ŚRODOWISKO
WYCHOWAWCZE
k. Wac
ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
To - całość procesów ekologicznych, ekonomicznych, politycznych, społecznych, kulturalno - oświatowych i instytucjonalnych w ich wzajemnych związkach i zależnościach.
W tym rozumieniu środowisko jest przestrzenią, w której społeczeństwo realizuje różne formy działalności, tworząc w ten sposób warunki własnego życia oraz zaspokajania materialnych i duchowych potrzeb.
W ujęciu holistycznym traktuje się środowisko jako całość warunków zewnętrznych (fizycznych, materialnych, społecznych itp., w których człowiek żyje.
Dla celów wychowawczych przyjmuje się następującą def.
Środowisko jako całokształt warunków i okoliczności, w których człowiek żyje i z którymi reguluje stosunki poprzez procesy przystosowywania się do środowiska i dostosowywania środowiska do swych potrzeb.
POJĘCIA ;
ŚW - W SPOSÓB BARDZIEJ LUB MNIEJ ZAMIERZONY ODDZIAŁYWUJE NA Jednostkę I STYMULUJE JEJ ROZWÓJ W CELU SOCJALIZACJI ORAZ KSZTAŁTOWANIA JEJ OSOBOWOŚCI TAK ABY JAKO CZŁOWIEK DOROSŁY MOGŁA UCZESTNICZYĆ W ZYCIU SPOŁECZNYM
SOCJALIZACJA - (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości.
Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie.
Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy Kościół).
KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI
Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.
KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI - KSZTAŁTOWANIE GŁÓWNIE SFERY EMOCJONALNEJ I MOTYWACYJNEJ (uczucia wyższe , potrzeby jako motywy działania, postawy, ogólny stosunek do świata, ludzi, samego siebie, kształtowanie systemu wartości).
INTERNALIZACJA - jest głównym celem wychowania i polega na wewnętrznym przyswojeniu, uznanym za własny system wartości i norm ogólnoludzkich.
Rodzaje środowisk wychowawczych I ICH ODDZIAŁYWANIE NA CZŁOWIEKA
ŚRODOWSKO GEOGRAFICZNE
ŚRODOWISKO LOKALNE
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE
Typowe środowiska wychowawcze:
RODZINA
SZKOŁA
GRUPA RÓWIEŚNICZA
RODZINA JAKO NATURALNE ŚRODOWISKO SPOŁECZNE
R - jest grupą osób powiązanych ze sobą więzami emocjonalnymi, wspólnymi celami i zadaniami wynikającymi z fakty wspólnoty mieszkaniowej, a i też materialnej.
JAKO GRUPA SPOŁECZNA - Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.
W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:
małżeńską lub partnerską - bycie żoną lub mężem, partnerem lub partnerką,
rodzicielską - bycie ojcem lub matką,
braterską - bycie siostrą lub bratem.
Z PUNKTU WIDZENIA SOCJALIZACJI RODZINA JEST GRUPĄ:
MAŁĄ - nacechowanie emocjami bezpośrednie - interakcje
PIERWOTNĄ - ma najdłuższy i największy wpływ na rozwój społeczny i moralny
NIEFORMALNĄ - warunki życia warunkują powstawanie struktury, norm i standardów
ODNIESIENIA - jej członkowie przyjmują wspólny system wartości, normy. Relacje i interakcje miedzy rodzicami oraz między rodzicami i dziećmi oparte na silnych związkach emocjonalnych powodują, że dzieci w sposób naturalny uczą się standardów postepowania, kształtują najwazniejsze potrzeby, motywy ukierunkowujące aktywność życiowa.
Funkcje współczesnej rodziny
funkcja prokreacyjna - pozwala na zaspokojenie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków oraz na biologiczne przetrwanie społeczeństwa;
funkcja seksualna - jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego;
funkcja ekonomiczna - pozwala na zagwarantowanie bezpieczeństwa materialnego rodzinie, w jej skład wchodzą następujące podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza i usługowo - konsumpcyjna;
Funkcje współczesnej rodziny
funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca - polega na zabezpieczeniu środków niezbędnych do życia oraz sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnymi lub chorymi członkami rodziny;
funkcja socjalizacyjna - jest realizowana w dwóch wymiarach:
jako przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych oraz
jako wzajemne dostosowanie swoich zachowań i cech osobowości przez współmałżonków;
funkcja stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoich członków (ma istotne znaczenie szczególnie w społeczeństwach kastowych, takich jak np. w Indiach);
funkcja rekreacyjna - polega na zaspokojeniu potrzeb odpoczynku, relaksu, rozrywki;
funkcja emocjonalna - polega na zaspokojeniu potrzeb emocjonalnych;
funkcja kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego poprzez zapoznawanie ich z dziełami sztuki, literatury, zabytkami i innymi cennymi reliktami przeszłości;
Rodzina i prawo
W świetle polskiego prawa rodzinę tworzą kobieta i mężczyzna połączeni prawnym węzłem małżeńskim oraz pozostające na ich utrzymaniu dzieci.
Stosunki rodzinne, a więc relacje między mężem a żoną, rodzicami a dziećmi czy też między rodzeństwem, określane są przez normy moralne, obyczajowe i religijne.
Stanowią też przedmiot regulacji prawnych zawartych w prawie rodzinnym i opiekuńczym normującym stosunki wynikające z małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia oraz zawiera przepisy dotyczące instytucji opieki i kurateli.
Źródłem prawa rodzinnego jest uchwalona 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Istnieją podstawowe zadania w ramach wychowawczej funkcji rodziny:
Troska o prawidłowy rozwój fizyczny dziecka, jego sprawność i zdrowie.
Troska o rozwój intelektualny.
Zaspakajanie potrzeb emocjonalnych (uczuciowych).
Wdrażanie w kulturę własnego społeczeństwa.
Rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych.
Wpajanie zasad i norm moralnych.
Uspołecznianie dziecka.
