I. Charakterystyka gimnastyki jako działu wf i materiału ćwiczebnego w gimn.
2. Kierunki gimn. (1952r.) :
a) g. podstawowa
b) sport gimn.
c) g. pomocniczo - specjalna
d) g. lecznicza
*wśród tych kierunków wydzielono szereg rodzajów gimnastyki:
g. podstawowa dla dzieci i młodzieży (dla dzieci w wieku przedszkolnym 3-6 l, w wieku młodszym szkolnym 7-10 l, średnim szkolnym 11-13 l, starszym szk. 14-18 tu w dwu odmianach dla chł. i dz. )
g. podstawowa dla dorosłych (dla kobiet i mężczyzn)
g. dla osób w wieku starszym
a) g. podstawowa - zadania:
dostarczenie ćw. w zależności od wieku, płci, przyg. fiz. szeregu bodźców wszechstronnego rozwoju fiz.
kształt. u ćw szeregu nawyków ruchowych o podstawowym znaczeniu dla życia, pracy, zdrowia
harmonijne rozwijanie org, tj. ukł ruchowego oraz czynn wegetatywnych i nerwowych
wdrażanie praktycznego stosowania nabytych nawyków ruchowych w różnych warunkach i sytuacjach życiowych
b) sport gimnastyczny - zadania:
rozwijanie i doskonalenie określonych umiejętności ruchowych do poziomu mistrzostwa sportowego i osiągnięcie możliwie najwyższej oceny na zawodach sport
celem wysokiej specjalizacji jest:
-opanowanie tech. sportowej i systematyczne jej doskonalenie
-maks. rozwój funkcji org. i osiągnięcie możliwie najwyższego rozwoju zdol. psycho- motorycznych
-przyg. psychiczne i taktyczne do startu w zawodach określonym rodzaju sportu gimn
c) g. pomocniczo - specjalna, istnieją dwa rodzaje:
g. pomocnicza w sporcie - w ramach potrzeb poszczególnych dysc. sportowych
ma na celu wszechstronny rozwój fiz. sportowców, przez doskonalenie zdol. motorycznych
celem jest osiąganie najlepszych wyników w wybranej dyscyplinie
środkami są ćw kształtujące zdol. motoryczne i wolicjonalne potrzebne w wybranych dyscyplinach sportowych
g. specjalna w zakładach pracy
celem jest odnowa fiz. i psychiczna oraz regeneracja sił org. człowieka znużonego pracą zawodową
polega na stosowaniu podczas przerw w pracy odpowiednio dobranych i prowadzonych zestawów ćw gimn
wywierają pozytywny wpływ:
- zmniejszenie ilości nieszczęśliwych wypadków
- usprawnienie proc. produkcji i podniesienie wydajności pracy
- przeciwdziałanie zniekształceniom zawodowym postaw ciała
- zahamowanie rozwoju chorób zawodowych
d) g. lecznicza - zadania:
leczenie ruchem przez stosowanie odpowiedniego systemu ćw ogólnych i specjalnych
w zależności od celu stosuje się ćw: profilaktyczne - zapobiegawcze, korekcyjne - usuwające wady, rehabilitacyjne - przyspieszające powrót do zdrowia.
6. Kryteria podziału:
podział somatyczny - anatomiczny (wpływ na sylwetkę - postawę ciała):
ćw ramion i pasa barkowego
ćw głowy i szyi oraz tułowia - brzucha i grzbietu
ćw nóg
* w tym podziale uwzgl. się odniesienie do poszczególnych płaszczyzn, (choć istnieje wiele ćw złożonych, wykonywanych w kilku płaszcz.(np.: skrętoskłony, krążenia tułowia))
ćw w płaszczyźnie strzałkowej - w przód, w tył (skłony, wymachy w przód i w tył)
ćw w płaszczyźnie czołowej - w bok, w lewo, w prawo (skłony, wymachy, wypady)
ćw w płaszczyźnie poziomej (poprzecznej) - skręty w lewo, w prawo
podział fizjologiczny (rodzaj skurczów mm występujących w czasie pracy mm.), wyróżnić można następujące rodz. skurczów:
izometryczny - zmiana napięcia mm, bez zmiany jego długości
izotoniczny - zmiana długości mm, bez zmiany napięcia
auksotoniczny - równoczesna zmiana napięcia i długości mm ( najczęściej występujący w praktyce)
*wyróżnić można ćw
-statyczne (praca izometryczna)
-dynamiczne (praca auksotoniczna - koncentryczna i ekscentryczna)
podział strukturalny, uwzgl. strukturę ruchów:
ćw cykliczne - charakteryzuje się powtarzalnością tych samych faz ruchu (bieg, chód, serie wymachów, podskoków, ćw powtarzanych wielokrotnie w pełniej zgodności co do drogi i czasu trwania
ćw acykliczne o pełnej dowolności występujących po sobie sekwencji ruchowych, ćw wolne, akrobatyczne, na przyrządach, skoki, rzuty - każde ćw stanowi zamknięte działanie ruchów, wykonywane jednorazowo
ćw mieszane stanowiące połączenie r. cyklicznych i acyklicznych, np. skoki gimn. i akrobatyczne z rozbiegu
ćw symetryczne i asymetryczne uwzględniające położenie tych samych części ciała wzgl. osi symetrii, jeżeli przyjmie się, że jest to oś podłużna to będą to również wymachy, krążenia, skurcze ramion w tym samym kierunku. Asymetrycznymi ćw będą wznosy, wyprosty, wymachy, krążenia w różnych kierunkach.
