Wspolczesne spol polskie sciaga 1, socjologia, ściągi różne


1.Teoria przejścia demograficznego. Pierwsze i drugie przejście

  1. Teoria przejścia demograficznego

Przejście demograficzne jako faza zamkniętego cyklu demograficznego:

Pierwsze przejście demograficzne zapoczątkowano w końcu XVIII w. Sądzono, że w końcowej fazie tego przejścia dzietność ustabilizuje się na poziomie gwarantującym zastępowalność pokoleń. Niemniej jednak zmiany dzietności, które nastąpiły w latach 60. w wysokorozwiniętych krajach europejskich dalece odbiegały od tych oczekiwań.

Pierwsze przejście demograficzne cechowało się przede wszystkim spadkiem umieralności na skutek postępu w naukach medycznych. Był to okres rozkwitu instytucji rodziny, w której rodzice skupiali uwagę w pierwszej kolejności na przede wszystkim na zapewnieniu dobrobytu dziecku (era królewskiego dziecka z rodzicami), wypełnianiu swych ról społecznych oraz życiu zgodnym z wzorcami kulturowymi. powyższych uwagi na swoje cechy, pierwsze przejście demograficzne zostało nazwane przez profesora van de Kaa przejściem altruistycznym.

Drugie przejście demograficzne to podsumowanie przemian demograficznych, jakie zachodzą od lat 60tych poprzedniego wieku w wysokorozwiniętych krajach Europy, a od lat 90 XX w zachodzą również w krajach Europy Środkowo - Wschodniej. Jest ono skutkiem przemian politycznych i światopoglądowych, przejawiających się w rozwoju egalitaryzmu społecznego, wzroście autonomii jednostki i liberalizacji życia Związane jest również z poprawą warunków i jakości życia wskutek rozwoju sektora usług, nowoczesnych technologii i medycyny. Zmiany te przyczyniły się do nasilania chęci samorealizacji jednostki. Z tej przyczyny drugie przejście demograficzne zostało nazwane przez profesora van de Kaa przejściem indywidualistycznym.

Procesy drugiego przejścia demograficznego przejawiają się w spadku dzietności poniżej poziomu gwarantującego zmienność pokoleń, preferowaniu związków niesformalizowanych, spadkiem umieralności, wydłużaniem się trwania życia, nasileniem migracji, dążeniu do maksymalnego korzystania z wykształcenia, dochodów, w podnoszeniu poziomu życia i zadowolenia z niego.

2. Charakterystyka procesów demograficznych w Polsce po II Wojnie Światowej

Bezpośrednio po wojnie przyrost naturalny był bardzo wysoki, głównie na skutek szybkiego wzrostu liczby urodzeń. Przyrost ten, określany mianem kompensacyjnego, wynikał z naturalnego dążenia populacji do odbudowy poniesionych strat wojennych oraz z szeroko rozumianej normalizacji warunków życia po zakończeniu wojny.

Kulminacja wyżu powojennego miała miejsce w połowie lat 50. w 1955 roku stopa przyrostu naturalnego osiągnęła rekordową wysokość. Charakterystyczna dla tego okresu była wyższa stopa przyrostu naturalnego w miastach niż na wsi, co wiązało się z masowym napływem młodej ludności wiejskiej w trakcie realizacji wielkich inwestycji przemysłowych planu sześcioletniego.

W następnych latach, w miarę wchodzenia w wiek zawierania związków małżeńskich mało licznych roczników okresu wojny, stopa przyrostu naturalnego systematycznie obniżała się. W roku 1969 osiągnęła najniższy poziom w niżu demograficznym lat 60.

W latach 70. w wiek rozrodczy wchodziły liczne roczniki powojenne. Związany z tym przyrost liczby urodzeń określa się powszechnie mianem echa powojennego wyżu demograficznego. Wyż demograficzny lat 70. osiągnął szczyt w roku 1976.

Później stopa przyrostu naturalnego spadała. Kolejny wyż demograficzny przypadł na rok 1983.