Przygotowanie do samodzielnego życia.
Uodparnianie na napotykane trudności.
Rozbudzanie w dziecku godności osobistej.
Rozwijanie dyspozycji do doskonalenia siebie.
Rozwijanie ambicji i aspiracji, ale jednocześnie umiaru i skromności.
Uczenie tolerancji.
Rozwijanie uczuć patriotycznych.
Wychowawcze funkcje rodziny
Proces wychowania zaczyna się jeszcze przed narodzeniem dziecka (- psychologia prenatalna) i trwa do osiągniecia dojrzałości i dorosłości.
Pod względem skuteczności oddziaływać wychowawczych najistotniejszy jest okres dzieciństwa od 0-9 lat , a w szczególności od 0 do 3 lat, kiedy ściśle są powiązane ze sobą: wychowanie i opieka. W tym czasie powstaje najsilniejsza więź emocjonalna między dzieckiem a rodzicami, co sprzyja poddawaniu się wpływom wychowawczym.
Poprzez naśladowanie i identyfikację (utożsamianie się) dziecko przyswaja typowe dla swej rodziny :
Sposoby oddziaływania
Normy i wartości
Postawy wobec ludzi i zwierząt , nauki i stosunków i mechanizmów społecznych np. wszyscy oszukują lub ludzie są dobrzy
Jeśli dorośli okazują dzieciom miłość
Jeśli obserwuje kłótnie i agresję
Jeśli rodzice okazują sobie i dziecku szacunek
Dziecko uczy się kochać
Staje się agresywne i kłótliwe
Dziecko szanuje rodziców i innych ludzi
Zaspokajanie potrzeb
emocjonalnych i psychicznych
Podstawową potrzebą jest potrzeba miłości, ciepła i życzliwości.
Zaspokajanie tej potrzeby stymulują osiągnięcia rozwojowe.
Dziecko ma zapewnione poczucie miłości i jest chronione
od lęków, rozwija się szybciej i lepiej w zakresie sprawności
umysłu, sprawności fizycznej i kontaktów społecznych.
Dziecko przez kontakt z dorosłymi pobudzane jest do aktywności, co sprzyja kształceniu funkcji poznawczych.
Systematyczny kontakt z rodzicami wpływa na kształtowanie się u niego pozytywnego
obrazu samego siebie oraz obrazu świata.
Najważniejsze potrzeby psychiczne warunkujące rozwój i kształtowanie zdrowej osobowości:
Potrzeba bezpieczeństwa - brak jej zaspokojenia jest przyczyną choroby sierocej, autoagresji i agresji.
Powstaje w okresie noworodkowym przez specyficzny kontakt dotykowy matka -dziecko, „skóra do skóry”. Jest podstawą do kształtowania się późniejszych uczuć wyższych. (Ważne dla działania położnej i pielęgniarki w oddziałach poł-now i niemowlęcym)
Potrzeba akceptacji i uznania - akceptuję , kocham , cenię.
Bezwarunkowe zaspokojenie tej potrzeby jest niezbędne do budowania poczucia własnej wartości, głównego mechanizmu osobowości i motywów działania.
Brak zaspokojenia wyzwala u dzieci poczucie niższości.
Najważniejsze potrzeby psychiczne warunkujące rozwój i kształtowanie zdrowej osobowości:
3. Potrzeba zależności i przynależności - dziecko czuje się zależne od dorosłych, którzy w pełni zaspokajają jego potrzeby i dają mu psychiczne oparcie.
Brak zaspokojenia tej potrzeby skutkuje brakiem systemu wartości, brakiem uczuć wyższych, wrogością wobec ludzi, brutalizmem i agresją, czasem nienawiścią (ludzie są źli, nikt mnie nie potrzebuje, odrzucają mnie)
4. Potrzeba osiągnięć i poznawcza - są wtórne do poprzednich ale stanowią ich skutek.
Poczucie własnej wartości i wiara we własne możliwości owocuje ciekawością i chęcią poznawania świata.
Dziecko rozwija różne formy aktywności .
Strategie i formy wychowania w rodzinie - postawy rodzicielskie
Strategie wychowawcze klasyfikuje się w zależności od stopnia akceptacji i kontroli, czyli miejsca na skali:
AKCEPTACJA -MIŁOŚĆ BRAK AKCEPTACJI - WROGOŚĆ
SWOBODA - ZAUFANIE CIAGŁA KONTROLA - BRAK ZAUFANIA
STRATEGIE (STYLE) WYCHOWAWCZE ORAZ POSTAWY RODZICIELSKIE
1. WYCHOWANIE
OSIAGNIĘCIOWE
duża akceptacja,
wysokie wymagania,
częsta kontrola,
nagradzanie
Może prowadzić m.in. do:
dużych ambicji,
postaw egocentrycznych,
silnych mechanizmów samokontroli,
małej odporności na niepowodzenia i nowe sytuacje itp.
2. WYCHOWANIE
NADOPIEKUŃCZE
duża akceptacja,
niskie wymagania,
częsta kontrola o charakterze ochronnym,
częste nagradzanie nieadekwatne do efektów działania
Może prowadzić do:
wysokiej nieadekwatnej samooceny,
bezkrytycyzmu, ambicji roszczeniowych, lęku w nowych sytuacjach,
braku samodzielności,
dużej zależności od rodziców i autorytetów,
małej odporności na niepowodzenia.
3. WYCHOWANIE
DEMOKRATYCZNE
duża akceptacja,
wysokie wymagania,
rzadka kontrola,
adekwatne nagradzanie
Konsekwencje to:
wysoka adekwatna samoocena,
samodzielność,
odpowiedzialność,
zachowania prospołeczne,
pozytywny stosunek do ludzi i świata itp.
4. WYCHOWANIE LIBERALNE
akceptacja,
niskie wymagania - pobłażanie,
rzadka kontrola, nagradzanie
Jego skutkami mogą być:
samodzielność,
adekwatna samoocena,
odporność na stres,
brak poszanowania norm,
egocentryzm,
brak odpowiedzialności,
niska potrzeba osiągnięć itp.