podział wg działania sił zewn:
ćw czynne - wykonywane dzięki pracy mm ćwiczącego, pokonywanie siły ciężkości własnego ciała, oporu współćw, sprzętu: przyborów, przyrządów, siłę tarcia itp.
ćw bierne wykonywane na zasadzie wykorzystywania sił zewn. takich jak:
- siła ciężkości
- dodatkowe obciążenie przyborami
- akt. działanie współćw.
3. ćw czynno - bierne połaczenie w/w.
podział psychomotoryczny - funkcjonalny, uwzgl. funkcje, jakie mają do spełnienia (czemu służą). Ćwiczenia kształtujące :
siłę statyczną i dynamiczną
szybkość
wytrzymałość
gibkość
zwinność i zręczność
równowagę
podział stosowany:
ćw porządkowo - dyscyplinujące (musztra, kolumny ćwiczebne, zabawy porządkowo - dyscyplinujące )
ćw kształtujące (wolne ind; ze współćw.; z przyborami podręcznymi np. woreczki, gazety, krążki i standardowymi np. piłki, laski, skakanki, ciężarki, rolery; na przyrządach typu szwedzkiego: na drabinkach i ławeczkach gimn.)
ćw użytkowo - sportowe (utylitarne: chody, biegi, skoki, czołgania, wspinania, dźwigania, rzuty i chwyty, zwinnościowo - akrobatyczne , równoważne, w zwisach i podporach - na przyrządach, skoki gimn. )
ćw uzupełniające (rozluźniające i relaksacyjne, korektywne, zabawy i gry gimn.
* dodatkowo do pyt. 7 charakterystyka ćw.
8. Zasady opisywania i zapisywania ćw. /
Przy dokonywaniu opisu ćw wolnych lub na przyrządach należy uwzgl. następującą kolejność:
PW - układ ciała lub też ustawienie ćw przed rozpoczęciem ćw ( z postawy, z klęku podpartego poprzek, pobok itp.)
NAZWA RUCHU - np. wymyki, wspierania
SPOSÓB WYKONANIA - siłą, zamachem, szybko, wolno
KIRUNEK RUCHU - w lewo, w tył, w górę
PK - np. do podporu tyłem
*podstawową zasadą jest unikanie powtarzania określeń lub opisów elem. oczywistych
*dla przejrzystości i jasności należy zapisywać w dwojaki sposób: słownie i za pomocą rysunków ( sylwetki kreskowe ) - konieczne jest w nim przedstawienie pośrednich faz ruchu.
9. Pozycje wyjściowe do ćw wolnych i na przyrządach.
Główne PW : postawa, klęk, siad, leżenie, podpór, zwis oraz podpory i zwisy mieszane
Grupy PW :
Pozycje wysokie: postawa zwarta, w rozkroku, wykroku, zakroku, jednonóż; zmieniając położenie nóg i rąk można tworzyć kolejne podgrupy np. postawa rozkroczne ramiona w bok, na biodra lub na kark
Pozycje półwysokie: przysiady i klęki wraz z ich odmianami np. przysiad podparty, unik podparty, klęk: obunóż, jednonóż, podparty, podparty jednonóż.
