Zakrzepica żylna - intensywny rozwój skrzepliny krwi w żyle, w wyniku którego powstaje zakrzep - czop przylegający do ściany naczynia żylnego i upośledzający odpływ krwi z nogi do serca.

Aby krew mogła sprawnie płynąć żyłami nóg „do góry” do serca, niezbędne jest prawidłowe działanie kilku mechanizmów fizjologicznych, takich jak:

1. Sprawna praca serca i zdrowe naczynia krwionośne,

- zapewniające odpowiednie ciśnienie i przepływ krwi w naczyniach włosowatych nóg,

2. Tłocząca „do góry” - do serca "pompa mięśniowa", którą tworzą pracujące, czyli kurczące się w czasie ruchu mięśnie nóg.. Mięśnie kurcząc się mocno uciskają żyły, w których zastawki zamykają się i blokują drogę „w dół” nóg. Ucisk mięśni wypycha krew w jedyną wolną drogę - w kierunku serca. Opisany mechanizm wspomagany jest działaniem zasysającym ujemnego względem atmosferycznego ciśnienia w klatce piersiowej w czasie wdechu.
3. "Obecność w układzie żylnym sprawnych zastawek, które zapobiegają cofaniu się krwi w żyłach i w ten sposób wspomagają "pompę mięśniową".

Jak widać - zakrzep żylny jest znacznie mniej prawdopodobny, gdy serce prawidłowo tłoczy krew, a żyły są zdrowe.

Już w dziewiętnastym wieku niemiecki patolog Rudolf Virchof słusznie stwierdził, że zakrzep w świetle naczynia wywołują:
- zastój lub zwolnienie przepływu krwi w żyłach nóg (żylaki, zapalenia żył, uszkodzenia zastawek)
- uszkodzenie ściany żył - błony wewnętrznej żyły (urazy, operacje, stan zapalny)
- niekorzystne zmiany w składzie krwi zwiększające jej krzepliwość (lepkość).

.-uaktywnienia się płytek krwi, które zaczynają przylegać do uszkodzonego śródbłonka i do siebie nawzajem.

- częstokroć wystarczy spowolnienie przepływu krwi w żyłach, aby płytki krwi poczęły zlepiać się ze sobą inicjując zakrzep.

- spowolnienie powoduje bowiem zmianę przepływu krwi ze spokojnego (laminarnego) na turbulentny imitujący uszkodzenie naczynia, dla którego charakterystyczne są zawirowania prądu krwi zwłaszcza w okolicy zastawek i przy rozwidleniach naczyń.

- „Oszukane” tym krwi płytki wydzielają enzymy przekształcające płynne białko - fibrynogen w silne włókna fibryny umacniające zakrzep. W siatce fibrynowej więzną następnie erytrocyty i płytki krwi ->>coraz większy zakrzep

Zakrzep umieszcza się najczęściej w żyłach łydki, na zastawce żylnej.

Całkowicie lub częściowo zatyka naczynie uniemożliwiając prawidłowy przepływ krwi.

Zatkanie jednej z dużych żył głębokich podudzia lub uda sprawia, że krew praktycznie nie ma którędy powrócić do serca i zaczyna się gwałtownie gromadzić w naczyniach poniżej przeszkody, a następnie wydostaje się z naczyń do tkanek, tworząc obrzęk.

Obraz z tomografu komputerowego pokazujący zakrzep żyły biodrowej wspólnej. Aby uwidocznić zakrzep użyto kontrastu.

Zespół klasy ekonomicznej jest schorzeniem powodowanym przez długotrwałe unieruchomienie, bądź ograniczenie ruchowe (np. w fotelu lotniczym lub autobusowym), które prowadzi do zakrzepicy żył podudzi.

Jest ono wywołane przez nacisk na tylne powierzchnie uda oraz dół podkolanowy, powodujący zastój krwi żylnej w kończynach dolnych.

