1) Typ- wyraża względnie trwałą fazę określonego kierunku rozwoju procesu glebotwórczego. Jest odbiciem działalności procesu glebotwórczego.
Rodzaj- gleby określany jest na podstawie genezy i właściwości skały macierzystej z której wytworzyła się gleba.
Gatunek- gleby określa skład granulometryczny utworu glebowego wyrażony procentowym udziałem poszczególnych frakcji.
3) Symbolika poziomów glebowych:
a) rędzina:
#A-C- rędzina o słabo wykształconym profilu
#A-AC-C- rędzina czarnoziemna
#A-B-C- rędzina brunatna
b) czarnoziem:
#niezdegradowany: A-AC-Cca lub A-AC-C-Cca
#zdegradowany: A-ABbr-Bbr-C
c) bielica: O-Ees-Bh-Bfe-C
d) gleba brunatna: O-Ah-Bbr-C
4) Rodzaje kwasowości gleby, jakie typy gleb nie nadają się do upraw sadowniczych?
# kwasowość czynna jest wynikiem występowania czynnych jonów wodorowych znajdujących się w roztworze glebowym.
#kwasowość wymienna- jest wynikiem występowania jonów w roztworze gleby i zaadsorbowanych przez kompleks glebowy.
# kwasowość hydrolityczna- obejmuje wszystkie jony wodoru i glinu znajdujące się w glebie (w roztworze glebowym) i wszystkie zaadsorbowane. Na podstawie całkowitej kwasowości hydrolitycznej oblicza się dawkę wapna potrzebą do odkwaszenia danej gleby.
5) najważniejsze minerały glebotwórcze:
Minerały- pierwiastki rodzime oraz związki chemiczne występujące w skorupie ziemskiej powstałe w sposób naturalny i charakteryzujące się określonym składem chemicznym i specyficznymi właściwościami fizycznymi.
Najważniejsze minerały glebotwórcze:
1. Pierwotne glinokrzemiany i krzemiany:
#skalenie- ortoklaz, plagioklazy,
#miki- muskowit, biotyt,
#amfibole (hornblenda i pirokseny)
2. wtórne glinokrzemiany- minerały ilaste
3. Węglany- głównie kalcyt i dolomit,
4. Siarczany- głównie gips i anhydryt,
5. klasa tlenków i wodorotlenków
#kwarc,
#związki żelaza- głównie limonit,
Podział minerałów ze względu na odporność na wietrzenie:
#bardzo nieodporne- gips, kalcyt,
#nieodporne- plagioklazy bogate w wapń,
#średnio odporne- pozostałe plagioklazy, augit, hornblenda, biotyt,
#bardzo odporne- muskowit,
#wyjątkowo odporne- kwarc, minerały ilaste,
6) skały macierzyste dla gleb Polski w powiązaniu z typem gleby
Skały macierzyste gleb ( rodzaje)i udział w procentach:
# żwiry-0,9%,
# piaski luźne i słabo gliniaste- 34,6%,
# piski gliniaste głębokie i zalegające na piaskach luźnych- 10,2%,
# piaski gliniaste na zwięźlejszym podłożu- 7,3%,
# gliny spiaszczone- 8,5%
# gliny średnio zwięzłe i zwięzłe- 9,6%
# iły- 0,8%
# lessy i utwory lessowate- 3,5%,
# skały wapienne (rędziny)- 1,1%
#ytrory aluwialne (mady)- 4,7%
#utwory pyłowe wodnego pochodzenia- 4,2%
7) co to gleby lekkie, średnie, ciężkie
Gleby bardzo lekkie- powstałe głównie z piaszczystych skał macierzystych. Do tej kategorii należą piaski luźne, stałobagniste, pochodzenia zwałowego oraz piaski rzeczne i wydmowe.
