Patologia małżeństwa i rodziny.

WYKŁADY dr Dorota Dyjakon. EGAZMIN: Test z ćwiczeń i wykładów.

Tematyka: Patologia.

1. Rodzina kazirodcza. - wykłady

2. Rodzina z uzależnieniem seksualnym. - wykłady

3. Rodzina z uzależnieniem alkoholowym. - ćwiczenia

Patologia rodziny

↓ ↓

Struktura rodziny Wymiar osobowościowy

(osobowościowe cechy charakteru + właściwości psychofizyczne)

1. Miejsce, jakie dziecko będzie zajmuje w rodzinie będzie miało wpływ na role życiowe, w jakie ono wejdzie. W diagnozie patologii, zawsze trzeba wejść w ogląd całej rodziny i zawsze należy ją odnieść do norm rodziny w danej społeczności.

Jasno ustalone kryteria patologii i normy, pozwolą w trafny sposób ingerować z pomocą w sytuacji trudnej.

Trudności w diagnozowaniu patologii rodziny wynika z dużych możliwości rodziny do ukrywania problemów.

Rodzina - to związek ludzi, którzy żyją ze sobą w jednym gospodarstwie domowym, w której skład wchodzą min. dwa pokolenia (rodzice + dzieci), powiązane poprzez pokrewieństwo bezpośrednie, bądź też poprzez pełnione role.

Np. w stosunku do partnera matki należy zadać pytanie:

Kim Pan chce być dla dzieci?

Jakie role chce Pan podjąć?

Stopnie zaburzenia funkcjonowania rodziny:

Rodzina normalna, zdrowa

↓

Rodzina dysfunkcyjna

↓

Rodzina patologiczna

Często, do końca, nie będziemy mieć pewności, na ile rodzina jest dysfunkcyjna, a na ile już patologiczna, często te obszary przenikają się wzajemnie.

Osoby w rodzinie muszą się określić, jaką rolę pełnią w rodzinie.

Rodzina to: Wpływ wzajemny:

Struktura rodziny

Komunikacja w rodzinie Osobowość człowieka, jego charakter.

Strategie rodzinne

Procesy emocjonalne

Rys. 1 Oddziaływanie wzajemnie się przenikające w rodzinie:

2. Komunikaty w rodzinie - style komunikowania: wprost, nakazy, zakazy, życzeniowe, itp.

3. Strategie rodziny - to sposoby postępowania rodziny w poszczególnych sytuacjach (święta, inne zwyczajowe)

4. Procesy emocjonalne - odpowiadają za przepływ energii w rodzinie. To równoważenie się sił życiowych:

1. w kierunku odrębności

2. w kierunku zależności, wspólnoty.

Wszystkie te elementy będą oddziaływały na członka rodziny, ale i on będzie oddziaływał na strukturę rodziny. Jest to oddziaływanie wzajemnie się przenikające. /Rys.1/

RODZINA - model McMastera

1. Sposoby radzenia sobie rodziny w 3 obszarach:

1. Zapewnienia swoim członkom podstawowych środków do życia:

1. mieszkanie

2. żywność

3. środki finansowe

2. Przyjmowanie odpowiedzialności za prawidłowy, zdrowy rozwój członka systemu (rodziny), w zależności od fazy rozwojowej.

• Zdrowa rodzina interesuje się tym, co to jest zdrowy rozwój - edukacja własna

• Zdrowa rodzina spełnia zadania rozwojowe wobec wszystkich członków (nie tylko dzieci), np. matka chce iść na studia, a mąż ją w tym wspiera.

3. Prawidłowe i efektywne zarządzanie kryzysami: np. choroby, wypadki, utrata pracy /dochodów/, inne stresujące zdarzenia. Zdrowe funkcjonowanie rodziny zależy od skutecznego zarządzania w/w obszarami. Trudności w jednym z nich powodują zaburzenia funkcji adaptacyjnych.

