SOCJOLOGIA EDUKACJI 18.03.2009

• Socjologia edukacji- subdyscyplina, która bada społeczne uwarunkowania edukacji.

• Szczególnie istotne w badaniach są:

-socjalizacja w toku edukacji

-selekcja: w trakcie; do systemu edukacji; do szkolne

• Poprzez edukacje, zwłaszcza akademicką możliwy jest awans do elity

• Edukacja, a selekcja społeczna

Selekcja szkolna rozpatrywana jest bądź jako formalnie ujęty przejaw funkcjonowania instytucji, bądź jako proce o charakterze żywiołowym , nie w pełni kontrolowany, wywierający skutki społeczne i ekonomiczne.

-Tradycyjnie wiąże się edukacje i selekcję ze strukturą społeczną oraz zmianą społeczną.

-Ze strukturą społeczną i edukacyjną wiąże się wprowadzone przez Sorokina pojęcie ruchliwości społecznej. Dodatkowo Sorokin związał z ruchliwością społeczną pojęcie przestrzeni społecznej, w której mamy do czynienia z mobilnością wertykalną (pionowa) lub mobilnością horyzontalną (pozioma)

-Ruchliwość pionowa związana z awansem społecznym - przejście z niższej warstwy do wyższej.

-Nowoczesne społeczeństwa charakteryzują się znacznie wyższym poziomem ruchliwości społecznej.

-Poziom ruchliwości społecznej uzależniony jest od:

1. wykształcenia

2. zdolności intelektualnej

3. osiąganych dochodów

Innymi słowy ruchliwość społeczna może być rozumiana jako całokształt możliwości awansów występujących w danym społeczeństwie.

- Selekcyjna funkcja edukacji kształtuje zatem strukturę społeczną oraz jest czynnikiem sprzyjającym modernizacji (społecznej, kulturowej, ekonomicznej)

-Istotnym wkładem do rozważań miejsca i roli edukacji w społeczeństwie jest koncepcja T. Parsona. To strukturalno- funkcjonalne pojęcie zakłada racjonalność struktury społecznej i edukacji jako wzajemnie zależnych systemów

-Ważne jest również określenie R. Turnera konkurencyjnej i sponsorowanej ruchliwości społecznej. Turner twierdził, że wyłanianie elit społecznych następuje w wielu społeczeństwach za pomocą środków konkurencyjnych.

Ruchliwość sponsorowana opiera się w większym stopniu na dziedziczeniu pozycji społecznej.

-Zawsze analiza relacji między edukacją, a strukturą społeczną i rynkiem pracy związana jest z kategorią potrzeb i celów.

- Ważną koncepcją odnoszącą się do kwestii edukacja, a społeczeństwo jest także koncepcja reprodukcji kulturowej. Zdaniem P. Bourdieu, francuskiego uczonego, edukacja jest terenem przemocy symbolicznej, arbitralnego narzucania wartości oraz idei przez grupę oraz idei przez grupę dominującą. Za sprawą przemocy symbolicznej, wpajania w systemie edukacyjnym określonych norm i wartości, kształtowania habitusu (kompetencje, osobowość społeczna) edukacja nie wyrównuje różnic między ludźmi, a nawet je pogłębia. Zdaniem Bourdieu przemoc symboliczna w odniesieniu do selenki społecznej skutkuje umocnieniem ustalonego porządku. Innymi słowy klasy uprzywilejowane realizują procesy dziedziczenia społecznego

25.03.2009

• Selekcje w trakcie edukacji

• We współczesnym systemie edukacyjnym mamy do czynienia z dwoma mechanizmami selekcji:

1. egzaminacyjny, który skupiony jest na pomiarze osiągnięć np. testy osiągnięć, inteligencji. Testowanie osiągnięć szkolnych jest elementem diagnozy wiedzy oraz kluczowych kompetencji (szczególnie różniącym testem osiągnięć był test z języka ojczystego i matematyki). Mechanizmy egzaminacyjne z uwagi na funkcje, które spełnia można podzielić dodatkowo na selekcjonujące i certyfikujące. Selekcjonujące związane są z doborem, a certyfikujące diagnozują osiągnięcia osób kończących dany typ kształcenia.

2. nieegzaminacyjne związane są z rankingami tworzone przez instytucje oświatowe, które pozwalają grupować uczniów według zainteresowań i zdolności Do nieegzaminacyjnych zalicza się również ukierunkowania

• Ilościowe wskaźniki selekcji:

1. odsiew szkolny (wskaźnik drugoroczności)- jest to odsetek uczniów, którzy nie ukończyli danego etapu kształcenia lub ukończyli go z opóźnieniem. Odsiew związany jest z decyzją o niedopuszczeniu ucznia do kolejnego etapu kształcenia (klasy).\

2. odpad szkolny- ogół uczniów przerywających naukę przed ukończeniem szkoły; „Odpad szkolny na wsi” Z. Kwieciński; wyróżnia się odpad śródroczny (w trakcie roku szkolnego) i wakacyjny (po wakacjach uczniowie nie wracają do szkoły); odpad szkolny jest jednym z najwyrazistszym przykładem selekcji szkolnej i jest równie wyrazistym wskaźnikiem niepowodzeń szkolnych

3. wskaźnik powodzenia na studiach- stosunek osób, które uzyskały dyplom do wszystkich przyjętych na kierunek.

