ODŻYWIANIE MINERALNE ROŚLIN SADOWNICZYCH
Podstawy racjonalnego nawożenia roślin sadowniczych: Specyfika odżywiania mineralnego drzew owocowych i przyczyny niskich potrzeb nawozowych; Znaczenie różnych metod w określaniu potrzeb nawożenia; Składniki mineralne które mogą mieć znaczenie w nawożeniu sadów w polsce; Czy zmiana modelu sadów i zmiany w agrotechnice spowodują zmiany w nawożeniu; Rzeczywistość i mity w nawożeniu sadów.
Drzewa owocowe często nie reagują w ogóle na nawożenie, a jeśli jest reakcja to tylko na niskie dawki—stąd wynika że potrzeby nawożenia sadów są stosunkowo niskie!!
Racjonalne nawożenie to nawożenie według potrzeb: Precyzyjne określenie potrzeb roślin nie jest proste; Należy być świadomym specyfiki i prawidłowości rządzących odżywieniem mineralnym drzew owocowych
Specyficzne cechy drzew owocowych mające znaczenie w odzywianiu mineralnym
Wieloletni charakter roślin; Głębokość systemu korzeniowego; Długość okresu aktywności korzeni (korzenie mogą pobierać składniki nawet przez 12 miesięcy); Drzewo to niejednolity organizm (odmiana i podkładka-zróżnicowanie w obrębie tego samego gatunku); Stosunkowo niskie wymagania pokarmowe
Przyczyny niskich potrzeb nawozowych drzew owocowych
1.Niskie wymagania pokarmowe; 2.Możliwość zaspokajania potrzeb pokarmowych z gleby o stosunkowo niskiej koncentracji (aktualnej) przyswajalnych składników mineralnych; 3.Wieloletni charakter roślin; 4.System utrzymania gleby w sadzie
1.Niskie wymagania pokarmowe
W plonie, tj w owocach - wywożonych z sadu - koncentracja składników mineralnych jest niska (z wyjątkiem potasu). W sadzie następuje recyrkulacja składników - składniki zawarte w opadłych liściach, ściętych pędach itp. Wracają do gleby i ponownie mogą być pobrane przez korzenie drzew
Recyrkulacja składników mineralnych w sadzie: Składniki wracające do gleby - Opadłe kwiaty i zawiązki; Opadłe liście; Ścięte pędy. Składniki wywożone z sadu i przyrost organów trwałych - Owoce, Gałęzie, Pień, Korzeń
2.możliwość zaspokojenia potrzeb pokarmowych z gleby o stosunkowo niskiej koncentracji przyswajalnych składników mineralnych: Długi okres (8-12 miesięcy) aktywności korzeni, które nie mają spoczynku naturalnego; przy temperaturach bliskich 0 c mogą jeszcze rosnąć, pobierać i gromadzić składniki mineralne. Głęboki system korzeniowy-duża masa gleby, możliwość korzystania ze składników zawartych w różnych warstwach. Zapasy zawarte w organach trwałych-pniu, pędach, korzeniach-mogą być uruchamiane w miarę potrzeby-co jest przyczyną opóźniania reakcji na nawożenie lub jego brak
4.system utrzymania gleby w sadzie: Ugór herbicydowy - brak konkurencji innych roślin, dobre warunki wilgotnościowe sprzyjające wyzwalaniu K i N z gleby oraz ich pobieraniu przez korzenie
Kosiarka przerzuca trawę i wraz z nią duże ilości składników (nawożenie pasów herbicydowych skoszoną trawą)
ZNACZENIE POSZCZEGÓLNYCH SKŁADNIKÓW W NAWOŻENIU SADÓW
Makroelementy: N- prawie zawsze, K- zależnie od zasobności gleby, Mg- zależnie od zasobności gleby i stosunku k/mg, P- tylko przed założeniem sadu i tylko przy bardzo niskiej zasobności (bardzo wolno się przemieszcza, w polskich warunkach nie ma niedoborów), Ca- tylko w postaci opryskiwań tj. Bezpośrednio do owoców.
