1. Nazwa przedmiotu
FINANSE PUBLICZNE
2. Symbol przedmiotu
P-0001
3. Forma zajęć
Wykłady
4. Punkty ECTS
5
5. Liczba godzin
A. Studia stacjonarne
Wykłady - 30
B. Studia niestacjonarne
Wykłady - 24
6. Opis przedmiotu
Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy o systemie finansów publicznych (finansów państwa i podmiotów samorządowych), jednym z rodzajów zjawisk pieniężnych wyodrębnionych w oparciu o kryterium podmiotowe. Finanse publiczne mają swój wymiar podmiotowy, prawny, instytucjonalny i instrumentalny, potwierdzający ich złożoność.
7. Treści kształcenia
Charakterystyka finansów publicznych - pojęcie, funkcje, elementy teorii wyboru publicznego, dobra i usługi publiczne, przedsiębiorstwa publiczne. System i struktura finansów publicznych - bilans sektora publicznego, budżet a skarb państwa, budżet a fundusze parabudżetowe, budżet a jednostki gospodarki pozabudżetowej. Finanse państwa i samorządu terytorialnego - pionowy podział wydatków i dochodów publicznych, przesłanki i metody zasilania zewnętrznego budżetów samorządowych, kryteria podziału terytorialnego państwowych dotacji ogólnych, dotacje celowe. System funduszów parabudżetowych - pojęcie, cechy szczególne, zalety, wady. Zasady klasyfikacji oraz procedury budżetowe - budżety roczne i kilkuletnie programy finansowe, zasady wykonywania budżetów, dyscyplina finansowo-budżetowa, kontrola finansowa. Równowaga finansowo-budżetowa - przyczyny i skutki deficytów, pojęcie i rodzaje długu publicznego, struktura zadłużenia. Wydatki publiczne - tendencja stałego wzrostu (prawo Wagnera), prawo Wagnera versus prawo Laffera, kryteria klasyfikacji, przesłanki i kierunki wydatków publicznych. Wydatki publiczne a polityka gospodarcza - inwestycje publiczne, system zamówień publicznych, partnerstwo publiczno-prywatne, pomoc publiczna dla przedsiębiorców. Wydatki publiczne a polityka społeczna - zabezpieczenie społeczne, ubezpieczenia społeczne, świadczenia społeczne, usługi społeczne, problematyka inwestycji w człowieka, rola trzeciego sektora w finansowaniu zadań społecznie użytecznych. Dochody publiczne - dochody z majątku publicznego, daniny publiczne, elementy konstrukcji podatku, klasyfikacje podatków. Zasady podatkowe - fiskalne, ekonomiczne, społeczne oraz techniczne. Problem sprawiedliwości podatkowej a progresja w opodatkowaniu dochodów osobistych. Liniowy podatek dochodowy. Opodatkowanie majątku. Podatki bezpośrednie i pośrednie - formy, znaczenie, kierunki ewolucji oraz zalety i wady. Uchylanie się od podatków - przyczyny i formy, szara strefa podatkowa, oazy (raje) podatkowe, walka z przestępczością podatkową.
8. Szczegółowe treści kształcenia
A. Studia stacjonarne
Temat 1
Przedmiot nauki o finansach publicznych - 3 godziny
Pojęcie nauki o finansach publicznych. Związki nauki finansów publicznych z innymi naukami zajmującymi się pieniądzem. Własność a własność prywatna. Dobra publiczne, społeczne, prywatne.
Temat 2
Teoria wyboru publicznego - 3 godziny
Alokacja dóbr prywatnych i publicznych. Cele, przedmiot, istota wyboru publicznego. Koszty i korzyści związane z wyborem. Paradoks wyborczy.
Temat 3
System finansów publicznych i jego struktura - 2 godziny
Systemowe podejście do finansów publicznych. Pojęcie sektora publicznego i finansów publicznych (wzajemnie związki). Struktura systemu finansów publicznych. Zmiany struktury po 2004 roku.
Temat 4
Podmiotowy przekrój (aspekt) systemu finansów publicznych - 2 godziny
Rola władz ustrojowych w systemie. Władze wykonawcze i ich zadania. Miejsce i rola aspektu finansowego w systemie. Jednostki finansowane z funduszy publicznych.
Temat 5
Prawne ujęcie systemu finansów publicznych - 2 godziny
Rola konstytucji w określaniu zasad działania podmiotów tworzących strukturę podmiotową systemu finansów publicznych. Ustawy budżetowe, podatkowe, o pozabudżetowych funduszach publicznych (parabudżetach), uchwały budżetowe. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Dyrektywy Unijne.
