System common law
System prawa kontynentalnego
Ad.1. System common law (Wielka Brytania)
-system oparty na prawie zwyczajowym i precedensowym,
-zwyczaj (długotrwała, powszechna, nie budząca sprzeciwu praktyka/postępowanie w określony sposób, w określonych sytuacjach) -> praktyka przeradza się w normę zwyczajową (coś powszechnego), norma zwyczajowa staje się usankcjonowana -> przeradza się w normę przynależną do systemu prawnego,
*precedens-decyzja, która jest wzorem dla innych decyzji, (orzeczenie/wyrok stają się wzorem do podobnych spraw <- podstawa prawna),
-nie ma rozdziału między organami stosującymi i stanowiącymi prawo,
( z Internetu) Obyczaj a zwyczaj
-długotrwała, powszechna, nie budząca sprzeciwu praktyka postępowania w określony sposób w określonych sytuacjach, z tym że obyczaj wiązany jest raczej ze sferą kultury a nie moralności czy prawa;
- obyczaj to źródło prawa obyczajowego,
- zwyczaj to źródło normy zwyczajowej która staje się normą prawa zwyczajowego wówczas, gdy jest podstawą decyzji organu państwa, jest niepisany,
Ad.2. System prawa kontynentalnego (Polska)
-wyłączność stanowienia prawa przez organy władzy ustawodawczej,
-wywodzi się z norm prawa Rzymskiego,
- związek prawa stanowionego z religią chrześcijańską,
- odrzucenie prawa zwyczajowego od procesów stanowienia i stosowania prawa,
-forma stanowienia prawa: (forma tworzenia prawa)
1--stanowienie prawa w sensie ścisłym - (tworzenie norm prawnych w drodze jednostronnego aktu (niepotrzebna zgoda adresatów) wydania przepisów prawnych przez kompetentny organ państwa),
2--umowa prawotwórcza - (wspólne oświadczenie woli dwóch lub więcej stron),
-nigdy nie zostanie ustanowiona nowa norma prawna,
Formy stanowienia prawa:
1.Stanowienie prawa w sensie ścisłym:
-kompetentny organ (przewidziany prawem),
-zastosowanie określonej procedury,
-wydanie norm prawnych w określonej formie,
-opublikowanie/ogłoszenie,
-vacatio legis -odpowiedni czas, by można było się z tym zapoznać,
-wejście w życie,
2.Umowa prawotwórcza
*umowa prawotwórcza-zawiera przynajmniej jedną normę o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (zawarte między kimś)-co najmniej 2 strony,
-umowy międzynarodowe-strony zazwyczaj to państwa/organizacje międzynarodowe,
---umowa bilateralna-2strony w umowie,
---umowa multilateralna-więcej niż 2 strony w umowie,
-coś się umawia, spisuje, podpisuje,
-umowa polega ratyfikacji ->ogłoszenie ->czas/vacatio legis ->wejście w życie,
Akty prawne:
1.Akt stanowienia prawa (zawiera co najmniej 1 normę o charakterze generalnym i abstrakcyjnym),
2.Akt stosowania prawa,
ad.1.
*generalność-określenia adresata w sposób generalny (kupujący, nieletni, najemca…); adresat-jesteśmy nim kiedy wchodzimy w posiadanie cech charakterystycznych dla adresata/danej grupy,
*abstrakcyjność-zachowanie adresata-typ zachowań (zabija),
Zasada demokratycznego państwa prawnego (prawa należy przestrzegać!)
-(trój) podział władzy (ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza),
-niezawisłość sędziowska
-prymat ustawy-państwo prawa-organizacja i działanie władzy publicznej oparte są na prawie,
( z Internetu) Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym:
1.prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości, oparty na prawie naturalnym i standardach prawa międzynarodowego
2.wola większości, wyrażona w formie ustawy, może być przezwyciężona w wyniku zastosowania kontroli konstytucyjności prawa
Kompetencji danego organu się nie domniemywa (nie doszukujemy się tego) -pisząc postanowienia/pisma powinni powoływać się na paragrafy.
Jednostce wolno jest wszystko to, co nie jest zakazane oraz co nie narusza wolności/prawa innych osób.
