Rolnicy przywiązują wagę do zagadnień: jakości materiału siewnego, ilości wysiewu oraz właściwego rozmieszczenia nasion w płaszczyźnie poziomej i pionowej, terminu siewu. Dobry genetycznie materiał siewny to najważniejszy czynnik plonotwórczy. Materiał siewny - to organy generatywne lub wegetatywne służące do reprodukcji. a) generatywny - nasiona (krzyżowe), owoce jednonasienne (ziarniaki zbóż), części owoców (fragmenty strąka np. seradeli), owocostany (kębki buraków), b) wegetatywny - bulwy (ziemniak), korzenie spichrzowe (burak na sadzonki), karpy korzeniowe (chmiel), pędy (wiklina) Etapy rozwoju nasion:1.Formoanie bielma 2.Formowanie zarodka (dojrzałość mleczna) 3. gromadzenie materiałów zapasowych (dojrzałość woskowa (30%wody), pełna(10-13%), kształtowanie M.T.N, M.T.Z. 4.Spoczynek: a)względny (nasiona mają dojrzałość fizjologiczną) b)bezwzględny (przechodzą dojrzałość fizjologiczną - dojrzewanie pożniwne) 5.Starzenie - nekroza - W przeciętnych warunkach można przechowywać - zboża 2-3 lata, rzepak - 4 lata , koniczyny - 4-5 lat. Dojrzałość mleczna - stan dojrzałości w formowaniu nasion, gdy maja one powyżej 50%wody i roślina w tym stadium nadaje się na kiszonkę bo ma dużo dobrze przyswajalnych składników. Uszlachetnianie materiału siewnego: I. Zabiegi, które mogą być wykonywane w gospodarstwie:
-zaprawienie nasion(zabezpieczanie przed drobnoustrojami, szkodnikami), Kalibrażowanie - segregowanie (np. bulw ziemniaka), Szczepienie - odpowiednim szczepem Nitraginy (np. nasion strączkowych), Moczenie, Pobudzanie lub podkiełkowanie. II. Zabiegi poza gospodarstwem wykonywane: Zaprawianie, Otoczkowanie, Szlifowanie, Ocieranie.
Elementy niezbędne przy zakupie dobrych nasion: gatunek, forma (jara, ozima), odmiana, stopień kwalifikacji, uszlachetnienie, wartość użytkowa, MTN, MTZ, czystość, zdolność kiełkowania, zaprawienie. Zadania uszlachetnienia: ułatwienie wysiewu, zwiększenie szybkości i równomierności kiełkowania i wschodów, ochrona przed chorobami i szkodnikami. Kategorie i stopnie kwalifikacji materiału siewnego roślin rolniczych: 1)Materiał siewny klasy elitarnej - produkowany w macierzystych firmach hodowlanych lub hodowlano - nasiennych. a) materiał siewny podbazowy (Pb) - stanowi trzecie (Pbm) lub drugie (Pbn) pokolenie poprzedzające materiał siewny kategorii kwalifikowany. Przeznaczony do produkcji bazowego materiału siewnego. b) materiał siewny bazowy - dla roślin ustalonych -B -dla komponentów do odmian mieszańcowych -Ro , Rm. 2. Materiał siewny klasy kwalifikowany (może być produkowany w gospodarstwie nasiennym): K1- z rozmnażania bazowego (B). K2 - z rozmnażania nasion uznanych za kwalifikowany pierwszego rozmnożenia. F1- dla mieszańcowych odmian. 3) Mat. Siewny kategorii handlowy - materiał siewny określonych gatunków roślin pastewnych i oleistych lub włóknistych , spełniających wymagania jakościowe określone dla tej kategorii - dla odmiany znanej (Ho) lub nieznanej (H)
Sadzeniaki ziemniaka: a) przedbazowe PB, b) bazowe SE,E, c) kwalifikowane - oryginał O - klasa A klasa B.
