NARZĄDY PŁCIOWE samców: a)wewnętrzne:*jądra,*drogi płciowe wyprowadzające:-wewnątzr jądra(sieć jądra,przewodziki wyprowadzające,przewód najądrza)-pozajądrowe(nasieniowód, przewód wytryskowy);*gruczoły płciowe dodatkowe:-pęcherzyki nasienne,-gruczoł krokowy,-gruczoł opuszkowo-cewkowy;b)zewnętrzne:*prącie,*cewka moczowa męska,*moszna.

JĄDRA:Zlokalizowane są w worku mosznowym,w celach opisowych wyróżnia się w nim:*koniec głowowy,*koniec ogonowy,*brzeg wolny.Okryte są bł.surowiczą,która łączy się z leżącą pod nią bł.białawą.Pod bł.białawą znajduje się miąższ jądra podzielony przez łącznotkankowe przegródki na płaciki jądra.Przegródki zbiegają się we wnętrzu jądra tworząc śródjądrze(sieć jądra).W obrębie płacików grupują się cewki nasieniotwórcze kręte.Są to 3-4 kanaliki o dł.80 cm,które przechodząc do wnętrza jądra przechodzą w cewki proste.Cewki proste mają ujście w sieci jądra.Z sieci jądra wychodzą przewodziki wyprowadzające, które uchodzą do głowy najądrza i tu łączą się z najądrzem.U poszczeg.gat.liczba przewodzików jest różna:Pies 15-18,Buhaj 13-15,Tryk 15-19,Ogier 12-23.

KANALIKI KRĘTE:Kanaliki nasienne stanowią u dojrzałego płciowo samca ok.90% masy jądra.Otoczone są od zewnątrz łącznotkankową bł.graniczną i podstawną.Bł.graniczna zbudowana jest z kom.mioidalnych i tk.łącznej luźnej zawierającej fibroblasty.Bł.podstawna- na niej znajduje się nabłonek plemnikotwórczy,gdzie rozwijają się plemniki. Między kom,macierzystymi plemników znajdują się kom.podporowe.Kom.te mają zadanie odżywcze,ponadto wykazują oporność na promieniowanie i inne szkodliwe czynniki. W kom.podporowych znajdują się receptory FSH, w wyniku ich pobudzenia uwalniane są estrogeny,inhibina,białko wiążące androgeny(ABP).ABP-wpływa na zatrzymanie androgenów w płynie kanalikowym.Androgeny zaś wpływają na wielkość i aktywność wydzielniczą męskich narządó płciowych,sexualny behawior. Bariera krew-jądro istnieje pomiędzy kanalikami krętymi a naczyniami krwionośnymi;zadaniem jej jest wybiórcze przepuszczanie subst.zawartych we krwi.Zatrzymuje niektóre z nich:antygeny,przeciwciała,itp.Niszczą ją ksenobiotyki.Warstwy bariery krew-jądro:a)śródbłonek naczyń włosowatych,b)bł.garniczna i podstawna,c)kom.podporowe i subst. je sklejająca. Jeżeli subst.szkodliwe przejdą przez pierwsze stopnie bariery zostają zatrzymane przez kom.podporowe tak,aby nie dostały się do płynu kanalikowego.Przestrzeń pomiędzy kanalikami krętymi wypełniają kom.śródmiąższowe stanowiące gruczoł śródmiąższowy produkujący testosteron.Znajdują się tam również liczne naczynia krwionośne i chłonne,kom.nabłonkowe,makrofagi,limfocyty.W cewkach nasieniotwórczych krętych zachodzi proces powstawania kom.płciowych-spermatogeneza.Zachodzi też cykl nabłonka plemnikotwórczego-okres czasu pomiędzy dwoma kolejnymi pojawieniami się tego samego stadium rozwojowego.Fala nabłonka plemnikotwórczego-są to każde serie zawierające typowe ukł.kom.cyklu.

KANALIKI PROSTE:Wysłane nabłonkiem jednowarstw.kostkowym lub płaskim.Przewodziki sieci wysłane są jednowarstw. Nabłonkiem z nielicznymi mikrokosmkami.Przewodziki wyprowadzające wysłane są nabłonkiem jednowarstw.walcowatym.

Czas trwania spermatogenezy(w dniach):mężczyzna-75,tryk-50,buhaj-60,szczur-45,mysz-35,ogier-55,knur-40.