5. AUTOKRATYZM RYGORYSTYCZNY
brak akceptacji,
wysokie wymagania,
częste kontrole,
karanie
W większości przypadków prowadzi do:
niskiej samooceny,
małego poczucia własnej wartości,
osobowości lękowej,
konformizmu,
sztywnego respektowania norm,
posłuszeństwa wobec autorytetów.
6. AUTOKRATYZM PUNITYWNY- KARZĄCY
wrogość,
niskie wymagania,
częsta kontrola,
karanie
Zwykle prowadzi do:
zaniżonego poczucia własnej wartości,
niskiej samooceny,
negatywnego nastawienia do ludzi i świata,
poczucia krzywdy i bezradności,
agresji
Antyspołecznej postawy ,
czasem autoagresji (łatwość uzależniania się od alkoholu i narkotyków),
braku wpojonych norm i wartości.
7. AUTOKRTYZM OKAZJONALNY
obojętność lub wrogość,
wysokie wymagania [ideał dziecka] przy braku ich egzekwowania
lub kontrola sporadyczna
i rzadkie karanie - mniej dotkliwe).
Skutkuje raczej uporządkowanymi poglądami na świat, ale uczy bierności;
zaburzenia są mniej wyraźne niż przy innych formach autokratyzmu.
8. WYCHOWANIE ZANIEDBUJĄCE
dziecko pozostawione samo sobie,
obojętność lub wrogość,
brak zaspokojenia potrzeb zależnościowych,
niskie wymagania,
rzadka kontrola,
brak wzmocnień
Powoduje:
niedorozwój sfery emocjonalnej - brak uczuć wyższych,
egocentryzm,
obniżenie poczucia własnej wartości i samooceny,
względna samodzielność,
brak perspektyw życiowych,
łatwość powstawania uzależnień,
nieznajomość norm itp.
9. WYCHOWANIE ODRZUCAJACE
wrogość,
brak zaspokajania potrzeb, czasem nawet biologicznych,
niskie wymagania,
rzadka kontrola,
Karanie
Prowadzi do postaw antyspołecznych:
braku znajomości i braku przyswojenia norm,
braku socjalizacji, wrogiego stosunku do świata i do siebie - agresji
zachowania przestępcze i autoagresji,
uzależnień.
PODSUMOWANIE
1 TEZA
Szczęśliwe dzieciństwo daje gwarancje szczęśliwej dorosłości.
Dzieci doświadczające pozytywnej relacji między rodzicami,
które odczuwają miłość, bezpieczeństwo, szacunek, kształtują w sobie pozytywne opinie na temat relacji z innymi ludźmi.
Mając zaufanie do swoich rodziców, uczą się ufności do innych ludzi. Uczą się spostrzegać świat jako bezpieczny i przyjazny.
W relacjach społecznych nie boją się bliskości z innymi, odkrycia swojego prawdziwego oblicza, odrzucenia, zranienia, wykorzystania
Małżonkowie zadowoleni ze swojego małżeństwa najczęściej przejawiają wysoki poziom kompetencji wychowawczych i są dobrymi rodzicami.
Dobry rodzic - według D. Winnicotta
(D. Karnas - Biela, 2001, s.273-279) - nie musi być rodzicem
idealnym.
Najlepszy rodzic to „zwyczajny, normalny, dobry
rodzic”.
Rodzic powinien wierzyć, że jest dostatecznie dobry,
aby dać życie zdrowej, normalnej istocie ludzkiej i powinien
mieć zaufanie do samego siebie, jako opiekuna dziecka.
Być „zwyczajnym, dobrym rodzicem” oznacza również, że
rodzic nie oczekuje, aby dzieci go uwielbiały, ale może być nawet
nienawidzony.
Zaspokajanie potrzeb należy do fundamentalnych zadań rodziny.
Obojętność uczuciowa, lekceważenie, złe traktowanie
stwarzają u dziecka poczucie niepewności, zagrożenia,
sprzyjają kształtowaniu się postaw agresywnych,
nieprzystosowaniu społecznemu.
Potrzeba poczucia bezpieczeństwa
to nie tylko więź psychiczna z matką czy ojcem, to także
przeświadczenie, że wspólnota rodzinna jest związkiem trwałym.
Rozpadający się dom, rodzina ulegająca z różnych przyczyn dezorganizacji podważają wiarę w trwałość i sens wszelkich innych wartości, rodzą postawy buntu i negacji (H. Izdebska, 2001, s.36-37).
Człowiek, któremu rodzina zapewniła szczęśliwe dzieciństwo, uzyskał bezpieczny i stabilny start w dorosłe życie oraz możliwość pełnej samorealizacji w przyszłości.
Wynosi on z domu rodzinnego adekwatne wzorce postaw rodzicielskich, nabywa zdolność kochania, doceniania innych, bycia w zgodzie z samym sobą, zdolność do utrzymywania intymnych lub bliskich kontaktów z innymi ludźmi, zdolność do ufania im i zdolność nieprzymuszonej pracy dla dobra ogółu (B. Lachowska, 2001, s.274).