2. Interakcje - analiza w 6 wymiarach:

1. Uczuciowe zaangażowanie: wykazywanie zainteresowania innymi członkami rodziny

Skrajności:

od egocentryzmu (ignorancja innych)

do nadmiernego zaabsorbowania sprawami innych (trudności w rozróżnieniu tożsamości osób indywidualnych członków rodziny, np. wszyscy żyją chorobą dziecka, nie realizują własnego życia). Pomiędzy: zachowanie empatyczne, otwarte, wzajemna troska o siebie nawzajem.

2. Rozwiązywanie problemów - zdolność rodziny do szybkiego, efektywnego reagowania na trudności. Problemy są rozpoznawane i podejmowane są różne środki zaradcze. Potrafią poszukiwać sposobów rozwiązań problemów, pomocy.

Skrajności:

Od całkowitego nierozpoznawania problemów, unikania konfrontacji z problemem, problem jest nierozpoznawalny;

Do traktowania najmniejszego problemu jako katastrofy, doprowadzania byle problemu do rangi katastrofy, straszliwego problemu (histerii). Podsycanie problemu, jątrzenie sprawy przez pokolenia (np. „walka o miedzę” film „Sami swoi”). Doprowadza to do kumulacji konfliktów, frustracji, rozczarowań i rozpadu systemu (rodziny).

3. Komunikacja - zdolność ludzi do wymiany informacji w sposób jasny i bezpośredni.

Skrajności:

Od nie mówienia w sposób bezpośredni (tylko poprzez różne historie), komunikacji rozmytej, wymagającej domyślania się „co autor miał na myśli” ,

Do nadmiernego potoku słów bez selekcji informacji, mówienia wszystkiego „co ślina na język przyniesie”, bez analizowania treści, selekcjonowanie informacji w zależności od sytuacji i osoby, z którą rozmawiamy prowadzi do przeciążenia ilości komunikatów.

Pomiędzy: efektywna komunikacja, słuchanie informacji (komunikatów) zwrotnych, bezpośrednia, otwarta komunikacja.

4. Funkcjonowanie w rolach - realizacja zadań i ich podział pomiędzy członków rodziny, zabezpieczenie:

1. zasobów materialnych

2. psychologicznych (wsparcie)

3. seksualnych

4. rozwojowych poszczególnych członków

Skrajności:

Od ról niewyrazistych, mało konkretnych, niejasno określonych

Do rozmycia się ról, kiedy np. dzieci przejmują role rodziców (np. obrona rodzeństwa przed agresją ojca).

Role nie mogą być zbyt sztywne, musi być pewna elastyczność w pełnieniu ról.

5. Relatywność emocjonalna - zaangażowanie poszczególnych osób w rodzinie do emocjonalnego reagowania, (np. złość zarezerwowana jest tylko dla ojca, np. wolno być tylko uprzejmym, nie wolno reagować złością, tłumienie złości i agresji).

Człowiek potrzebuje wzorców na odreagowanie różnych uczuć: radość, złość, cierpliwość, zdenerwowanie, itp. )

- od chłodnej uprzejmości

- do wylewności wszystkich uczuć, bardzo intensywne uczucia.

Zdrowa rodzina jest pośrodku, uczucia są adekwatne do sytuacji, długotrwałe, intensywność jest adekwatna do sytuacji. Np. wyolbrzymianie przez matkę problemu „oceny 1 w szkole” powoduje, że dziecko przestaje mówić o swoich problemach. Również bagatelizowanie problemów dziecka jest nieadekwatne do sytuacji (powoduje, że dziecko przestaje informować rodziców (matkę) o swoich problemach i niepowodzeniach.

Skrajności:

• Brak reaktywności emocjonalnej do problemu.

• Wykazywanie intensywnej reaktywności do problemu.

6. Uczuciowe zaangażowanie.

Skrajności:

• Od: nie angażowanie się emocjonalne czy uczuciowe w sprawy innych członków rodziny.

• Do: nadmierne zaangażowanie się uczuciowe w sprawy innych członków rodziny.

• Norma: wymiana emocjonalna: daję coś z siebie, ale i biorę coś z relacji z innymi - tak rodzi się przyjaźń.

Fałszywy obraz: zmienia się w zależności od relacji.

Od: jesteś dla mnie ważny/a, jesteś wspaniały, dobry, cudowny, jedyny, itp.