RÓŻNICE GAT.BUDOWY JĄDER:

*Buhaj:Jądra dość duże,kształt owalny,oś długa układa się pionowo,błona biaława cienka,bogata we włókna sprężyste,żółtawy miąższ.Przewodziki wyprowadzające uchodzą do głowy najądrza.Rozwój jąder trwa ok.2 lat.Jeżeli do 2 roku życia jądra nie uzyskają właściwej masy,prawdopodobieństwo dalszego wzrostu jest małe i może być bardzo powolne i trwać do 5-6 roku życia.Do 7 roku uzyskana wielkość utrzymuje się i następuje kolejno zmniejszanie się w miarę starzenia się osobnika.Masa jąder jest cechą dziedziczną,a więc ściśle wiąże się z ilością produkowanego nasienia i jego jakością.

*Tryk,Kozioł:miąższ biały.*Ogier:Jądra umieszczone w okolicy łonowej,oś długa jądra jest pozioma(ułożenie horyzontalne),gdy są opuszczone.Gdy są podciągnięte niemal pionowa.Oś pionowa występuje również,gdy kądra niezstąpiły całkowicie do moszny.Osłonka surowicza jest gładka,jednak u starszych osobników mogą ją pokrywać nitkowate zrosty.Śródjądrze jest słabo wykształcone i zlokalizowane w pobliżu głowy najądrza.Miąższ czarnobrązowy,w miarę wzrostu rozjaśnia się i przechodzi w ciemnobrązowy,a później żółto-biały,począwszy od śródjądrza ku obwodowi-Wybielanie jąder.Proces ten zachodzi szybciej w części najądrzowej niż wolnej.Głowa najądrza ma kształt czapeczkowaty.W badaniach poubojowych stwierdzono obecność torebki jądrowej(zatoki najądrzowej) czyli fałd otrzewnej między jądrem a najądrzem.Ogon najądrza w kształcie litery „V”.

*Knur:Kształt elipsy,oś długa ku górze i tyłowi,bł.biaława zawiera znacze ilości tk.sprężystej.Miąższ szary.Najądrze tworzy przy tylnej części jądra stożkowaty występ.

*Mięsożerne:-Pies:-kształt kulisty,oś długa od dołu ku górze,skośnie.Śródjądrze dobrze rozwinięte położone ośrodkowo.-Kot:-kuliste,oś skierowana do tyłu końcem ogonowym.

NAJĄDRZE:U knura,ogiera do 20 cm.Przewód najądrza pokryty bł.białawą,jest dość kręty i tworzy głowę,trzon i ogon.Następnie przechodzi w nasieniowód.Najądrze wyściela nabłonek rzęskowy,zaś w skł.bł.mięśniowej wchodzą mięśnie okrężne i podłużne.Ogon uznawany jest za magazyn plemników.Powstaje w najądrzu stała rezerwa plemników,potrzebna do zapłodnienia.Po przekroczeniu poj.najądrzy(ok.7-10dni) nadmiar jest usuwany z moczem.Nasienie wykazuje tutaj barwę białawo-żółtą,a konsystencję śmietankowatą.Plemniki uszkodzone ulegają tutaj fagocytozie.

PLEMNIKI:Plemniki opuszczając jądro nie są w pełni dojrzałe rozrodczo.Nie wykazują ruchu postępowego i nie są zdolne do zapłodnienia kom.W czasie przesuwania plemnikówprzez najądrze zachodzi w nich wiele zmian biochemicznych,strukturalnych i czynnościowych,określane jako dojrzewanie plemników.Zmiany strukturalne dotyczą główki i witki plemników.Większość plemników traci wówczas kroplę cytoplazmatyczną stanowiącą resztkę cytoplazmy i organelli kom. spermatydy,które nie weszły w skład plemnika.Dopiero w najądrzu akrosom przyjmuje kształt i wielkość plemnika,charakterystyczną dla danego gat.W najądrzu występuje ostateczna kondensacja chromatyny jąder plemników.Czynnikami kontrolującymi proces dojrzewania plemników w najądrzu są androgeny.Na ruchliwość plemników ma wpływ wiek subst.syntetyzowanych przez kom.nabłonkowe.Subst.te wiążą się z powierzchnią plemników w procesie ich dojrzewania i magazynowania w najądrzu.Na powierzchni plemników zostaje wytworzona cienkapowłoczka glikoproteinowa,która chroni plemniki przed aglutynacją(zlepianie się),przedwczesną reakcją akrosomalną,fagocytozą w żeńskich drogach rodnych.Plemniki tracą tę powłokę dopiero w procesie kapacytacji-proces uaktywnienia plemnika.

