Psychologia wychowania WYKŁAD dr Iwona Krosny-Wekselberg
Analiza wychowania nie tylko jako proces świadomy i celowy, ponieważ wpływy na drugiego człowieka wymykają się ze spontanicznej reakcji wychowawczej.
Z czasem wychodzimy z roli dziecka i wchodzimy w rolę wychowawcy - opiekuna (własnych dzieci, a nawet własnych rodziców)
Podstawowym mechanizmem wychowania jest warunkowanie (kara + nagroda). Jest to jeden z mechanizmów uczenia się, wzmacnianie zachowania i utwierdzania dobrych zachowań dziecka.
Wychowanie - rodzaj interakcji pomiędzy dwoma osobami, relacja pomiędzy wychowawcą, a wychowankiem, kimś na kogo wywiera się wpływ.
Rola pedagoga - to pomoc innym rodzicom w radzeniu sobie z trudem wychowania, to zrozumienie i wsparcie wiedzą.
Rodziców sobie nie wybieramy, a większość z nich nie jest przygotowana do wychowywania dzieci.
Mechanizm uczenia się, który jest modelowaniem to obserwacje, naśladownictwo, jako bezrefleksyjne powtarzanie innych, dziecko naśladuje rodzica bezkrytycznie.
Modelowanie to naśladownictwo z refleksją nad tym, czy mi się to podoba, czy nie - to ustosunkowanie się. Modeluję - mówię popatrz - pokazuję własnym przykładem.
Persfazja - przekaz słowny, rozmowa, uświadamianie możliwości dobrych zachowań i konsekwencji niewłaściwych wyborów.
Wychowanie to rodzaj interakcji.
WPŁYW
Świadomy celowy: mechanizmy uczenia się wpływu społecznego
uleganie
identyfikacja
internalizacja
Nieświadomy i spontaniczny.
„Trzeba wierzyć w intuicję, możliwości i umiejętność dobrych wyborów u dziecka.”
Zmiana postaw - proces trudny, długotrwały, wymagający wiedzy, aby się powiódł.
Sukces wymaga otwartości na drugiego człowieka i wiedzy mającej cechy wiedzy potocznej, która często ma charakter przysłów,
np. Czego Jaś się nie nauczył, tego Jan nie będzie umiał.
Wada wiedzy potocznej - nie musi dotyczyć wszystkich ludzi i wszystkich sytuacji.
Aby zmienić czyjeś nastawienie, zachowanie, trzeba dać powód zmiany i mechanizm umożliwiający zmiany.
Współczesną plagą w wychowaniu jest brak czasu dla własnego dziecka.
Niewłaściwe zachowanie dziecka jest odpowiedzią na niewłaściwe zachowanie dorosłych.
Trzeba poznać emocje rodziców, aby poznać jego relacje z dzieckiem.
Uleganie - mechanizm uczenia się przez warunkowanie (kary + nagrody)
Identyfikacja - to mechanizm modelowania i naśladownictwa: zachowuję się tak, bo chcę być taki jak on - wzorem jest: ojciec, matka, idol.
Informacja słowna jest konieczna dla właściwych relacji. Drugi człowiek (dziecko) musi wiedzieć, co rodzic myśli, jaki ma argument na daną sytuację.
Internalizacja - uwewnętrznienie wartości , np. nie kradnę, bo uważam, że taka jest właściwa norma.
Uleganie - nie kradnę, bo będę ukarany.
Identyfikacja - nie kradnę, bo mój tata też nie kradnie.
Internalizacja - nie kradnę, bo taki mam system własnych wartości.
Największą tragedią jest samotność, nieumiejętność szukania pomocy na zewnątrz, mówienia o swoich emocjach.
Cel wychowania:
Potocznie: grzeczne dziecko.
Literatura: szczęśliwe dziecko.
Grzeczne dziecko jest lękliwe, milczące, nie domaga się uwagi, tłumi emocje, chowa się,
nie płacze - jeśli dziecko nie płacze, płaczą jego narządy.
Temat: Zasady bezpieczeństwa w życiu człowieka (dziecka).
Klasyfikacja sytuacji trudnych - rodzaje:
Zagrożenie - zagrożenie utraty ważnych wartości życiowych i zdrowia: bliscy, rodzina, dom, finanse, itp.
Deprywacja (brak, niedosyt, niezaspokojenie pewnych potrzeb) - deficyt wg hierarchii Maslova np. brak informacji w sytuacji nowej, brak wyobrażenia „co będzie?”. Nasze oczekiwania względem oczekiwanej sytuacji „pesymizm czy optymizm” będą nasileniem deprywacji w sytuacji nowej.
Przyczyny zachowań szukamy w człowieku, w jego cechach wewnętrznych albo w cechach zewnętrznych, okolicznościach.
Utrudnienie - czynniki zewnętrzne.
Konflikty:
Zewnętrzne (interpersonalne) - wynikające z otoczenia.
