1. Etyka - jest dyscypliną filozoficzną, obejmującą zespół zagadnień związanych z określeniem istot powinności moralnej (dobra i zła moralnego) z determinacją jej treści (słuszności), ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania oraz genezą zła (upadku) moralnego i sposobami jego przezwyciężania (soteriologia etyczna, i nauka o zbawieniu, czyli o przezwyciężaniu zła). Potocznie nazwę etyka oznacza się: 1. Teorię powinności moralnej lub moralnej wart. postępowania (etyka normatywna). 2. Teorię faktycznie uznawanych w określonym środ. społ., a także często praktykowanych w nim norm moralnych postępowania (moralność). 3. Same przeświadczenia (oceny) i praktyki moralne danej społ. lub nawet poszczególnych jej przedstawicieli. Tylko w pierwszym przypadku słowo etyka używane jest w jego właściwym znaczeniu. Etyka różni się od teologii moralnej ograniczając się do naturalnych źródeł poznania powinności moralnej i do naturalnych postaw ich prawomocności (kryteriów ważności). Teologia moralna nie rezygnuje z naturalnych źródeł poznania, lecz odwołuje się także do poznania nadnaturalnego, czyli do objawienia w świetle, którego interpretuje naturalną wiedzę o powinności moralnej. Etyka zajmuje się wartościami (dobrem i złem), słusznością i niesłusznością. Nie możemy unikać obcowania z nią, gdyż to co czynimy zawsze może stać się przedmiotem oceny moralnej. Każdy kto zastanawia się nad tym co powinien czynić obcuje z etyką.
2. Etykę Platona możemy podzielić na indywidualną i społ. Etyka indywidualna- etyka Platona jest zastosowaniem idei do życia. Celem tej etyki jest odzyskanie powrotem świata idei, z którego człowiek został wyrwany. Treścią najgłębszą takiego celu jest idea dobra (czyli Bóg). Dobra doczesne i realne, nie idealne są początkiem i koniecznym etapem do tego szczytu. Stąd moralność polega na upodobaniu się do najwyższego dobra, czyli Boga, poprzez działanie wśród ludzi, w którym dobro odbija swe blaski. Człowiek, który się do tej idei upodabnia osiąga cel osobisty, podmiotowy - szczęście. Środkiem do tego celu są cnoty. Stanowią one dążenie do idei dobra o ile wszystkie inne wszystkie ludzkie dążenia mają za przedmiot coś doczesnego i realnego, to przedmiotem cnoty jest coś idealnego -miłość. Miłość to dążenie do dobra. Zdaniem Platona jest jedna cnota, która składa się z 4 części: *mądrość -jako cnota duszy rozumnej, *męstwo -jako cnota duszy popędliwej, impulsywnej, *wstrzemięźliwość -jako istota duszy pożądliwej, *sprawiedliwość -która ogrania całego człowieka, tworzy ład ogólny, czuwa by inne części duszy zajmowały właściwe stanowisko. Etyka społ. - Platon rozróżniał społ. idealną i faktyczną. Idealna była z założenia że wszyscy jej członkowie posiadali by cnoty o wybitnym stopniu. Taka społ. powinna składać się z 3 klas: *I klasa -filozofów -dusza rozumna- żądza i władza, *II klasa -żołnierzy -dusza popędliwa- obrona, *III klasa -pracowników -dusza pożądliwa -utrzymują. Wszystkimi klasami kieruje sprawiedliwość. Klasa I jest najwyższa, ona wraz z II są zobowiązane do życia ascetycznego. Powinni się wyrzec własności prywatnej, małżeństwa, rodziny, życia prywatnego (skrajny komunizm). Komunizm ten nie dotyczy III klasy. Dzieci dwóch pierwszych klas wychowuje państwo, natomiast dzieci ułomne są likwidowane. Najwybitniejsze do 35 roku życia powinny się uczyć by potem rządzić. Bo rządzący musi być filozofem, ale nie zawsze byle by prawo było przestrzegane, natomiast wartość prywatna powinna być ograniczona. Dzieci powinny być wychowywane wspólnie, zdolniejsze przeznaczone na rycerstwo, natomiast pracownicy nie musieli się uczyć.