Pozycje niskie: siady i leżenia przodem, tyłem, bokiem, leżenie przewrotne, przerzutne, podpory leżąc tyłem, przodem, bokiem
Pozycje izolowane: ograniczają, izolują ruchy określonej części ciała (stawy), np. skłon w tył w siadzie na ławeczce zapobiega pogłębianiu lordozy lędźwiowej, którą pogłębia się wykonując skłon w tył w postawie (w siadzie blokuje się ruch w stawach biodrowych. Zalicza się tu: siady, klęki, klęki podparte, leżenia itp.
PW na przyrządach to zwisy i podpory, które dzielą się na:
a) wolne (gdy ciało jest podparte lub zawieszone tylko na rękach lub na nogach)
b) mieszane (gdy występują dwa punkty podporu lub zawieszenia np. przysiad zwieszony - zwis na rękach i podpór na nogach).
Wyróżniamy tu podział ze wzgl. na rozłożenie ciężaru ciała:
- postawy zwieszone - ciężar ciała jest równomiernie rozłożony
- zwisy postawne - ciężar ciała bardziej zwieszony, kąt tułowia do podłoża mniejszy niż 45 st.
- zwisy leżąc - ciało ćw jest usytuowane równolegle do podłoża
USTAWIENIE WZGLĘDNEM PRZYRZĄDU, uwzgl. się tu dwie linie:
- oś długą przyrządu oraz oś linii barkowej ćw - jeśli nie są one równoległe to mówi się o ustawieniu pobok (kółka, drążek) , jeśli linie te przecinają się mówi się o postawie poprzek
RUCHY WYKONYWANE NA PRZYRZĄDACH:
Zamachy lub wywijania - wahadłowy ruch tułowia wokół miejsca uchwytu
Huśtanie - wahadłowy ruch ćw razem z przyrządem (np. na kółkach)
*Ćw na przyrządach różnicuje sposób wykonania, wyróżnia się: ćw zamachowe, siłowe i wytrzymałościowe.
*Największą grupę tworzą zamachowe, wśród których zasadniczą część tworzą wspierania - przemieszczenie ciała z niższego położenia do wyższego, najczęściej ze zwisu do podporu przy dążeniu głową w przód, która osiąga najpierw najwyższe położenie.
*inną strukturę ruchy przedstawiają wymyki - przemieszczenia ciała z położenia niższego do wyższego, ale przy dążeniu nogami w przód, gdzie najpierw nogi osiągają najwyższe położenie.
*dalsza grupa to kołowroty - ruch obrotowy dookoła osi przyrządu z podporu do podporu poprzez chwilowy zwis, np. kołowrót w tył w podporze przodem lub z chwilowego podporu poprzez zwis np. kołowrót olbrzymi.
*inna liczna grupa to woltyże lub przemachy - są to szybkie przenoszenia nóg lub ciała nad przyrządem, wyróżnia się:
- wymachy - ruch jedną lub dwiema nogami i powrót do PW bez przenoszenia nad przyrządem
-przemachy - dzielą się na
a) okroczne - w przód, w tył, jednonóż
b) odwrotne - tułów odwrócony tyłem do przyrządu
c) zawrotne - tułów lub nogi zwrócone są przodem do przyrządu
d) odboczne - wykonywane wyłącznie obunóż, boczne ułożenie ciała wzgl. przyrządu
*przemachy kuczne i rozkroczne
- koła (okrężne ruchy obu nóg nad przyrządem) i nożyce (nogi wykonują jednocześnie ruch przeciwbieżny)
*skoki przez przyrządy i zeskoki z przyrządem, biorąc pod uwagę usytuowanie tułowia w stosunku do przyrządu:
- przodem do przyrządu - zawrotne
- tyłem do przyrządu - odwrotne
- bokiem do przyrządu - oboczne
*skoki nazwane od pozycji ciała przyjętej w locie to przeskoki:
- kuczne - rozkroczne
- klęczne - chyłkiem
- lotne - przewrotne
- wychwytem - przerzutem
III. Metodyka gimnastyki
1. Metody nauczania gimnastycznych czynności ruchowych:
Metoda nauczania czynności ruchowych w całości (syntetyczna ) :
- ujęcie całościowe, nie naruszające zasadniczego schematu ruchu, jego wewnętrznego układu i zasadniczego sensu, nie wykluczające jednocześnie ind. cech osoby wykonującej dany ruch
- znajduje zastosowanie w nauczaniu ruchów łatwych i prostych, które nie wymagają stosowanie ćw pomocniczych, np. stanowią ćw przygotowawcze do opanowania ruchów bardziej złożonych i trudniejszych