Do: ja tu jestem ważny/a, robimy to, co ja chcę, moje jest ważne, ważna jest moja praca, moje pragnienia, a ty jesteś dodatkiem do mojego życia.

Uczuciowe zaangażowanie w rodzinach to:

Od: totalna obojętność lub zaangażowanie uczuciowe tylko wokół jednej osoby (np. ojca alkoholika), gdyż na pozostałe osoby nie ma.

Do: wszyscy muszą wszystko wiedzieć, brak intymności dla swojego życia, niemożność przeżywania np. smutku w samotności.

Norma: zaangażowanie uczuciowe, dostrzeganie problemu, nie wchodzenie z butami w cudze życie, cierpliwe oczekiwanie na chęć rozmowy i podzielenia się emocjami, uczuciami ( o ile to nie jest malutkie dziecko).

• Przy nadmiernej uczuciowości człowiek nie może urobić swoją tożsamość (tzw. rozmyta tożsamość), ponieważ rodzice nadmiernie ingerują w tożsamość dzieci.

• Przy egocentryzmie uczuciowym osoby mają bardzo słabą własną tożsamość, gdyż nie była ona podtrzymywana, osoby są nieśmiałe, niepewne, uważają, że ich zdanie się nie liczy, wątpią w swoje zdolności, talenty, podkreślają swoje słabości, wątpliwości.

• Pomoc: zadawanie pytań typu: A co ty o tym myślisz?, Co ty czujesz? Nie można wypowiadać własnych opinii, potrzeba wzmacniania własnych (dziecka) uczuć.

Pozornie normalne rodziny też mogą być dysfunkcyjne (patologiczne).

1. w patologii zachowania dzieci są usprawiedliwiane

2. w pozornie normalnej rodzinie wszelkie dysfunkcje nie są usprawiedliwiane, przymus moralny do odpowiedzialności i ukrywania problemów.

3. KONTROLA ZACHOWANIA - kolejny wymiar w modelu Mc Mastera.

Jak poszczególni członkowie rodziny zachowują się w obliczu fizycznego zagrożenia. Czy mają wypracowane zdolności reakcji.

- czytanie fachowej literatury

- interakcje emocjonalne - przytulanie dzieci

- oglądanie filmów z dzieckiem

Reakcje społeczne wewnątrz systemu (rodziny) i poza nią:

1. Rodzina „sztywna”. Zachowania są kontrolowane, recepta na zachowanie w danej sytuacji, np. święta z rodziną, w obliczu zagrożeń, podczas ceremonii rodzinnych, w relacji z sąsiadami, itp. Reguły są sztywne i ważniejsze od osoby, nie ma możliwości odstępstwa pod groźbą odrzucenia, nie ma możliwości negocjacji. /system jednej skrajności/

2. Rodzina ”chaotyczna”. Nie wypracowuje żadnej strategii, wszystko dzieje się przez przypadek, nie ma reguł, działania zależą od impulsu, reakcja może przechodzić różne skrajności od awantury na zewnątrz (np. w szkole dziecka) do obwiniania dziecka. Niemożność przewidywania reakcji. /system drugiej skrajności/

3. Rodzina „norma”: rodzina ma wypracowane strategie zachowania, ale za każdym razem bada kontekst sytuacji i dostosowuje reakcje adekwatnie do sytuacji. Rodzina elastyczna, bada kontekst sytuacji, nie odrzuca z góry, normy są elastyczne ale nie płynne, np. zdrada nie koniecznie musi być wybaczona (czasem tak, a czasem niestety nie i dana osoba zostanie odrzucona). Zasady są jasne, ale dostosowuje się je do życia.

4. Rodzina „polityki wolnej ręki”. Brak spójnej całości, ktoś zarządza akcję więc ją realizuje, jeśli nie to nikt inny za nią tego nie zrobi. Zasady (obyczaje) nie obowiązują wszystkich w równej odpowiedzialności. „Masz pomysł, to go realizujesz, a nie to nie. Jeśli znajdziesz kogoś do pomocy to twój zysk.” Brak osoby dominującej w rodzinie, różne osoby mają różne pomysły, członkowie rodziny mają różne uzasadnienia w danym kontekście.

4. kdkkd

---