Poczynając od tego roku stopa przyrostu naturalnego obniżała się w wyniku wchodzenia w wiek dojrzały roczników niżowych lat 60. w drugiej połowie lat 80. jej spadkowa tendencja nasiliła się (szczególnie w miastach) w warunkach narastającego kryzysu gospodarczego i regresu stopy życiowej przeważającej części społeczeństwa. Lata 90. były niestety okresem dalszego spadku liczby urodzeń (przy ustabilizowanej na wysokim poziomie liczbie zgonów), postępującego mimo wchodzenia w wiek rozrodczy licznych roczników urodzonych w latach 70. oraz znacznej poprawy koniunktury. Należy to wiązać z pauperyzacją wielu grup społecznych (chłopo-robotników, pracowników byłych PGR-ów, robotników większości zakładów tradycyjnego przemysłu) i upowszechnianiem się modelu rodziny małodzietnej oraz z procesami stworzenia się społeczeństwa. W rezultacie w 2003 roku wskaźnik przyrostu naturalnego osiągnął rekordowo niski poziom.

Analiza piramidy wieku i płci:

Falowanie rozwoju demograficznego jest niekorzystne, ponieważ prowadzi do nierównomiernego przyrostu potrzeb w zakresie podstawowych usług oświatowych i socjalnych, jak również potrzeb w zakresie budownictwa mieszkaniowego oraz tworzenia nowych miejsc pracy. W tych warunkach trzeba często reorientować strategię rozwoju gospodarczego i politykę społeczną na zaspokojenie potrzeb dominujących w danym okresie. Falowanie rozwoju demograficznego miało zasadniczy wpływ na ukształtowanie specyficznej struktury wieku ludności Polski. Charakteryzuje się ona w szczególności:

- wysokim udziałem ludności w wieku produkcyjnym (ponad 60%),

3. Charakterystyka systemu edukacyjnego w Polsce na progu transformacji

Wbrew jeszcze żywym mitom o dorobku edukacyjnym lat 1945 do 1989 liczba Polaków z wyższym wykształceniem w 1989 roku była bardzo niska - około 7% i wzrosła w ostatnich latach do 9%. W latach 1990 - 1999 szkoły wyższe zwiększały nabór na studia do wielkości przedtem w Polsce nieznanej. Jednak uczelnie wyczerpały rezerwy proste i wzrost ten ustał. Reformy niższych szczebli edukacji były odkładane, a w końcu gdy pojawiły się konkretne zmiany, zanim je wdrożono dochodzi do ich wycofywania (zwłaszcza zewnętrzna ocena szkoły poprzez egzaminy państwowe, ograniczenia liczby szkół zawodowych i techników kształcących w wąskich specjalnościach o wątpliwej przydatności na rynku pracy).
Tymczasem w dłuższym horyzoncie czasowym od kwalifikacji - także ogólnych - zależeć będzie rodzaj pracy lokowanej w Polsce a nade wszystko zdolność pracowników i przedsiębiorców do mobilności zawodowej koniecznej przy szybkich zmianach strukturalnych. Znany jest fakt, że najniżej kwalifikowani pracownicy zasilają szeregi bezrobotnych. Mniej znany jest fakt, że spośród osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek przed 1990 rokiem, drobni przedsiębiorcy z wykształceniem zasadniczym zawodowym najczęściej padali ofiarą rosnącej konkurencji.

4. Wpływ zmian transformacyjnych na rynek pracy w Polsce

WPŁYW POLITYKI RZĄDU NA RYNEK PRACY.
Rząd może wpływać na funkcjonowanie rynku pracy oddziałując zarówno na stronę podaży, jak i na stronę popytu. Jeśli rząd podnosi podatki dochodowe, to ogranicza dochody pracowników. Prowadzi to do ograniczenia konsumpcji i zmniejszenia kosztu alternatywnego czasu wolnego, a to z kolei sprawia, że gospodarstwa domowe ograniczają podaż pracy. Rząd może podwyższyć podatki nałożone na firmy, np. opłaty na rzecz ubezpieczeń społecznych. Prowadzi to do wzrostu kosztu krańcowego pracy o wysokość podatku.
Rząd może również wprowadzać płace minimalne w zawodach o niskich płacach. Może on uznać, że płaca równowagi rynkowej jest zbyt niska, interweniuje więc wyznaczając minimalny poziom płac na takim rynku. Ten sposób działania prowadzi jednak do rozregulowania rynku, gdyż na rynku pojawiają się wygrani i przegrani. Wygranymi są ci, którzy pozostaną zatrudnieni i wrócą do domu z wyższą pensją. Przegranymi są natomiast ci, którzy stracą pracę. Konsekwencją takiej interwencji rządu jest więc bezrobocie.