Jako najistotniejsze cechy zdrowych wzorów sprawowania
opieki rodzicielskiej, zapewniających dziecku szczęśliwe
dzieciństwo, można uznać następujące zasady:
rodzice opiekują się dziećmi, a nie odwrotnie;
potrzeby emocjonalne dziecka są zaspokajane;
dziecko zawsze jest kochane;
błędy popełniane przez dziecko zawsze są wybaczane;
każdy członek rodziny jest tak samo ceniony jako osoba,
granice prywatności dziecka są szanowane;
rodzice są przewodnikami i nauczycielami dziecka,
nie jest tak, że dziecko wychowuje się samo;
w rodzinie obowiązują rozsądne ograniczenia i zależności, a rodzice w wypełnianiu swojej funkcji są efektywni i kompetentni;
wymagania stawiane dziecku są dostosowywane do jego
wieku;
Rodzice zaspokajają zarówno potrzebę zależności jak
i potrzebę autonomii dziecka;
12. życie w rodzinie jest zorganizowane i planowane, dzięki
czemu przyszłość może być przewidywalna;
13. problemy są dostrzegane, a członkowie rodziny w sposób
uczciwy dążą do ich rozwiązania, rodzina ma zdolność do
przeciwstawiania się kryzysom;
14. komunikacja w rodzinie jest jasna i zrozumiał, a jeśli taka
nie jest może być zakwestionowana;
15. w rodzinie panuje atmosfera radości i życzliwości;
16. rodzice dbają o własny rozwój i o własne wzrastanie.
Szczęśliwe dzieciństwo daje gwarancję szczęśliwej dorosłości.
GRUPA RÓWIEŚNICZA
JAKO NATURALNE ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
Człowiek jest jednocześnie członkiem wielu grup.
Grupy wywierają wpływ na zachowanie człowieka, jego postawy, wartości, procesy poznawcze.
DEFINICJA
grupa społeczna, formacja, która składa się z pewnej liczby osób pozostających we wzajemnych bardziej lub mniej określonych pozycjach i rolach, która ma własny system wartości i norm regulujących zachowanie poszczególnych członków co najmniej w sprawach ważnych dla grupy.
Powstaje poczucie przynależności grupowej i potrzeba odrębności
( Stachowiak E. 2004,
Grupy rówieśnicze są ze względu na sposób powstawania grupami nieformalnymi .
Tworzą się spontanicznie z chęci do wspólnego przebywania w określonym i akceptowanym przez wszystkich celu .
Grupy dzielimy według różnych kryteriów, z których najczęściej brane są pod uwagę wielkość i więzi emocjonalne.
Grupy rówieśnicze - podział ze względu na więzi emocjonalne
Formalne
zorganizowane są przez odpowiednie instytucje, mają określone zadania i system kontroli
Są nimi np. społeczność szkolna, wchodzące w jej skład klasy, samorząd uczniowski, organizacje dziecięce funkcjonujące zarówno na terenie szkoły, jak też poza nią np. Mały Śląsk - zespól taneczny
- OIPiP
Polskie Towarzystwo Połoznych
Nieformalne
powstają spontanicznie
nie są one organizowane w sposób planowy i zamierzony
spontaniczność tych grup przeważnie przesądza o ich krótkotrwałości
odznaczają się one tym samym niskim stopniem organizacji, tzn. prostą strukturą
niewielkie jest zróżnicowanie ról i pozycji społecznych
podstawowym czynnikiem jest więź emocjonalna łącząca poszczególnych członków i zaspokajająca ich potrzeby psychiczne.
Dzięki wytworzeniu się więzi grupa staje się zwarta, spoista, zdolna do skutecznego działania.
Dlatego też znaczenie klasy szkolnej (jako grupy formalnej), a także nieformalnych grup rówieśniczych jest bardzo duże, jeżeli chodzi o proces socjalizacji.
Zarówno klasa szkolna, jak i grupy nieformalne stanowią swoistą arenę, na której zachodzą określone procesy społeczne.
Zdaniem M. Trawińskiej grupy rówieśnicze stanowią “czwartą siłę\" w procesie socjalizacji obok społeczeństwa, systemu społecznego, rodziny.
Różnica między rodziną a grupą rówieśniczą
Dziecko przypisane jest do rodziny
Zaspokojenie potrzeb psychicznych dzieci w rodzinach nie zależy od dzieci, ale od ich rodziców, to oni decydują o sposobie, czasie i formach zaspokajania potrzeb, a dzieci są od nich zależne
Środowisko (nieformalne} rówieśnicze wybiera sobie samo
Tu zaspokojenie potrzeb psychicznych zależy od samych dzieci , w stosunku do innych członków grupy znajdują się na tej samej pozycji i są partnerami .
Poziom zaspokojenia potrzeb zależy od ich zachowań
Grupa rówieśnicza
Wybór grupy rówieśniczej uwarunkowany jest w pewnym sensie wpływami rodziny np.; jeśli dziecko w środowisku rodziny czuje się dobrze, budowane są dobre relacje to wówczas szuka ono środowiska rówieśniczego, w którym panują podobne zasady, normy funkcjonowania.
Podobieństwa ułatwiają dziecku porozumienie z grupą.
Jeśli rodzina nie spełnia swoich funkcji wychowawczych, to dzieci szukają takiej grupy, w której mogłyby kompensować braki w zaspokajaniu potrzeb i jednocześnie takiej, która zaspokaja potrzeby bieżące.
Grupa rówieśnicza - rola
Jeśli dziecko jest członkiem grupy, czuje się w niej dobrze i ma zaspokojone potrzeby to zrobi wszystko, by w niej pozostać.
Dostosowuje się do:
panujących norm, standardów, wymagań
czasami godzi się na przykre doświadczenia by dalej do niej przynależeć
wzmocnień pozytywnych i negatywnych
dziecko uczy się współdziałania z innymi,
porównuje się z innymi w podobnej sytuacji
poznaje swoje mocniejsze i słabsze strony
w sytuacji partnerskiej ma możliwość pokazania swoich pozytywów i wyrównania braków, więc zaczyna się praca nad sobą, samowychowanie
dzieci i młodzież dzielą się doświadczeniami
w interakcjach sprawdzają różne sposoby porozumiewania się oraz wzajemnych oddziaływań i skutecznego działania
nawiązują coraz to mocniejsze więzy przyjaźni , rozwijają się uczucia wyższe
uczy odpowiedzialności za bliską osobę, empatii, pomocy
Kształtuje postawy opiekowania się i współdziałania
Jeśli ktoś nie miał stałej grupy rówieśniczej w dzieciństwie lub młodości, to może mieć trudności w założeniu i utrzymaniu własnej rodziny jako podstawowej grupy społecznej
Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych:
kształtowanie aktywności jednostek
kształtowanie więzi z innymi ludźmi
ułatwianie kontaktów interpersonalnych
zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania
konstruktywne współzawodnictwo
pobudzanie do rozwijania zainteresowań
umożliwianie kontaktów towarzyskich
zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych
zapełnianie wolnego czasu
KLASA SZKOLNA
Na podstawie wyżej wymienionych funkcji można powiedzieć, że grupy rówieśnicze maja ogromny wpływ na kształtowanie się osobowości i rozwój społeczny każdej jednostki.