Wewnętrzne - funkcjonowanie w konflikcie wewnętrznym, wewn. rozdarcie, problemy emocjonalne, rozdarcie „między - między” (np. po rozwodzie rodziców powstaje rozdarcie wewn. matka czy ojciec). Chcenie, a niechcenie. Unikanie, a dążenie. Dążenie, a dążenie. Unikanie, a unikanie (wybór lepszego zła).
Przeciążenia - wyczerpania, wypalenie, przeciążenie zadaniami wynikające np. z poświęcenia. Branie obowiązków ponad miarę. Problemem jest umiejętne stawianie granic własnym możliwościom, aby ochronić własną osobę (w pracy, w domu, itp.).
Sposoby zaspokajania poczucia bezpieczeństwa.
Potocznie: zdrowie, pieniądze, bliscy nam ludzie…
Zachowanie równowagi - między stałymi, a zmiennymi elementami otoczenia.
Jako dorośli zmienność dawkujemy sobie sami, więc zachowujemy równowagę.
Im dziecko mniejsze, potrzebuje bardziej stałości, a nie wiecznie zmiennych wrażeń. Ogromna ilość wrażeń prowadzi do przestymulowania: kłopoty z koncentracją, zasypianiem, rozdrażnieniem. Przestymulowanie prowadzi do przeciążenia. Dlatego dziecko potrzebuje stałości, monotonności niektórych czynności, bezpieczeństwa i harmonii niektórych bodźców. Niekonsekwencja - narusza zachowanie równowagi zachowania. Niekonsekwencja to nieuzasadniona zmienność zachowań i wymagań. Tzn. zmienność jest dopuszczalna, ale tylko uzasadniona. Zachowanie równowagi określa jasne, czytelne zasady (normy) zachowania. Daje to poczucie bezpieczeństwa w przewidywaniu i oczekiwaniu zachowań, np. rodziców. Nieprzewidywalność zaburza podstawowe poczucie bezpieczeństwa.
Możliwość otwartej komunikacji.
Ważność obecności drugiej osoby, ale przede wszystkim bezlękowa możliwość wejścia z nią w otwartą komunikację. Pełny kontakt - bez oceniania się nawzajem, uważne słuchanie, otwartość w pełnym zaufaniu do siebie. Rodzimy się otwarci na komunikację na świat. Dziecko informuje o swoich doznaniach szczerze dopóty, dopóki nie jest za szczerość karane. Częste doświadczanie dezaprobaty w sytuacji szczerego mówienia doprowadzi do zaburzenia, konfliktu w komunikacji.
Brak nadmiernej, nieuzasadnionej kontroli. Nadmierna, nieuzasadniona kontrola niszczy w człowieku (dziecku) poczucie bezpieczeństwa. Nadopiekuńczość, zastępowanie, uleganie: niszczą motywację w podejmowaniu przez dziecko własnych prób w działaniu. Niszczy to poczucie bezpieczeństwa dziecka.
Nadmierna, nieuzasadniona kontrola w wieku nastoletnim to godzenie w poczucie autonomii. Jest to wskaźnik braku zaufania. Jeżeli mi nie ufają, to nie czuję się bezpiecznie, gdyż inni nad tym sprawują kontrolę. Ja zaś (nastolatek) cały czas tkwię w dzieciństwie. Rodzicielska kontrola to usprawiedliwianie się rodziców: „jego trzeba kontrolować, bo on jest niepoczytalny, nadpobudliwy.”
Współczesne zadania wychowawcze - urealniać dzieciom świat, obcowanie z rzeczywistością pokazywać obiekty żywe, realne (przeciwieństwo fikcji prezentowanej w sieci, TV, itp.) Nadmierna kontrola generalizuje lęk, a to powoduje wycofanie z zainteresowań poznawczych. Np. kiedy „nie ruszaj” dotyczy wszystkiego powoduje to, że dziecko przestaje się interesować wszystkim. Nadmierna kontrola pokazuje świat jako zagrażający, odbiera wiarę we własne siły. Natomiast brak kontroli zewnętrznej (rodzicielskiej) powoduje włączenie autokontroli (kontroli wewnętrznej). Bardzo ważne jest, aby autokontrola została włączona jak najwcześniej w życiu dziecka.
Sztuka wychowania to umiejętne balansowanie pomiędzy skrajnościami.
Na poczucie bezpieczeństwa dziecka mocno wpływa poczucie bezpieczeństwa rodziców.
Nadmierna kontrola:
Trzyma nas w złudzeniu wiary we wszechmoc rodzica.
Wprowadza uzależnienie emocjonalne.
BŁĄD W WYCHOWANIU.
Błąd w wychowaniu wg koncepcji A. Guryckiej. /dobre opracowanie jest oddzielnie/
Założenia:
Interakcja jest z natury konfliktowa.
Popełnianie błędów jest nieuniknione.
Błąd jest pojęciem wieloznacznym.
Szkodliwość: skutki szkodliwości:
Doraźne:
- zerwanie interakcji (przerwanie rozmowy, np. wyjście)
- niechęć do kontaktu z osobą
- emocje negatywne
Odległe:
- kształtujące strukturę wewnętrzną, które będą niekorzystne dla mnie w przyszłości.