MOSZNA:Zbudowana jest zkilku warstw analogicznie do ściany jamy brzusznej.Jest uwypukleniem ściany jamy brzusznej,znajdują się w niej jądra z najądrzem i część powrózka nasiennego.Kształt i wygląd moszny jest modyfikowany dzięki mięśniówce gładkiej,pod wpływem ciepła lub zmęczenia jest gładka,zaś pod wpływem zimna marszczy się i następuje grubienie jej ścian.Moszna obok funkcji ochronnej pełnif-cję termoregulacyjną.Bł.kurczliwa współdziałając z mięśniem dźwigaczem jądra,przybliża jądra do powłok brzusznych przy niskiej temp.,a oddala przy wysokiej temp.W mosznie panuje średnio o ok.5°C niższa temp.niż w pozostałych partiach ciała.

Budowa moszny: 1)skóra-tu znajdują się liczne gruczoły potowe i łojowe.Skóra pokryta jest delikatnym włosem.Przez środek przebiega szew przechodzący ku tyłowi w szew krocza,a ku przodowi w szew napletka;2)osłonka kurczliwa-tworzy pośrodkową przegrodę dzielącą moszną na dwie części.Zespolona jest ściśle ze skórą i zawiera włókna sprężyste i mięśnie gładkie.Działanie zimna powoduje kurczenie tej błony;3)tkanka łączna-znajduje się między skórą i bł.kurczliwą a otrzewną wyrostka pochwowego,pozwala na swobodne przesuwanie jąder u buhaja ku górze i dołowi;4)Powięź mięśnia dźwigacza jąder zewnętrznego;5)mięsień dźwigacz jąder zewnętrzny;6)osłonka pochwowa wspólna.

Proces zstępowania jądra:We wczesnych dniach życia płodowego jądra położone są przy grzbietowej stronie ściany brzusznej przylegając do pow.nerek.W trakcie rozwoju przemieszczają się stopniowo przez kanał pachwinowy do muszli.Jądra przechodzą do moszny otoczone fałdem osłonki pochwowej,a więzadłem sprowadzającym go jest jądrowód,stanowiący połączenie więzadłajądra własnego i więzadłą ogona najądrza.W połowie życia płodowego wytwarza się wyrostek pochwowy otrzewnej i uwypukla się ku dołowi,przechodząc przez kanał pachwinowy.Ciągnie za sobą wł.mięśniowe,które tworzą mięsień dźwigacz jądra.Za wyrostkiem schodzi do moszny więzadło ogona najądrza i zespala się ono jednym końcem z ogonem najądrza,zaś drugim z tkanką podskórną z której wyksztalca się bł.kurczliwa.Pierwszy po więzadle ogona najądrza wchodzi do wyrostka pochwowego otrzewnej ogon najądrza,a zanim jądro i nasieniowód.Proces ten wspomagany jest działaniem androgenów wytwarzanych przez jądra płodu.Zstępowanie jąder zachodzi w życiu płodowym lub zaraz po urodzeniu,np.u płodu świni-ok.60 dnia życia płodu i kończy zaraz po urodzeniu;u bydła-w 3m-cu ciąży.W przypadku zahamowania tego procesu powstaje wnętrostwo powierzchniowe lub brzuszne,jednostronne lub obustronne albo mieszane,a jego podstawa opiera się na jądrze i najądrzu.Charakt.ukł.żył i tętnic wychodzących z jądra i najądrza tworzy splot wiciowaty, który wspomaga system termoregulacji jąder.Krew żylna odpływając z jądra odbiera nadmiar ciepła,odpływającego tętnicami.

Kanał pachwinowy to szczelina między mięśniami skośnym wee.brzucha a zewn.brzucha.