Jedną z najważniejszych grup, w której znajduje się jednostka jest klasa szkolna.
Duży wpływ na atmosferę w tej grupie ma nauczyciel - jego osobowość, postawa, zaangażowanie w pracę, zdolności organizacyjne. Odpowiednie cechy nauczyciela mogą sprawić, że klasa dojdzie do wspaniałych osiągnięć.
Na panującą w klasie atmosferę wpływają także inne czynniki: określone normy przyjęte przez grupę, poziom integracji członków grupy, stosunki pomiędzy poszczególnymi członkami grupy oraz pozycja i rola danego członka grupy.
największy wpływ grupy rówieśniczej na jednostkę jest widoczny w jej okresie dojrzewania.
Jest to moment osłabienia autorytetu rodziców i innych dorosłych osób i wtedy właśnie grupa rówieśnicza staje się dla młodego człowieka punktem odniesienia.
W tym czasie jednostka spędza z rówieśnikami większą część wolnego czasu, a grupa rówieśnicza wywiera wpływ na jej opinie, postawy i zachowania, na styl ubierania się, na wybór muzyki i literatury. Istnieją różne grupy młodzieżowe.
Może to być paczka na osiedlu, klasa szkolna, grupa taneczna, sportowa czy zastęp harcerski. Pozycja, jaką w danej grupie zajmuje jednostka ma wpływ na jej samoocenę, poczucie własnej wartości, sposób spostrzegania swojej osoby i ogólne zadowolenia z życia.
Grupa rówieśnicza pełni istotne funkcje w procesie wychowania jej uczestników.
Zdaniem Znanieckiego grupa rówieśnicza jest pozbawiona określonych celów i wzorców, a jej głównym przesłaniem jest zabawa.
Zachowania członków grupy są regulowane poprzez nastawienie tych osobników, którzy umieją narzucić grupie swój punkt widzenia.
Cechą charakterystyczną grupy rówieśniczej jest zmienność celów oraz form życia zbiorowego i zabawy. Jest to konsekwencją tego, że członkowie grupy mają zmienne i często sprzeczne nastawienia.
Do najczęstszych nastawień należą: przodownictwo, podporządkowanie, rywalizacja i współdziałanie.
Rodzaje grup rówieśniczych
Podział ról
Dzieci i młodzież 11,lat i 14,15
„wiek band”- „grup rówieśniczych” - silny rozwój potrzeb społecznych, powstają grupy typowo społeczne: homogenne (jednopłciowe) i heterogenne (mieszane)
Duże znaczenie mają organizacje dziecięco-młodzieżowe, których opiekunowie czuwają nad prawidłowym funkcjonowaniem grupy z punktu widzenia relacji społecznych
Pełnią funkcję socjalizującą i kompensującą zaspokajanie potrzeb, ale też są niebezpieczne np. blokersi, skinhedzi - zaczyna się proces demoralizacji
Powstają pierwsze grupy zainteresowań : miłośnicy modelarstwa , muzyczne
GRUPY PRZYKACJELSKIE - dominują więzy emocjonalne i kształtują się pierwsze uczucia , są też grupy sąsiedzkie
Wiek młodzieńczy
Grupy zainteresowań, przyjacielskie
Chęć działania w grupie związanej z dziedziną życia zgodnie z pewnymi ideałami : wolontariat (w azylu dla zwierząt, „zieloni”
W grupach rówieśniczych kształtują się także subkultury.
DOROśLI
Powstają rodziny - silne związki emocjonalne
Różne towarzystwa
Rodzaje grup rówieśniczych
Według Tadeusza Pilcha w oparciu o właściwości rozwojowe dzieci i młodzieży wyróżnia się trzy typy grup rówieśniczych:
1) dziecięce grupy zabawowe, bandy;
2) młodzieżowe paczki, kliki;
młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze)
Struktura grupy
Grupa rówieśnicza młodzieżowa według Tadeusza Pilcha tworzy określoną strukturę stosunków międzyosobniczych. Struktura grupy zawiera trzy elementy stosunków społecznych, które mogą występować w różnych wariantach:
- układ hierarchii wewnętrznej grupy;
- układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych;
- układ i rodzaj więzi między członkami grupy
Paczki młodzieżowe
Mała ekskluzywna grupa ( najczęściej 4-5 osobowa, ale nie więcej niż 10) składająca się zazwyczaj z dziewcząt lub chłopców, dopiero później staje się łączona.
Są ze sobą zaprzyjaźnione.
Panuje między nimi zgodność poglądów, więzy wzajemnej sympatii i podziwu.
Trwałość paczek jest bardzo rożna i zależy od wielu okoliczności.
W paczkach rozmawia się o codziennych sukcesach i niepowodzeniach.
Paczka unika kontroli ze strony osób dorosłych i osób postronnych.
Stwarza poczucie bezpieczeństwa.
Uczestnictwo w paczce przyspiesza rozwój społeczny młodzieży i zaspokaja potrzebę uznania w oczach rówieśników.
A co się robi w paczkach???
Dzieci i młodzież grają w piłkę, uprawiają różne konkurencje sportowe, zależnie od miejscowej mody i warunków; budują kryjówki, czyli bazy, w szopach, piwnicach, na strychach, na drzewach, w dołach lub krzakach;
grają w karty itp.; czytają interesujące ich książki i czasopisma;
odrabiają lekcje;
chodzą do kina i na zabawy;
śpiewają z towarzyszeniem gitary.