DYPLOM/REKRUTACJA

• Prócz wartości sprawozdawczej tego wskaźnika niezwykle istotne są przyczyny tego stanu rzeczy

1.04.2009

Uwarunkowania systemu polskiej edukacji

• „Coraz powszechniej rysuje się przekonanie, że inwestowanie w edukacje i naukę staje się jedną z najważniejszych i efektywnych form inwestycji. Produktywność, konkurencyjność, efektywność coraz mniejszym stopniu zależeć będą od materialnych czynników produkcji, lecz w coraz większym stopniu od stanu wiedzy technicznej i ekonomicznej, organizacyjnej. Aby osiągnąć postulowane cele niezbędna jest nowoczesna wiedza ludzi, która uzyskuje się przez wysoką jakość wykształcenia z wdrażaniem zaprojektowanych rozwiązań.”

• W świetle badań w Polsce czynnikiem najsilniej różnicującym opinie dotyczące wartości uczenia się jest wykształcenie. Wykształcenie jako jedna ze składowych pozycji społecznej równie silnie różnicuje pozostałe opinie Polaków

• O tym, że zdobyte wykształcenie przynosi korzyści częściej przekonani są respondenci:

• najlepiej zarabiający

• mieszkańcy większych miast

• osoby pracujące na własny rachunek bądź wykonujący pracę kierowniczą

• osoby zadowolone z sytuacji własnych gospodarstw domowych

• W Polsce obecnie powszechne jest przekonanie, że warto się uczyć, podziela je 93% ankietowanych, a 70% podziela to przekonanie w sposób zdecydowany.

• Po roku 2000 znacząco wzrasta liczba osób z wyższym wykształceniem zatrudnionych we wszystkich, poza rolnictwem, działach gospodarki. W latach 1958- 1994 ta liczba wrosła 3-krotnie

• Niezwykle dynamiczny wzrost liczby studentów szkół wyższych oraz wyraźny spadek zasadniczych i zawodowych

• Uczniowie i studenci według wieku (w % ludności danej grupy wiekowej)

Grupy wiekowe	2000/1	2005/6	2006/7
7-12	98,8	98,3	97,8
13-15	97,2	98,4	98,3
16-18	88,7	95,4	95,5
19-24	45,5	54,8	55,3
25-29	9,7	10,2	10,0

W Polsce u progu transformacji było 6,8% osób z wyższym wykształceniem; 2,6% z policealnym; 50,5 ze średnim; 33,7 z podstawowym i 6,3 z niepełnym podstawowym lub żadnym

• Współczynnik skolaryzacji brutto to relacja liczby osób uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (niezależnie od wieku) do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania (dotyczy wszystkich)

• W roku 2002-2003 na poziomie 37%, a obecnie 50% współczynnik skolaryzacji brutto

• Zamierzenia ministralne były takie, żeby w 2013 osiągnąć 75% współczynnika skolaryzacji

• Raport OECD z roku 2007 zawiera wniosek, że mimo szybkiego wzrostu edukacji akademickiej nie ma przesłanek, które wskazywałyby na obniżenie się kwalifikacji oświatowych

• W Polsce nakłady na edukację są o 47% niższe, a niżeli średnia dla krajów OECD, wynosi ona 7030 dolarów na osobę. Formalnie rzecz biorąc Polska traktuje edukację tak samo jak kraje OECD jednakże nakłady znacząco odbiegają od średniej . Konieczny wzrost nakładów jest możliwy dzięki zaangażowaniu środków publicznych . Autorzy raportu zwracają uwagę, że niezwykle kosztowne jest w Polsce wychowanie przedszkolne. Wprawdzie w latach 2003/2004 nakłady na edukację w Polsce wzrosły o 90% przy jednoczesnym spadku liczby uczniów o 17% co spowodowało prawie 2-krotny wzrost nakładów jednakże wciąż były to kwoty niewystarczające. W tym samym czasie zwiększyły się również (podwoiły) wydatki na studenta przy wzroście ich liczby o 124%

• Liczba szkół

Szkoła	1995/6	2000/1	2005/6	2006/7
Gimnazja	-	6295	7031	7076
Zasadnicze zawodowe	2625	2372	1778	1760
Licea ogól.	1705	2292	2485	2451
Technika	4687	5724	2668	2220
Policealne	1432	2567	3731	3738
Wyższe	179	310	445	448

Niezwykle dynamiczny wzrost liczby szkół wyższych oraz wyraźny spadek zasadniczych szkół zawodowych

• Liczba uczniów i studentów w tys.