Najbardziej narażeni na wystąpienie ECS są:

ludzie starsi,

pacjenci z chorobami które sprzyjają zakrzepicy, pacjenci po niedawnych operacjach kończyn dolnych,

chorzy na raka,

kobiety w ciąży.

zator płuc był przyczyną śmierci u 20 % spośród 60 zmarłych w latach1985-1987 w czasie podróży samolotowej. W czasie wielogodzinnego przymusowego siedzenia krew w żyłach prawie stoi w miejscu. Nie ma dobroczynnego masażu żył przez mięśnie nóg, wypychającego krew do góry. Zwiększa się gęstość krwi, pasażerowie piją bowiem zbyt mało. Jeśli natomiast piją napoje alkoholowe, nerki wydalą więcej niż pasażer przyjmie. Tworzeniu zakrzepów sprzyja dodatkowo mniejsze ciśnienie tlenu w samolotowym powietrzu, co powoduje zbyt małe wysycenie krwi tlenem, zwykle nie większe niż 80 %.

Sposobem na zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu klasy ekonomicznej jest spożywanie, zarówno przed jak i podczas podróży, odpowiedniej ilości płynów (nie zawierających alkoholu ani kofeiny). Pacjentom z rozpoznaną zakrzepicą lub zapaleniem żył podaje się często aspirynę częste. regularne wykonywanie prostych ćwiczeń ułatwiających prawidłowe krążenie krwi w żyłach kończyn dolnych (zginanie stóp i kolan, naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni łydek)

Stosowanie specjalnych podkolanówek lub pończoch uciskowych przed zabiegami operacyjnymi.

Czynniki stałe, niepodlegające naszej modyfikacji, to różnego typu choroby przebiegające ze stanami nadkrzepliwości krwi, na przykład niektóre choroby nowotworowe, zakaźne, niewydolność krążenia, choroby układu krwiotwórczego (czerwienica prawdziwa, trombofilie).

W ciągu pierwszych 4 dni świezego zawału serca zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych wystepuje u 15-25% chorych . W ciągu następnych 10 dni zakrzepica rozwija się u dalszych 10-15% chorych.

Zakrzepica żył głębokich może przebiegać skąpo lub bezobjawowo i tylko w niewielkim odsetku przypadków występują wszystkie typowe objawy zakrzepicy żył głębokich. Niekiedy choroba może początkowo przebiegać całkowicie bezobjawowo, co znacznie utrudnia jej rozpoznanie i zwiększa niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych powikłań.

Do najważniejszych objawów ból i najczęściej niesymetryczny obrzęk kończyn.

W większości przypadków objawy zakrzepicy pojawiają się nagle w ciągu kilku dni. Objawami miejscowymi są:

• bóle spoczynkowe nasialające się przy chodzeniu i staniu

Objaw Homansa - objaw stwierdzany u około 30% chorych .Polega na wywołaniu znacznej bolesności w obrębie łydki i dołu podkolanowego, podczas grzbietowego zgięcia stopy, przy zachowaniu wyprostowanego kolana. Wynika to z bolesności zmienionych zapalnie żył głębokich przy ich napinaniu. Stwierdzenie tego objawu potwierdza rozpoznanie zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych.

• obrzęk, zlokalizowany najczęściej w okolicy kostki, na całym podudziu lub nawet na udzie- w zależności od wysokości powstania zakrzepu w naczyniu

• zwiększone ocieplenie i zaczerwienienie skóry wynikające ze stanu zapalnego przestrzeni wokół zakrzepniętego naczynia oraz ze zwiększonego przepływu krwi w naczyniach włosowatych

• nadmierne wypełnienie żył powierzchniowych spowodowane zablokowaniem skrzepliną odpływu krwi przez żyły głębokie i skierowaniem jej strumienia do żył powierzchniowych

• sinica skóry stóp i podudzi wynikająca z zastoju krwi w krążeniu żylnym i z niedotlenienia tkankowego.

Do objawów ogólnych należą gorączka i przyspieszona czynność serca (tachycardia). Przyczyną ich wystąpienia jest towarzyszący zakrzepicy stan zapalny w obrębie ściany naczynia żylnego i wokół niego. Gorączka nie jest zwykle wysoka, choć może dochodzić do 40 oC i być jedynym objawem choroby.