5. Główne pojęcia opisujące rynek pracy

1.POJĘCIE RYNKU.
Rynek jest instytucją, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek ma określoną strukturę. Strukturę tę tworzą kupujący i sprzedający, którzy mogą być partnerami równorzędnymi lub też narzucać sobie nawzajem różne warunki, zależnie od “siły”, jaką dysponują. Przedmiotem transakcji dokonywanych pomiędzy kupującym i sprzedającym są dobra usługi czy tytuły prawne.
Każdy rynek można rozpatrywać z dwóch stron: podaży i popytu. Popyt odzwierciedla sposób decyzji podejmowanych przez ludzi dotyczący zakupu usług i towarów. Podaż odzwierciedla decyzje producentów na temat: co produkować, jak produkować i w jakiej ilości.

2. RYNEK PRACY.
Rynek pracy tworzony jest przez następujące podstawowe elementy:
● zasoby kapitału ludzkiego i jego wykorzystanie (z punktu widzenia grup wiekowych, wykształcenia, kategorii zdrowotnych),
● podział pracowników wg pracujących w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej (wielkość zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki narodowej),
● wielkość i struktura bezrobocia.
Rynek pracy jest bardzo ważny, gdyż pełni dwie zasadnicze funkcje w gospodarce. Dla ludzi występujących z podażą pracy stwarza on możliwość otrzymania dochodów, a dla firm zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego. Płace otrzymywane ze sprzedaży pracy stanowią źródło utrzymania dla ogromnej większości ludzi. Inne dochody, jak na przykład renty dla właścicieli ziemi czy odsetki dla właścicieli kapitału, odgrywają znacznie mniejszą rolę. Nie ma jednego rynku pracy, lecz jest ich tyle, ile zawodów czy rodzajów wykonywanych prac.
6.Formy restrukturyzacji przedsiębiorstw

Restrukturyzacja to wedle jednego z możliwych ujęć - złożony agregat pojęciowy opisujący wszelkiego rodzaju zmiany strukturalne w przedsiębiorstwie, dokonywane na różnych etapach (fazach) cyklu życia przedsiębiorstwa, nakierowane na podniesienie efektywności, optymalne wykorzystanie zasobów, poprawę konkurencyjności.
W zależności od sytuacji wywołujących konieczność wdrożenia przedsięwzięć usprawniających oraz momentu wprowadzenia zmian można wskazywać oprócz wyżej wymienionych, następujące rodzaje restrukturyzacji:
• kreatywna (rozwojowa) - podejmowana w sposób względnie niezależny od aktualnych lub przewidywanych zmian otoczenia w celu m. in. wywarcia wpływu na dokonanie się odpowiednich zmian w otoczeniu,
• antycypacyjna - jest następstwem przewidywania przez kierownictwo przedsiębiorstwa istotnych zmian w jego otoczeniu. W przypadku trafnych prognoz umożliwia ona wyprzedzające dostosowanie struktury organizacyjnej, zasad funkcjonowania, programu produkcji do zachodzących zmian w otoczeniu i w efekcie uzyskanie przewagi konkurencyjnej, aż do objęcia pozycji lidera,
• dostosowawcza - inaczej adaptacyjna, polega na szybkim i skutecznym wprowadzeniu zmian strukturalnych w reakcji na stwierdzone zmiany w otoczeniu. Przy dobrej identyfikacji powstałych zmian oraz dostatecznej głębokości i kompleksowości wprowadzanych zmian, może skutecznie zapobiegać pogarszaniu się pozycji konkurencyjnej i ekonomicznej przedsiębiorstwa, zapewniając mu trwały byt,
• naprawcza - jako szczególna odmiana restrukturyzacji adaptacyjnej, przyjmuje charakter działań stabilizujących, a jej celem jest przywrócenie przedsiębiorstwu utraconej sprawności.
Restrukturyzacja kreatywna, antycypacyjna i dostosowawcza jest z reguły przeprowadzana w przedsiębiorstwach o dobrej kondycji ekonomicznej, w celu podwyższenia sprawności i efektywności przedsiębiorstwa oraz podniesienia jego konkurencyjności. Ten przypadek zmian w przedsiębiorstwie nazywany jest „restrukturyzacją ofensywną" lub „restrukturyzacją rozwojową". Restrukturyzacja naprawcza natomiast realizowana jest wtedy, gdy wskutek nie wprowadzania zmian strukturalnych we właściwym czasie bądź wprowadzania ich, ale w niedostatecznym zakresie pojawia się zagrożenie dalszego efektywnego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Realizowana powinna być ona w sytuacji znacznego spadku sprzedaży, wzrostu kosztów i pogorszenia się rentowności.
W odróżnieniu od restrukturyzacji kreatywnej, antycypacyjnej i dostosowawczej, w powyższym rozumieniu, restrukturyzacją naprawczą cechuje bezwzględna konieczność wprowadzania zmian, jako warunku przetrwania przedsiębiorstwa oraz znacznie większa głębokość i uciążliwość zmian.