Dziewczęta więcej czasu poświęcają opowiadaniom, zwierzeniom, literaturze romantyczno-przygodowej, tańcom i śpiewom, a mniej grom sportowym.
Chętniej spotykają się w mieszkaniach (zwłaszcza gdy nie ma rodziców lub są dość liberalni) niż w kryjówkach na dzikim terenie.
Czy rodzice lubią aby ich dziecko należała do paczki np..????
Dziecko wypełnia swój wolny czas
Potrafi współdziałać w grupie itp
Grupy, które nie znalazły zrozumienia u dorosłych, nie trafiły na starszych kolegów dających wzór i zachętę do jakichkolwiek wartościowych zajęć, które przeganiano z trawników, klatek schodowych i świetlicy za niewłaściwe zachowanie
- schodzą na drogę całkowitej opozycji wobec środowiska ludzi dorosłych i posłusznych im dzieci „grzecznych”.
Stają się stopniowo grupami chuligańskimi.
Wówczas treścią zajęć są najczęściej gry hazardowe o pieniądze, papierosy, wino.
Wzmagająca się agresywność w efekcie może prowadzić do drobnych kradzieży i innych przestępstw.
Życie „paczki”
Warunkiem udziału w życiu paczki jest lojalność członków wobec przywódcy i kolegów, zwłaszcza zaś zachowanie tajemnicy i przestrzeganie umownych sygnałów, znaków, stroju.
Obowiązuje też pewien specyficzny żargon.
Członkowie paczki w najwyższym stopniu usiłują zrealizować w praktyce określony wzór osobowy.
U dziewcząt najbardziej ceni się urodę, umiejętność bycia i talenty specjalne (śpiew, taniec),
natomiast u chłopców - siłę, opanowanie, ambicję i pewność siebie.
Osoba, która w małym stopniu realizuje wzór postawiony przez grupę, jest nisko ceniona przez kolegów, czasem jest wyśmiewana, ganiona, odsuwana do wykonywania nieciekawych zadań.
Nielojalność wobec grupy grozi wykluczeniem z niej, niekiedy nawet samosądem i karą fizyczną.
Paczki jako środowisko wychowawcze
pełni funkcję uspołecznienia jednostki w konkretnych warunkach środowiskowych.
Uspołecznienie to jest procesem dojrzewania społecznego człowieka, które polega na kierowaniu się w codziennej działalności w coraz większy stopniu dobrem ogółu oraz na zapewnieniu przewagi wartości społecznych
w myśleniu i działaniu jednostki nad myśleniem i działaniem nastawionym wyłącznie na dobro osobiste.
Grupy k o l e ż e ń s k i e
Grupy nieformalne, bardziej liczne niż paczki i mniej od nich ekskluzywne.
Ich członkowie dobierają się ze względu na jakieś pokrewieństwo kulturowe, podobne poglądy i zainteresowania, ale nie wszyscy są w jednakowym stopniu ze sobą zaprzyjaźnieni.
Grupa ta tworzy się zazwyczaj z paczki dzięki przyjmowaniu do niej coraz nowych członków.
posiadają bardziej luźną strukturę organizacyjną.
Nie ma w nich przywódcy ani zaplanowanej działalności.
Atrakcyjność ich polega na wspólnym spędzaniu wolnego czasu, wykonywaniu wielu zwykłych czynności, głównie o charakterze towarzyskim.
Bandy
Potocznie bandą nazywamy każdą nieco większą grupę dzieci w wieku szkolnym.
W psychologii nazwa ta obejmuje bardziej zwarte i zorganizowane zabawowe grupy dzieci w młodszym wieku szkolnym (do 12 lat).
W znaczeniu drugim, bardziej specyficznym, nazwa "banda" odnosi się już do zjawiska o charakterze negatywnym: dotyczy tych grup młodzieżowych, które zrzeszają osobników zaniedbywanych i odrzucanych w złym środowisku domowym, nie akceptowanych przez rówieśników w szkole.
Akceptuje odrzuconych i zaniedbanych w domu i w szkole
Każda banda ma cele n; przestępstwa
Wymaga solidarności, lojalności, posłuszeństwa
Wroga buntownicza postaw wobec dorosłych
Szukają oni zaspokojenia swych potrzeb społecznych, głownie przynależności i uznania, a także współuczestnictwa w grupie rówieśniczej wśród podobnych sobie nieletnich, źle przystosowanych, wykolejonych, wkraczających stopniowo na drogę przestępstwa.
Bandy młodocianych są podobne pod wieloma względami do paczek, ale kładą większy nacisk na osiąganie specyficznych dla każdej bandy celów (seksualnych, sportowych, przestępczych, agresywnych),
W raz ze wstępowaniem w okres dojrzewania wzrasta potrzeba akceptacji i odrębności od środowiska, w którym się wzrasta.
Zaczyna narastać sprzeciw wobec dotychczasowym autorytetom i wzorom, rodzina staje się powodem konfliktów i niezrozumienia.
To właśnie w wieku około trzynastu-czternastu lat dziecko wchodzi w okres buntu, jego poglądy nabierają ram, a swoją odrębność często zaczynają podkreślać swoim strojem.
Ale w tej inności również potrzebują akceptacji stąd częste wstępowanie młodzieży do różnych subkultur i kontrkultur.
Subkultury młodzieżowe dają poszukującemu swojego JA młodemu człowiekowi potrzebne mu w tym trudnym okresie wsparcie i obcowanie z rówieśnikami myślącymi podobnie jak on.
W zależności od środowiska, w którym się wychowali i warstwy społecznej z jakiej się wywodzą wybierają określone subkultury i przejmują ich zachowania.