PRĄCIE:Męski narząd kopulacyjny zbudowany z parzystych ciał jamistych i ciałą gąbczastego prącia obejmujących pozamiedniczną część cewki moczowej.Ciało jamiste otoczone jest bł.białawą ciał jamistych.Od bł.białawej odchodzą wgłąb ciałą jamistego beleczki tworząc jakby rusztowanie.Między beleczkami znajduje się tk.jamista a ściany jamek wysłane są śródbłonkiem.Jamki wypełnia krew,można więc je uważać za rozszerzone nacz.włosowate.Ciało gąbczaste tworzy otoczkę dla cewki moczowej.W przodzie tworzy ciało gąbczaste żołędzi, zaś przy korzeniu prącia opuszkę prącia.Budowa ciała gąbczastego jest podobna do jamistego.W ciele gąbczastym żołędzi występuje częściowa przegroda.Skóra pokrywająca żołądź jest cienka i doskonale wyposażona w zakończenia czuciowe nerwów.Prącie rozpoczyna się na łuku kulszowym dwoma odnogami następnie biegnie ku przodowi między udami do okoloicy pępkowej ściany jamy brzusznej.Prącie jest przymocowane do tułowia powięzią i skórą.Śladem dwoistości prącia jest bruzda na jego grzbiecie stanowiąca łożysko dla naczyń i nerwów oraz na brzusznej dla cewki moczowej.Część przedmosznowa prącia jest w worku skórnym-napletku.Mięśniem odpowiedzialnym za zwód jest mięsień kulszowo jamistym.Przyciąga on korzeń prącia do miednicy i wspomaga utrzymanie prącia w stanie erekcji poprzez zaciśnięcie żyły grzbietowej między korzeniem a łukiem kulszowym.Mięsień ściągacz prącia jest przedłużeniem więzadłą podwieszającego odbyt.Cofa on prącie do napletka po erekcji lub po wysunięciu do oddania moczu.Prącie dzielimy na 3 gł.odcinki:a)korzeń,b)trzon,c)żołądź.

Różnice gatunkowe prącia:

*Buhaj:Występuje zagięcie S-owate za moszną,wyprostowuje się one w czasie erekcji.Żołądź ma ostry koniec,lekko spłaszczony skręcony śrubowato.W czasie erekcji prącie nieznacznie wydłuża się ale sztywnieje i wyprostowuje się.Zatrzymanie krwi w ciałach jamistych prowadzi do usztywnienia prącia i wzrostu ciśnienia w nich.Żołądź zbudowana z własnego układu ciał jamistych.W Żołędzi wyróżniamy:szyjkę,wieniec(nieznacznie zaznaczony),oraz na końcu tzw.czepiec.

*Tryk i kozioł:Wyrostek cewki ponad żołędzią,która ułatwia rozprowadzenie nasienia.Wieniec żołędzi,a u kozła brak.Koniec cewki moczowej przechodzi w wyraźny wyrostek cewki moczowej,gdzie jest ujście cewki.

*Ogier:Kształt spłaszczonego bocznie walca.Występuje charakt.rowek żołędzi i uchyłek cewkowy,które są u ujścia cewki.Gromadzi się tam smegma i konkrementy.Erekcja żołędzi prącia następuje później niż erekcja ciał jamistych prącia.Żołądź ma największy obwód podczas pełnej erekcji i przybiera kształt grzyba-korona żołędzi.Pozostałą część prącia zwiększa nieznacznie swoje rozmiary,Utrzymanie tak dużego prącia w stanie erekcji jest możliwe dzięki 3 tętnicom(tętnica sromowa zew-zaopatrują żołądź i trzon,t.sromowa wew.-zaopatruje ciała jamiste cewki,t.zasłonowa-zaopatruje gł.ciało gąbczaste trzonu prącia).Zachyłek dołu żołędzi-zatoka cewkowa umożliwia uchwycenie końca prącia i wyciągnięcie go na zewnątrz w celu wykonania kateteryzacji(cewnikowanie).

*Knur:Podobnie zbudowany jak u buhaja.Zgięcie S-owate leży przed moszną.Na końcu ciał jamistych prącia brak ciała jamistego żołędzi.Część przednia prącia ma charakterystyczne zagięcie śrubowate.

*Mięsożerne: a)pies-W przedniej części kość prącia powstała z kostnienia ciała jamistego prącia i przybiera kształt rynienki.Żołądź otacza całą kość prącia.Jamki ciała gąbczastego żołędzi mają charakter naczyń żylnych.Powolny napływ i odpływ krwi daje powolne powstawanie i ustępowanie erekcji żołędzi.Żołądź:część przednia-kształt walcowaty,zwana częścią długą żołędzi oraz tylna opuszka żołędzi.W czasie kopulacji utrudnione jest szybkie usunięcie prącia z dróg rodnych samicy powodowane obrzmieniem opuszki żołędzi ze względu na zaciśnięcie żył ciał jamistych i utrudnionym odpływem krwi.

b) Kot:Kość wprzednim końcu ciała jamistego,otacza je żołądź.Na powierzchni żołędzi z wyjątkiem przedniego ostrego końca znajduje się ok.120 rogowych kolców ułożonych w rzędy.Do kolców dochodzą nerwy czuciowe.Są aktywnymi biernymi narządami czucia płciowego.