Zasady szczegółowe stanowienia prawa:
-zasada vacatio legis -czas na zapoznanie się z aktami/prawem -14 dni dla norm powszechnie obowiązujących,
-z. proporcjonalności -zakaz nadmiernej ingerencji co do jednostki-proporcjonalnie w odniesieniu do zmierzonego celu),
-z. określoności -prawo ma być precyzyjne, jasne, zrozumiałe,
-z. nie działania prawa wstecz =zakaz retroakcji -nie można pogorszyć sytuacji prawnej jednostki,
26.02.2013
Konstytucja - łac. constitutio -urządzanie/ układanie (urządzanie państwa)
03.05.1797 (nasza pierwsza Konstytucja -2 na świecie-zaraz po USA)
Konstytucja uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe dnia 2 kwietnia 1997 roku.
Ustrój państwa -całokształt organizacji państwa i metod władzy państwowej (ustalenie konkretnych zasad)
-zasady ustrojowe państwa,
-na początku w akcie nie było ważnych aspektów: wolność prawa i obowiązki jednostki (uważali to za tak ważne, że trzeba zamieścić to w osobnym dokumencie),
Konstytucja - akt prawa pisanego o najważniejszej mocy prawnej formułujący podstawowe zasady ustroju państwa, czyli określający kompetencje władz państwowych, zasady ich funkcjonowania, zakres kompetencji i wzajemne relacje, a także akt określający podstawowe prawa, wolności i obowiązki jednostki; akt uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze, trudniejszej niż procedura uchwalania ustaw zwykłych
KASYFIKACJE:
Konstytucja pisana - ujęta w formie katu prawnego (Polska),
Konstytucja niepisana - oparta na normach, prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i precedensach sądowych (Wielka Brytania),
Konstytucja sztywna - szczególna procedura ustalania i zmiany aktów; wyższa moc prawna od ustaw zwykłych,
Konstytucja elastyczna - chodzi o tryb jej uchwalania-zmieniają się w takim samym trybie jak zwykła ustawa,
Konstytucja stabilna - w USA jest z 1787
Konstytucja zmienna - Francja -przez te lata było 13 zmian,
K. jednolita - wszystko zawarte w jednym akcie normatywnym,
K. złożona - zawarta w więcej niż 1 akcie normatywnym,
K. pełna- ma wszystko sobie,
K. niepełna - Ustawa z 1992 roku (Mała Konstytucja),
NASZA-pisana, sztywna, jednolita, pełna!!!
Konstytucja =Ustawa zasadnicza
Konstytucja jest również ustawą zasadniczą (zasadnicza -słowo to odróżnia ją od innych uchwalanych w sejmie).
Konstytucja zawiera cechy szczególne:
-szczególna treść- reguluje całokształt kwestii ustrojowych państwa; poszczególne wyróżnienie organów państwowych, ich obowiązków i kompetencji, relacje między władzami w państwie niejednolitym, (ujęcie lakoniczne =ogólne lub głębokie =szczegółowe -NASZA szczegółowa);
-szczególna forma i systematyka - nazwa „Konstytucja” powinna być zarezerwowana tylko dla tego aktu- żadnego innego; systematyka=wewnętrzne uporządkowanie treści aktu wewnętrznego, (preambuła=wstęp, 13 rozdziałów=243artykułów) -w początkowych rozdziałach jest to co najważniejsze;
-szczególna moc prawna- zakaz dla organów prawotwórczych stanowienia aktów sprzecznych z postanowieniami konstytucji = nakaz dla tych organów stanowić takie prawo, które jest spójne z postanowieniami konstytucji,
Polska państwo jednolite =unitarne
Ustawa Konstytucyjna - uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 23.04.1992 roku o trybie przygotowania i uchwalania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
(informacje na ten temat http://www.verfassungen.eu/pl/verf92-g1.pdf)
Zgromadzenie Narodowe: zwołuje Marszałek Sejmu w konkretnym celu - posłowie i senatorowie podejmujący łącznie decyzje - stają się jednym organem (o którym mówi konstytucja) porzucają swoje izby; 560 osób; (Parlament - Sejm (460) i Senat (100))
Ustawa Konstytucyjna z 1992 roku:
Na jej podstawie powołano Komisję Konstytucyjną Zgromadzenia Narodowego,
-uchwalono konstytucję 1997roku,
-do pracy wyłoniono 46 posłów i 10 senatorów,
-przyjęto ją w II-gim czytaniu (marzec 1997r.), ale prezydent miał 60 dni na wniesienie poprawek (było 30 poprawek),
-uchwalono ją 02.04.1997r. przez Zgromadzenie Narodowe,
-w maju odbyło się referendum, w którym społeczeństwo większością głosów opowiedziało się za przyjęciem konstytucji,
Procedura zmiany Konstytucji RP - jest to zapisane w Konstytucji (Rozdział XII: ZMIANA KONSTYTUCJI - Art. 235.) - kolejny wykład
05.03.2013r
Ustawa - Akt Parlamentu! (tylko on ją uchwala - tylko Sejm)
Moc prawna - siła derogująca (ona wpływa na akty niższe w hierarchii)
Sejm - zdecydowanie wyższa pozycja niż Senat (organ ustawodawczy)
Sejm - organ ustawodawczy + funkcja kontrolna nad funkcja wykonawczą,
Senat = Izba refleksji / Izba Starszych / Izba Dobrego Prawa,
Ustawy jako jedyne akty prawne regulują sprawy z zakresu władzy ustawodawczej, np. prawa obywateli, tworzenia organów państwowych i określania, jak mają działać.