Gleby lekkie- wykształcone z piaszczystych i gliniastych skał macierzystych. Wyróżniamy tu gleby piaszczyste całkowite i naglinowe, a także gliny lekkie i średnie, silnie spiaszczone, pochodzenia zwałowego, wodnolodowcowego, aluwialnego lub wietrzeniowego oraz utwory pochodzenia wodnego i lessy. Wartość takich gleb jest bardzo niska podobnie jest z jej przydatnością. Na takich glebach najczęściej rosną tylko lasy iglaste (bory).
Gleby średnie- wytworzone z glin lekkich pochodzenia zwałowego i aluwialnego, utworów pyłowo- gliniastych wodnego pochodzenia oraz utworów wietrzeniowych. Ich wartość bonitacyjna zależnie od stosunków wodnych i stopnia zbielicowania waha się od III do V klasy.
Gleby ciężkie- wytworzone z glin średnich i ciężkich pochodzenia zwałowego, aluwialnego i wietrzeniowego oraz utworów pyłowych, lessowych i iłów wodnego pochodzenia. Gleba ciężka w dużej części składa się z najdrobniejszych cząstek, małej ilości piasku i próchnicy. Na takiej glebie rośliny źle rosną, bowiem trudno przepuszcza ona powietrze i wodę. Do gleb ciężkich należą gliny i iły.
8) pory glebowe, wielkość porów
Pory I rzędu: są to przestrzenie między ziarnowe, występujące między cząstkami elementarnymi ułożonymi bardzo ściśle lecz nie zlepionymi ze sobą
Pory II rzędu: charakterystyczne dla utworów, w których cząstki elementarne są luźniej ułożone lub tworzą agregaty.
#makropory- średnica-30um, wypełnione powietrzem lub w wyjątkowych sytuacjach, np. po obfitych opadach czy deszczowaniach, wodą. (gleby piaszczyste)
#mezopory- pory kapilarne o średnicy 30-0,2um, wypełnione zależnie od wilgotności gleby wodą przyswajalną dla roslin lub powietrzem, (gliny lekkie, średnie)
#mikropory- pory mikrokapilarne- o średnicy <0,2um, wypełnione wodą która nie może być z nich usunieta ani na skutek działania siły ciężkości ani siły ssącej korzeni roślin. (gliny ciężkie, iły)
9) wilgotność gleby:
Stosunek masy wody zawartej w glebie do masy lub objętości gleby. Wyraża się ją w % w stosunku do masy fazy stałej gleby.
Wyróżniamy:
a) wilgotność wagową- wilgotność gleby lub gruntu W określa się jako stosunek masy wody zawartej w glebie Mw do masy fazy stałej gleby Ms (masy po wysuszeniu w temp 105oC). wyraża się ją w procentach wagowych.
b) wilgotność objętościowa- wilgotność gleby wyrażana jest również często w procentach objętościowych, określa ona stosunek objętościowy wody w glebie Vw do objętości całej próby gleby V
c) stopień wilgotności- określa on stosunek objętości wody Vw w glebie do całkowitej objętości wolnych przestrzeni w glebie Vp.
10) rodzaje wody glebowej i dostepność dla roślin:
# woda chemiczna (krystaliczna)- wchodzi w skład niektórych minerałów, jest nieprzyswajalna i niedostępa,
#woda w postaci lodu- strukturotwórcza,
#para wodna- wystepuje w powietrzu glebowym, ma znaczenie w glebach piasczystych,
#woda monekularna:
*woda higroskopowa- jest nie dostepna dla roslin,
*woda błonkowata- jest to woda nie dostepna dla roslin,
#woda kapilarna- zajmuje w glebie mezopory i jest dostepna dla roslin,
#woda kapilarna własciwa- jest dostepna dla roslin,
#woda kapilarna przywierajaca- jest dostepna dla roslin,
# woda wolna (grawitacyjna)- jest dostepna dla roslin.
11) Przemiany substancji organicznej:
Substancje organiczne stanowią w glebie układ dynamiczny, ulegający ciągłym przemianom. Charakter i nasilenie tych przemian zależą od szaty roślinnej, działalności mikroor5ganizmów i fauny glebowej, warunków hydrotermicznych oraz fizykochemicznych i chemicznych właściwości gleb.