Podczas produkcji materiału siewnego należy zapewnić w szczególności: utrzymanie tożsamości i czystości odmianowej, ochronę przed porażeniem chorobami i szkodnikami roślin , zwłaszcza przenoszonymi przez materiał siewny, uzyskanie mat. siewnego odpowiedniej dla poszczególnych gatunków i odmian jakości, zgodnej z wymogami obowiązujących norm, a w szczególności: a) odpowiedniej zdolności kiełkowania, czystości i wielkości zanieczyszczeń, tożsamości gatunkowej i odmianowej oraz zdrowotności, b)cechach zewnętrznych odpowiednich dla określonych gatunków i grup roślin. 4) Przy wytwarzaniu mat. siewnego powierzchnia plantacji nasiennych roślin rolniczych nie może być mniejsza niż 0,5 ha. Kwalifikacja mat. siewnego: 1. ocena polowa plantacji nasiennej (kwalifikacji polowa), 2. Ocena laboratoryjna nasion (kwalifikacja laboratoryjna), 3. ocena tożsamości i czystości odmianowej. Ocena 1,2,3, przeprowadzana jest dla mat. siewnego elitarnego i kwalifikowanego. Ocena Laboratoryjna - dla handlowego. Parametry siewu: termin, norma, głębokość, rozmieszczenie w łanie. Nie można jednoznacznie określić terminu siewu, bo zależy od: pogody, rejonu klimatycznego, gleby, gatunku rośliny. Zbyt późny siew - mniej wody i krótszy okres wegetacji. Zbyt wczesny siew - okres niskich temperatur przy dużej wilgotności powoduje przemarznięcie lub porażenie grzybami.
Nie można siać zbyt wcześnie przed ozimym, bo rośliny urosną duże i źle przezimują. Właściwie przygotowana do siewu rola: -im większe nasiona tym głębiej siejemy (bobik 7-8cm), zboże (3cm), kukurydza (5-6cm). Najpłycej trawy i motylkowe drobnonasienne. Bierzemy też pod uwagę rodzaj wschodu: epigeiczne płycej, hipogeiczne głębiej.
Dlatego dzielimy rośliny na grupy wg zdolności do samoregulacji łanu: 1.Rośliny krzewiące się - zboża niektóre pastewne wieloletnie, motylkowe drobnonasienne wykazują możliwość samoregulacji gęstości porostu. 2.rozgałęziające się - rzepak, strączkowe, mają duża zdolność samoregulacji ilości kwiatów i owoców. 3.nie krzewiące się i nie rozgałęziające się - burak, ziemniak, kukurydza, brak możliwości samoregulacji łanu, gęstość jest determinowana w momencie siewu lub sadzenia *dobrze się krzewi - wsp krzewienia jęczmienia = 7, *słabo pszenica jara dlatego więcej jej wysiewamy, wsp = 3, *żyto wsp = 4-5. Optymalne zagęszczenie roślin w łanie zależy od: intensywności wypadania roślin, morfologiczno strukturalnych cech rośliny, nawożenia, stosunków wodnych, żyzności gleby. Liczba roślin/m2: Zboża 350-500, Kukurydza 10, Buraki 3-10, Ziemniaki 4-6, Rzepak 60-70, Bobik 60, Groch 100
Rozmieszczenie nasion: -rzędowe: wąskorzędowy - zboża, szerokorzędowy, pasowy - grochy -punktowy: wąskorzędowy, szerokorzędowy - ziemniaki, buraki, gniazdowy - zioła, -rzutowy: rzeczywisty, teoretyczny, taśmowy (rzędowo-rzutowy), siew rzędowy - każda roślina ma powierzchnię prostokąta, więc mogą się rozwiać tylko w jednym kierunku, siew punktowy - ideał, roślina ma koło, rzędy przesunięte względem siebie. Metody siewu 1.rzutowy: ręczny, maszynowy, lotniczy. 2.rzędowy: wąskorzędowy 6-8cm 90% roś tak siejemy, normalnorzędowy 12-15 motylkowe, szerokorzędowy 20-100 kukurydza ziemniaki marchew, pasowy, krzyżowy. 3.punktowy: wąskorzędowy, szerokorzędowy, gniazdowy, 4.rzędowo-rzutowy: taśmowy, 5.rzędowy z ścieżkami przejazdowymi. ścieżki przejazdowe (technologiczne) powstają przez zamknięcie którychś aparatów wysiewających, są one po to by można było przeprowadzać pielęgnacje i jeździć z opryskiwaczem, ułatwiając wykonywanie zabiegów ochrony roślin, szczególnie na bardzo długich polach, gdy nie widzimy do końca a chcemy jechać równo, nie gnieciemy wtedy roślin (jeśli by się tak działo rośliny takie stają się siedliskiem rozwoju chorób i szkodników) Ścieżek nie robimy w kukurydzy bo ma szerokie odstępy między rzędami, w życie też nie bo nie stosuje się fungicydów i pryskania. Uprawki pielęgnacyjne: 1.pielęgnacja łanów zwartych - działając na całą powierzchnię pola: -spulchniające aby rozluźnić zagęszczoną i zaskorupioną rolę;-niszczenie chwastów