Parlament - w USA jest to „Kongres”,
Parlament - z fr. słowa parler -mówić, Podstawowa funkcja Parlamentu: rozmowy/ gadanie/ dyskutowanie i później podejmowanie decyzji,
Parlament (460 posłów) = Sejm (460 posłów) + Senat (100 senatorów) (w innych państwach te 2 izby mają zupełnie inne nazwy; tylko nazwa szersza Parlament jest odpowiednia dla organów w innych państwach)
Mandat związany - wyborcy mogą „odwołać” / zdegradować wybrane przez siebie w głosowaniu osoby - nie obowiązuje to w Polsce
TYLKO I WYŁACZNIE W USTAWIE:
-struktura działania, sposób funkcjonowania organów władzy samorządowej, prawo karne,
-to co jest zastrzeżone tylko dla Konstytucji,
SCHEMAT: (uchwalanie Ustaw „zwykłych”)-na egzamin nie trzeba znać tak szczegółowo
1.Inicjatywa Ustawodawcza-prawo określonego podmiotu do wystąpienia z projektem ustawy do parlamentu (posłowie-min15 lub Komisje Sejmowe, Senat, Prezydent, Rada Ministrów, grupa 100000 obywateli),
2.Marszałek Sejmu,
3.Pierwsze czytanie (może odbyć się w 2 miejscach: na Posiedzeniu Sejmu albo na Posiedzeniu Komisji), (są razem 3 czytania)
-na Posiedzeniu Sejmu od razu można odrzucić ten projekt- skierowanie do rozpatrzenia przez właściwe komisje,
-na Posiedzeniu Komisji nie można odrzucić projektu - możliwość powołania podkomisji,
4.Drugie czytanie - wnioskodawca/projektodawca może się zastanowić i wycofać projekt (do czasu zakończenia drugiego czytania)
5.Trzecie czytanie - głosowanie (albo coś jest uchwalone albo nie)-zmiana daty-uchwalenie poprawek Senatu,
6.Uchwalenie Ustawy - Głosowanie - zwykła większość,
7.Trafia ona (Ustawa) do Senatu (nie zgłaszają niczego lub mają 30 dni do zgłoszenia poprawek lub zgłaszają wniosek do odrzucenia ustawy -nie chcą jej w ogóle),
Nie ma poprawek--10.Marszałek Sejmu-11.Prezydent-……
Gdy są poprawki
8.Sejm…
9.Głosowanie na posiedzeniu Sejmu (za musi być więcej niż przeciw + wstrzymanych)
Możliwości:
-przyjęcie wniosku Senatu o odrzucenie ustawy,
-przyjęcie poprawek Senatu -nowa data----- 9. Marszałek Sejmu
-odrzucenie poprawek senatu----- 9.Marszałek Sejmu
-odrzucenie wniosku senatu o odrzucenie ustawy---- 9. Marszałek Sejmu
10. Marszałek Sejmu
11.Prezydent - (21 dni), 1.podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie (po tym 13.Publikacja… ) lub 2.występuje do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją lub 3.składa wniosek o ponowne rozpatrzenie umowy -skierowany do Sejmu (Veto)
---Prezydent może wybrać tylko jedną z 3 opcji---
Ad. 3.składa wniosek o ponowne rozpatrzenie umowy -skierowany do Sejmu (Veto)-> ponowne głosowanie na posiedzeniu Sejmu (większość parlamentarna / kwalifikowana -3/5 głosów, by ta Ustawa była uchwalona)->ustawa upada lub ponowne uchwalenie ustawy-> 12.Prezydent - podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie,
13.Publikacja w Dzienniku Ustaw RP
Data na ustawie - data uchwalenia jej przez Sejm
Tworzenie Ustawy - Konstytucja - Art 118-123 trzeba znać na egzamin
Procedura uchwalania Konstytucji: (rozdz. 12, Art. 235)-można trochę uzupełnić z ustawą
-Inicjatywa Ustawodawcza (Posłowie (min.92osoby) lub Komisje Sejmowe, Senat, Prezydent),
-Czas - 60 dni dla Senatu,
-Senat - bezwzględna większość głosów,
-Sejm - musi uchwalić ustawę większości 2/3 głosów (większość kwalifikowana),
-Prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy (nie ma innego wyjścia) i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw,
Możliwe jest (ale nie konieczne) Referendum, ale nie w każdym przypadku (tylko dla przepisów z rozdziałów: 1, 2 i 12). Referendum odbędzie się, gdy Prezydent, Posłowie lub Senat wystąpią z takim wnioskiem. Jest to w takim razie Referendum fakultatywne (nie przy każdej zmianie jest zarządzane).
KONSTYTUCJA:
(Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.
Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.
Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.
Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.
Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.)
Referendum obligatoryjne - władze państwowe są zobowiązane do jego przeprowadzenia; powszechne głosowanie obywateli posiadających czynne prawo wyborcze; podczas referendum obywatele udzielają pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na pytania zadane przez organ zarządzający referendum;
(z Internetu) źródła prawa konstytucyjnego
Konstytucja - podstawowe źródło prawa konstytucyjnego, o uniwersalnym przedmiocie regulacji
ustawy konstytucyjne - pod względem mocy prawnej są równe z konstytucją, mogą ingerować w jej treść i zmieniać, uzupełniać, czy zawieszać postanowienia konstytucji
ustawy
uchwały normatywne
rozporządzenia
12.03.2013r.
Art.87
prezydent może wydać rozporządzenie na wniosek Rady Ministrów i to rozporządzenie jest równoprawne z mocą ustawy
(stan wojenny, stan wyjątkowy, stan……) -wtedy Sejm nie może zebrać się na posiedzeniu
Hierarchia:
-Konstytucja,
-Ratyfikowana Umowa Międzynarodowa ze zgodą na nią wydaną w ustawie,
-Ustawa oraz Rozporządzenie Prezydenta na wniosek Rady Ministra z mocą ustawy,
-Ratyfikowana Umowa Międzynarodowa,
-rozporządzenie,
-zarządzenie (mają charakter wykonawczy dla konkretnej ustawy i odnoszą się do spraw szczegółowych),
-uchwały, akty prawa miejscowego
Umowa Międzynarodowa
Umowa międzynarodowa - akt prawny, wyrażający się wolą porozumienia, zawarty przez podmioty prawa międzynarodowego (np. państwo, organizację) i niosący ze sobą określone skutki; istnieje wiele podziałów umów międzynarodowych, mogą być np. dwustronne lub wielostronne, zamknięte albo otwarte.
-musi być ratyfikowana (uroczyście podpisana przez prezydenta),
-stronami najczęściej są państwa lub organizacje międzynarodowe,
(2str-umowa bilateralna, więcej stron-umowa multilateralna)
-akt ratyfikacji -ma wyrażać wolę związania się postanowieniami umowy -dokonuje to głowa państwa (prezydent) w imieniu społeczeństwa,
-jeśli umowa międzynarodowa ma dotyczyć sojuszu, wolność, wstąpienie do organizacji międzynarodowych… umowa ta wtedy podlega ratyfikacji, ale w innym trybie - musi nastąpić zgoda wydana w ustawie (musi zgodzić się parlament) -jest ona ważniejsza niż zwykła Umowa Międzynarodowa,
(negocjacje stron-> umowa/ustawa w konstytucji -> ratyfikowanie) Art. 91 ustęp 2
Gdy Polska by przekazywała swoją władzę państwową (suwerenność) komuś innemu, to Konstytucja przewiduje jeszcze bardziej wyjątkowy i skomplikowany tryb ratyfikowania - ustawa upoważniająca do ratyfikacji musi być przyjęta w wyjątkowym sposobie (musi być 2/3 głosów); O tym czy będzie to ustawa czy referendum decyduje Sejm.
