Wykład 3 29.10.2007

Niepisane źródła prawa konstytucyjnego

Źródła prawa:

- spisane

- niespisane

Polskie prawo konstytucyjne co do zasady ma charakter spisane. Jego źródeł należy poszukiwać w pozytywno-prawnych …

Trzy rodzaje niepisanych źródeł prawa konstytucyjnego

Zwyczaj konstytucyjny

- zwyczaj konstytucyjny - długotrwała i powtarzalna praktyka postępowania w określonej sytuacji (zwyczajowo przyjęte zachowanie). Praktyka, która rodzi domniemanie, że jeżeli dana sytuacja pojawi się w przyszłości to postąpi się w niej w takim sam sposób. Taki zwyczaj jest jedną z form powstawania norm prawnych a także jest źródłem prawa zwyczajowego.

Przykłady:

- uderzanie laską marszałkowską na początek obrad

- podział na prawicę i lewicę

Powstawanie zwyczaju konstytucyjnego:

- powstaje tam, gdzie regulacja prawna jest niewyczerpująca

- zwyczaj konstytucyjny jest sposobem w jaki normy prawa konstytucyjnego są stosowane w praktyce

- jego odrzucenie czy zmiana mogą nastąpić w każdej chwili jeżeli przestanie się go stosować w praktyce i nie wymaga się tutaj zmiany przepisów prawnych bo zwyczaj to nic innego jak praktyka działania

- długotrwałe stosowanie zwyczaju w połączeniu z przypisywaniem zwyczajowi waloru bezwzględnie obowiązującego oznacza przekształcenie się tego zwyczaju w normę prawa zwyczajowego

Prawo zwyczajowe

- prawo zwyczajowe - jest zespołem norm prawnych trwale i jednolicie wykonywanych w przekonaniu że są obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji bo jest wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. .. te normy prawne, które powstały w drodze długotrwałego stosowania zwyczajowo przyjętych rozwiązań i mające moc obowiązującą taką jak normy prawa stanowionego.

Przykład:

Zzasada dyskontynuacji prac parlamentu - po wygaśnięciu kadencji nowy sejm podejmuje pracę od początku (chociaż są poglądy, że jest to zwyczaj a nie prawo zwyczajowe)

Elementy prawa zwyczajowego (wymogi, jakie musi spełniać zwyczaj aby stał się prawem obowiązującym):

- praktyka

- ustalona i jednolicie wykonywana i trwała praktyka postępowania w danej sytuacji

- przekonanie o mocy prawnej - powszechnie panujące przekonanie społeczeństwa o prawnie wiążącej mocy normy zwyczajowej

Precedens konstytucyjny

- precedens konstytucyjny - zasada lub reguła prawna stworzona przez dany organ (najczęściej sąd) i obowiązująca we wszystkich rozstrzyganych sprawach w przyszłości. Jednorazowe rozstrzygnięcie w praktyce jakiejś sytuacji, które wiąże się ściśle z ewentualnością wykorzystania tego rozwiązania do podobnego wydarzenia w przyszłości. Kładzie się nacisk na świadomą decyzję, bo tylko wtedy można przypuszczać, że jest to rozwiązanie precedensowe, czyli takie, które jest początkiem kształtowania się zwyczaju.

Zwyczaj może powstać bez świadomości podejmowania konkretnych rozstrzygnięć mających oddziaływać na przyszłą praktykę.

Precedens może nie mieć przewidywalnych następstw gdy nie pójdzie za nim praktyka.

Przykład:

- zwyczaj - przychodzimy na wykład na 10.40

- normy prawne prawa zwyczajowego - zapisujemy w regulaminie, że część osób siada po lewej a część po prawej stronie

- precedens - jedna osoba zmieni stronę po której zasiada. Jest to rozwiązanie precedensowe. Gdy ta osoba będzie stale siadała po drugiej stronie stanie się to zwyczajem.

System prawa

Podziały systemów prawa

I

- system prawa powszechnie obowiązującego - te akty prawne, które obejmują ogół jednostek, obywateli, grup społecznych i organy państwa

- system prawa wewnętrznie obowiązującego - system tych aktów prawnych, które obowiązują jedynie jednostki, podmioty podporządkowane organowi, który wydaje dany akt prawny.

Np. Minister Rolnictwa wydaje zarządzenie - obowiązuje pracowników Ministerstwa.