2 TYPY PRĄCIA:

a)typ włóknisto-sprężysty-przewaga rusztowania łącznotkankowego(przeżuwacze i świnia);

b)typ mięśniowo-jamisty-przewaga tk.jamistej(pies i koń).

NAPLETEK:Fałd skórny,tworzy u większości gat. 2 blaszki.W blaszce ściennej występuj ą gruczoły produkujące maź napletkową,a blaszka trzewna jest bezgruczołowa.

*buhaj:Zewnętrznie okryty skórą brzucha,ujście jamy napletkowej widoczne jest w postaci fałdu skórnego zakończonego tzw.pędzlem.Luźne ułożenie prącia w zależności od stanu pobudzenia jest możliwe dzięki dość elastycznej luźnej tkance.Tworzy to w stanie skoczynku jamę napletkową a w erekcji napletek okrywa wysuwające się prącie.

*ogier:napletek tworzy 2 fałdy(listki)zew.i wew.Część zew.podobna do napletka innych gat.zaś wew.tworzy razem z zewnętrznym pierścień napletkowy.Ponadto listek wew.dzieli jamę napletkową na część wew.i zew.

*Knur:Występuje tu uchyłek napletkowy,który znajduje się dogrzbietowo i doogonowo do liścia jamy napletkowej.Gromadzi się tam mocz,nasienie,złuszczony nabłonek,co powoduje rozwój bakterii.Usuwanie tego nachyłka powoduje zanik przykrego zapachu i zmniejsza liczbę mikroorganizmów.Zewnętrzne ujście napletka porośnięte jest włosami.Specyficzny odór knura zależy m.in.od 16 adrostenów,które gromadzą się w śliniankach podszczękowych.

GRUCZOŁY DODATKOWE PŁCIOWE:Wydzieliny tych gruczołów są wydzielane okresowo w czasie kopulacji bądź gromadza się w przewodach.Wraz z zawiesiną plemników tworzą spermę.Ich f-cją jest odżywianie plemników,stwarzanie optymalnych warunków do ich życia.W spermie są również złuszczone komórki nabłonka przewodów gruczołowych,cewki moczowej.

Rodzaje gruczołów:pęcherzykowy,krokowy i opuszkowo-cewkowy.

Gruczoły pęcherzykowe:zbudowane są z licznych pęcherzyków wyścielonych 2-warstwowym nabłonkiem.Przewód wyprowadzający centralnie przebiegający przez każdy gruczoł zbiera wydzielinę z poszczególnych zrazików.Przewód wydalający tych gruczołów jest wspólny również dla nasieniowodu.Razem uchodzą w zachyłku śluzówki na bocznej stronie wzgórka nasiennego.Wydzielina ta na barwę przeważnie baławo-żółtą.W jej skład wchodzą globuliny,fruktoza,kw.cytrynowy,barwniki flawinowe.

Gruczoł krokowy:Prostata albo stercze.Gruczoł ten zbud. z trzonu i części rozsianej.Otoczony włóknistą torebką przetkaną włóknami mięśniowymi gładkimi.Miąższ prostaty podzielony beleczkami na płaciki przez które przebiega rozgałęziający się przewód z workowatymi zachyłkami.Przewody i ich odgałęzienia wyściela nabł.brukowy lub walcowaty.Wydzielina tego gruczołu ma mleczną barwę i specyficzny zapach.U starszych osobników powierzchnia jest guzkowata, a w przewodach można stwierdzić obecność ciał amyloidowych i konkrementów wapiennych.Wydzielina wpływa korzystnie na ruch i żywotność plemników.Plemniki dopiero po zetknięciu się z wydzieliną nabierają zdolności do samodzielnego ruchu,stają się aktywniejsze.Przypuszcza sięże wiąże ona CO2 z oddychania plemników.Wydzielina ta zawiera też enzymy proteolityczne,związek fosfatazę,antygen prostaty PSA(proteaza),betainhibinę,

Gruczoły opuszkowo-cewkowe:Są to gruczoły parzyste po obu stronach cewki moczowej na odcinku miedniczym przy łuku kulszowym.Budowa zbliżona do gruczołu krokowego.Przewody wysłane nabł.sześciennym.Wytwarzają lepką,alkaliczną wydzielinę,która prawdopodobnie bierze udział w oczyszczaniu cewki moczowej przed przejściem plemników.Śluzowata wydzielina po zetknięciu się z powietrzem ulega zagęszczeniu.

