OCHRON A PRAW CZŁOWIEKA - ćwiczenia

05.10.2011 r.

Dyżur - środa 16.45-17.45 1739

[e-mail]

kolokwium w styczniu ustne - 4 pytania - na 3 trzeba odpowiedzieć

teksty prawne na zajęciach

obecności nie mają wpływu na zaliczenie

powtórzyć praw konstytucyjne jednostki

12.10.2011 r.

Kształtowanie się koncepcji praw człowieka (rozwój + ochrona)

1. Idealizacja - powstawanie idei praw człowieka - starożytność np. Konfucjusz (nie czyń drugiemu co Tobie nie miłe)

2. Konceptualizacja - rodzenie się koncepcji praw człowieka

1. wcześniej np. Paweł Włodkowic (człowiek jako najdoskonalsze stworzenie, prawa niezbywalne - prawo do życia, do sądu, do własności)

2. Oświecenie - pierwszy określenia „prawa człowieka” użył Wolter

3. Normatywizacja (Pozytywizacja) - koniec wieku XVIII, spisanie praw człowieka w aktach prawnych

1. Magna Carta Libertatum - 1215 (wolność i bezpieczeństwo osobiste)

2. Habeas Corpus Act

3. Polskie przywileje szlacheckie (niektóre)-sprawdzić nietykalność

4. Konstytucjonalizacja praw człowieka

1. Nurt amerykański

1. 12.06.1776 - Bill of rights stanu Virginia - wszyscy ludzie są ze względu na swoją naturę równi, wolni, niezależni - wzorowana na pracach Johna Locka

2. 4.07.1776 - Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych - prawa pochodzą do Boga

3. Bill of rights - Dziesięć pierwszych poprawek do konstytucji 1791 r.- prawa człowieka zyskały ochronę sądową i konstytucyjną

1. I poprawka: sumienia i wyznania, słowa i prasy, pokojowych zgromadzeń i składania petycji, zakaz ustanawiania religii panującej

2. II poprawka : prawo do posiadania i noszenia broni

3. III poprawka: zakaz kwaterowania żołnierzy w czasie pokoju w domach prywatnych (nietykalność mieszkania)

4. IV poprawka: nietykalność osobista, mieszkania, dokumentów i mienia

5. V poprawka: ochrona życia, własności i mienia przed naruszeniami bez właściwego procesu sądowego

6. Inne: prawo do informacji o zarzutach, do szybkiego i jawnego postępowania sądowego, do bezstronnego sądu przed ławą przysięgłych, prawo do obrony, do odmowy zeznań, zasada Nebis In idem, zakaz stosowania kar okrutnych

4. Nie państwo nadaje prawo, tylko Państwo ich przestrzega, są to prawa przeciw państwu, państwo ma obowiązki negatywne (nie naruszać), prawa wolnościowe - Państwo nie ma prawa wkraczać w pewną sferę praw.

5. W większości są to prawa osobiste, praw polityczne pojawiły się dużo później

2. Nurt francuski (europejski)

1. 1789 r. -Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - deklaratywny charakter, potwierdzenie naturalnego charakteru praw człowieka, Równość prawa i równość wobec prawa, korzystanie z praw ma swoje ograniczenia (wolność drugiego człowieka) - granice może określać tylko ustawa , ochrona socjalna,

2. 1791 r. - Konstytucja Francuska - początki praw socjalnych

3. Ochrona praw poprzez państwo, państwo ma nie tylko przestrzegać praw, ale ma też spełniać rolę gwaranta praw człowieka, obowiązek ochrony przed innymi organami i instytucjami

4. Internacjonalizacji

1. pokój augsburski - 1555 r. i pokój westfalski - 1648 r. - wolności religijne;

2. 1815 r.- kongres wiedeński - zniesienie niewolnictwa , 1885 r. - konferencja afrykańska w Berlinie - zakaz jakiegokolwiek handlu niewolnikami, 1926 r. - przyjęcie konwencji o niewolnictwie - definicje niewolnictwa i poddaństwa (jedyne w prawie międzynarodowym)

3. W. XX - odchodzenie od naturalistycznej koncepcji praw człowieka, to prawo określa granice praw człowieka

4. 1929 r. - Deklaracja międzynarodowych praw człowieka Instytutu Prawa Międzynarodowego

5. 1945 r. - powrót do koncepcji prawa naturalnego - prawo pisane nie jest wystarczające, państwo nie chroni praw wystarczająco, początek międzynarodowej ochrony praw człowieka

6. Odrodzenie się praw człowieka-10.12.1948 r. -Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - rezolucja nr 217A III ZO ONZ

1. Prawa osobiste np. życia, polityczne np. do uczestniczenia w rządach, społeczne np. do ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, kulturalne np. do korzystania ze sztuki

2. Praw nienaruszalne, niezbywalne, powszechne

3. Duży akcent na równość

4. Dopuszczalność ograniczeń, wprowadzenie zasady solidarności

5. Wyraz zasady jedności praw człowieka - wszystkie prawa człowieka wynikają z jego godności

7. Drugie odrodzenie się praw człowieka - postulaty rozszerzenia praw człowieka dla mniejszości - prawa IV generacji, wprowadzenia praw zbiorowych (kolektywnych) - praw III generacji

5. Realizacji - konkretyzacja istniejących praw i zapewnienie skutecznych mechanizmów ochrony

Prawa człowieka - nie ma definicji legalnej, w doktrynie też nie ma jednolitej definicji, definiuje się przez wskazanie cech. Prawa naturalne wynikające z godności osobistej człowieka, niezbywalne, nienaruszalne, powszechne, równe.