Mikroelementy: Fe - na glebach o wysokim ph tylko nawożenie dolistne, Mn - jak fe, może towarzyszyć brakowi fe, B - jeśli występują braki to raczej nawożenie dolistne w czasie i po kwitnieniu, Zn- braki występują bardzo rzadko
Objawy niedoboru i nadmiaru składników pokarmowych
Azot: Niedobór - Zahamowanie wzrostu-krótkie cienkie przyrosty; Przedwczesny koniec wzrostu; Cienkie bladozielone lub żółte liście, najpierw żółknące u nasady; Owoce żółkną przed dojrzeniem, są zarumienione, drobne i przedwcześnie opadają; Obecnie objawy ujawniają się bardzo rzadko, chyba że zastosowany zostanie niewłaściwy międzyplon np.: rośliny zbożowe przed drzewami. Nadmiar: Spotykany częściej niż niedobór; Pędy rosną bardzo bujnie- zwłaszcza u młodych drzew; Następuje obniżenie wytrzymałości na mróz; Owoce mają słaby rumieniec, a owoce duże źle się przechowują (gnicie, choroby przechowalnicze).
Potas: Niedobór: Objawy występują na liściach dolnych; Blaszka liściowa na brzegach a niekiedy między nerwami najpierw czerwienieje potem brązowieje i zamiera; Zasychające brzegi zwijają się; Liście nie opadają przedwcześnie!! (przy objawach niedoboru mg opadają); Szczególnie wrażliwy agrest i porzeczka czerwona; Tolerancyjna jest wiśnia i malina (nie wszystkie odmiany-inaczej wyglądają objawy u `łutówki' niż u `northstar'-na tej wyraźniej widać objawy); Brak potasu występuje głównie u drzew starszych głębiej zakorzenionych, na glebach stosunkowo ciężkich (iły,gliny)- k na takich glebach powoli przemieszcza się w głąb; Nadmiar: Wywołuje niedobór Mg.
Magnez: Niedobór: Objawy na liściach dolnych; Początkowo między żyłkami pojawia się chloroza przechodząca w nekrozę; Liście szybko opadają- już w vii; Brak mg występuje najczęściej na drzewach młodych na glebach lżejszych wytworzonych z piasków lub utworów pyłowych; Sprzyja nadmierne nawożenie k i kwaśny odczyn gleby; Mg i ca jest więcej w warstwach głębszych i dlatego płytko zakorzenione młode drzewa są bardziej narażone na niedobory; Objawy tworzą teoretycznie v- najlepiej widać to na cytrusach. Nadmiar: Powoduje lub wzmaga wystąpienie gpp jabłek.
Wapń: Niedobór: Występuje rzadko u roślin sadowniczych i na ogół nie powoduje typowych objawów rozpoznawczych; Objawy na liściach wierzchołkowych; Występują chlorozy, nekrozy, a końce blaszki liściowej podwijają się; Z niedoborem ca w owocach jest związane występowanie chorób fizjologicznych.
Fosfor: Niedobór: Nie spotyka się w warunkach polowych u roślin sadowniczych
Żelazo: Niedobór: Objawy na liściach wierzchołkowych; Na najmłodszych liściach pojawia się chloroza pomiędzy nerwami; Nekroza postępująca do brzegów liści występuje dopiero przy bardzo ostrym niedoborze tego składnika; Pierwsze objawy pojawiają się na wilkach; Występuje na glebach z natury o wysokim ph (nadmierne wapnowanie) lub w skutek nadmiernego uwilgotnienia gleby i związanej z nią złej aeracji.
Mangan: Niedobór: Chloroza liści w postaci charakterystycznych żółtych cętek pomiędzy nerwami na wszystkich liściach położonych wzdłuż pędu. Nadmiar: Występowaniu nadmiaru mn sprzyja niskie ph gleby np. Spowodowane wieloletnim obfitym nawożeniem n w formie amonowej (siarczan amonu, saletra amonowa); Zła aeracja np. Wywołana strukturą niewłaściwą i nadmiernym uwilgoceniem - red Mn do Mn2+.