- doświadczenia te są zachowywane w pamięci, zapis w pamięci trwałej.
POSTAWA: zawsze jest do czegoś, postawa do…
Trzy elementy postawy:
Element poznawczy - powstaje na podstawie własnych doświadczeń oraz na podstawie opinii innych ludzi. To wiedza o obiekcie postawy, o przemianie postawy.
Element emocjonalny - pozytywny (+), negatywny (-) i ambiwalentny (+/-). Wiąże się z emocjami, wynikający z oceny.
Element behawioralny - związany jest z zachowaniem: dążeniem lub unikaniem. Jest związany z zachowaniem: unikanie obiektu np. bo śmierdzi.
Postawa to mechanizmy psychiczne wewnętrzne (intrapersonalne), niewidoczne dla oka, SA nabyte. Wnioskujemy o nich na podstawie tego, co osoba mówi lub na podstawie zachowania wobec obiektu , o którym wnioskujemy.
Nadopiekuńczość jest zakamuflowanym pokładem agresji.
WIEDZA POTOCZNA.
Nie tylko rodzice, ale i nauczyciele i pedagodzy posługują się wiedzą potoczną - szczególnie w sytuacjach trudnych. Dopiero w sytuacji komplikacji problemów nauczyciele i pedagodzy zastanawiają się, sięgając po wiedzę i teorie naukowe.
Optymiści czują się w świecie bezpieczniej niż pesymiści i łatwiej im sięgać po inwestowanie w siebie, po samorozwój. Podejmują oni kolejne próby wg zasady: „Jakoś to będzie.”
Myślenie czarnowidztwa: „Z niego i tak już nic nie będzie” często jest uprawiane przez nauczycieli i rodziców. Jest to niemożliwe, aby człowiek się nie zmieniał, gdyż przez lata, w których: budował wiedzę o świecie, konstruował swoje JA, zmieniał swój stosunek do ludzi, musiały zmienić jego osobowość.
„Co Cię nie zabije, to cię wzmocni” - to następna teoria potoczna, przez którą rodzice czy nauczyciele usprawiedliwiają pakowanie dziecka w sytuacje trudne. A skąd możemy wiedzieć, ile to dziecko może znieść? To, że JA (rodzic) potrafiłem sobie poradzić z problemem nie znaczy nie znaczy, że moje dziecko posiada taki sam potencjał radzenia sobie z trudnościami.
Ważnym elementem wychowania są rozmowy rodziców z dziećmi na tematy intymne.
Bardzo mało jest świadomego intencjonalnego oddziaływania na kształtowanie uczuć dziecka. Duże oddziaływanie obserwuje się natomiast na intelekt dziecka.
Bezpieczeństwo związane jest z:
Możliwością przewidywania świata, rzeczywistości.
Komunikatywnością z rodzicami.
Doświadczaniem nadmiernej, nieuzasadnionej kontroli.
ĆWICZENIA:
1. Szczęśliwe dziecko: patrz badanie opinii nt. szczęśliwe dziecko.
Zasady konstruowania pytań:
Pytania są otwarte i zamknięte.
Pytania otwarte: Pytania zamknięte:
- co myślisz o… - czy?
- jak tor zumiesz… - czy to było właściwe?
- opisz jak to przezywasz… - sugerujące odpowiedź.
- jak czułeś się w tej sytuacji… - czy dobrze czułeś się w tej sytuacji?
Rodzaje pytań:
- sugerujące odpowiedź
- zagrażające
- projekcyjne (idealizowanie osób, sytuacji, wbrew faktom).
Na tematy tabu rozmawiamy
Wprost - co o tym myślisz?
Nie wprost - co inni o tym myślą?
„Warunkiem szczęścia jest zgoda na miernotę życia.” - Leszek Kołakowski.
W drodze do osiągnięcia szczęścia człowiek jest w stanie postawić sobie bardzo wysokie cele tak, aby nieosiągnięcie celu - porażkę, można było przypisać okolicznościom zewnętrznym, a nie własnej nieudolności.
Np.
- celem będzie wejście na górę Ślęzę.
- celem będzie zdobycie Mount Everest.
Porażka, kiedy nie uda nam się zdobyć Mount Everest będzie po stronie okoliczności. Jeżeli natomiast nie uda nam się zdobyć Ślęzy to porażka będzie zawsze po mojej stronie.
Koniecznie powtórzyć hierarchię Abrahama Maslova:
Piramida potrzeb
POTRZEBY SZACUNKU I UZNANIA
Potrzeby:
szacunku i uznania - potrzeby uznania i prestiżu we własnych oczach i w oczach innych ludzi;
pragnienie potęgi, wyczynu i wolności,
potrzeba respektu i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie uwagi.
przynależności - występują w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu grupy,
fizjologiczne - gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.
2. Dobrze wychowane dziecko: patrz badanie nt dobrze wychowane dziecko.
Wyszukiwarka