Definicja prof. Mika -

III ćwiczenia - 19.10.2011 r.

Prawa człowieka w prawie międzynarodowe publiczne - zobowiązanie

1. Źródło praw człowieka

1. Aksjologiczne

1. Godność człowieka (osobowa)

1. System uniwersalny -Preambuła Karty Narodów Zjednoczonych

2. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

3. Pakty Praw człowieka -1966 r.

4. Konwencja bioetyczna z 1997 r.

5. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (wolność, równość, godność, solidarność)

6. Konstytucja RP (preambuła, art. 30, art.233)

2. Podstawy normatywne ochrony praw człowieka

1. Systemy ochrony praw człowieka

1. Płaszczyzna prawa międzynarodowego - tworzenie minimalnych standardów ochrony

1. System uniwersalny - ONZ

1. Międzynarodowa Karta Praw Człowieka

1. Powszechna Deklaracja praw Człowieka 1948

2. Międzynarodowy pakt Praw gospodarczych społecznych i kulturalnych 1966 r.,

3. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych 1966 r.,

4. dwa protokoły fakultatywne do międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych:

1. W sprawie zawiadomień indywidualnych do komitetu praw człowieka z 1966 r.

2. W sprawie zniesienia kary śmierci 1989 r.

2. 7 konwencji

3. Organy:

1. Rada Praw Człowieka

2. Komitety (9)

2. System Rady Europy

1. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r., zmieniona 14 protokołami powołująca Europejski Trybunał Praw Człowieka

2. Europejska Karta Socjalna z 1961 r. z 3 protokołami fakultatywnymi oraz Zrewidowana Karta Socjalna z 1996 r. - w ich ramach funkcjonuje Europejski Komitet Praw Społecznych

3. Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom i innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu z 1987 r. zmieniona dwoma protokołami fakultatywnymi powołująca Europejski Komitet Zapobieganiu torturom

4. Europeska Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych, gdzie funkcje kontrolne wykonywane są komiet ministrów Rady Europy i europejski komitet doradczy

3. System Unii Europejskiej

1. Karta Praw Podstawowych UE

2. Organy:

1. Sądowe - Trybunał Sprawiedliwości UE

2. Pozasądowa - Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Parlament Europejski

4. System Amerykański

1. Amerykańska Deklaracja praw i obowiązków człowieka z 1948 r.

2. Amerykanska Konwencja Praw Człowieka z 1969 r. - Pakt z San José, zmienione dwoma protokołąmi dodatkowymi (ws. praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych z 1988 r.)

3. Oragny: Międzyamerykańska Komisja, Amerykański Trybynał

5. System afrykański

1. Afrykańska Karta praw człowieka i ludów

2. Organy: Komisja, Trybunał

2. Płaszczyzna prawa krajowego - może gwarantować więcej, nigdy nie może gwarantować mniej niż jest to zapewnione w prawie międzynarodowym

1. RP - nadrzędność prawa międzynarodowego -RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego (art. 9 K RP);

2. umowy dotyczące praw człowieka wymagają ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, kontroli konstytucyjności dokonuje Trybunał Konstytucyjny, wzorcem kontroli może być ratyfikowana umowa międzynarodowa, ratyfikuje Prezydent, można zastosować kontrolę prewencyjną, wiąże po ogłoszeniu w DZ.U.

3. systemy połączone są na zasadzie subsydiarności, międzynarodowy subsydiarny wobec krajowego,

4. zasada pierwszoplanowości systemu krajowego - obowiązek zapewnienia skutecznego funkcjonowania praw człowieka na poziomie krajowym, co oznacza wypełnienie standardów prawa krajowego i zapewnienie skutecznych środków ochrony w prawie krajowym - obowiązek wyczerpania środków krajowych, system nadzoru nad wykonywaniem rozstrzygnięć prawa międzynarodowego

2. Zakres podmiotowy

1. Podmiot uprawniony - każdy człowiek, każda istota ludzka (również płód)

1. Mogą być grupy uprawnione - np. mniejszości, rodzina

2. Mogą być też osoby prawne, jednostki organizacyjne - zależy od charakteru prawa

2. Podmiot zobowiązany

1. Obowiązek ograniczania się do tego, kto znajduje się pod jurysdykcją danego państwa - jurysdykcja terytorialna- państwo co do zasady nie sprawuje jurysdykcji poza swoim terytorium i co do zasady stosuje ją na swoim terytorium