II

- otwarty - nie ma regulacji prawnej (przede wszystkim konstytucyjnej), która wskazywałaby jakie organy i jakie akty prawne mogą wydawać

- zamknięty - oznacza, że w państwie istnieje precyzyjna organizacja systemu prawa określona w konstytucji, która wskazuje jaki podmiot jest władny do wydawania aktów (przede wszystkim powszechnie obowiązujących)

Jeżeli chodzi o system prawa zamknięty możemy dokonać rozróżnienia na zamknięty od strony:

- podmiotowej

- przedmiotowej

System konstytucyjny źródeł prawa obowiązujący na gruncie Konstytucji PRL z 22.07.1952r

Konstytucja -- Ustawa Konstytucyjna

Ustawa -- Dekret/Rozporządzenie z mocą ustawy

Rozporządzenia

Zarządzenia

=========================================

Instrukcje, wytyczne, pioma okólne

W okresie PRL nikt nie potrafił wyraźnie wskazać gdzie jest granica między źródłami prawa wewnętrznie a powszechnie obowiązującymi.

=== - przyjęta w doktrynie okresu PRL granica między źródłami prawa wewnętrznie a powszechnie obowiązującymi

W okresie PRL nie można było również wskazać czy był to system prawny otwarty czy zamknięty.

Podzielono umowy na takie, które zaraz po ratyfikacji obowiązywały na terenie RP i takie dla których konieczne było wydanie aktów wewnętrznych.

Konstytucyjny system źródeł prawa wykazywał się cechą systemu otwartego.

System konstytucyjny źródeł prawa obowiązujący na gruncie Konstytucji RP z 2.04.1997r

Konstytucja -- ustawa zasadnicza (nie wymieniona w art. 87 lecz w art. 235)

Umowy międzynarodowe -- przepisy organów lub organizacji międzynarodowych

Ustawy -- rozporządzenia z mocą ustawy

Rozporządzenia

=====================================

Zarządzenia i uchwały

Instrukcje, wytyczne, okólniki

== - granica między źródłami prawa wewnętrznie a powszechnie obowiązującymi

Odrębny rozdział (3) poświęcony systemowi źródeł prawa ale część uregulowań znajduje się poza tym rozdziałem np.

- art. () - rozporządzenie z mocą ustawy

- art. 59 - zbiorowe układy pracy

- art. - ustawa o zmianie konstytucji

Art. 87. 

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. // nie jest to pełne wyliczenie, gdyż zaliczamy do tych źródeł również ustawę o zmianie konstytucji, zbiorowe układy pracy i rozporządzenie z mocą ustawy

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego. // uchwały Rady Gmin, Rady Miasta itd.

Umowy międzynarodowe:

Dokonano rozróżnienia umów międzynarodowych i ich zhierarchizowania z punktu widzenia sposobu ratyfikacji i wagi oraz przedmiotu zagadnienia , którego dotyczy ratyfikowana umowa.

Co do zasady umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent, który może je ratyfikować przy zgodzie sejmu (w drodze ustawowej) lub bez zgody Sejmu (musi poinformować o tym Sejm).

Umowy międzynarodowe mogą mieć moc wyższą niż ustawy jeżeli dochodzi do niezgodności. (Art. 91).

Umowy zatwierdzane - źródła prawa wewnętrznie obowiązującego

Nie wymienione w art. 87 źródła powszechnie obowiązującego prawa:

1) Jeden przypadek gdy rozporządzenie może mieć moc ustawy (???):

- wydaje je Prezydent

- wydane podczas stanu wojenny

- wydane gdy Parlament nie może się zebrać

- na pierwszym posiedzeniu Parlament musi zatwierdzić

2) Umowy międzynarodowe:

- powyżej ustaw - umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, mające pierwszeństwo tylko w takiej sytuacji, gdy umowy międzynarodowej nie da się pogodzić z ustawą.

- poniżej ustaw - ratyfikowane ale bez uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

- źródła prawa wewnętrznie obowiązującego - zatwierdzone a nie ratyfikowane

3) Zbiorowe układy pracy:

- mają charakter porozumień pomiędzy związkami zawodowymi a pracodawcami i organizacjami (???)

W konstytucji w 2.04.1997 roku występuje wyraźna granica między powszechnie a wewnętrznie obowiązującymi źródłami prawa. Jest to także system bardziej zamknięty niż otwarty.

Zasada supremacji Konstytucji - art.8 - Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

Jeśli występuje niezgodność prawa międzynarodowego z Konstytucją możemy:

- wystąpić z UE

- zmienić konstytucję

- zmienić prawo UE

4

---