- w praktyce odnosi się do ćw wolnych i do ruchów naturalnych, których podstawowe elem. opanowane zostały w ciągu rozwoju osobniczego
Metoda nauczania czynności ruchowych częściami ( analityczna ) :
- ćwicząc określoną formę ruchu należy zwracać uwagę na opanowanie części , a nie ułamków całości
- poszczególne zadania, stawiane przed ćw powinny być samodzielnymi i zamkniętymi w sobie zadaniami ruchowymi - są one bardziej proste do wykonania niż cała czynność
- mimo, że pozornie wydłuża proces nauczania pozwala szybciej osiągnąć stawiany cel
- należy najpierw zapoznać z ruchem w całości, następnie nauczać poszczególnych jego części, aby w końcowym efekcie osiągnąć pożądaną całość
Metoda od całości przez szczegół do całości
- należy najpierw zapoznać ucznia z ruchem w całości, następnie nauczać i doskonalić zadania ruchowe, wchodzące w skład zadania głównego
- jest to swoista odmiana metody nauczania czynn. ruchowych częściami
- za pomocą tej metody można nauczać i doskonalić wykonywanie skoków gimn: np. w nauczaniu skoku rozkrocznego przez kozioł na wstępie wykonuje się z krótkiego rozbiegu skok rozkroczny przez niski kozioł lub przez współćw, następnie doskonali odbicie ze skoczni ( i równocześnie lądowanie ), wykonując skoki ponad przeszkodami (piłką lekarską, ławeczką, współćw, w następnym etapie ćw wykonuje skoki rozkroczne przez coraz wyższy kozioł, coraz dalej odbijając się, z coraz wyższym zamachem ( lotem )
Metoda programowego uczenia się
- samodzielne uczenie się przez ucznia określonego zadania ruchowego ( ćw gimn. ) przy pomocy odpowiednich środków dydaktycznych: instrukcji, kart programowych, plansz, fotografii, kilogramów, filmów video czy komputera
Metoda problemowo - zadaniowa
- problem jest rodzajem zadania, którego uczeń nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności czy nawyków; problem jest określoną relacją między zadaniem a zasobem wiedzy
- na sali gimn. można uczniom stawiać różnego rodzaju zadania problemowe, odnoszące się do sprawności, jak i nauczania nowych ćw - uczeń sam powinien dojść do tego jakie dobrać ćw pomocnicze, jaką stosować pomoc w poszczególnych fazach opanowywania ćw i w jaki sposób ( jaką techniką ) można je najszybciej wykonać
- metoda aktywizuje i motywuje ich do uczenia się nowych ćw
- uczy jak sobie radzić w innych sytuacjach problemowych
- tak należy postępować przy nauczaniu: skoków przez przyrządy,
Metody rozwijania sprawności fizycznej charakterystyczne dla gimn:
powtórzeniowa
- typowe wielokrotne powtarzanie ćw na ogół ze stałą intensywnością i optymalnymi przerwami wypoczynkowymi
- w ten sposób rozwija się m. in. siłę np. wielokrotne ugięcia ramion w podporach lub zwisach, rzuty piłką lekarską itd., podobnie kształtuje się gibkość przy wykonywaniu odpowiedniej ilości wymachów lub skłonów itp.
- w miarę przyrostu sprawności zwiększa się ilość powtórzeń oraz zmniejsza się czas przerw
obwodowo - stacyjna (obwodu ćwiczebnego) [mała niezgodność z metodyką!!]\
*dzięki jej zastosowaniu:
- zwiększa się efektywność zajęć,
- wyraźnie poprawia się spr. fizyczną
- zwiększa się zainteresowanie i motywacja do zajęć
- sprawniej steruje się obciążeniami wysiłkowymi, z dostosowaniem się do ind. możliwości ćw
-jest ona powszechnie stosowana w treningu większości dyscyplin sportowych, a także wielu n-li wychowania fiz.
- istotą metody jest specyficzny sposób org. zajęć ruchowych, polegający na wyznaczeniu określonych miejsc ( punktów - stacji ) ćw na sali gimn.- jest to na ogół miejsce z określonymi przyrządami lub przyborami do ćwiczeń oraz bez przyborów np. z zadaniem wykonania przysiadów, wyskoków, skłonów itd.
-poszczególne stacje (stanowiska, punkty) mogą tworzyć obwód zamknięty w kształcie koła, elipsy, wieloboków itd.