ZABURZENIA PŁODNOŚCI U SAMCÓW:

Niemożność krycia-to niemożność wykonania samego aktu skoku,niezależnie czy rozpłodnika używamy do naturalnego krycia czy też sztucznego unasieniania i nie dotyczy elektroejakulacji.

PRZYCZYNY NIEMOŻNOŚCI KRYCIA:

A)w obrębie narządu płciowego:

1)brak całkowity popędu płciowego,występuje prawdopodob.na tle genet.powoduje całkowitą nieprzydatność do rozpłodu:a)pierwotny brak-spowodowany wrodzoną niedoczynnością gonad z niedostateczną prod.testosteronu;b)wtórny bark-związany z żywieniem,zmianą warunków utrzymania,stres,lęk przed bólem,po przebytych chorobach(gruźlica).

2)Wady rozwojowe narządu płciowego,w różnej formie,niepozwalające na wzwód prącia:a)przykurcz mięśnia ściągacza prącia ,na skutek jego zwyrodnienia,bo mięsień ten nie wiotczeje,zgięcie S-owate nie prostuje się i prącie nie wydostaje się poza ujście napletka,został przerwany łańcuch odruchowy;b)zrosty tkankowe pomiędzy zakończeniem prącia a śluzówką napletka.Wada ta nie pozwala na wysunięcie prącia;c)infantylizm-niedorozwój prącia,niedostatecznie rozwinięte;d)stulejka-zwężenie napletka,może być wrodzone lub nabyte na skutek obrzęku zapalnego,zbliznowaceń,polega na niemożności wysunięcia prącia ze względu na zbyt wąską jamę napletka;e)wykorzystanie wzwodu prącia w wadliwych kierunkach, uwarunkowane jest złą rozciągliwością więzadełka ciągnącego się od żołędzi do trzewnej blaszki napletka.Wada ta powoduje łukowate wygięcie prącia ku tyłowi,niemożność wprowadzenia dopochwy.Jest to pozostałość niedokończonego procesu odklejania się napletka.Wędzidełko łatwo jest usunąć,lecz ze wzg.ns dziedziczenie tej wady eliminujemy takie osobniki.

3)Uszkodzenia prącia,jak skaleczenia,pęknięcia,krwiaki,nieżyty i inne postacie zapalenia męskiego narządu płciowego u wszystkich gat.wywołują ból i nie pozwalają na wykonanie aktu płciowego.Przy zaniedbaniu dochodzi do zlepów,zrostów uniemożliwiających wysuwanie i wzwód prącia.W następstwie chorób,czy urazów nerwu prącia może dojść do porażenia prącia.Pojawienie się takich uszkodzeń objawia się tzw.”sztywnym chodem”,a zwierzęta poruszają się „jak na sztywnych nogach”,unikając krycia.Najczęściej przeżuwacze.

4)Załup-uniemożliwia cofanie do jamy napletkowej wysuniętego prącia ze wzgl.na zwężenie ujścia jamy napletka.

5)nowotwory prącia-występują jako brodawczaki,naczyniaki,czerniaki,włókniaki.Dotyczą młodych buhajów do 1 roku i knurów karłów.

6)Zaburzenia czynnościowe narządu płciowego,mogą prowadzić do przerw w kolejności odruchów płciowych i niemożność wykonania prawidłowego skoku.Pewne odruchy mogą zostać wyeliminowane a dotyczyć to może:wzwodu,wspinania,obejmowania,szukania,pchnięcia,dobicia czy ejakulacji.Często te zjawiska są u buhajów.Wyeliminowanie ich może mieć podłoże w defekcie systemu nerwowego jak również może dojść do psychicznych,hormonalnych zablokowań centralnych nerwowych ośrodków płciowych i zaniku zdolności krycia.

7)Niemożność krycia wywołana nadmierną eksploatacją płciową samców.Dotyczy to szczeg.osobników młodych.Najmniej wrażliwe są przeżuwacze,a najbardziej knury.

8)Niemożność krycia warunkowana sezonowo,czyli fizjol.niemoc krycia samców tych gat.które mają ograniczony okres parzenia się,np.tryk.