3. Arystoteles (383 -322 r. p.n.e.). Poch. z Macedonii, jednak przybył do Aten i wstąpił do akademii Platona. Najbardziej interesowała go żywa przyroda i z uwagą obserwował wszystko co go otaczało. Dzieła Arystotelesa to sprawozdania. Do naszych czasów zachowało się jedynie 47 z 170 pism. Udało mu się uporządkować poszczególne pojęcia z różnych dziedzin. Arystoteles uznał że Platon postawił wszystko na głowie. Dla Arystotelesa najważniejsze były zmysły. Uważał że wszystkie zmysły i idee jakie w sobie mamy przedostały się do naszej świadomości, dzięki temu co widzimy i słyszymy. Posiadamy jednak rozum, z którym się rodzimy i który pozwala nam porządkować wrażenia zmysłowe na różne grupy i klasy. Człowiek nie posiada żadnych wrodzonych idei. Arystoteles stwierdził że rzeczywistość wokół nas, składa się z rozmaitych, konkretnych rzeczy, które stanowią jedność formy i materii. Materia to materiał, z którego rzecz została zrobiona, podczas gdy forma to szczególne właściwości rzeczy. Wg niego nie każda zmiana w przyrodzie jest przekształceniem z możliwości w rzeczywistość. Uważał również że w każdej rzeczy w przyrodzie tkwi możliwość realizacji czy osiągnięcia określonej formy. Arystoteles miał dość dziwny pogląd na przyczyny działające w przyrodzie. Dla niego wszystko było logiczne i wszystko dało się logicznie wytłumaczyć. Zwraca uwagę na fakt, że wszystkie rzeczy otaczające nas możemy podzielić na 2 kategorie: rzeczy nieożywione, czyli pozbawione możliwości zmian, mogące jedynie być pod wpływem oddziaływań z zewnątrz, np. kamień, piasek. Wg Arystotelesa były 3 formy szczęścia i aby człowiek był szczęśliwy muszą być one spełnione jednocześnie. Życie wśród namiętności i przyjemności, życie wolnego i odpowiedzialnego i wolnego filozofa i badacza filozofa. Etyka Arystotelesa przypomina etykę Platona: jedynie zachowując równowagę i umiar, można być szczęśliwym człowiekiem. Arystoteles powiedział że człowiek jest istotą polityczną, bez tego co nas otacza nie bylibyśmy prawdziwymi ludźmi. Był zdania że rodzina i wioska mogą zapewnić potrzeby życiowe niższego rzędu jak: pożywienie i ciepło, małżeństwo i wych. dzieci. Najwyższa forma wspólnoty to państwo. Arystoteles wymienia 3 różne formy państwa: monarchia (jeden szef), arystokracja (rząd sprawuje grupa przywódców) oraz politeja (demokracja). Arystoteles (szkoła cyników) upatruje istotę szczęścia w zależności od uwarunkowań wew. (dążenie do przyjemności) i zew. (opinia, nacisk, konwenans).
4. Punktem wyjścia epikurejskiej etyki było założenie że największym dobrem jest szczęście. Szczęście zaś polegało na doznawaniu przyjemności. Epikur twierdził bowiem że do szczęścia wystarczy nam brak cierpienia, które z kolei uważał za największe nieszczęście. Twierdził iż stan naturalny gdy człowieka nie spotyka nic dobrego i nic złego jest stanem optymalnym i właściwie najprzyjemniejszym. Życie bez cierpień i nadmiaru przyjemności jest życiem szczęśliwym. Samo życie jest przyjemne, stanowi największą wartość. Epikurejczycy więc czcili więc życie twierdząc że w przeciwieństwie do wiecznej i odradzającej się wciąż przyrody jest krótkim epizodem, który ma swój początek i koniec. Przyjemność negatywna nie związana z żadnymi konkretnymi potrzebami daje człowiekowi pełną wolność od cierpień. Zdaniem Epikura najwięcej przyjemności ma ten, który ma najmniej potrzeb. Przywiązał on szczególna uwagę do przyjaźni, gdyż bez niej nie można żyć spokojnie i bezpiecznie. Bez poczucia bezpieczeństwa zaś nie można żyć przyjemnie. Sama przyjaźń była tutaj jedynie środkiem do celu, środkiem do osiągnięcia przyjemności.