- dozowanie obciążeń można regulować przez:
*czas trwania ćw ( 20- 60 s )
*czas trwania przerw
*ilość i częstotliwość powtórzeń
*stopień trudności zadań ruchowych
*liczbę osób ćw na jednej stacji ( w młodszym wieku szkolnym zaleca się tworzenie mini zespołów 2- 4 os.
- ma zastosowanie w gimn. kompensacyjno - korekcyjnej
strumieniowa
- wykonywanie ćw strumieniem lub potokiem - wykonywanie określonych zadań ruchowych „po kolei”, „jedno za drugim”
- typowy jest gimn. tor przeszkód wykonywany nie tylko na sali, ale także w terenie
- w zależności od celu, wieku, poziomu sprawności oraz posiadanych przyrządów i przyborów można komponować:
*otwarte, zestaw ćw ułożonych w linii ciągłej
*zamknięte, tworzące obwody w formie koła, elipsy, trójkąta itd.
*wahadłowe, równoległe dwa tory o przeciwnych kierunkach ruchu ( równocześnie rozpoczynany przez dwóch ćw )
-stałe tory przeszkód tworzone są z wykorzystaniem przeszkód naturalnych ( rowy, kłody) i sztuczne budowle, najczęściej w postaci tzw. ścieżek zdrowia
- ćw wykonywane są dynamicznie
- komponując tory należy:
*dobierać ćw dynamiczne, nieskomplikowane i opanowane
*unikać ćw mogących stwarzać niebezpieczeństwo dla ćw, wynikające z samej istoty ćw lub warunków ich wykonania, a także z uwagi na ustawienie przeszkód
*jasno określić warunki wykonania: czas, ilość powtórzeń, dokładność itp.
2. Zasady gimnastyczne przydatne w nauczaniu gimn.:
Świadomości i aktywności
- świadome kształtowanie nawyków i umiejętności osiąga się przez dokładne i jasne przedstawienie ćwiczącemu celu działań oraz przez pełne zrozumienie „co, dlaczego i jak należy robić”
- świadome nauczanie czynności ruchowych wiąże się z kształtowaniem aktywnego i twórczego podejścia do rozwiązywania przedstawionych przed ćw zadań
- osiągnięcie u ucznia odpowiednio wysokiego stopnia aktywności wiąże się z powstawaniem dodatniego stosunku emocjonalnego wobec zajęć
- rozbudzanie u ucznia samodzielności, samokontroli i uogólnienia zdobytych doświadczeń
- aktywność kształtuje się w zespole przez niesienie pomocy, ochranianie współćw, poprawianie i wyjaśnianie błędów itp.
- realizacja tej zasady warunkuje w głównej mierze pozytywne wyniki nauczania
Poglądowości
- pokaz ćw na żywo lub przy pomocy planszy, tablicy czy filmu video; ważniejszy przy nauczaniu ćw prostych z udziałem osób początkujących
- objaśnianie bezpośrednie „na żywo”, przy pomocy skryptu, podręcznika czy środków słuchowych - magnetofonu, filmu video - powinno być żywe i obrazowe
- w pierwszej kolejności zwracać uwagę na elem. zasadnicze i najistotniejsze, jak również te których nie można zobaczyć, a jedynie odczuć; ważniejszy w nauczaniu ćw bardziej złożonych u osób zaawansowanych
Dostępności, zwana zasada stopniowania trudności
- stawianie zadań odpowiednich do możliwości rozwojowych
- przechodzenie od zad. łatwego do trudnego, od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego
- w nauczaniu gimn. szczególnie dotyczy to elem. trudnych: należy stosować metodę ćw przygotowawczych i pomocniczo - specjalnych
- należy kolejno przechodzić od ćw łatwiejszych, podobnych w swojej strukturze do ćw zasadniczego, a każde ćw poprzednie powinno być przygotowawczym do następnego
Indywidualizacji
- organizowanie pracy zespołu w oparciu o znajomość możliwości jego członków i utrzymaniu należytych proporcji między zespołem a jednostką
- nauczyciel powinien umieć dostosować program do poziomu uczniów najzdolniejszych, „średniaków” oraz do poziomu uczniów opóźnionych w rozwoju fizycznym lub posiadającym wady postawy
Systematyczności
- gwarantuje stałe podnoszenie poziomu sprawności
- odnosi się do programu nauczania, pracy nauczyciela i uczniów
- pozwala na utrzymaniu stałości w nauczaniu - uczeniu się, zapobiega powstawaniu luk w wiadomościach i umiejętnościach
- realizacja wypływa z planowanej pracy na lekcji i zalecanych zadań domowych
Utrwalania nawyków nauczania
- stosowanie takich form, metod czy środków, które przyniosą utrwalenie, usystematyzowanie i pogłębienie wiadomości i umiejętności