B)wynikające z innych nieprawidłowości systemów narządowych ustroju(pozapłciowe):

1)Schorzenia umiejscowione w obrębie narządu ruchu,stany zapalne czy porażenne kończyn.Do najbardziej niekorzystnych zaliczamy:

a)ostre i przewlekłe zapalenia,zmiany stawów i ich okolicy w obrębie zadu i kończyn tylnych,czyli zmiany w stawach skokowych,biodrowych;

b)schorzenia dolnych części kończyn(racic,kopyt):*zanokcica-martwica szpary międzyracicznej,*limax-narośl międzyraciczna,*ochwat-popryszczycowe zmiany na racicach;

c)schorzenia mięśni,np.zaniki ścięgien,pochewek mięśniowych;

d)schorzenia kręgosłupa,korzonków,pni nerwowych i wszelkie zaburzenia ruchowe uniemożliwiające skok.

2)Przyhamowanie popędu płciowego na skutek stanów osłabienia org.:*zakażenia,*zatrucia pokarmowe,niestrawność,*rekowalescencja po chorobach i nadmiernych wysiłkach.W szczeg.do niemocy płciowej prowadzi złe żywienie.

NIEMOŻNOŚĆ ZAPŁODNIENIA-Niemoc zapłodnienia kom.jajowej warunkowana wadami wrodzonymi lub pojawiającymi się okresowo w okresie reprodukcji samca.Przyczyna niemożności zapłodnienia często tkwi w zakłuceniu procesu prod.plemników.Oznacza to że nasienie nie zawiera plemników,bądź są one zbyt uszkodzone lub zniekształcone i nie są w stanie zapłodnić kom.jajowej.

Nieprawidłowa prod.plemników może być warunkowana:

1)wadami wrodzonymi podwzgórza kiedy przysadka wzgórzowa może nie wytwarzać hormonu gonadotropowego, bądź w niewłaściwy sposób uwalniać go do krwi(gł.FSH).

2)Wady wrodzone i nieprawidłowości w obrębie narządu płciowego,często uważane za dziedziczne.Wyróżniamy:

a)niedorozwój jąder z brakiem spermiogenezy(hipoplazja) w tym również zmiany zwyrodnieniowe nabłonka,kanalików nasiennych.Zmiany te mogą dotyczyć obu jąder lub jednego i uwidoczniają w różnym stopniu posunięty niedorozwój.Przy jednostronnym lub częściowym niedorozwojem jąder osobniki zachowują płodność,lecz stanowią niebezpieczeństwo przenoszenia wady.Wada ta może być nabyta przy zaburzeniach termoregulacji jąder.Libido tych osobników pozostaje niezmienione,obj.ejakulatu normalna,a plemniki wykazują zmiany morfologiczne i słabą ruchliwość.W nasieniu spotyka się spermatogonie lub kom.wielojądrzaste.

b)Zmiany zwyrodnieniowe jąder(degeneracyjne),przejawiające się degeneracją nabłonka plemnikotwórczego,zwłóknieniami i odcinkowym zatrzymaniem spływu plemników irozsianymi ogniskami zapalnymi.W przypadkach chronicznych może dojść do zwyrodnienia jąder, czy zwapnienia,a w konsekwencji do stopniowego zaniku jąder.Stany zapalne mogą powstawać też w wyniku urazów mech.czy infekcyjnych.Maleje wtedy koncentracja plemników w nasieniu,pojawiają się leukocyty,maleje ruchliwość plemników i obserwuje się wzrost zmian morfologicznych plemników.

c)Wnętrostwo dwustronne-brak prod.plemników,wada dziedziczna.

d)Wrodzone anomalie plemników morfologiczne i czynnościowe,tło dziedziczne.

e)Wrodzony brak obu jąder(anochoria)lub jednego(monochoria) bądź jądra nadliczbowe.

3)Ogólne stany chorobowe smaca tj.:

a)schorzenia gorączkowe ustroju lub miejscowe stany zapalne na worku mosznowym.

b)chorobowe zmiany przemiany materi w org.,związane z dysfunkcją niektórych gruczołów wewnętrznego wydzielania,np.tarczycy,nadczynność upośledza rozwój płciowy samca,zmniejsza wytwarzanie plemników a niedoczynność powoduje brak popędu płciowego i zmniejszenie liczby młodych w miocie.