-przerzedzenie zasiewów;-usuwanie obumarłych roślin i ich części;-ugniatające gdy na wiosnę było wysadzenie roślin -> bronami.2.Pielęgnacja roślin uprawianych w rzędach: działająca na rolę w obrębie pasów wyznaczonych rozstawą rzędów zajętych przez rośliny *tradycyjna *uproszczona: -spulchnianie roli;-niszczenie roli;-obredlanie , obsypywanie roślin uprawnych Cele: ułatwienie ukazania się wschodów, optymalizacja obsady roślin, nawożenie pogłówne i dokarmianie dolistne, zwalczanie chorób i szkodników, zwalczanie chwastów, pielęgnacja roślin uszkodzonych. Metody pielęgnowania: 1.mechaniczne: obróbka roślin, przycinki; roślin uszkodzonych, bronowanie, wałowanie; roślin w rzędach, upr.międzyrzędowa; pielęgnacja w łanie zwartym, bronowanie 2.fizyczne: obsypywanie; spulchnianie 3.chemiczne: herbicydy - zwalczanie chwastów; fungicydy - zwalczanie chorób; zoocydy - zwalczanie szkodników; 4.biologiczn; 5.mechaniczno-chemiczne - integrowane b) kierunki uproszczeń zespołu pielęgnowania 2.Zbiór zbóż, rzepaku, motylkowych a)fazy dojrzewania zbóż (wilg. ziarniaków) mleczna(>40%) na kiszonkę, woskowa (~30%) zbiór wieloetapowy, pełna (20~25%) zbiór dwuetapowy, martwa (~15-20%) zbiór jednoetapowy
zbiór wieloetapowy zbóż (tradycyjny 7-10dni)zboże→koszenie i wiązanie snopków→zestawienie w stogi→zwózka snopków→zmłot→zwózka ziarna do magazynu→dosuszanie ziarna→czyszczenie ziarna→odstawa ziarna
Zbiór 2-etapowy (2-3dni) zboże→koszenie na pokos→zbiór i omłot→zwózka ziarna do magazynu→dosuszanie ziarna→czyszczenie ziarna; zboże→koszenie na pokos→zbiór słomy→zwózka słomy→magazynowanie słomy→odstawa ziarna. -zbiór z pełną obróbką;-zbiór z częsciową obróbką;-zbiór z odstawą ziarna wprost z pola. Dosuszanie ziarna i trudny zbiór pozostałej słomy. Zbiór jednoetapowy zbóż (1dzień) zboże→koszenie→zwózka do magazynu
zbiór 3-etapowy: zboże→koszenie→zbiór zcięciem sieczki→zwózka i rozładunek sieczki→omłot→magazynowanie słomy→czyszczenie ziarna→odstaw ziarna. I-koszenie i układanie ściętych roślin w pokosy przy użyciu żniwiarek pokosowych. II-podbieranie pokosów, cięcie na sieczkę w równoczesnym wstępnym wymłacaniem oraz podawanie pociętych masy na przyczyny obj. Sieczkarniami polowymi, transport zboża do stanowiska omłotowego- rozdzielczego.
III- domłacanie resztek nie wymłoconych kłosów, oddzielenie, oczyszczenie ziarna na specjalnych stanowiskach omłotowych oraz transport części słomianych i ziarna do miejsc składowania. Zalety i wady zbioru jednoetapowego:
Zalety: szybki zbiór, małopracochłonny, małe straty, wygoda i komfort. Wady: późny zbiór, drogi sprzęt, dosuszanie (konieczne), Zalety i wady zbioru wieloetapowego: Zalety: wczesny zbiór, możliwość przygotowań do międzyplonu
Wady: bardzo pracochłonne, duże straty (ptaki, myszy), Główne zastosowanie dwuetapowego (tam gdzie nierównomierne dojrzewanie) -rzepaki, grubo- i drobnonasienne, Zbiór roślin zbożowych i innych na nasiona: zboża, strączkowe, rzepak, gryka, trawy, motylkowe drobnonasienne. Zbiór rzepaku→fazy dojrzewania
*zielona-nasiona zieone, *techniczna- nasiona zmieniaja barwę, *pełna- właściwa barwa (ciemno-niebieskie, twarde 7-10%H2O). Sposoby zbioru: Jednoetapowy- d.pełna, Dwuetapowy- d. techniczna, Wieloetapowy- d.techniczna
Allelopatia- pojęcie wprowadził w 135r. Hans Maish (allelom-wzajemny, pathos- szkodzić)
-szkodliwe/korzystne wzajemne oddziaływanie o charakterze biochemicznym między roślinami wyższymi i mkroorganizmami