Przeważnie ludzie z tak zwanych dobrych domów, którym nigdy nie brakowało pieniędzy wstępują do organizacji nie wyznającej żadnej „ciężkiej” ideologii, a celem ich życia jest po prostu dobra zabawa
Subkultury o sprecyzowanych poglądach i zapatrywaniach na świat zawsze pojawiały się w miejscach gdzie ludzie czuli się odsunięci na margines społeczeństwa, a ich dzieci widząc życie swoich rodziców zaczynali głośno buntować się przeciw zastanemu światu.
Przykładem takiej subkultury są na pewno punk-rocowcy o lewicowych poglądach czy anarchiści odrzucający wszelka kontrolę państwa nad ich życiem.
Oczywiście nie można uogólniać, że dziecko robotników na pewno będzie punkiem, a adwokatów skejtem.
Młodzież przejmuje ich zachowania i styl ubierania, czując się wtedy kimś wyróżniającym się z tłumu, a zarazem akceptowanym przez ludzi dla nich ważnych.
S u b k u l t u r y
m ł o d z i e ż o w e
W społeczeństwach istnieją również grupy młodzieży, które kwestionują wartości zastanej kultury, grupy zbuntowane przeciwko zwyczajom lub stylowi życia starszego pokolenia.
Młodzież odrzucająca wartości dorosłych dąży do stworzenia własnych wzorów zachowań, własnej kultury, podkreśla swoja odrębność.
Subkultura młodzieżowa przejawia się w różnych formach, jednakże wspólną cechą grup jest zanegowanie kultury dominującej w społeczeństwie.
Subkultury młodzieżowe są elementem polskiej rzeczywistości kulturowej.
Nie znajdują jednak szerszej akceptacji i oparcia w społeczeństwie.
Subkultury
Hippisi - właśnie pacyfizm był głównym nurtem tego ruchu społeczno-kulturowego, a jego sztandarowe hasła to „Peace and love” i „Make love, not war”.
Punk-rockowcy
Metalowcy
Skinheadzi
Rastamanie
Grunge
Dresiarze
Skate'owcy
Emo
Hip-hop' owcy
Hippisi - właśnie pacyfizm był głównym nurtem tego ruchu społeczno-kulturowego, a jego sztandarowe hasła to „Peace and love” i „Make love, not war”.
„Pokój i miłość” i „ Kochajcie się nie walczcie”
Hippisi to głównie ludzie do trzydziestki, którzy odrzucali wszelkiego rodzaju nakazy i obostrzenia tworzone przez państwo.
punk-rockowcy
Główną ideologią punka w jego pierwotnej fazie było brak jakiejkolwiek ideologii. Z czasem punkowcy zaczęli głosić hasła anarchistyczne nawołujące do bojkotu wszelkich instytucji państwowych tj. wojska, policji czy parlamentów, negują istnienia Boga, widzą świat jedynie w czarnych barwach.
Skinheadzi
Obecnie ideologia tego ruchu ma charakter nacjonalistyczny.
Wygłaszają hasła faszystowskie (ich świętem są urodziny Adolfa Hitlera),prześladują ludzi innej narodowości, koloru skóry i wiary(szczególnie Żydów) uważając, że zabierają oni np. prace rdzennym mieszkańcom kraju, w którym żyją.
SEKTY
Sekta (od łac. secta - kierunek, droga, postępowanie,
zasady, stronnictwo, nauka, od sequi - iść za kimś, postępować, towarzyszyć
lub łac. seco, secare - odcinać, odrąbywać, odcinać się od czegoś) - pierwotnie grupa społeczna powstała na skutek rozłamu (schizmy) wśród wyznawców jakiejś ideologii lub grupa kultowa powołana po doświadczeniu religijnym jej założyciela.
Jeden z trzech typów organizacji religijnej (obok kościoła i kultu).
Współcześnie termin sekta ma pejoratywne konotacje w języku potocznym. Dlatego socjologowie religii wypracowali równoznaczne a neutralne określenie nowy ruch religijny. Ustawodawstwo polskie posługuje się natomiast pojęciem związek wyznaniowy, pojęcie sekta w nim nie występuje.
↑ Wprowadzenie. W: Maria Libszowska-Żółtkowska: Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce. Wyd. 1. Warszawa: VERBINUM, 2001, s. 9, seria: Mały słownik. ISBN 83-7192-112-8.
Czym jest sekta?
Jest to grupa społeczna która charakteryzuje się dużą izolacją względem otoczenia.
Każda sekta posiada przywódcę o silnej osobowości i charyzmie. Członkowie sekty musza być mu posłuszni.
W sektach mamy przede wszystkim do czynienie ze zwodzeniem duchowym. Polega ona na tym, że pod płaszczykiem pomocy duchowej sekta realizuje swoje ukryte cele, o których werbowani nie maja pojęcia.
Sekta oferuje swoim członkom (adeptom) "nowe doświadczenie religijne", "jedną prawdę", "dobro" , "najwyższą wartość przeżyć religijnych" .
Działa również na podłożu emocjonalnym i psychologicznym.
Człowiek należący do sekty krzywdzi swoją rodzinę bliskich znajomych, a przede wszystkim rujnuje zdrowie i samego siebie.
Sekta doprowadza do ruiny psychicznej, duchowej i materialnej.
Ludzie w sekcie są niezdolni do życia w społeczeństwie.
Podczas werbunku sekta nie mówi adeptom całej prawdy o sobie. Informacje podawane są fałszywe.
Agitacja
Przywódca tej grupy na zasadzie posłuszeństwa wprowadza własną naukę oraz opiekę.
Podczas agitacji sekta obdarza człowieka specjalną troską.
Bombarduje miłością. Tworzy sztuczne przyjaźnie i relacje.
Werbunek do sekty trwa na zasadzie drobnej pomocy w życiu codziennym kursów, szkolenia (np. na zasadzie technik medytacyjnych), tanich wyjazdów na wakacje, kursów jogi, koncertów młodzieżowych.