4)Negatywne czynniki środowiskowe:

a)zbyt wysoka temp.makroklimatu powodująca przy dużych upałach jałowość letnią.

b)skrajne i niedoborowe żywienie przed lub w czasie okresu reprodukcyjnego(brak wit.A-zwyrodnienie nałonka kanalików krętych).

c)niewłaściwe warunki utrzymania:

5)Zaburzenia tej niemożności mogą być związane z:

a)niedrożnością dróg wyprowadzajacych nasienie,samiec zachowuje popęd a ejakulowana jest tylko wydzielina gruczołów płciowych dodatkowych.

DEFINICJE:

Kopulacja-zespół odruchów do wprowadzenia nasienia do dróg rodnych samicy

Dominata płciowa-zjawisko w okresie godowym;Ze wzg.na silne pobudzenie płciowe następuje hamowanie niektórych ośrodków w korze mózgowej.Obserwujemy to u zwierząt jako mniejszą płochliwość,zmniejszenie apetytu,spadek wrażliwości na ból.

Erekcja(wzwód prącia)-zachodzi pod pływem pobudzenia na widok samicy w okresie rui-ośrodków płciowych w korze mózgowej,układzie limbicznym i podwzgórzu,a następnie przekazanie impulsami nerwowymi do części krzyżowo-lędźwiowej rdzenia kręgowego,gdzie znajduje się ośrodek płciowy powodujący wzwód.

Ejakulacja-wytrysk nasienia na skutek przekazania bodźców mechanicznych i termicznych przez receptory czuciowe prącia do ośrodka ejakulacji.Odruch ten jest poza zasięgiem czynności kierowanych przez wolę.Po przekroczeniu progu pobudliwości ośrodka ejakulacji następuje przekazanie impulsów do efektorów,czyli tu do mięsni wyprowadzających nasienie.Wytrysk nasienia następuje na skutek skurczu mięśniówki nasieniówki,cewki moczowej i ciał jamistych prącia.Oksytocyna docierająca z tylnej części przysadki wraz z krwią dociera do ukł.rozrodczego i wzmaga skurcze dróg wyprowadzających nasienie.

Kopulacja i ejakulacja u ogierów:Do wyzwolenia mechanizmów odpowiedzialnych za erekcje dochodzi podczas wstępnej fazy aktu plciowego.Najpierw dochodzi do wspięcia na klacz i odszukanie szpary sromowej.Dochodzi do 4-8 pchnięć kopulacyjnych.Objawem zapowiadającym wytrysk nasienia jest powiększenie żołędzi prącia i poszerzenie światął ujścia cewki.

Zaburzenia płodności ogierów:

1)Zaburzenia chromosomów:

*liczbowe-są wynikiem nieprawidłowych podziałów w okresie pre lub post zygotycznym;

*strukturalne-mogą występowac w pojedynczym chromosomie,np.ubytki,podwojenia,odwrócenia odcinków;

Mogą również występować przemieszczenia odcinków między chromosomami.Problem abberacji chromosomowych jest istotny,gdyż rozpoznano występowanie szeregu zaburzeń płodności na tle genetycznym.Istnieje np.zespół monosomii X,tzn.brak jednego chromosomu płciowego w kariotypie klaczy, lub występowanie dodatkowego chromosomu X u klaczy lub ogiera.

2)obojnactwo-występuje rzadko u koni-związane z nieprawidłowościami chromosomów płciowych.

ZABURZENIA PŁODNOŚCI U SAMIC:

A)Infantylizm-stwierdzana dopiero po uzyskaniu dojrzałości płciowej i może być związana z wadą dziedziczną lub niewydolnością hormonalną części gruczołowej przysadki mózgowej w okresie rozwoju zarodkowego lub płodowego.

B)Obojnactwo-współobecność w organizmie męskich i żeńskich narządów rozrodczych w różnym stadium ukształtowania.

C)Frymartynizm-Istotą tego zjawiska jest przedostanie się do krwiobiegu łożyskowego płodu żeńskiego antagonistycznych hormonów męskich wstrzymujących pełny rozwój zawiązków płciowych samicy.Następstwem tego może być brak,zarośnięcie,czy też szczątkowy rozwój narządów płciowych smicy.Diagnoza o frymartynizmie może być postawiona po ukończeniu 1miesiąca życia.

D)brak obu jajników.

E)Snębica-wzmożony popęd płciowy.Zespół objawów chorobowych ze stanami podniecenia i nietypowym sposobem zachowania się zwierzęcia oraz wielkotorbielowatym zwyrodnieniem jajników.

F)Hypoplazja(wrodzony niedorozwój jajników)-są to wady wrodzone wynikłe z nieodpowiedniego żywienie lub zaburzeń hormonalnych.

---