W procesach przemian substancji organicznej wyróżnia się rozkłady:
# rozkład połączony z wytworzeniem prostych związków mineralnych, takich jak: CO2, H2O, NH3 oraz jonów (Ca2+, K+, SO42-, HPO42- itp.: proces ten określony jest jako mineralizacja.
# rozkład połączony z resyntezą związków próchnicznych charakterystycznych dla poszczególnych gleb. Proces ten nosi nazwę humifikacji. Przyjmuje sie, że od 3/4 do 4/5 substancji organicznej ulega procesom mineralizacji, natomiast tylko ¼ do 1/5 przekształca sie w związki.
12-13) struktura, wielkość agregatów w środowisku glebowym:
Rodzaj elementów strukturalnych, postać elementów struktury, średnica wmm
Bryły (elementy o średnicy >10mm duże bryły
Srednie bryły
Małe bryły>100
100-30
30-10
Gruzełki (o średnicy 10-0-25 mm) duże gruzełki
Srednie g.
Małe g
Elementy ziarniste10-3
3-1
1-0,5
0,5-0,25
Części pyłowe (o średnicy <0,25 mm) elementy mikrostrukturalne
Cząstki pyłowo- ilaste 0,25-0,01
<0,01
14)kompleks sorpcyjny:
Kompleks sorpcyjny- zespół cząstek glebowych uczestniczących w sorpcji, składają sie na niego części mineralne- głównie koloidy mineralne, związki organiczne- przede wszystkim próchniczne, oraz koloidy organiczno- mineralne. Ich ilość i jakość definiuje się jako maks zdolność danej gleby do sorpcji. Zależy ona od wielkości powierzchni zetknięcia się fazy glebowej. Miarą tej powierzchni jest tzw. powierzchnia właściwa, tj taka jaką ma1g lub1cm3 tworzywa gleby, powierzchnia ta zależy od ilości i jakości koloidów glebowych.
15) odczyn gleb Polski, przykład gleby o odczynie kwaśnym:
# gleby silnie kwaśne<4,5;
#gleby kwaśne 4,6-5,5;
#gleby słabo kwaśne 5,6-6,5;
#gleby obojętne 6,6-7,2;
#gleby kwasne >7,2.
Odczyn pH w glebach Polski:
#wapniowe; 6,1-7,0,
#czarnoziemy;5,0-6,9,
#brunatno ziemne; 3,5-7,6,
#bielicoziemne:3,9-5,3,
#zabagniane; 3,5-6,3,
#czarne ziemie: 4,1-7,7,
#aluwialne i deluwialne: 4,2-8,1.
16) reakcja węglanu wapnia z HCl:
CaCO3 +2HCl--> CaCl2+H2O + CO2↑
17) co to gleba ciepła, zimna, całkowita i niecałkowita:
Do gleb ciepłych, czyli łatwo się nagrzewających zalicza się gleby łatwo przepuszczalne i przewiewne, a więc gleby lekkie i suche( np. piaski i żwiry), strukturalne, zawierające często znaczne ilości CaCO3. na glebach ciepłych wegetacja wiosną rusza wcześniej niż na glebach zimnych.
Do gleb zimnych, a więc trudno się nagrzewających, należą gleby ciężkie, słabo przepuszczalne i słabo przewiewne, najczęściej dość silnie uwilgotnione. Należą tu gleby różnych typów wytworzone np. ziłów ciężkich. Gleby wilgotne na wiosnę nagrzewają się powoli, to też wschody i rozwój roślin są na nich opóźnione.
Gleby całkowite- które w całym profilu (do 1,5m) są zbudowane z tego samego materiału, np. z piasku, gliny, pyłu: zróżnicowanie uziarnienia profilu powodują wyłącznie procesy glebotwórcze.