7. Definicja osoby bezrobotnej i jej interpretacja

Bezrobocie - definicja GUS - to osoba która znajduje się od 15 do 74 roku życia: osoba która musi aktywnie poszukiwać pracy, osoba gotowa do pojęcia pracy . Do bezrobotnych zalicza się osoby które nie poszukiwały pracy ponieważ oczekiwały na podjęcie załatwionej pracy jednak nie dłużej niż 3 miesiące i były w gotowości by ją pojąć .

8. Kształtowanie się bezrobocia w Polsce

O Bezrobociu mówimy od lat 90 rozwój tego zjawiska wymknęło się z pod kontroli : - w pierwszej połowie lat 90 - wzrost bezrobocia opanowany, od 98 bezrobocie wzrasta, spada po otwarciu rynków pracy za granicą, od 2001 wzrost bezrobocia .

9. Rodzaje bezrobocia

1. Bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; ludzie zmieniają zawód, pracę, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają krótko na rynku pracy. To bezrobocie występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.
2. Bezrobocie koniunkturalne lub recesyjne - pojawia się wówczas, gdy następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej.
3. Bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może ono z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także wówczas, gdy zasoby kapitałowe są nie wystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy.
4. Bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.

5. Bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych

6.Bezrobocie cykliczne - powstaje na skutek spadku zagregowanego popytu w gospodarce
10. Cechy bezrobocia w Polsce

Czynniki ryzyka o zagrożeniu bezrobociem : wykonywanie pracy na jednym niż prowadzenie własnej firmy, przynależność , aktywności w pewnych sektorach ( sektor przemysłowy, budowlany0 w mniejszym stopniu rolnictwo i działalność usługowa, większe zagrożenie tworzą zamieszkiwanie w mieście niż na wsiach, kryterium wieku ( brak doświadczenia zawodowego ) , wykształcenie- zasadniczo zawodowe, brak aktywizacji osób pozostałych bez pracy, zróżnicowania terytorialne.

11. Społeczny skład wsi polskiej

Ludność wiejska - są to trzy kategorie , różnia się między sobą - wykształcenie, struktura dochodów, możliwości rozwojowe.

Farmerzy- rolnicy dla których dochody z produkcji rolnej stanowią główne źródło utrzymania a praca w gosp. Rolnym absorbuje większość siły roboczej .

Wielozawodowa ludność chłopska - zróżnicowana kategoria dla którego sektor rolniczy stanowi uzupełnienie innego źródła dochodów , albo stanowi zasadę samozaopatrywania w środki żywności

Wiejska ludność bezrolna- nie posiada gospodarstwa rolnego natomiast są posiadaczami działek rolnych utrzymują się z dochodów z poza rolnictwa uzależnieni od rynku pracy

12. Zmiany w rolnictwie: Polska a UE

- liczba gospodarstw w UE liczba gosp. spada a Polsce jest stabilna, odpływ ludności rolnej w unii jest wysoki a w Polsce ograniczony rolnicy utrzymują swoje rolnictwo., procesy koncentracji ziemi w Unii są szybkie, wyraźnienie zaznaczone w Polsce ich nie ma., specjalizacja produkcji w unii jest bardzo wysoka , produkcja jest bardzo opłacalna w Polsce specjalizacja jest niewielka, towarowość produkcji (nastawienie na masową produkcję w UE wysoka a Polsce niska).

13. Przekształcenia rolnictwa w Polsce

Od lat 90 rolnictwo podlega istotnym przekształceniom : wzrost liczby gospodarstw najmniejszych ok. 0,5 mln , zmniejszenie się gospodarstw średnich, zmniejsza się liczba tych gosp., rośnie liczba gospodarstw największych, pojawienie się kategorii gosp. bardzo dużych (praca najemna ).