Temat 6
Struktura instytucjonalna systemu finansów publicznych - 4 godziny
Budżet państwa a Skarb Państwa. Cechy budżetu, zasady budżetowe, funkcje budżetu państwa. Planowanie budżetowe dziś i jutro (budżet zadaniowy). Budżety samorządowe. Fundusze ubezpieczeń społecznych. Publiczne fundusze celowe.
Temat 7
Dochody publiczne - 2 godziny
Dochody publiczne w budżetach publicznych. Podstawowe rodzaje dochodów publicznych. Dochody a przychody publiczne. Dochody publiczne w Polsce po 1989 roku (zmiany wielkości i struktury).
Temat 8
Podatki - szczególnym dochodem publicznym - 3 godziny
Ekonomiczno-prawny aspekt podatków. Zasady podatkowe. Rola zasady sprawiedliwości podatkowej w kształtowaniu podatków i systemów podatkowych. Podatki bezpośrednie i pośrednie. Uchylanie się od obowiązku podatkowego (przyczyny, formy, skutki)
Temat 9
Wydatki sektora publicznego - 3 godziny
Istota wydatków publicznych i sposoby ich klasyfikacji. Znaczenie prawa Wagnera. Wydatki publiczne a polityka społeczno-gospodarcza. Problem racjonalizacji wydatków publicznych. Wydatki publiczne w Polsce po 1989 roku.
Temat 10
Problem równowagi budżetowej w teorii i praktyce - 2 godziny.
Istota równowagi budżetowej. Czynniki kształtujące równowagę budżetową (ekonomiczne, organizacyjne, techniczne, polityczne) Saldo budżetu państwa. Nadwyżka budżetowa. Deficyt budżetowy. Równowaga budżetowa w Polsce po 1989 roku.
Temat 11
Dług publiczny - 2 godziny
Istota i przyczyny powstawania długu publicznego. Sposoby klasyfikowania długu publicznego. Instrumenty zaciągania długu. Strategia zarządzania długiem. Dług publiczny w Polsce.
Temat 12
Kierunki reform finansów publicznych w Polsce po 1989 roku - 2 godziny
Finanse publiczne w gospodarce centralnie planowanej i rynkowej. Koncepcje reformowania finansów publicznych. Przyczyny niepowodzeń reformowania finansów. Konsekwencje braku właściwych reform finansów publicznych dla Polski
B. Studia niestacjonarne
Temat 1
Przedmiot nauki o finansach publicznych - 1 godziny
Pojęcie nauki o finansach publicznych. Związki nauki finansów publicznych z innymi naukami zajmującymi się pieniądzem. Własność a własność prywatna. Dobra publiczne, społeczne, prywatne.
Temat 2
Teoria wyboru publicznego - 1 godziny
Alokacja dóbr prywatnych i publicznych. Cele i przedmiot, istota wyboru publicznego. Koszty i korzyści związane z wyborem. Paradoks wyborczy.
Temat 3
System finansów publicznych i jego struktura - 2 godziny
Systemowe podejście do finansów publicznych. Pojęcie sektora publicznego i finansów publicznych (zmiany struktury finansów publicznych w Polsce po 2004 roku.
Temat 4
Podmiotowy przekrój (aspekt) systemu finansów publicznych - 2 godziny
Rola władz ustawodawczych w systemie. Władze wykonawcze i ich zadania. Miejsce i rola aspektu finansowego w systemie. Jednostki finansowane z funduszy publicznych.
Temat 5
Prawne ujęcie systemu finansów publicznych - 2 godziny
Rola konstytucji w określaniu zasad działania podmiotów tworzących strukturę podmiotową systemu finansów publicznych. Ustawy budżetowe, podatkowe o pozabudżetowych funduszach publicznych (parabudżetach), uchwały budżetowe. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Dyrektywy Unijne.
Temat 6
Struktura instytucjonalna systemu finansów publicznych - 4 godziny
Budżet państwa a Skarb Państwa. Cechy budżetu, zasady budżetowe, funkcje budżetu państwa. Planowanie budżetowe dziś i jutro (budżet zadaniowy). Budżety samorządowe. Fundusze ubezpieczeń społecznych. Publiczne fundusze celowe.
Temat 7
Dochody publiczne - 2 godziny
Dochody publiczne w budżetach publicznych. Podstawowe rodzaje dochodów publicznych. Dochody a przychody publiczne. Dochody publiczne w Polsce po 1989 roku (zmiany wielkości i struktury).
