Prawo i postępowanie cywilne - wykłady I


PRAWO I POSTĘPOWANIE CYWILNE

Pojęcie prawa i norma prawna.

Prawo to zespół norm prawnych.

Norma prawna, to taka norma postępowania, która została ustanowiona lub uznana przez upoważniony do tego organa prawny. Norma prawna jest to wypowiedź skierowana do określonej osoby czy grupy osób, zawierająca żądanie określonego zachowania się w ściśle określonych okolicznościach albo też zawsze i wszędzie.

O uznaniu normy postępowania za normę prawną mówimy wtedy, gdy ta norma już jako norma postępowania funkcjonowała w społeczeństwie i została ,,przejęta” przez upoważniony do tego organ państwa.

O ustanowieniu normy prawnej mówimy wtedy, gdy taka norma dotychczas nie funkcjonowała w społeczeństwie a zatem gdy zawiera ona zupełnie nowe żądanie.

Każda nowa norma skoro jest normą postępowania zawiera:

Oprócz tego, że norma prawna jest to taka norma postępowania, która została ustanowiona względnie uznana przez państwo charakteryzuje ją nadto:

Podzbiory w systemie prawnym.

Pierwszy podstawowy podziała prawa to podział na:

Jest to podział, który został wprowadzony przez Ulpiana w czasach rzymskich.

Prawo publiczne - jest to ten dział prawa, który odnosi się do państwa i ochrania jego interesy. Do prawa publicznego zaliczamy np. prawo konstytucyjne czy administracyjne. Przykładem prawa prywatnego jest prawo cywilne.

Drugi doniosły podział prawa to podział na prawo:

Prawo materialne - są to te normy prawa, które w sposób pierwotny wyznaczają danym podmiotom określone obowiązki czy uprawnienia. Np. w razie zawarcia umowy pożyczki z Kodeksu Cywilnego wynika z jednej strony dla pożyczkodawcy uprawnienie domagania się zwrotu pożyczonych pieniędzy a dla pożyczkobiorcy zwrotu tych pieniędzy.

Normy prawa materialnego charakteryzuje to, że nie mają one charakteru służebnego, instrumentalnego wobec innych norm, na tym polega istota pomiędzy normami prawa materialnego a normami prawa procesowego.

Prawo procesowe - istnieje po to aby służyć realizacji norm prawa materialnego. Gdyby nie było prawa materialnego prawo procesowe byłoby zbędne. Normy prawa procesowego są to te normy, które kształtują określone instytucje np. sądy a także zasady funkcjonowania tych organów a także postępowania przed nimi.

Przykładem prawa materialnego jest prawo cywilne, karne czy administracyjne. Natomiast przykładem prawa procesowego jest prawo postępowania cywilnego, postępowania karnego czy postępowania administracyjnego.

Trzeci podstawowy podział, to podział na podzbiory, które nazywa się gałęziami prawa. Jako jedno z kryteriów tego podziału traktuje się przyjętą przez prawodawcę metodę regulacji prawnej. Istnieją trzy podstawowe takie metody:

- metoda cywilistyczna,

Przy metodzie cywilistycznej wychodzi się z założenia, że jeden podmiot nie występuje w stosunku do drugiego jako podmiot podrzędny - podlegający.

Przy tej metodzie zakłada się równorzędność podmiotów, co nie oznacza równości ekonomicznej.

Inaczej jest w przypadku metody administracyjnej, w ramach tej metody wychodzi się z założenia, że podmioty danego stosunku prawnego nie mają równorzędnej pozycji.

Prawo cywilne i prawo karne jest skodyfikowane, natomiast nie jest skodyfikowane prawo administracyjne.

Pojęcie prawo cywilne.

Prawo cywilne są to te normy prawne, które regulują stosunki majątkowe miedzy określonymi podmiotami a mianowicie między osobami fizycznymi oraz między osobami prawnymi.

Kodeks Cywilny pozwala na wyróżnienie następujących działów prawa cywilnego:

  1. prawa rzeczowego,

  2. prawa zobowiązań,

  3. prawa spadkowego.

Oprócz tego jako dział prawa cywilnego traktuje się prawo rodzinne i opiekuńcze oraz prawo handlowe przy czym niektórzy autorzy twierdzą że, prawo rodzinne i opiekuńcze stanowi samodzielną, wyodrębnioną gałąź prawa.

Najogólniej to ujmując, prawo rzeczowe reguluje takie rzeczy jak np. kwestie własności.