- tradycyjny sposób to powtarzanie, ale nie daje oczekiwanych rezultatów
- poprawny sposób utrwalania powinien polegać na:
*aktywnym powtarzaniu z pełnym zrozumieniem celów i zadań
*oddziaływanie na możliwie największą ilość zmysłów (różnorodność form i środków)
*wywołaniu odpowiedniego stosunku uczuciowego i motywacyjnego (współzawodnictwo, możliwość zastosowania umiejętności w zawodach, zabawie czy życiu codziennym)
*systematycznym stosowaniu kontroli wyników nauczania
4. Pomoc i ochrona jako istotna składowa metodyki nauczania ćw gimnastycznych
Ćwiczenia gimn. stwarzają niekiedy niebezpieczne sytuacje, które mogą stać się przyczyną wypadków. Zapobieganiem jest stosowanie różnego rodzaju czynności zabezpieczające. Wyróżnia się 4 rodzaje ochrony:
a) pomoc
b) podtrzymanie
c) ochrona właściwa
d) samoochrona
a) pomoc
- bezpośrednie współdziałanie nauczyciela z uczniem w czasie wykonywania określonego ruchu (zapewnienie nie tylko ochrony, ale też ułatwienie wykonania)
- niezbędne jest znać dobrze technikę nauczanego elem., by w odpowiednim momencie aktywnie pomagać
- stosuje się przy wprowadzaniu nowych, trudnych ćw
- zbyt długie stosowanie pomocy przeszkadza, przyzwyczaja do kontaktu z nauczycielem
b) podtrzymanie
- forma zabezpieczania stosowana przy ćw wykonywanych z pewną obawą, niepewnie
- ochraniający utrzymuje bezpośredni kontakt z ćw, lecz mu czynnie nie pomaga - ingeruje w razie koniecznej potrzeby
- jest niezbędne do czasu dopóki ćw nie opanuje techniki wykonania elem.
c) ochrona właściwa
- ciągła obserwacja ćw i stała gotowość udzielenia natychmiastowej pomocy w razie nieudanego ćw
- ochraniający powinien znać elem. które sprawiają ćw szczególną trudność i obserwować uważnie od początku aż do końca oraz ustawić się tak, by zawsze skutecznie interweniować
- pełne zaufanie do ochraniającego pomaga w szybszym opanowaniu ćw jak również pozwala ćw na pełną kontrolę własnych czynności
- stosuje się przy doskonaleniu trudnych i niebezpiecznych ćw z osobami zaawansowanymi
d) samoochrona
- umiejętność samodzielnego wychodzenia z niebezpiecznych sytuacji powstałych w czasie wykonywania ćw
- przy nauczaniu nowego elem. nauczyciel powinien równocześnie wskazać wszelkie możliwe sposoby samoochrony
- doświadczony zawodnik kontroluje poprawność ćw przy pomocy słuchu, wzroku i przede wszystkim czucia mięśniowego - w miarę narastania doświadczenia wyrabia się u ćw umiejętność stosowania samoochrony
- umiejętność ta pozwala na prowadzenie samodzielnego treningu
- stosowana przez zawodników zaawansowanych, niezbędna jest znajomość techniki wykonania trudnych elem. oraz świadomość niebezpiecznych momentów
OGÓLNE ZASADY OCHRONY I POMOCY /
Sposób udzielenia ochrony czy pomocy jest zależny od wielu czynników, do najważniejszych należą:
Dokładną znajomość ćw
Znajomość poziomu umiejętności technicznych ćwiczącego
Znajomość objawów poprzedzających wypadek
Umiejętność zastosowania właściwego chwytu w momencie nieudanego ćw
Natychmiastową, zdecydowaną ingerencję
Osobistą sprawność i siłę ochraniającego
Zasady ochrony:
Przy zwisie chwyta się za nadgarstek lub przedramię
Przy ćw w podporze chwyta się jedną ręką przedramię, drugą ramię jak najbliżej barku
Przy kołowrotach jedną rękę trzyma się pod drążkiem za nadgarstek - drugą za biodra, plecy lub nogi
Przy wymykach wspieraniach trzyma się jedną ręką za nadgarstek lub w okolicy łokcia - drugą za biodra, plecy lub nogi
Przy nieudanych zeskokach z przyrządu chwyta się ćw nad środkiem ciężkości - nigdy za nogi
Przy zeskokach zawrotnych chwyta się ćw jedną ręką za ramię, drugą pod brzuch
Przy zeskokach odwrotnych trzyma się jedną ręką za ramię, dugą za biodra lub plecy
Przy ćw zamachowych i obrotowych na kółkach i drążku ochraniający ustawia się tak, aby w momencie upadku ćw znajdował się w zasięgu jego rąk (ochr. kilkuosobowa)
Przy ćw na równoważni ochraniający idzie obok ćw i w razie niebezpieczeństwa ingeruje bądź ustawia się w miejscu, gdzie wykonywany jest trudny elem.