Niezbędnym środkiem do osiągnięcia szczęścia był także rozum. To dzięki niemu możemy wybierać właściwe dla nas rzeczy i przyjemności. Poza tym, to właśnie rozum pozwala nam zapanować przed jednym z największych leków- nad lękiem przed bogami, którzy w epikurejskiej fizyce nie występowali wcale. Epikur przedstawiając swą filozofią daje receptę na szczęście i uwalnia nas przed tym co unieszczęśliwia. Wg niego są 4 podstawowe obawy: *lęk przed cierpieniem, *lęk przed niemożnością osiągnięcia szczęścia, *lęk przed bogami, *lęk przed śmiercią. Tak więc: 1. cierpienie da się znieść gdy jest silne a nie jest długotrwałe, natomiast gdy trwa długo nie może być silne. W ostateczności jednak nie cierpienie unieszczęśliwia, lecz lęk przed nim. 2. szczęście osiągnąć można łatwo, gdy tylko żyje się rozumnie. 3. nie ma sensu obawiać się bogów, ponieważ żyją szczęśliwie w zaświatach i nie ingerują w nasz świat i nasze życie. 4. nie ma powodu by obawiać się śmierci, gdyż póki istniejemy śmierć nas nie dotyczy, gdy zaś śmierć przechodzi to nas już nie ma. Epikur kładł duży nacisk na wrażenia zmysłowe jako jedyny źródło poznawania prawdy. Dał tym samym wyraz sensualizmowi epistemologicznemu. Jego zdaniem wrażenia zmysłowe nie kłamią. Nie dotyczy jednak to samych poznawanych przedmiotów ale ich podobizn. Dzięki koncepcji podobizn tłumaczył błędy i pomyłki w poznaniu, które występować mogą w przypadku gdy podobizny owe mieszają się z innymi. Filozofia Epikura to filozofia szczęścia i radości z życia poprzez założenia cielesności życia i śmiertelności duszy, uznawanie jedynie dóbr doczesnych daje możliwość wyzwolenia się od podstawowych lęków gnębiących człowieka. Recepta na szczęśliwe życie to: żyć rozumnie i wyzbyć się zbędnych potrzeb, bez podstawowych leków oraz wiary w okrutność bogów.
1. Do jakich nauk należy etyka. Wyjaśnij czym ona jest i kto jest jej twórcą (Sokrates).
2. Podział etyki wg Platona i omówienie tego podziału.
3. Arystoteles - życie i jego poglądy dotyczące etyki.
4. Przedstaw koncepcje wg epikurejczyków.
1. Etyka - jest dyscypliną filozoficzną, obejmującą zespół zagadnień związanych z określeniem istot powinności moralnej (dobra i zła moralnego) z determinacją jej treści (słuszności), ostatecznym wyjaśnieniem faktu powinności moralnej działania oraz genezą zła (upadku) moralnego i sposobami jego przezwyciężania (soteriologia etyczna, i nauka o zbawieniu, czyli o przezwyciężaniu zła). Potocznie nazwę etyka oznacza się: 1. Teorię powinności moralnej lub moralnej wart. postępowania (etyka normatywna). 2. Teorię faktycznie uznawanych w określonym środ. społ., a także często praktykowanych w nim norm moralnych postępowania (moralność). 3. Same przeświadczenia (oceny) i praktyki moralne danej społ. lub nawet poszczególnych jej przedstawicieli. Tylko w pierwszym przypadku słowo etyka używane jest w jego właściwym znaczeniu. Etyka różni się od teologii moralnej ograniczając się do naturalnych źródeł poznania powinności moralnej i do naturalnych postaw ich prawomocności (kryteriów ważności). Teologia moralna nie rezygnuje z naturalnych źródeł poznania, lecz odwołuje się także do poznania nadnaturalnego, czyli do objawienia w świetle, którego interpretuje naturalną wiedzę o powinności moralnej. Etyka zajmuje się wartościami (dobrem i złem), słusznością i niesłusznością. Nie możemy unikać obcowania z nią, gdyż to co czynimy zawsze może stać się przedmiotem oceny moralnej. Każdy kto zastanawia się nad tym co powinien czynić obcuje z etyką.