-prawo pierwotne (wszystkie traktaty założycielskie, poszczególne wspólnoty)
---Traktat paryski (umowa międzynarodowa dotycząca utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali) -zawarta tylko na 50 lat (okres zamknięty) 1951r. (pierwsza wspólnota),
---Traktaty Rzymskie 1957r. (Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej -> Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą -> Traktat z Maastricht (1992) -> Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską -> Traktat lizboński),
---Euratom 1957r. (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) -powstała na mocy traktatów rzymskich,
---umowy akcesyjne
-prawo wtórne (akty wydawane przez organy tej organizacji)
---rozporządzenia,
---dyrektywy,
---decyzje;
Prawo Unijne jest pod Konstytucją?????????????????
Ważniejsze jest prawo Unii Europejskiej, a później Polski?????????????????????????
Unia Europejska - Luksemburg,
Europejski Trybunał Konstytucyjny - Prawa Człowieka - Sztrasburg,
Trybunał Konstytucyjny może kontrolować zgodność ustawodawstwa unijnego z konstytucją polską, jednocześnie zaznaczając jej bezwzględną wyższość.
Zasada pierwszeństwa prawa unijnego - zasada, która nie występuje expressis verbis (dobitnie, wyraźnie) w traktatach lecz jest jedną z podstawowych zasad występujących w prawie unijnym. Wynika głównie z orzecznictwa ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości). Mówi ona, że:
-prawo unijne ma pierwszeństwo przed prawem krajowym państwa członkowskiego,
-państwa mają obowiązek zapewnić skuteczność prawa unijnego,
-krajom członkowskim nie wolno jest wprowadzać przepisów prawa krajowego, które byłyby sprzeczne z prawem unijnym,
-w razie sprzeczności przepisów prawa unijnego i krajowego, zastosowanie mają przepisy prawa unijnego,
-późniejsze prawo krajowe nie deroguje wcześniejszego prawa unijnego.
Wyjaśnienie znalezione na Internecie
Polska, wstępując do Unii Europejskiej, przekazała jej organom kompetencje organów władzy państwowej jedynie w niektórych sprawach, a nie wyłączyła stosowania naszej ustawy zasadniczej - pisze prawnik
Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowo-unijnego jest powszechnie uznawana za jedną z naczelnych zasad Unii Europejskiej. Zgodnie z nią prawo wspólnotowo-unijne, zarówno pierwotne tzn. zawarte w traktatach jak i wtórne tzn. rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, korzysta w razie sprzeczności z prawem krajowym z pierwszeństwa zastosowania. Należy przy tym zauważyć, że musi to być sprzeczność nie dająca się usunąć za pomocą wykładni normy krajowej w duchu prawa europejskiego. W przypadku takiej nieusuwalnej kolizji prawo wspólnotowo-unijne znajduje zastosowanie przed prawem krajowym.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził w wyroku dotyczącym traktatu akcesyjnego, że Konstytucja z racji wynikającej z art. 8 ust. 1 Konstytucji nadrzędności mocy prawnej korzysta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z pierwszeństwa obowiązywania i stosowania. Z racji swej szczególnej mocy pozostaje ona zatem także po przystąpieniu do Unii Europejskiej „prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej”, również w stosunku do wszystkich wiążących Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych.
Z powyższego wynika jednoznacznie, że Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej na terenie Polski znajduje się w hierarchii źródeł prawa wyżej niż prawo wspólnotowo-unijne. Wbrew cytowanemu wyżej twierdzeniu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości to konstytucje krajowe w razie nieusuwalnej sprzeczności pomiędzy nimi a prawem wspólnotowo-unijnym posiadają pierwszeństwo stosowania. W końcu w momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Rzeczpospolita Polska przekazała na mocy art. 90 ust. 1 Konstytucji jej i jej organom kompetencje organów władzy państwowej jedynie w niektórych sprawach, a nie wyłączyła stosowania Konstytucji czy wręcz wyzbyła się całkowicie suwerenności. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest dopuszczalność kontroli zgodności z Konstytucją rozporządzeń, dyrektyw i decyzji unijnych jako aktów normatywnych w rozumieniu art. 193 Konstytucji, który brzmi: „Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.”