Przy nieudanych przeskokach przez konia , skrzynię czy kozła chwytać należy za ramię blisko barku lub łapać w pasie
Przy nauczaniu skoków wolnych (przerzuty, salta) najskuteczniejsza jest ochrona przy pomocy lonży ręcznej
Przy ćw zespołowych (dwójki, piramidy) ochraniający ustawia się z boku i w razie upadku „górnego” chwyta go za ramię lub plecy
5. Struktura lekcji gimn - cele i zadania poszczególnych części
Pierwsza - wstępna część - lekcji trwa ok. 5 - 7 min.
Zadaniem jest zorganizowanie zespołu, zapoznanie z tematem i treścią zajęć, wytworzenie odpowiednich predyspozycji psych. i zdyscyplinowania.
Środki:
- musztra: zbiórka, raport, powitanie; podanie tematu powinno wzbudzić zainteresowanie ćw, jak również wzmóc świadomość i aktywność
- zabawy ożywiające lub porządkowe dyscyplinujące, w zależności od nastroju ćw
- ustawienie kolumn ćwiczebnych do ćw w następnej części lekcji
Druga - główna - część lekcji ( ćw kształtujące ok. 8 - 10 min, ćw użytkowo - sportowe 20 - 25 min. )
można ją podzielić na dwie podczęści : A i B
w pierwszej stosuje się ćw kształtujące , w drugiej ćw użytkowo - sportowe
Cel: ogólny rozwój fizyczny, kształtowanie niezbędnych nawyków i umiejętności, doskonalenie zdolności motorycznych, umożliwienie pełnego wyżycia ruchowego oraz dostarczenie emocji i przeżyć
Środki: ćw kształtujące zdolności motoryczne, głównie siłę, gibkość oraz koordynację
W części A, tzw. rozgrzewce, winno się dobierać ćw angażujące wszystkie partie mm, z zachowaniem kolejności (najpierw praca kończyn, następnie tułowia we wszystkich płaszczyznach), płynnie przechodzić do kolejnych ćw, unikać chaotycznego przeskakiwania z poz. wysokich do niskich i odwrotnie.
Ćw kształtujące mogą być wykonywane ind. lub ze współćw, z wykorzystaniem lub bez przyborów i przyrządów, z muzyką lub bez,
Przy realizacji z dziećmi konieczne jest wprowadzenie form zabawowych oraz wplatanie elem. wyścigów i sztafet, zwłaszcza na zakończenie części A.
W części B, zasadniczej części głównej stosuje się ćw użytkowe: biegi, skoki, wspinania, czołgania, ćw zwinnościowo - akrobatyczne, ćw na przyrządach w zwisach i podporach o charakterze użytkowo - sportowym, ćw równoważne, skoki przez przyrządy
Trzecia - końcowa - część lekcji (trwa 5 - 8 min. )
Zadaniem jest stopniowe zmniejszenie natężenia wysiłku, przygotowanie do dalszej pracy lub odpoczynku, podsumowanie wyników lekcji.
Środki: ćw uspokajające, rozluźniające, oddechowe, korektywne, gry uspokajające lub pląsy, marsz ze śpiewem.
