PRODUKT KRAOJOWY I DOCHÓD NARODOWY

Dobrobyt społeczny

Można wyodrębnić cztery główne postawy życiowe:

• Mieć

• Być

• Przeżyć

• Wiedzieć

Te cztery postawy wpływają na dobrobyt społeczny

Mieć - dotyczy statusu materialnego. Najbardziej preferowana dziś postawa człowieka;

Być- arystokraci ducha;

Przeżyć - mistycy (jogiści, pustelnicy, alpiniści, podróżnicy). Dotarcie do jaźni, Boga, przeżycia niezwykłej miłości;

Wiedzieć - uczeni, filozofowie, encyklopedyści. Typowym był Lebnitz, którego cechował „głód wiedzy” o niespotykanej skali;

Ideę dobrobytu społecznego wyraża funkacj (A. Bergsona):

• Funkcja statyczna

• Funkcja dynamiczna

• Funkcja socjologiczna

Reprodukcja - proces odtwarzania produkcji i stosunków;

Dzielimy na:

• Prostą

• Rozszerzoną

• Zawężoną

Akumulacja - proces gromadzenia kapitału. Występuje w postaci wzrostu środków produkcji oraz zwiększania ilości zatrudnionych;

Reprodukcja zawężona - gdy przedsiębiorstwo słabnie, stara się produkować tylko tyle by przetrwać;

Wartość globalna - suma wartości ogółu dóbr i usług materialnych i niematerialnych wytworzonych w gospodarce narodowej. Podawana jest w jednostkach pieniężnych;

Produkt globalny - suma wartości wszystkich dóbr i usług materialnych wytworzonych w gospodarce;

POMIAR DOBROBYTU SPOŁECZNEGO

A. MIARY NATURALNE:

1. Koncepcja J. Kornai'a (pojęcie dezyderatu)

Sposób działania danego systemu (lub jego elementów) wywierający wpływ na podstawy żyjących w nim ludzi i określający ich subiektywny stosunek do tego systemu. Każdy system gospodarczy można opisać za pomocą pewnego wektora (zwanego wektorem sprawności), którego …. //I reszty brak ;-]

2. Metoda genewska

Społeczne aspekty poziomu życia opisują zmienne endogeniczne i egzogeniczne. Do pierwszych zaliczono potrzeby konsumpcyjne ( pożywienie, odzież, mieszkanie, zdrowie, wykształcenie), potrzeby ochrony (rekreacje, bezpieczeństwo) oraz potrzeby środowiska ( socjalne i przyrodnicze). Zmienne egzogeniczne uwzględniają przyczyny zmienności zaspokajania potrzeb.

W celu obliczenia stopnia zaspokajanie potrzeb przyjmuje się mierniki reprezentatywne dla tych potrzeb, następnie agreguje się je we wskaźniki cząstkowe, opisowe, przypisują im określone wagi.

Miara dobrobytu społecznego jest wartość obliczona jako średnia arytmetyczna ważona ze wskaźników reprezentantów poszczególnych potrzeb.

3. Koncepcja OZN miernika HDI

Wskaźnik jest kombinacja trzech szczegółowych:

1. PKB

2. Długość życia przewidywana w chwili urodzin,

3. Poziom wykształcenia obywateli.

4. Koncepcja ekologicznych bogactw naturalnych (ISEW)

Uwzględnia średnie spożycie dóbr i usług oraz podział tych dóbr i degradacje środowiska bez inflacji.

b) Miary wartościowe

Opracowano dwa systemy miar wartościowych ( rachunkowości narodowej). W krajach o gospodarce sterowanej centralnie (Polska przed 1989r.) stosowano MPS ( materiał product system), dzisiaj powszechnie stosuje się, zalecany przez ONZ system SNA ( System of national accounts).

1. System MPS - system przyjmuje tylko produkty materialne (przemysł + rzemiosło, rolnictwo + leśnictwo + rybołówstwo, budownictwo + architektura, transport + łączność + komunikacja)

MPS jest zawsze mniejszy od SNA

2. System SNA

Każda praca społecznie użyteczna jest praca produkcyjna i tym samym wytwarzająca bogactwo narodowe. Dlatego przyjmuje się, ze no poprzednio nie akceptowane zawody (lekarz, nauczyciel, pisarz), dzierżawa i inne dochody z własności, ziemia, kapitał itp. maja także charakter wartościotwórczy.