2. Etykę Platona możemy podzielić na indywidualną i społ. Etyka indywidualna- etyka Platona jest zastosowaniem idei do życia. Celem tej etyki jest odzyskanie powrotem świata idei, z którego człowiek został wyrwany. Treścią najgłębszą takiego celu jest idea dobra (czyli Bóg). Dobra doczesne i realne, nie idealne są początkiem i koniecznym etapem do tego szczytu. Stąd moralność polega na upodobaniu się do najwyższego dobra, czyli Boga, poprzez działanie wśród ludzi, w którym dobro odbija swe blaski. Człowiek, który się do tej idei upodabnia osiąga cel osobisty, podmiotowy - szczęście. Środkiem do tego celu są cnoty. Stanowią one dążenie do idei dobra o ile wszystkie inne wszystkie ludzkie dążenia mają za przedmiot coś doczesnego i realnego, to przedmiotem cnoty jest coś idealnego -miłość. Miłość to dążenie do dobra. Zdaniem Platona jest jedna cnota, która składa się z 4 części: *mądrość -jako cnota duszy rozumnej, *męstwo -jako cnota duszy popędliwej, impulsywnej, *wstrzemięźliwość -jako istota duszy pożądliwej, *sprawiedliwość -która ogrania całego człowieka, tworzy ład ogólny, czuwa by inne części duszy zajmowały właściwe stanowisko. Etyka społ. - Platon rozróżniał społ. idealną i faktyczną. Idealna była z założenia że wszyscy jej członkowie posiadali by cnoty o wybitnym stopniu. Taka społ. powinna składać się z 3 klas: *I klasa -filozofów -dusza rozumna- żądza i władza, *II klasa -żołnierzy -dusza popędliwa- obrona, *III klasa -pracowników -dusza pożądliwa -utrzymują. Wszystkimi klasami kieruje sprawiedliwość. Klasa I jest najwyższa, ona wraz z II są zobowiązane do życia ascetycznego. Powinni się wyrzec własności prywatnej, małżeństwa, rodziny, życia prywatnego (skrajny komunizm). Komunizm ten nie dotyczy III klasy. Dzieci dwóch pierwszych klas wychowuje państwo, natomiast dzieci ułomne są likwidowane. Najwybitniejsze do 35 roku życia powinny się uczyć by potem rządzić. Bo rządzący musi być filozofem, ale nie zawsze byle by prawo było przestrzegane, natomiast wartość prywatna powinna być ograniczona. Dzieci powinny być wychowywane wspólnie, zdolniejsze przeznaczone na rycerstwo, natomiast pracownicy nie musieli się uczyć.
3. Arystoteles (383 -322 r. p.n.e.). Poch. z Macedonii, jednak przybył do Aten i wstąpił do akademii Platona. Najbardziej interesowała go żywa przyroda i z uwagą obserwował wszystko co go otaczało. Dzieła Arystotelesa to sprawozdania. Do naszych czasów zachowało się jedynie 47 z 170 pism. Udało mu się uporządkować poszczególne pojęcia z różnych dziedzin. Arystoteles uznał że Platon postawił wszystko na głowie. Dla Arystotelesa najważniejsze były zmysły. Uważał że wszystkie zmysły i idee jakie w sobie mamy przedostały się do naszej świadomości, dzięki temu co widzimy i słyszymy. Posiadamy jednak rozum, z którym się rodzimy i który pozwala nam porządkować wrażenia zmysłowe na różne grupy i klasy. Człowiek nie posiada żadnych wrodzonych idei. Arystoteles stwierdził że rzeczywistość wokół nas, składa się z rozmaitych, konkretnych rzeczy, które stanowią jedność formy i materii. Materia to materiał, z którego rzecz została zrobiona, podczas gdy forma to szczególne właściwości rzeczy. Wg niego nie każda zmiana w przyrodzie jest przekształceniem z możliwości w rzeczywistość. Uważał również że w każdej rzeczy w przyrodzie tkwi możliwość realizacji czy osiągnięcia określonej formy. Arystoteles miał dość dziwny pogląd na przyczyny działające w przyrodzie. Dla niego wszystko było logiczne i wszystko dało się logicznie wytłumaczyć. Zwraca uwagę na fakt, że wszystkie rzeczy otaczające nas możemy podzielić na 2 kategorie: rzeczy nieożywione, czyli pozbawione możliwości zmian, mogące jedynie być pod wpływem oddziaływań z zewnątrz, np. kamień, piasek. Wg Arystotelesa były 3 formy szczęścia i aby człowiek był szczęśliwy muszą być one spełnione jednocześnie. Życie wśród namiętności i przyjemności, życie wolnego i odpowiedzialnego i wolnego filozofa i badacza filozofa. Etyka Arystotelesa przypomina etykę Platona: jedynie zachowując równowagę i umiar, można być szczęśliwym człowiekiem. Arystoteles powiedział że człowiek jest istotą polityczną, bez tego co nas otacza nie bylibyśmy prawdziwymi ludźmi. Był zdania że rodzina i wioska mogą zapewnić potrzeby życiowe niższego rzędu jak: pożywienie i ciepło, małżeństwo i wych. dzieci. Najwyższa forma wspólnoty to państwo. Arystoteles wymienia 3 różne formy państwa: monarchia (jeden szef), arystokracja (rząd sprawuje grupa przywódców) oraz politeja (demokracja). Arystoteles (szkoła cyników) upatruje istotę szczęścia w zależności od uwarunkowań wew. (dążenie do przyjemności) i zew. (opinia, nacisk, konwenans).