14. Struktura przestępczości

Przestępczość obecnie dotyczy nie tylko osób dorosłych lecz także dzieci i młodzież; w przeciągu ostatnich lat liczba nieletnich sprawców przestępstw takich jak: pobicie z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, zabójstwo, rozbój i wymuszenie - znacząco wzrosła. Coraz częściej dochodzi do przestępstw popełnianych przez całe bandy nieletnich - są to grupy specjalizujące się w określonych rodzajach przestępstw. Takie działanie w grupie często zachęca jej członków do czynów ryzykownych i aroganckich, do eskalacji agresji, jak również do aktów okrucieństwa stosowanych wobec ofiar. Napady rabunkowe i wymuszenia rozbójnicze z reguły wiążą się z pobiciem ofiary, często ze skutkiem śmiertelnym, przy czym ofiary stanowią tutaj najczęściej starsi ludzie, nietrzeźwi lub małoletni. Równie niepokojącym zjawiskiem współczesnych czasów jest znaczny wzrost recydywy pośród nieletnich sprawców. Szczególnie groźną jest tendencja wzrostowa w przestępczości dzieci od lat 13; sprawcy ci najczęściej pochodzą z rodzin rozbitych lub rodzin żyjących w biedzie, niezdolnych do zaspokajania podstawowych potrzeb, zarówno materialnych jak i wychowawczych dzieci. Wśród przyczyn tej patologii często wymieniany jest również brak czasu dla dzieci (szczególnie wśród robiących karierę rodziców nieletnich przestępców) oraz coraz częściej szkoła - z jej przepełnionymi klasami i przeładowanymi programami nauczania. Również sami nauczyciele coraz rzadziej interweniują w przypadku stosowania przemocy przez starszych uczniów wobec tych młodszych. Teren szkoły stał się miejscem, w którym coraz częściej popełniane są kradzieże, bójki, wymuszenia czy handel narkotykami. Agresywne zachowania szkolnych band kierowane są już nie tylko wobec uczniów słabszych fizycznie, lecz również w stosunku do nauczycieli.

Znaczącym problemem (jeśli chodzi o nieletnich przestępców) jest zjawisko wandalizmu; młodzi ludzie niszczą urządzenia znajdujące się na terenie szkół, boisk sportowych, sal kinowych jak również autobusów czy pociągów. Wśród najczęstszych przyczyn występowania przestępczości wśród dzieci i młodzieży wymienia się: motywy materialne ,odwet (szczególnie wśród nietrzeźwych), przyczyny o podłożu seksualnym. Sprawy przestępczości nieletnich reguluje Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, której głównym celem jest zapobieganie oraz zwalczanie przestępczości nieletnich, jak również stwarzanie im warunków powrotu do normalnego życia i wzmacnianie poczucia odpowiedzialności u rodziców za wychowanie własnych dzieci.

15. Trzy Polski koncepcji M.Marody

Podział ten dotyczył najpierw wygranych i przegranych po zmianie systemów ale później stał się nieadekwatny bo niektórzy przegrani poradzili sobie lepiej niż wygrani i teraz dotyczy tego jak ludzie pozyskują dochody na życie jak zarabiają pieniądze
1. sektor państwowy:
-dochód jednostki zależy bardziej od rodzaju etatu niż od wykonywanej przez nią faktyczne pracy
-niższe dochody niż w sektorze prywatnym, ale też większe
bezpieczeństwo
-dochody wiążą się z etatem
-człowiek zajmuję pozycję w siatce etatów
-jednostka powinna dysponować następującymi zasobami indywidualnymi: wykształcenie, staż pracy, typ stanowiska(kierownicze czy nie), związek z partią która jest u władzy
2.sektor prywatny:
-większe ryzyko niż w sektorze państwowym ale też i większe zarobki
-chodzi głównie o maksymalizację zysków
-podstawą pozyskiwania dochodów są indywidualne osiągnięcia
-jednostka powinna posiadać następujące zasoby indywidualne: kapitał w
każdej postaci symbolicznej materialnej kwalifikacji kompetencji
-chodzi o sprzedanie zasobów za jak najwyższą cenę
3.polska na zasiłku:
niższy prestiż społeczny, chodzi głównie o zapewnienie przetrwania, ludzie jeżeli spełniają odpowiednie wymogi otrzymują zasiłek, na przykład ze względu na starszy wiek, niezdolność do pracy

16. Religijność polska na tle Europy

Spośród cech socjodemograficznych na opinie o Kościele wpływają: wiek, miejsce zamieszkania oraz wykształcenie. Działalność Kościoła spotyka się z relatywnie największą akceptacją wśród osób starszych - powyżej 55 roku życia, mieszkańców wsi i miasteczek oraz wśród badanych najsłabiej wykształconych.


Wyszukiwarka