Szkoła	1995/6	2000/1	2005/6	2006/7
Wych.Przed.	537,2	451,6	371,4	366,2
Sz.Podst.	5104,2	3220,6	2602,0	2484,8
Gimnazja	-	1189,9	1596,8	1528,8
Zas.Zawod.	721,9	542,0	232,5	229,2
Licea.Ogól.	683,0	924,2	735,7	729,9
Technika	827,6	964,3	520,2	525,0
Policealne	167,0	200,1	313,5	327,9
Wyższe	794,6	1584,8	1953,8	1941,4

08.04.2009

• w Polsce w roku akademickim 2005/2006 studiowało prawie 2mln. studentów.

• struktura studiów ze względu na tryb jest w Polsce jednoznaczna, większość studiuje w trybie zaocznym

• największym ośrodkiem akademickim jest Warszawa, z Uniwersytetem Warszawskim na czele, na którym we wspomnianym roku akademickim studiowało 36tys. studentów (UAM 50tys.)

• inne duże ośrodki akademickie to: Kraków, Poznań, Wrocław, Łódź, Lublin, Katowice oraz Gdańsk

• w tych uniwersytetach w roku 2005/2006 52,5% to studia dzienne, przy czym te główne ośrodki skupiają ok. 40% ogółu studentów

• w roku 2006/2007 liczba osób studiujących na studiach stacjonarnych wynosiła 950tys. czyli 49% wszystkich studiujących

• studenci i absolwenci szkół wyższych według kierunku studiów w roku 2006/2007 (w tys.)

Kierunek (ogółem ok.2mln)	Studenci	Absolwenci
Pedagogiczne	1941	394
Artystyczne	23,2	3,7
Humanistyczne	175,1	33,1
Społeczne	272,5	56,7
Dziennikarstwo i infor.	18,4	3,4
Ekonomiczne	470,3	111,7
Prawne	59	8,2
Biologiczne	13,5	3,1
Fizyczne	32,2	6,1
Matem.statyst.	16	3,3

• Dotąd wszystkie wymieniona kierunki studiów związane z przewagą kobiet

Kierunek	Studenci	Absolwenci
Informatyczne	102,2	17,2
Inżynieryjno tech.	148,1	22,7
Architektura budown.	57,7	8,1
Rolnicze, leśne	39,3	6,3
Weterynaryjne	4,4	0,6
Medyczne	103,4	19
Usługi dla ludzkości	67,5	13
Ochrona środowiska	54,5	10,6

• Obecnie kobiety częściej zdobywają wykształcenie średnie niż mężczyźni, odwrotnie niż to bywało kilkadziesiąt lat temu

• Jest to specyfikacja całego współczesnego świata, w którym wyjątki stanowią Korea Płn., Szwajcaria, Turcja.

• W latach 1994-98 zauważono szczególny wzrost ambicji edukacyjnej kobiet. Kobiet studiujących w tym czasie było 3-krotnie więcej niż mężczyzn. Na ten stan rzeczy wpłynęły różne czynniki m.in. kłopoty z utrzymaniem rodziny z jednej pensji, przemiany na rynku pracy i bardzo silne dążenie kobiet do godzenia ról rodzinnych z zawodowymi

• Porównując dwa spisy powszechne w Polsce z roku 1989 i 2002 ustalono, że odsetek ludności aktywnej zawodowo legitymującej się najmniejszym poziomem edukacji formalnej bądź nieposiadającej wykształcenia zmniejszył się z 34% do 15%

• W krajach, w których w ciągu 10-lecia 1995-2004 nie wzrosła liczba studentów wyższych uczelni wzrosło bezrobocie w kategorii osób o niższym wykształceniu, odwrotna sytuacja w tych krajach, gdzie zanotowano wzrost liczby studentów- zmalało bezrobocie u osób, które zakończyły edukację na niższych szczeblach edukacji. Wyjątkiem jest Polska gdzie w tych latach dynamiczny wzrost studentów wywołał jednocześnie wzrost stopy bezrobocia. Ogólnie rzecz biorąc po 1989 roku w Polsce nastąpił awans edukacyjny rozwoju społeczeństwa, o czym świadczy m.in. fakt, że w latach 1988-2002 odsetek kobiet z wyższym wykształceniem wzrósł z 5,9% do 11,9%, a mężczyzn z 7,2% do 10,7%

• Wciąż jeszcze więcej osób z wykształceniem wyższym i średnim jest wśród mieszkańców miast niż wsi

	Wyższe	Średnie
Miasto	13,7%	37,8%
Wieś	4,3%	22,4%

• Choć dysproporcje między obszarami miejskimi i wiejskimi powoli się zmniejszają, nadal więcej młodzieży wiejskiej niż miejskiej kontynuuje naukę

• W roku 2006/2007 ponad 150tys. osób było słuchaczami studiów podyplomowych. W stosunku do roku 1990 liczba ta wzrosła 4,5-krotnie

• W 2007 roku 31% dorosłych Polaków deklarowało z wyboru ścieżki kształcenia, 64% deklarowało chęć zmian, a 49% badanych stwierdza, że gdyby miała możliwość rozpoczęcia nauki jeszcze raz, starałaby się uzyskać wyższe wykształcenie niż posiadane. 10% Polaków stwierdza, że wybrałoby inny kierunek studiów

---