Omówienie lekcji, podanie zad. do domu, pożenanie
6. Metody i formy zajęć gimn. - frontalna, obwodowo - stacyjna, strumieniowa.
7. Główne przyczyny wypadków na zajęciach gimn. :
Każdy obiekt sportowy posiada regulamin, niedostosowanie się do regulaminu często doprowadza do nieszczęśliwych wypadków
Przyczyny urazów i wypadków mogą być różne, można je uszeregować w trzech grupach
1. Powstałe z winy ćw ( nieuwaga, roztargnienie, gwałtowność, brak opanowania itp.)
2. Powstałe z winy prowadzącego zajęcia nauczyciela (zła organizacja, brak odpowiednich kwalifikacji, brak dyscypliny, brak przygotowania do zajęć, nieodpowiednia ochrona itp. )
3. Spowodowane złym stanem technicznym sali i ubioru (zła konstrukcja przyrządów, brak ich konserwacji lub nieprawidłowe ustawienie; zły stan przyrządów ochronnych, zły stan higieniczny sali, nieodpowiedni ubiór cw )
W razie wypadku należy sporządzić protokół powypadkowy - uzupełnić i uwierzytelnić podpisami świadków
Odpowiedzialność za zaistniałe wypadki - odpowiedzialność zapewnienia bezpieczeństwa i higienicznych warunków w czasie zajęć z zakresu wf spoczywa na wszystkich nauczycielach, trenerach, co ujęte jest w przepisach prawnych.
Konsekwencje, jakie ponosi nauczyciel rozpatrywać można w czterech aspektach
Odpowiedzialności karnej
Odpowiedzialności cywilnej
Odpowiedzialności karno - administracyjnej
Odpowiedzialności służbowej
Odpowiedzialność karna - określona przez odpowiednie paragrafy kodeksu karnego. Sąd oceniając wypadki bierze pod uwagę materiał dowodowy oraz opinię biegłych specjalistów. Kwalifikacja winy zależy od:
- formy udziału sprawcy
- skutku jaki czyn wywołał (chwilowe lub stałe uszkodzenie - kalectwo, śmierć )
Sąd rozpatruje czy nauczyciel doprowadził do uszkodzenia:
- świadomie, zmuszając ucznia
- nieumyślnie, choć powinien przewidzieć wypadek
Jeżeli obwiniony działał w ramach „normalnego” ryzyka sprawa wygląda inaczej, ważną rolę odgrywa zgoda pokrzywdzonego na udział w zajęciach - sąd uznaje, że czyn był pozbawiony społecznej szkodliwości i nie stanowi przestępstwa.
Za spowodowanie stałego kalectwa sąd może wymierzyć karę od 1 roku do 10 lat.
Za umyślne spowodowanie śmierci podlega się karze od 6m-cy do 5 lat.
Odpowiedzialność cywilna - opiera się na przepisach prawa cywilnego, na podstawie art. 416 kodeksu cywilnego.
Wina może polegać na działaniu rozmyślnym lub też zaniechaniu działania. Np. :
Zmuszanie do ćw, niezabezpieczenie przyrządu, brak lub niewłaściwa ochrona
- z roszczeniem o naprawie szkody występuje poszkodowany lub opieka prawna względem szkoły, klubu lub bezpośrednio nauczyciela
- szkoła może wystąpić w stosunku do swego pracownika o zwrot zasądzonej kwoty
- również ZUS ma prawo regresu przeciwko sprawcy wypadku
- nauczyciel lub szkoła powinny ubezpieczyć się od odpowiedzialności cywilnej (OC) w zakładzie ubezp.
Odpowiedzialność karno - administracyjna. Kary mają na celu zapobieganie wszelkim sytuacjom powodującym możliwość wypadku, mają charakter wychowawczy i wymierzane są w postaci grzywny. Postępowanie prowadzi często inspektor pracy w szkole.
Odpowiedzialność służbowa - niezależnie od o. karnej czy cywilnej nauczyciel może być pociągany do o. służbowej, którą reguluje ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli.
Przy naruszeniu przepisów prawnych ( spowodowanie wypadku czy niedopatrzenie zasad bezp. ) nauczyciel pociągany jest do o. porządkowej lub dyscyplinarnej
- Do kar porządkowych ustawa zalicza: upomnienie ustne lub na piśmie (nauczycie może się odwołać w ciągu 8 dni do wyższej władzy )
- Do kar dyscyplinarnych zalicza się: nagana, nagana z potraceniem uposażenia do 10% nie dłużej niż 3 m-ce, nagana z pozbawieniem stanowiska kierowniczego przez okres powyżej 2 lat, nagana z przeniesieniem do innej szkoły, nagana z zawieszeniem wykonywania czynności, zwolnienie z pracy