Gleby niecałkowite- które do głębokości 1,5m zawierają przynajmniej dwie różne warstwy, np. piasek do głębokości 0,8m a później glinę.
18) Zyzność gleb, zasobność gleb, mikro i makroskładniki:
Zasobność gleby- sumaryczna zawartość w glebie dostępnych dla roślin makro i mikroelementów, a także substancji organicznej w różnym stopniu rozkładu. Zależy od składu mineralnego gleby, ilości i jakości związków próchniczych, właściwości sorpcyjnych, odczynu gleby i innych. Właściwość ta może być wynikiem procesów glebotwórczych (naturalna) lub może być wytworzona przez człowieka (sztuczna). Rozróżnić można również zasobność ogólną ( całkowitą ilość składników) oraz zasobność w składniki przyswajalne( dostepne dla roślin).
Żyzność gleby- naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin. Stanowi ona zespół morfologicznych, fizycznych, chemicznych, fizykochemicznych, biochemicznych i biologicznych właściwości gleby, zapewniających roślinom odpowiednie warunki wzrostu. Jest wypadkową naturalnej zasobności i właściwości gleby. Miarą żyzności jest liczba gatunków roślin na danym areale. Żyzność gleby zwiększa się m.in. poprzez odpowiednie nawożenie, uprawę, stosowanie płodozmianu i meliorację.
Makroskładniki: azot(zawartość w glebach 0,02-0,42%) fosfor (0,02-4%), potas (0,2-4%), wapń (0,2-2%), magnez(0,2-2%)
Mikroskładniki: mangan (20-5000mg/kg gleby), miedż (2,5-100mg/kg), cynk ( 10-300mg/kg), bor (20-200mg/kg), molibden (kilka mg/kg)
19) Co to są użytki rolne, ile jest łąk, sadów, gruntów ornych.
Użytki rolne-grunty orne, łąki, pastwiska, sady, trwałe użytki zielone.
DO UŻYTKÓW ROLNYCH NIE ZALICZAMY LASÓW
Użytki rolne- 51% w tym:
# grunty orne- 39,8%,
# łąki- 7,6%
# pastwiska- 2,6%
#sady- 0,9%
20) rodzaje sorpcji, która ma największe znaczenie:( wymienna, biologiczna)
# sorpcja chemiczna- polega na wytrącaniu z roztworów związków w postaci soli nierozpuszczalnych i zatrzymywaniu ich w glebie.
# sorpcja wymienna- polega na wymianie jonów pomiędzy kompleksem sorpcyjnym a koloidalnym kompleksem sorpcyjnym.
# sorpcja biologiczna- proces gromadzenia różnych składników mineralnych gleby w postaci żywych i obumarłych organizmów, specjalną rolę odgrywa sorpcja biologiczna azotanów, które nie podlegają innym rodzajom sorpcji.
# sorpcja mechaniczna- zatrzymywanie drobnych zawiesin oraz drobnoustrojów w przestworach kapilarnych,
# sorpcja fizyczna- zdolność cząstek fazy stałej do zatrzymywania gazów, par, zawiesin, cząstek i drobnoustrojów na ich zewn. powierzchni (adsorpcja) lub na pow. ich wewn. porów (absorpcja).