Temat 8
Podatki - szczególnym dochodem publicznym - 2 godziny
Ekonomiczno-prawniczy aspekt podatków. Zasady podatkowe. Rola zasady podatkowej w kształtowaniu podatków i systemów podatkowych. Podatki bezpośrednie i pośrednie. Uchylanie się od obowiązku podatkowego (przyczyny, formy, skutki)
Temat 9
Wydatki sektora publicznego - 2 godziny
Istota wydatków publicznych i sposoby ich klasyfikacji. Znaczenie prawa Wagnera. Wydatki publiczne a polityka społeczno-gospodarcza. Problem racjonalizacji wydatków publicznych. Wydatki publiczne w Polsce po 1989 roku.
Temat 10
Problem równowagi budżetowej w teorii i praktyce - 2 godziny.
Istota równowagi budżetowej. Czynniki kształtujące równowagę budżetową (ekonomiczne, organizacyjne, techniczne, polityczne) Saldo budżetu państwa. Nadwyżka budżetowa. Deficyt budżetowy. Równowaga budżetowa w Polsce po 1989 roku.
Temat 11
Dług publiczny - 2 godziny
Istota i przyczyny powstawania długu publicznego. Sposoby klasyfikowania długu publicznego. Instrumenty zaciągania długu. Strategia zarządzania długiem. Dług publiczny w Polsce.
Temat 12
Kierunki reform finansów publicznych w Polsce po 1989 roku - 2 godziny
Finanse publiczne w gospodarce centralnie planowanej i rynkowej. Koncepcje reformowania finansów publicznych. Przyczyny niepowodzeń reformowania finansów. Konsekwencje braku właściwych reform finansów publicznych w warunkach Polski
9. Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje
Rozumienie zasad funkcjonowania finansów państwa i samorządu terytorialnego; rozumienie fiskalnych instrumentów kształtowania polityki społecznej i gospodarczej; rozumienie wpływu zmian dochodów i wydatków publicznych na rozwój gospodarczy oraz poziom zaspokajania potrzeb społecznych; dostrzeganie zagrożeń wynikających z braku równowagi finansowo-budżetowej i zadłużenia podmiotów sektora publicznego.
10. Metody nauczania
Wykłady uzupełnione prezentacja i omówieniem bieżących zdarzeń ze sfery pomiędzy teoria i praktyką tego sektora zjawisk pieniężnych. Studia wybranych przypadków mają ułatwić zrozumienie roli i miejsca finansów publicznych we współczesnym systemie finansowym.
11. Warunki zaliczenia przedmiotu
Podstawowym warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach, a także egzamin pisemny obejmujący odpowiedź na 3 tzw. otwarte pytania - z zestawu 4 pytań. Czas trwania egzaminu 45 minut. Zakres egzaminu obejmuje zagadnienia podane w sylabusie, omawiane na wykładzie oraz zawarte w literaturze przedmiotu. Osoby uczestniczące w wykładach, przygotowane do poszczególnych tematów zajęć, mogą (fakultatywnie) wziąć udział w dwóch pracach kontrolnych sprawdzających: stopień zrozumienia problemów omówionych przez wykładowcę i umiejętność analitycznego myślenia. Szczegółowe zasady zaliczania obu prac i ich związek z egzaminem zostaną podane na pierwszych zajęciach.
12. Literatura podstawowa
Owsiak S., Finanse publiczne. Teoria i praktyka. wyd. 3 Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006
Wernik A., Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007
13. Literatura uzupełniająca
Finanse, (red.) Ostaszewski J., wyd. 4, Difin, Warszawa 2008.
Finanse publiczne (red.) Pomorska A., Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006.
Budżet zadaniowy w Polsce reorientacja z wydatkowania na zarządzanie pieniędzmi publicznymi, (red). Lubińska T. Difin, Warszawa 2007
Ustawa budżetowa na dany rok budżetowy
14. Osoby nadzorujące przedmiot
Dr hab. Danuta Mliczewska, prof. nadzw.
15. Osoby prowadzące przedmiot
Dr hab. Danuta Mliczewska, prof. nadzw.
16. Data ostatniej aktualizacji treści syllabusa
29.09. 2008 r.
Standardy kształcenia dla kierunku studiów „finanse i rachunkowość”, Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki - załącznik nr 32 (Dz. U. Nr 164 poz.1166 ze zm.).
Standardy kształcenia, op. cit.