Bor: Niedobór: Objawy występują najczęściej na owocach; Na jabłkach i gruszkach występują skorkowacenia na powierzchni skórki i wewnątrz miąższu; W odróżnieniu od plamistości podskórnej objawy są na młodych zawiązkach już w lipcu a nawet w czerwcu; Owoce są zdeformowane; Przy ostrym niedoborze występuje chloroza liści wierzchołkowych i zamieranie wierzchołków pędów; Niedobór najczęściej występuje na glebach lekkich
Zn, Cu, Mo, Cl -dotychczas w polsce nie były spotykane
Zn - objawy występują na liściach wierzchołkowych; Liście są drobne, wąskie z chlorozą w postaci cętek pomiędzy nerwami; Następują skrócenia międzywęźli- „rozetkowatość”.
Cu- objawy występują na liściach wierzchołkowych; Nekrozy liści i całych wierzchołków pędów; W pobliżu wierzchołków pędów wybijają liczne rozgałęzienia
Azot - na podstawie zawartości próchnicy możemy coś powiedzieć o zaopatrywaniu
Potas - najlepsza analiza gleby - powie nam co i dlaczego się dzieje; Analiza liści może to potwierdzić ale nie powie nam dlaczego; Wizualnie przy niektórych gatunkach sadowniczych ale cały szereg gatunków jest tolerancyjna na objawy-spada zawartość k a wiśnia nie wykazuje objawów, agrest i porzeczka najwrażliwsze.
Magnez - wszystkie metody są dobre; Objawy występują wcześnie; Często występowanie objawów jest niegroźne np. Młode silnie rosnące drzewo na glebie lekkiej; Mg w górnych warstwach brak bo jest z gleby lekkiej wypłukiwany; Jeśli się pojawią objawy już w vi to niedobrze; Można nawozić dolistnie
Fosfor - w warunkach polskich nie ma objawów niedoboru; Analiza liści niewiele nam powie; Na zapas przed założeniem sadu nawozimy
Fe - złe warunki tlenowe powodują objawy niedoboru, nieodpowiednie ph też
Ca i B - analiza owoców-bo ważne są te składniki dla zdolności przechowalniczej (choroby fizjologiczne), ph.
Gleba w sadzie wykazuje istotne zróżnicowanienie nie tylko w pionie ale i w pozimie: Przyczyny: Intensywniejsze pod ugorem herbicydowym wymywanie wapnia (szybsze zakwaszenie); Wyższa wilgotność i sprzyjające warunki wyzwalania większej ilości n i k (mineralizacja próchnicy i procesy nitryfikacji-uwalnianie no3-sprzyja uruchamianiu k z minerałów); Możliwość przerzucania składników wraz ze skoszoną trawą z pasów murawy na pas herbicydowy; Nierównomierne rozsiewanie nawozów; Większa koncentracja korzeni drzew pod ugorem herbicydowym
Pobieranie próbek liści: Środkowa część długopędów, rozmieszczonych na obwodzie korony w połowie jej wysokości. - 10 typowych, owocujących drzew rozmieszczonych w różnych częściach kwatery; liście powinny być zdrowe; termin: 2 do 4 tygodni po zakończeniu wzrostu wierzchołkowego ( II poł.VII lub I poł VIII); 10-15 liści z ogonkami/jedno drzewo, 150 liści z kwatery; liście różnych odmian stanowią różne próbki; liście należy suszyć w temperaturze 65-70ºC lub tymczasowo przechowywać w temperaturze 0-5ºC
Czynniki modyfikujące zawartość składnika mineralnego w liściach: Podkładka; Odmiana; Sezon wegetacyjny Owocowanie Wiek drzew; Intensywność wzrostu wegetatywnego; Termin pobierania prób; Zdrowotność drzew
Motywy minimalizacji chemii w produkcji sadowniczej: Mniejsze ryzyko skażenia produktów (to raczej nie dotyczy owoców i nawożenia); Mniejsze ryzyko skażenia wód gruntowych (azotany); Unikanie negatywnych zmian w glebie (Nadmiar nawozów azotowych - spadek ph, Nadmiar nawozów potasowych-niedobór mg, Nadmiar nawozów fosforowych -niedobór zn?); Unikanie ujemnych skutków dla jakości owoców (Antagonizm k z ca-choroby fizjologiczne, Nadmiar N - intensywny wzrost - konkurencja pędów i liści z owocami o ca, Nadmiar n-słabszy rumieniec); Minimalizacja kosztów.
