zwyczajowa musi się kształtować od niepamiętnych czasów.)

4. Określenie dopuszczonych w danym systemie prawa reguł interpretacyjnych

5. Dopuszczenie w danym systemie prawa reguł inferencyjnych

6. Określenie przyjętych w danym systemie prawa zasad rozstrzygania kolizji między normami

10

---