2. Jurysdykcja eksterytorialna

1. Wydalenie cudzoziemców do Państwa w którym istnieje możliwość naruszenie praw zawartych w Konwencji

2. Akty władzy wywołują skutki poza terytorium państwa

3. Odpowiedzialność państwa za działanie funkcjonariuszy poza graniami państwa

4. Gdy państwo w wyniku akcji zbrojnej (legalnej lub nielegalnej) sprawuje efektywną kontrolę nad terytorium, które nie jest jego terytorium państwowym

3. Zakres przedmiotowy

1. Dobro chronione

2. Treść zobowiązania

1. Treść, rodzaj uprawnień

2. Treść, rodzaj odpowiadających uprawnieniom obowiązków

4. Roszczenie + środki ochrony

Godność:

1. Osobista - odpowiada takim pojęciom jak honor, poczucie godności, cześć, dobre imię, w znaczeniu interpersonalnym

2. Osobowa - godność w rozumieniu człowieczeństwa, źródło aksjologiczne praw człowieka

3. Osobowościowa - jak człowiek realizuje, przeżywa swoje życie

Vo p. Francji

Drozd i Janousek p. Francji i Hiszpanii

Ocalan p. Turcji

Ćwiczenia - 26 października 2011 r.

Konstytucyjne prawa jednostki

Ćwiczenia - 02 listopada 2011 r.

SK 10/00

SK 63/05

Art.77 ust.2 K RP - w każdej sytuacji naruszania wolności i praw musi być otwarta droga postępowania sądowego

Art.78 K RP - doprecyzowanie art. 45, nie ma charakteru absolutnego, wzmocnienie prawa do sądu;

Gwarancje zasady prawa do sądu

1. Skarga na przewlekłość postępowania

1. Wprowadzono ustawą z 2004 r., znowelizowana w 2009 r.

2. Skargę mogą złożyć: strony, uczestnicy postępowania, interwenienci uboczni

3. Definicja przewlekłości - nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).

4. Kryteria oceny przewlekłości (art.2 ust.2)

1. Złożoność i stopień skomplikowania sprawy

2. Znaczenie danej sprawy dla strony, rozstrzygnięcia dla skarżącego

3. Zachowanie strony (skarżącego)

4. Zachowanie sądu/prokuratora - rzetelność, terminowość

5. Skutek

1. Prejudykat przy roszczeniach odszkodowawczych

2. Na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd zaleca podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty albo przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie, chyba że wydanie zaleceń jest oczywiście zbędne. Zalecenia nie mogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy

3. Uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika - od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych.

2. Skarga na niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia

1. Wprowadzona w 2004 r. w związku z art. 417 KC

2. Art.424¹-424¹² KPC

3. Dotyczy wyroku drugiej instancji

4. Wyrok I lub II instancji w wypadku naruszenia konstytucyjnych praw i wolności

1. Niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia

2. Prawomocny wyrok I lub II instancji

3. Jeżeli strona nie skorzystała z innych przysługujących jej środków prawnych

4. Skarga odszkodowawcza

5. Środek uzupełniający skargę konstytucyjną

3. Postępowanie sądowo - administracyjne

1. Skarga na prawomocne orzeczenie WSA, wyjątkowo na orzeczenie NSA, w sytuacji gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa UE

2. Jeśli strona nie skorzystała z innych środków

3. Nie jest możliwe inne uchylenie lub zmiana takiego orzeczenia

Realizacja wyroków Trybunału Sprawiedliwości UE:

1. Wypłata słusznego zadośćuczynienia

2. Podjęcie środków o charakterze indywidualnym np. wznowienie postępowania

3. Podjęcie środków generalnych, gdy błąd wynika z problemów systemowych państwa

Skarga konstytucyjna

1. Służy osobie fizycznej lub osobie prawnej do ochrony na drodze szczególnego postępowania przed sądem konstytucyjnym przysługujących tej osobie praw i wolności w przypadku gdy doszło do ich naruszenia ze strony władz publicznych

2. Zakres podmiotowy:

1. Każdy, kogo konstytucyjne prawa i wolności zostały naruszone

2. Każdy, kto znajduje się pod władzą RP

3. Cudzoziemiec nie może skorzystać, w zakresie prawa azylu i do uzyskania statusu uchodźcy

4. Osoba prawna w zakresie praw, które zostały jej zagwarantowane (Ts 171/01)

5. Tylko podmioty prawa prywatnego

3. Podstawa - zarzut naruszenia konstytucyjnych praw i wolności, wzorcem kontroli będzie odpowiedni przepis Konstytucji - z którego wynika prawo podmiotowe jednostki

4. Nie wszystkie przepisy z rozdz. II mogą być podstawą skargi np. art.30 (godność) - nie formułuje prawa podmiotowego jednostki (SK 6/02)

5. Przedmiot kontroli - przepis prawny - zgodność z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ adm. publ. Orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

6. Umorzenie postępowania w przypadku jeśli przed wydaniem orzeczenia przepis stracił moc obowiązującą

---