Tylko tyle chemii ile jest niezbędne. Przede wszystkim nie szkodzić. Nawozić według potrzeb
Czy zmiana modelu sadów i zmiany w agrotechnice spowodują zmiany w nawożeniu
1.Więcej drzew na hektarze, wyższe plony: Owoce zawierają mało składników mineralnych; Potrzeby nawożenia nie są proporcjonalne do plonu; Z nowoczesnego sadu wywozimy więcej owoców, ale mniej drewna; Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe nie wzrastają
2.Drzewa na podkładkach karłowych-płytszy system korzeniowy: Mniejsza masa gleby objęta korzeniami-korzeniami nasycone są najżyźniejsze warstwy gleby; Odżywienie n i k powinno być lepsze; Drzewa mogą być gorzej odżywione mg i ca; Lokalnie na młodych drzewkach może wystąpić potrzeba nawożenia mg; Niewątpliwie pozakorzeniowe nawożenie ca będzie miało większe znaczenie; Dzielenie dawki n zyska na znaczeniu; Największy problem stanowi woda
3.Zwężenie pasów herbicydowych: Większa niż dotychczas konkurencja traw o n, zwłaszcza w starszym sadzie; Możliwa większa potrzeba nawożenia n drzew w pełni rozwiniętych niż młodych-drzewa młode potrzebują dużo azotu do wzrostu wegetatywnego, ale mają go w dostatecznej ilości w obrębie pasów herbicydowych
Podstawy oceny odżywiania i potrzeb nawozowych sadu: Lustracja sadu + wyniki analiz gleby + wynik analizy liści = interpretacja wyników analiz, obserwacji i nformacji = zalecenia nawozowe.
Przydatność nawozów do sadów - nowe nawozy
Biorąc pod uwagę korzyści podane w charakterystyce przydatności, trudno nie zalecać ich do szerokiej produkcji.
Najczęściej wymieniane zalety: Zwiększają intensywność kwitnienia; Polepszają zakładanie pąków kwiatowych i ich rozwój; Poprawiają zapylenie i podział komórek; Zwiększają masę i jędrność owoców; Poprawiają wybarwienie owoców i grubość skórki; Zmniejszają występowanie chorób fizjologicznych owoców; Ograniczają szkody pomrozowe; Zapobiegają chlorozom oraz przedwczesnemu opadaniu liści; Podwyższają odporność na chłody i przymrozki; Zapobiegają chorobom przechowalniczym
Z całą pewnością można powiedzieć, że w uprawach sadowniczych można stosować wszystkie dostępne w handlu nawozy. Jednak z punktu widzenia ekonomicznego i organizacyjnego należy wybierać takie, które charakteryzują się wysoką koncentracją składników a kilogram czystego składnika jest najtańszy.
Rzeczywistość i mity w nawożeniu sadów (wszystko bzdura): Nawożenie-podstwowy czynnik zwiększający plon; Intensyfikacja sadu utożsamiana jest z intensyfikacją nawożenia; Kompleksowe nawożenie; Mikroelementy; Zbawienne nawożenie pozakorzeniowe; Pozory precyzji w dawkowaniu potrzeb nawożenia i ustalania dawki; Potrzeba wyższego nawożenia w młodym sadzie