Gdy chodzi o prawo zobowiązań, to reguluje ono różnego rodzaju stosunki prawne, które powstają na podstawie umów, zawierane miedzy stronami.

Prawo zobowiązań też kwestie odpowiedzialności za czyny niedozwolone.

Prawo spadkowe, reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne osoby.

Prawo rodzinne, to te normy prawa, które regulują np. zawarcie i ustanie małżeństwa, prawa obowiązki małżonków, stosunki między rodzicami a dziećmi w tym władzę rodzicielską oraz obowiązki alimentacyjne.

Z kolei prawo handlowe, jest to ten dział prawa cywilnego, który reguluje stosunki prawne osób prowadzących przedsiębiorstwa zarobkowe. Prawo handlowe jest unormowane przede wszystkim w Kodeksie Spółek Handlowych z 2000r.

Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest ustawa z dnia 23.IV.1964r.- Kodeks Cywilny.

Kodeks Cywilny w zasadzie wszedł w życie 1.I.1965r.

Podstawowe zasady prawa cywilnego.

Zasady prawa cywilnego są to pewne centralne idee, które też są nazywane ideami przewodnimi systemu prawa cywilnego. Zasady prawa cywilnego kształtują treść tego prawa, są to bowiem pewne założenia konstrukcyjne, na których opierają się poszczególne uregulowania.

Wśród zasad prawa cywilnego na pierwszy plan wysuwa się zasada równości (równorzędności podmiotów). Wyraża się ona przede wszystkim w tym, że każdy podmiot stosunku cywilno - prawnego ma równą pozycję. Zasada równości znajduje także wyraz w tym, że każdemu człowiekowi bez wyjątku została przyznana zdolność prawna a także w tym, że każdemu człowiekowi bez wyjątku zapewnia korzystanie z dóbr osobistych oraz zapewnia ochronę tych dóbr. Dobrami osobistymi są np. zdrowie człowieka, wolność, pseudonim, tajemnica korespondencji.

Kolejna zasadą jest zasada autonomii woli.

Zasada ta pozostaje w ścisłym związku z równorzędnością podmiotów. Wyraża się ona w tym, że prawo cywilne przyznaje podmiotom stosunkowo duże możliwości swobodnego kształtowania stosunków cywilno - prawnych, zwłaszcza umów.

Zasada poszanowania powszechnego odczucia sprawiedliwości.

Zasadę tę określa się również jako zasadę łagodzenia skutków nadmiernego rygoryzmu prawa. Zasada ta znajduje wyraz w treści art. 5 KC według którego, nie można czynić ze swojego prawa użytku wtedy gdy byłoby to sprzeczne z zasadą współżycia społecznego. Kierując się tą zasadą sąd nie zasądzi alimentów od będącego człowiekiem samodzielnym na rzecz będącego w niedostatku ojca, w sytuacji gdy ojciec ten opuścił dziecko gdy było bardzo małe, nie interesował się jego losem, nie płacił na niego alimentów.

Zasada ochrony bezpieczeństwa obrotu prawnego.

Zasada ta wynika z tego, iż bezpieczeństwo obrotu wymaga aby określonych sytuacjach ochraniać działania i w ten sposób interesy osoby, która działa w zaufaniu wobec innej osoby.

Zasada jednakowej ochrony prawnej (jednakowej ochrony własności).

Prawo cywilne zapewnia w zasadzie jednakową ochronę prawa własności i to niezależnie od tego, kto jest podmiotem tego prawa. Zatem niezależnie od tego, czy właścicielem jest osoba fizyczna, gmina czy spółka. Zasada ta przejawia się również w tym, że prawo cywilne przewiduje jednakową ochronę prawa własności, niezależnie od przedmiotu tego prawa. Zatem niezależnie od tego czy przedmiotem własności jest przedmiot osobistego użytku np. ubranie czy maszyny stanowiące wyposażenie dużego przedsiębiorstwa.

Stosunek cywilno - prawny.

Jednym ze stosunków jest stosunek prawny, jest to taki stosunek społeczny, który jest uregulowany przez prawo. Z kolei stosunek cywilno - prawny, jest to taki stosunek prawny, który jest uregulowany przez prawo cywilne. Cechą charakterystycznym stosunku cywilno - prawnego jest równorzędność podmiotów tego stosunku. Oznacza to, że brak jest tutaj podporządkowania, które występuje w innych rodzajach stosunku prawnego. Podporządkowanie występuje np. w stosunku administracyjno - prawnym. Zarówno powstanie jak i kształtowanie treści stosunku cywilno - prawnego, zależy w wielu przypadkach od woli samych podmiotów danego stosunku.