23) wymień warzywnicze kompleksy glebowe:
Kompleksy przydatności rolniczej gleb, kompleksy glebowo-rolnicze- opracowany dla obszaru Polski zespół jednostek taksonomicznych gleb. Każda jednostka grupuje gleby cechujące się zbliżonymi właściwościami rolniczymi i mogące być podobnie użytkowane. Kompleksy przydatności rolniczej na gruntach ornych- obok klasy bonitacyjne, uprawiane rośliny i % pow.kraju:
1. kompleks pszenny bardzo dobry- I i II, burak cukrowy, pszenica, koniczyna czerwona, rzepak ozimy: 3,8%
2. kompleks pszenny dobry- II, IIIa i IIIb: burak cukrowy, pszenica, koniczyna czerwona, lucerna siewna, 18,0%
3. kompleks pszenny wadliwy- IIIb, IVa i IVb: jęczmień, owies, kukurydza, słonecznik: 3,1%
4. kompleks żytni bardzo dobry (pszenno-żytni)- IIIb: uprawa tych samych gatunków co na pierwszych trzech kompleksach oraz pszenżyto, żyto, groch, łubin żółty i wąskolistny, burak i marchew pastewna: 17,1%
5. kompleks żytni dobry- IVa i IVb: rzepak ozimy, jęczmień, pszenżyto, ziemniak, żyto, gryka, łubin żółty, seradela, wyka ozima, lnianka i gorczyca: 15,6%
6. kompleks żytni słaby- IVb i V: żyto, owies, gryka, ziemniak, łubin żółty, seradela i wyka ozima: 18,1%
7. kompleks żytni bardzo słaby (żytnio- łubinowy) -VI: żyto, łubin żółty, seradela, ziemniak, wyka ozima: 11,5%
8. kompleks zbożowo-pastewny mocny- IIIb i IVa: kukurydza, słonecznik, mieszanki pastewne roslin jednorocznych i wieloletnich, owies: 3,9%
9. kompleks zbożowo- pastewny słaby- IVb i V: owies, żyto, ziemniak, marchew pastewna, łubin żółty i wąskolistny:3,0%
10. kompleks pszenny górski- II, IIIa i IIIb: uprawa tych samych gatunków co na najlepszych kompleksach gleb nizinnych: 1,6%
11. kompleks zbożowy górski- IVa i IVb: pszenica, żyto, jęczmień jary, owies, ziemniak, koniczyna, brukiew: 2,0%
12. kompleks owsiano-ziemniaczany górski- gleby płytkie i zakamienione: ziemniak, owies, mieszanki traw z koniczyną: 1,2%
13. kompleks owsiano-pastewny górski-gleby płytkie, szkieletowe i kwaśne: owies i mieszanki traw z motylkowymi: 0,5%
14. gleby orne przeznaczone pod użytki zielone.
28) wymień rosliny wymagające gleb ciepłych sadownicze i warzywnicze:
Rosliny wymagające gleb ciepłych:
#psiankowate- papryka, pomidor, oberżyna,
# dyniowate- ogórek.
27)poziomy zalegania wody gruntowej:
# 180-200 cm: orzech włoski, wiśnia, czereśnia, grusza,
#150 cm- jabłonie- półkarłowate,
#100 cm- jabłonie-karłowate, śliwy,
#60cm- porzeczki i agrest,
#50cm- malina, truskawki, poziomki,
#40cm- żurawia, borowka,
# Krzewy jagodowe 50-90cm
# brzoskwinie i morele 20-70 150
# Truskawki 5-30 60-70
# Oberżyna bezkolcowa 10-35 80-90
21)jakie znaczenie mają właściwości sorpcyjne dla roslin:
Właściwości gleby polegające na zatrzymywaniu w niej cząstek stałych, niektórych gazów, a zwłaszcza różnych związków chemicznych i jonów sa nazywane WŁAŚCIWOŚCIAMI SORPCYJNYMI.
ZDOLNOŚCI SORPCYJNE WPŁYWAJĄ NA:
# odżywianie się roślin tj. pobieranie składników pokarmowych z gleby,
# efektywność nawożenia gleb, wielkość strat składników oraz przenikanie jonów do wód gruntowych i powierzchniowych.
# zatrzymywanie różnych związków, np. metali ciężkich, pestycydów itp.
26) gleby strefowe i śródstrefowe:
Gleby strefowe
Na proces powstawania gleb duży wpływ mają warunki klimatyczne, szerokość geograficzna i biosfera.