Angażując do sekt przywódcy mówią o : możliwości odnalezienia właściwej drogi życiowej, "prawdziwej nauce chrześcijańskiej", dialogu miedzy religijnym i ekumenizmie. (M.Gajewski "Sekty - Ewa Kosińska - religijny supermarket").
Sekty
T emat sekt jest przedmiotem badań wielu dyscyplin nauki. Nie każda organizacja musi być sektą. Aby dokładnie zbadać, czy dana organizacja jest sekta bardzo ważna jest ostrożność szczególnie wśród ludzi młodych.
Grupą najbardziej wrażliwą i narażoną na działania sekt jest młodzież szczególnie gdy nią ma oparcia w rodzinie, szkole i nie uczestniczy aktywnie w życiu wspólnotowym. (Raport watykański o sektach 1,4).
Sekty, nowe religie, szczególnie religie wschodu są magicznym słowem współczesnych czasów (takie przeświadczenie wyraził prof. H. Waldenfels, Medytacja na Wschodzie i Zachodzie, Warszawa 1984, s.7.)
Stare sekty i nowe dla młodzieży są czymś fascynującym i pociągającym, tym bardziej, że młodemu człowiekowi brakuje głębi duchowej i psychicznej. Młodzi ludzie, zbuntowani wychowani w społeczeństwie konsumpcyjnym próbują poszukiwać nowych, lepszych dróg w życiu.
Raport watykański o sektach stawia diagnozę młodzieży przychodzącej do sekt "Czują się sfrustrowani, wykończeni, bezdomni, pozbawieni obrony nadziei, bezradni”
Wpływ na młodzież
Każda sekta ma destrukcyjny wpływ na młodzież.
Zdobywa stopniowo kontrolę nad umysłem młodego człowieka.
Ma on być szczęśliwszym, lepszym człowiekiem. Do szczęścia człowieka w sekcie nigdy nie dochodzi, gdyż grupa sekciarska wprowadza chaos w umyśle człowieka i narzuca swój sposób myślenia. Adept sekty zmienia wówczas hierarchię wartości.
Sekta przejmuje nad młodymi ludźmi kontrolę zachowań, myśli, uczuć oraz informacji.
W grupach tych nie ma miejsca na prywatne życie. Sekta kontroluje każdą prywatną korespondencje, rozmowy telefoniczne między członkami grupy oraz ich rodzicami i znajomymi. Blokuje rozwój zainteresowań.
Wpływ na młodzież
Na skutek przynależności do sekty powstaje zespół cech, które wpływają destrukcyjnie na młodego człowieka.
Człowiek dokonuje zmian w życiu i zachowaniu. Zmienia własne słownictwo w stosunkach do ludzi oraz ubiór.
Zrywa przyjaźnie - zawiera nowe. Młody człowiek, który miał lub ma kontakt z sektą bywa nieobecny duchem.
Do świata nastawiony jest pesymistycznie.
Rzeczywistość świata postrzega w biało czarnych kolorach.
Jest wyizolowany i ma problem z koncentracją wraz ze zmianą psychiczną następują zmiany fizyczne u młodzieży.
Młody człowiek odczuwa bezsenność, przemęczenie. Ogarnia go apatia. Często dochodzi do myśli samobójczych.
Organizm bywa niedożywiony, czego następstwem jest spadek wagi ciała.
Adept grupy zmienia światopogląd - tworzy nowy swój światopogląd odwzorowany na tym, który funkcjonuje danej sekcie. Łączy się to również ze zmianą moralności (kwartalnik "Sekty i fakty" Dom Wydawniczy RAFALEW)
Do sekt działających na terenie Polski należą :
Sekta Dzieci Boga (obecnie Rodzina) powstała w latach 60. Założył ją Dawid Berg, pastor w Kalifornii;
Ruch pw. Ducha Świętego dla Zjednoczenia Chrześcijaństwa Światowego (MVN),
"Niebo" - Zbiór Chrześcijan Leczenia Duchem Bożym, Instytut Wiedzy o Tożsamości Misji Czaitanji, Świadkowie Jehowy.
WYKORZYSTANA LITERATURA
Tyszka Z., Rodzina w świecie współczesnym - jej znaczenie dla jednostki i społeczeństwa, [w:] T. Pilch, I.
Lepalczyk, Pedagogika społeczna, Warszawa 1995, s. 137
Adamski F., Rodzina - wymiar społeczno- kulturowy, Kraków 2002 s. 29
Przetacznikowa M., Rozwój wychowanie dzieci i młodzieży w średnim wieku szkolnym, Warszawa 1971,
Izdebska H., Rodzina i jej funkcja wychowawcza. [w:] Encyklopedia pedagogiczna. Red. W. Pomykało.Warszawa 1997.
Kornas-Biela D., Oblicza dzieciństwa. Lublin 2001.
Kawula S., Brągiel J., Janke A., Pedagogika rodziny.Toruń 1997.
Lachowska B., Szczęśliwe dzieciństwo-uwarunkowania rodzinne.[w:] Oblicza dzieciństwa ,Red. D. Kornas-Biela. Lublin 2001.
Rembowski J., Rodzina w świetle psychologii. Warszawa 1986.
Tyszka Z., (red.), Współczesne rodziny polskie. Ich stan kierunek przemian. Poznań2001.
Winiarski M., Rodzina -szkoła -środowisko lokalne.Warszawa 2000.
12. Plich, Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze , w: Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, praca zb. pod. red . T. Plicha, I. Lepalczyk, Warszawa 1995, s.175,
13. Misztal B, Grupy rówieśnicze młodzieży, Wrocław 1974, s.115,
14. "Sekty" - niebezpieczny zabobon XX wieku - o. Jan Bocheński
"Sekty" - Mariusz Gajewski
15. Tygodnik Młodzieży Katolickiej Droga nr 21 (102) z dn. 25.05.1997 "Sekty w Polsce, a młodzież" ks. Władysław Nowak
Strona1