System SNA stosuje cztery grupy mierników:

1. Mierniki mierzące poziom produkcji w kraju:

• PNB - produkt narodowy brutto

• PNN- produkt krajowy netto

• PKB - produkt krajowy brutto

• PKN - produkt krajowy netto

Mierniki obrazujące poziom dochodów i konsumpcji:

• DN - dochód narodowy

• DO - dochody osobiste

• DOD - dochody osobiste do dyspozycji

• Miernik bezrobocia

• Miernik inflacji;

PNB - produkt narodowy brutto

Pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w gospodarce w danym okresie,

PNB = PKB + dochody + dochody netto z tytułu własności za granica

PNN - produkt narodowy netto

PNN = PNB - amortyzacja · Dochód narodowy

PKB - produkt narodowy brutto

Suma wartości dóbr i usług finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe i zagraniczne na terytorium danego kraju w określonym czasie,

Lub

PNB pomniejszony o dochody z tytułu własności lub pracy za granica

Lub

Suma popytów: konsumpcyjnego, inwestycyjnego i zagranicznego.

PKN - produkt krajowy netto

PKB pomniejszony o wartość amortyzacji (podobnie jak w produkcie narodowym netto), precyzyjniej szacuje wzrost produkcji dóbr i usług. Rzadziej używany.

PKN = PKB - amortyzacja

DN - dochód narodowy

Obejmuje całość dochodów wypłacanych za wykorzystywanie czynników produkcji oraz niepodzielne zyski przedsiębiorstw przeznaczone na rozwój. Jest, zatem suma procentów, rent i plac oraz niepodzielnych zysków. Jednocześnie DN jest równy całkowitym kosztom produkcji dóbr i usług zawartych w PNN.

DO - dochód osobisty

Jest to dochód narodowy pomniejszony o niepodzielne zyski przedsiębiorstw

DO = DN - niepodzielne zyski przedsiębiorstw.

DOD - dochody osobiste do dyspozycji

Dochody osobiste pomniejszone o podatki osobiste i inne opłaty nie opodatkowane.

PKB

Wartość rynkowa wszystkich dóbr finalnych i usług wytworzonych w danym kraju w określonym czasie.

Wartość rynkowa - produkcja jest mierzona na podstawie cen. Tym samym produkty dorsze w większym stopniu przyczyniają się do wzrostu PKB.

Nominalny PKB - liczony w cenach bieżących.

Realny PKB - ceny bazowe (stałe), ustalone w wybranym okresie. W celu uniknięcia błędnych ocen wynikających z ruchu cen stosuje się ceny stale, a w świecie współczynnik zwany delatorem.

Delator PKB = (nominalny PKB / realny PKB)

Delator jest miara poziomu cen w danym roku w stosunku do cen roku bazowego.

Wady delatora:

1. Zanika pomiar jakościowy. Stała struktura cen zakłada stały poziom jakości,

2. nie uwzględnia cyklu życia produktów,

3. koszyk dóbr i usług stanowiących podstawę badań i ustaleń cen bazowych przyjmuje się do porównań jako stały.

Dobra finalne i usługi:

1. dotyczy tylko dóbr i usług sprzedawanych ostatecznemu odbiorcy. Sprzedaż pośrednia (towarów, dóbr, usług będących komponentami do produkcji finalnej) nie jest liczona. Eliminuje się w ten sposób podwójne liczenie tych samych dóbr,

2. nie zalicza się do PKB gospodarki „cieni” określanej jako strefa szara lub czarna , wszelkiej nielegalnej działalności,

3. nie ujmuje czasu wolnego, traktowanego przez społeczeństwo jako dobro pożądane (ocena dobrobytu),

4. system obejmuje również dobra niematerialne (np. praca lek ara, prawnika itp.),

5. nie obejmuje produkcji wykorzystywanej dla własności potrzeb.

6. Obejmuje efekty zewnętrzne zakłócające środowisko naturalne,

7. Obejmuje produkcje dóbr uznawanych za szkodliwe dla człowieka np. tytoniu, alkoholu.

Co nam mówi PKB ?

1. Jest miernikiem poziomu życia społeczeństwa. Wysoki PKB per ca pita oznacza wyższa konsumpcje na osobę, lepsze systemy ochrony zdrowia, nauki, lepsze warunki mieszkaniowe, wyżywienie, lepsza infrastrukturę techniczna, lepiej wykształconych członków społeczeństwa, dłuższe i godniejsze życie po okresie aktywności zawodowej.

2. Nie informuje natomiast o wartości czasu wolnego, jakości środowiska naturalnego, rozkładu dochodu wewnątrz społeczeństwa, nie obejmuje szarej strefy, poczucia bezpieczeństwa osobistego.

3. Dynamika wzrostu realnego
   PKB per ca pita wykazuje znaczące różnice pomiędzy państwami.

4. Zasada 70 - jeśli zmienna wzrasta x% rocznie to jej wartość podwoi się o 70/x latach ( jeśli PKB rożnie 1% rocznie to PKB podwoi się po 70 latach)

5. Poziom życia w danym kraju jest bezpośrednia funkcja wydajności pracy (kapitałów, surowców, wiedzy technicznej)

---