Podział gleb strefowych ze względu na strefę klimatyczną
I równikowa: z wyrównanym klimatem i opadami ponad 100 mm na miesiąc (powyżej 2000 mm rocznie; dwa maksima opadów, deszcze zenitalne)
# równikowe czerwonożółte gleby ferralitowe, bogate w wodorotlenki żelaza i glinu (gleby laterytowe)
II tropikalna (podrównikowa): z letnią porą deszczową i krótkim, lecz wyraźnie chłodniejszym okresem suszy
# podrównikowe czerwone gleby ferralitowe o małej zawartości próchnicy i dużym stężeniu w górnych partiach wolnych tlenków Al i Fe przechodzące w gleby cynamonoczerwone i czerwonobure
III subtropikalna (zwrotnikowa): suchy klimat pustynny; skąpe opady
# szaroziemy i pustynne gleby inicjalne
IV śródziemnomorska (podzwrotnikowa): z deszczową porą zimową i suchym latem
# śródziemnomorskie gleby cynamonowe, terra rosa - ilasta zwietrzelina wapieni i dolomitów, uboga w próchnicę
V umiarkowana: ciepła i wilgotna; z maksimum opadów w lecie i ciepłym klimatem morskim
# czerwone i żółte subtropikalne gleby leśne, nieco zbielicowane
VI umiarkowana: chłodna i wilgotna (nemoralna); z krótkim okresem mrozów
#leśne gleby brunatne, gleby płowe, słabo zbielicowane
VII umiarkowana: chłodna i sucha (kontynentalna), z mroźną zimą
# czarnoziemy leśno-stepowe, gleby kasztanowe, buroziemy do szaroziemów
VIII umiarkowana: bardzo chłodna i wilgotna (borealna)
# gleby bielicoziemne z próchnicą glebową typu mor
IX zimna: podbiegunowa i biegunowa
# gleby tundrowe
Gleby śródstrefowe (intrazonalne) gleby zajmujące małe obszary w danej strefie, powstają pod wpływem specyficznej skały macierzystej lub specyficznych warunków wodnych panujących na danym obszarze do gleb śródstrefowych zaliczamy: mady rzeczne, marsze, gleby torfowe, czarne ziemie, rędziny, terra rossa, tufy wulkaniczne, sołonczaki.
25)w czym wyraża się wartość użytkową gleby?
Bonitacja gleby- ocena jakości gleb pod względem ich wartości uzytkowej, uwzględniająca gleby, stosunki wodne w glebie, stopień kultury gleby i trudnośc uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzeźbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków gospodarczych. w zalezności od przyjętej bonitacji wartość tą wyraża się w klasach lub punktach.
29) klasy bonitacyjne
Klasy bonitacyjne:
# gleby klasy I- gleby orne najlepsze. Są to: czarnoziemy, rędziny kredowe, gleby brunatne(tylko te bogate w próchnicę), mady.
# gleby klasy II- gleby orne bardzo dobre. Mają skład i właściwości podobne ( lub nieco gorsze)jak gleby klasy I, jednak położone są w mniej korzystnych warunkach terenowych co powoduje.
# gleby klasy III(a i b)gleby orne średnio dobre- gleby brunatne, gleby bie4licowe.
# gleby klasy IV (a i b)- gleby orne srednie.
#gleby klasy V- gleby orne słabe. Należą tu gleby kamieniste lub piaszczyste i niskim poziomie próchnicy
# gleby klasy VI- gleby orne najsłabsze: nadają sie tylko do zalesienia.
31) optymalny stosunek faz w glebie:
Gleba - biologicznie czynna powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skały macierzystej, od wpływem czynników glebotwórczych (głównie organizmów, klimatu i wody) podlegając stałym przemianom. Gleba składa się z trzech faz:
# stałej - obejmującej cząstki mineralne, organiczne i organiczno-mineralne o różnym stopniu rozdrobnienia
# ciekłej - wody, w której są rozpuszczone związki mineralne i organiczne tworzące roztwór glebowy
# gazowej - mieszaniny gazów i pary wodnej