Zdarzenia prawne jako źródło istnienia stosunku.

Każdy stosunek cywilno - prawny powstaje, ustaje czy też ulega zmianie w wyniku takiego zdarzenia, które jest nazywane zdarzeniem prawnym. Istnieją zdarzenia prawne, które powodują skutek w postaci powstania stosunku cywilno - prawnego, istnieją też zdarzenia prawne, które wywołują skutek w postaci ustania stosunku cywilno - prawnego albo jego zmiany. Zdarzenie prawne to pewien stan faktyczny, z którym wiąże się taki właśnie skutek tj. skutek w postaci powstania, ustania czy też zmiany już istniejącego stosunku cywilno - prawnego.

Do zdarzeń cywilno - prawnych zalicza się:

Gdy chodzi o wyrządzenie szkody to powoduje ono powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą a poszkodowanym (obowiązek naprawienia szkody). W wyniku śmierci człowieka np. ustaje obowiązek alimentacyjny albo następuje przejście praw i obowiązków zmarłego na jego spadkobierców. Z kolei w wyniku zawarcia małżeństwa określone prawa i obowiązki między małżonkami........................

Elementy stosunku cywilno - prawnego.

W każdym stosunku cywilno - prawnym można wyróżnić dwa elementy a mianowicie:

  1. podmioty stosunku cywilno - prawnego

  2. treść stosunku cywilno - prawnego.

Podmiotem stosunku cywilno - prawnego mogą być zarówno ludzie, czyli osoby fizyczne oraz osoby prawne. Koniecznym elementem każdego stosunku cywilno - prawnego jest, po jednej stronie występujące prawo a po drugiej odpowiadające temu prawu, ściśle z nim związany obowiązek. Właśnie prawo podmiotowe i odpowiadający mu obowiązek stanowi treść stosunku cywilno - prawnego. Przykład prawa podmiotowego to, prawo wynajmującego żądania od najemcy zapłaty czynszu. Z tym że prawem ściśle związany jest obowiązek najemcy a mianowicie obowiązek płacenia czynszu.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

Z pojęciem osoby fizycznej i osoby pranej wiąże się kwestia zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Każda osoba fizyczna w rozumieniu prawa cywilnego jest wyposażona w zdolność prawną.

Zdolność prawna - jest to możliwość stania się podmiotem praw i obowiązków na podstawie prawa cywilnego. Przykładem jest sytuacja dwumiesięcznego dziecka, które na skutek umowy darowizny staje się podmiotem prawa własności np. nieruchomości. Zdolność prawna przysługuje człowiekowi od chwili urodzenia i w wyniku urodzenia. W zasadzie zdolność prawna osób fizycznych jest nieograniczona. Nie występują bowiem, w prawie polskim takie normy, które pozwalałyby ograniczać albo pozbawiać osób fizycznych zdolności prawnej. Zdolność prawna osób fizycznych ustaje z chwilą śmierci tej osoby, od zdolności prawnej należy odróżnić zdolność do czynności prawnych.

Zdolność do czynności prawnych - jest to możliwość nabycia praw i obowiązków własnym działaniem, tj. przez samodzielne dokonywanie czynności prawnych (dwumiesięczne dziecko nie może samodzielnie zawrzeć umowy darowizny).

Zdolność do czynności prawnych może być pełna jak i ograniczona i wreszcie może być taka sytuacja, w której osoba fizyczna zdolność do czynności prawnych w ogóle nie przysługuje. Zależy to od wieku osoby fizycznej i najogólniej mówiąc stanu jej zdrowia. Od chwili urodzenia do ukończenia 13 lat, osoba fizyczna jest pozbawiona zdolności do czynności prawnych. Po ukończeniu 13 lat, przed uzyskaniem pełnoletności zdolność do czynności prawnych jest ograniczona. Po osiągnięciu pełnoletności osoba fizyczna ma pełna zdolność do czynności prawnych, chyba że zostanie ubezwłasnowolniona.

Osoba fizyczna, która nie ma zdolności do czynności prawnych, nie może czynności prawnych dokonywać samodzielnie. Z reguły w imieniu dziecka działają wówczas jego rodzice jako przedstawiciele ustawowi.