Rozpoznanie

Wstępne rozpoznanie zakrzepowego zapalenia żył głębokich ustalić można zwykle już na podstawie zgłaszanych przez chorego dolegliwości oraz po jego dokładnym zbadaniu a obecność czynników ryzyka znacznie ułatwia rozpoznanie.

Dla potwierdzenia diagnozy i rozpoczęcia pełnego leczenia niezbędne jest jednak wykonanie jednego z wymienionych poniżej specjalistycznych badań:

• flebografia - badanie rentgenowskie, które polega na wykonaniu zdjęcia RTG naczyń żylnych do których podano środek kontrastujący. W badaniu tym można ocenić wygląd wszystkich naczyń żylnych kończyny i uwidocznić miejsce zatkane przez zakrzep

• ultrasonografia układu żylnego -badanie pozwalające ocenić wygląd naczyń żylnych oraz miejsce lokalizacji skrzepliny oraz stopień zwężenia światła naczynia przez nią

• pletyzmografia -badanie umożliwiające poprzez dokładny pomiar zmian grubości kończyny określenie ilości przepływającej przez nią krwi

Oprócz badań obrazujących, dzięki którym lekarz ma możliwość potwierdzić istnieje skrzepliny, często konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych głównie z zakresu krzepnięcia krwi.

Najgroźniejszym powikłaniem zakrzepicy żył głębokich jest zator tętnicy płucnej do którego dochodzi w wyniku oderwania się części zakrzepu z żyły kończyny dolnej. Niesiona z prądem krwi skrzeplina przedostaje się do serca, a stamtąd do naczyń krwionośnych płuca prowadząc do ich zatkania a w konsekwencji do niedokrwienia i obumarcia części płuca.- bezpośrednie zagrożenie życia

Zespół pozakrzepowy

Dochodzi do niego w wyniku pozostania zakrzepu wewnątrz naczynia żylne, który na stałe zamyka jego światło. Powoduje to trwałe upośledzenie odpływu krwi z kończyny i zaburzając prawidłowe ukrwienie skóry sprawia, że staje się ona wraz z upływem czasu coraz cieńsza, gładka, z charakterystycznymi brązowymi i białymi plamkami. Chorzy skarżą się ponadto na obrzęki kończyn dolnych i ociężałość nóg, która nasila się podczas chodzenia czy długiego stania. Zespół pozakrzepowy jest przyczyną nie gojących się owrzodzeń podudzi, które mogą rozwijać się nawet po wielu latach od ostrego epizodu zakrzepicy.

W leczeniu zakrzepicy żył głębokich stosuje się

leki przeciwzakrzepowe hamujące nieprawidłowe krzepnięcie krwi, zapobiegające powiększaniu się zakrzepu, jak również tworzeniu się nowych ognisk zakrzepicy. Początkowo podaje się je w postaci dożylnych (heparyna) lub podskórnych (heparyny drobnocząsteczkowe) zastrzyków,

a po ustąpieniu objawów choroby przechodzi się na środki podawane doustnie (acenokumarol), które chory przyjmuje zwykle przez co najmniej 6 miesięcy choć może ulec wydłużeniu nawet do końca życia.

Jedynie w pierwszych kilkunastu godzinach trwania choroby można zastosować leki trombolityczne, które mają zdolność rozpuszczania zakrzepu w żyle.

W leczeniu wspomagającym stosuje się

leki o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym, najczęściej z grupy tak zwanych niesterydowych leków przeciwzapalnych oraz antybiotyki stosowane niekiedy w celu zapobiegania zakażeniu zakrzepu.

Trzy badania kliniczne obejmujące łącznie 130 chorych leczonych heparyną podawaną podskórnie włączoną po 18 h od początku zawału i podawaną przez 10 dni wykazały zmniejszenie częstości zakrzepicy z 24 do 4% u chorych leczonych.

---