4. Punktem wyjścia epikurejskiej etyki było założenie że największym dobrem jest szczęście. Szczęście zaś polegało na doznawaniu przyjemności. Epikur twierdził bowiem że do szczęścia wystarczy nam brak cierpienia, które z kolei uważał za największe nieszczęście. Twierdził iż stan naturalny gdy człowieka nie spotyka nic dobrego i nic złego jest stanem optymalnym i właściwie najprzyjemniejszym. Życie bez cierpień i nadmiaru przyjemności jest życiem szczęśliwym. Samo życie jest przyjemne, stanowi największą wartość. Epikurejczycy więc czcili więc życie twierdząc że w przeciwieństwie do wiecznej i odradzającej się wciąż przyrody jest krótkim epizodem, który ma swój początek i koniec. Przyjemność negatywna nie związana z żadnymi konkretnymi potrzebami daje człowiekowi pełną wolność od cierpień. Zdaniem Epikura najwięcej przyjemności ma ten, który ma najmniej potrzeb. Przywiązał on szczególna uwagę do przyjaźni, gdyż bez niej nie można żyć spokojnie i bezpiecznie. Bez poczucia bezpieczeństwa zaś nie można żyć przyjemnie. Sama przyjaźń była tutaj jedynie środkiem do celu, środkiem do osiągnięcia przyjemności.
Niezbędnym środkiem do osiągnięcia szczęścia był także rozum. To dzięki niemu możemy wybierać właściwe dla nas rzeczy i przyjemności. Poza tym, to właśnie rozum pozwala nam zapanować przed jednym z największych leków- nad lękiem przed bogami, którzy w epikurejskiej fizyce nie występowali wcale. Epikur przedstawiając swą filozofią daje receptę na szczęście i uwalnia nas przed tym co unieszczęśliwia. Wg niego są 4 podstawowe obawy: *lęk przed cierpieniem, *lęk przed niemożnością osiągnięcia szczęścia, *lęk przed bogami, *lęk przed śmiercią. Tak więc: 1. cierpienie da się znieść gdy jest silne a nie jest długotrwałe, natomiast gdy trwa długo nie może być silne. W ostateczności jednak nie cierpienie unieszczęśliwia, lecz lęk przed nim. 2. szczęście osiągnąć można łatwo, gdy tylko żyje się rozumnie. 3. nie ma sensu obawiać się bogów, ponieważ żyją szczęśliwie w zaświatach i nie ingerują w nasz świat i nasze życie. 4. nie ma powodu by obawiać się śmierci, gdyż póki istniejemy śmierć nas nie dotyczy, gdy zaś śmierć przechodzi to nas już nie ma. Epikur kładł duży nacisk na wrażenia zmysłowe jako jedyny źródło poznawania prawdy. Dał tym samym wyraz sensualizmowi epistemologicznemu. Jego zdaniem wrażenia zmysłowe nie kłamią. Nie dotyczy jednak to samych poznawanych przedmiotów ale ich podobizn. Dzięki koncepcji podobizn tłumaczył błędy i pomyłki w poznaniu, które występować mogą w przypadku gdy podobizny owe mieszają się z innymi. Filozofia Epikura to filozofia szczęścia i radości z życia poprzez założenia cielesności życia i śmiertelności duszy, uznawanie jedynie dóbr doczesnych daje możliwość wyzwolenia się od podstawowych lęków gnębiących człowieka. Recepta na szczęśliwe życie to: żyć rozumnie i wyzbyć się zbędnych potrzeb, bez podstawowych leków oraz wiary w okrutność bogów.
1. Do jakich nauk należy etyka. Wyjaśnij czym ona jest i kto jest jej twórcą (Sokrates).
2. Podział etyki wg Platona i omówienie tego podziału.
3. Arystoteles - życie i jego poglądy dotyczące etyki.
4. Przedstaw koncepcje wg epikurejczyków.