Osoba fizyczna mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych, pewnych czynność prawnych może dokonywać samodzielnie np. może rozporządzać swoim zarobkiem, natomiast innych czynności może dokonywać jedynie za zgodą przedstawiciela ustawowego.

Skutkiem określonego stanu zdrowia może być orzeczenie przez sąd ubezwłasnowolnienia danej osoby. Ubezwłasnowolnienie może być całkowite lub częściowe.

Ubezwłasnowolnienie częściowe, polega na ograniczeniu danej osobie zdolności do czynność prawnych. ,,Cofa” osobę pełnoletnią, do takiego stanu, w jakim znajduje się małoletni po ukończeniu 13 roku życia a przed osiągnięciem pełnoletności.

Ubezwłasnowolnienie całkowite powoduje odebranie zdolności do czynność prawnych. ,,Cofa” daną osobę, do takiego stanu, w jakim znajduje się małoletni przed 13 rokiem życia.

Ubezwłasnowolnienie pociąga za sobą powstanie niezwykle istotnych dla osób fizycznych skutków prawnych. Ubezwłasnowolnienie częściowe ogranicza przecież daną osobę w możliwościach samodzielnego uczestnictwa w obrocie cywilno - prawnym. Z kolei ubezwłasnowolnienie całkowite wyłącza daną osobę z takiego obrotu.

Miejsce zamieszkania osoby fizycznej.

Miejsce zamieszkania osoby fizycznej, jest to miejscowość i to taka, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Tak więc dla ustalenia miejsca zamieszkania jest niezbędne nie tylko stwierdzenie, że osoba fizyczna stale przebywa w danej miejscowości, ale również jest konieczne stwierdzenie, że temu przebywaniu towarzyszy określony stan świadomości, a mianowicie zamiar stałego pobytu. Przez zamiar stałego pobytu rozumie się zazwyczaj miejscowość, która przez daną osobę jest traktowana jako centrum, ośrodek jej spraw życiowych. Małżonkowie mogą mieć różne miejsca zamieszkania, bowiem polskie prawo nie wymaga aby małżonkowie mieszkali wspólnie. Należy bowiem wyróżnić tzw. miejsce zamieszkania pochodne, chodzi tu o takie sytuacje, w których miejsce zamieszkania określonych osób, określa się poprzez miejsce zamieszkania innych osób. Np. jest regułą, że miejscem zamieszkania dziecka, jest miejsce zamieszkania jego rodziców, a miejscem zamieszkania podopiecznego jest miejsce zamieszkania jego opiekuna.

Miejsce zamieszkanie nie musi pokrywać się z miejscem zameldowania, trzeba przy tym pamiętać o tym, że miejsce zameldowania to konkretny adres, natomiast miejsce zamieszkania w rozumieniu Kodeksu Cywilnego to miejscowość.

Stan cywilny

Osoba fizyczna wiąże się z pojęciem stanu cywilnego. Pojęcie stanu cywilnego bywa używane dla oznaczenia czy dana osoba pozostaje, czy też nie pozostaje w związku małżeńskim. Tym czasem stan cywilny rozumie się szerzej, na stan cywilny składają się takie dane jak, imię nazwisko, data i miejsce urodzenia, płeć i stan rodzinny. Stan cywilny człowieka jest jeden i niepodzielny, zmiany w zakresie stanu cywilnego mogą następować tylko w wyniku określonych zdarzeń prawnych. Takimi zdarzeniami są np. zawarcie związku małżeńskiego, czy oznaczenie płci transseksualisty.

Z osobą fizyczna a zatem, z każdym człowiekiem wiążą się pewne wartości. Wartości te są nazywane dobrami osobistymi.

Według Kodeksu Cywilnego do tych dóbr należą min.:

Zasada równości osób fizycznych wynika nie tylko to, że każdemu człowiekowi bez wyjątku te dobra przysługują, ale wynika również to, że każdemu człowiekowi bez wyjątku przysługuje ochrona przewidziana prawem cywilnym, zwłaszcza gdy nastąpi naruszenie tych dóbr.

Naruszenie dóbr osobistych jest oceniane według kryterium obiektywnego tzn., że nie wystarczą pewne odczucia osoby, która uważa, że nastąpiło naruszenie jej dóbr osobistych. Nie jest to zatem ocena subiektywna, bada się tu bowiem odczucia i reakcje tzw. przeciętnego człowieka. Oznacza to, że nie ma naruszenia dóbr osobistych np. wtedy, gdy powie się Panu Kowalskiemu, że jest mądry jak Einstein.

5


Wyszukiwarka