Kambr-ordowik-sylur
Ramienionogi zawiasowe
Od kambru do dziś
W kambrze i wczesnym ordowiku znajdowały się w cieniu ramienionogów bezzawiasowych. Powszechne od ordowiku. W mezozoiku stały się rzadsze niż małże. Można je pomylić z małżami, od których odróżnia je oś symetrii przebiegająca w poprzek skorupek.
Kambr-ordowik-sylur
Archeocjaty
Kambr
Podobne do gąbek oraz koralowców. Odróżnia je obecność dwóch ścian, między którymi mogą znajdować się przegrody.
Kambr-ordowik-sylur
Graptolity właściwe
Ordowik - wczesny dewon
Szkielet kolonii złożony z niewielkiej, stale redukowanej liczby gałązek. W ordowiku - często 2 gałązki. W sylurze i dewonie - 1 gałązka, a szkielety poszczególnych osobników (teki) umieszczone w jednej strony gałązki (rodzaje Monograptus, Cyrtograptus, Spirograptus).
Dendroidy - razem z graptolitami właściwymi zaliczane do graptolitów; zasięg: kambr - wczesny karbon; posiadały szkielety kolonii złożone z wielu gałązek
Kambr-ordowik-sylur
Łodzikowate
Od późnego kambru do dziś
Rozkwit w ordowiku i sylurze; później zostały zastąpione przez amonitowate (inna grupa głowonogów).
Orthoceras - gł. sylur, syfon w pobliżu centrum muszli
Endoceras - syfon po stronie brzusznej, gł. ordowik, na przekroju kołnierzyki syfonalne łączą się ze sobą
Kambr-ordowik-sylur
Trylobity
Kambr - perm
Bardzo rozpowszechnione w kambrze i ordowiku; rzadsze w sylurze i dewonie; rzadkie w karbonie i permie.
Asaphus - gł. wczesny ordowik; duże pygidium; rozszerzona glabella; częsty w narzutniakach
Kambr-ordowik-sylur
Volborthella
Wczesny kambr
Możliwy przodek głowonogów (a więc łodzikowatych i amonitowatych); małe trójkątne muszle w zielonkawym piaskowcu glaukonitowym
Kambr-ordowik-sylur
Ramienionogi bezzawiasowe
od kambru do dziś
(rodzaje Lingula, Obolus)
Brak zawiasu; skorupki z fosforanu wapnia i substancji organicznej, co daje charakterystyczny połysk muszli. Dominowały w kambrze i wczesnym ordowiku, później zastąpione przez ramienionogi zawiasowe.
Piaskowiec obolusowy - dolny ordowik
Dewon
Ramienionogi zawiasowe
Powszechne w dewonie, przeżywały wówczas szczyt swojego rozwoju.
Chonetes - powszechny w narzutniakach; głównie późny sylur (rodzaj Protochonetes); charakterystyczny długi i prosty brzeg zawiasowy, czasami z zachowanymi ząbkami.
Spirifer - charakterystyczny dla dewonu Gór Świętokrzyskich
Dewon
Stromatoporoidy
od ordowiku do końca dewonu
Grupa paleozoicznych gąbek masywnych i gałązkowych. Szkielet wewnętrzny zbudowany z siatki elementów poziomych i pionowych.
Amphipora - gałązkowy stromatoporoid, powszechny w dewonie.
Dewon
Amonitowate
dewon - kreda
Nie należy mylić z amonitami - amonity to tylko jedna z grup główonogów amonitowatych. Poszczególne grupy amonitowatych można rozróżnić za pomocą linii przegrodowej.
Goniatyty - linia goniatytowa; dewon - wymieranie perm/trias.
Clymenia - linia agoniatytowa; charakterystyczny sposób zwijania muszli; famen (dewon górny).
Dewon
piaskowiec plakodermowy
Piaskowiec z odciskami płytek pokrywających ciało ryb pancernych (plakoderm). Charakterystyczny dla wczesnego dewonu (Góry Świętokrzyskie).
Dewon
Tentakulity
Grupa o niepewnej przynależności taksonomicznej. Powszechne w sylurze i dewonie. Stożkowata muszla z poprzecznymi pierścieniami.
Dewon
Koralowce paleozoiczne
ordowik - perm
Wyginęły podczas wymierania perm/trias. Od triasu środkowego zastąpione przez koralowce Scleractinia.
Rugosa - osobnicze lub kolonijne, posiadają septa; szczyt rozwoju w dewonie i wczesnym karbonie.
Tabulata - kolonijne, brak przegród; szczyt rozwoju w ordowiku i sylurze, w dewonie też popularne (powszechny rodzaj Favosites), ale w cieniu Rugosa.
Dewon
Pierwsze rośliny
Pierwsze pewne skamieniałości roślin lądowych (naczyniowych) pochodzą z późnego syluru. Pierwsze rośliny zaliczano dawniej do psylofitów, obecnie do ryniofitów, trymerofitów i zosterofilofitów.
Od wczesnego dewonu powszechne były widłakowate, w tym rodzaj Drepanophycus. Jeszcze w dewonie widłakowate zaczęły tworzyć pierwsze lasy.
Karbon
Kalamity
Należały do skrzypowatych. Można pomylić je z kordaitami, od których kalamity odróżnia obecność poprzecznej segmentacji pnia. Powszechne w późnym karbonie.
Karbon
Kordaity
Przedstawiciele karbońskich i permskich nagonasiennych. Skamieniałości podobne są do kalamitów, od których kordaity odróżniają się brakiem węzłów, czyli segmentów, dzielących poprzecznie pień.
Karbon
Produktidy
Grupa ramienionogów. Szczególnie powszechne w karbonie oraz permie.
Gigantoproductus - skamieniałość przewodnia dla wczesnego karbonu; cechy charakterystyczne: jedna ze skorupek silnie wypukła, duże rozmiary (co najmniej kilka cm).
Karbon
Karbońskie widłakowate
Powszechne w górnym karbonie Europy
Lepidodendron - na powierzchni pnia widoczne są ślady po liściach, tworzące charakterystyczny, rombowy deseń.
Sygilaria - ślady po liściach rozmieszczone są w rzędach równoległych do pnia.
Stygmaria - pędy widłakowatych, płożące się i stanowiące część systemu korzeniowego tych roślin; na powierzchni stygmarii widoczne są ślady po odrastających od nich korzeni, rozmieszczone nieregularnie; stygmarie ulegają mniejszej kompakcji niż lepidodendron i sygilarie
Perm-trias
Amonitowate
Grupy amonitowatych rozróżniamy na podstawie linii przegrodowej.
Goniatyty - linia goniatytowa; od dewonu do wymierania perm/trias
Ceratyty - linia ceratytowa (nie zawsze); perm - trias
Fyllocerasy - mezozoik, ich linia przegrodowa była bardziej pofalowana niż w przypadku ceratytów
Perm-trias
Ramienionogi zawiasowe
Począwszy od triasu ramienionogi coraz bardziej ustępowały małżom. Mimo to wciąż występowały jeszcze licznie, zwłaszcza w osadach wapienia muszlowego (~trias środkowy).
Terebratula - rodzaj powszechnie występujący w triasie, wyróżniający się jajokształtną, dwuwypukłą i gładką muszlą, z dwoma fałdami.
Tetractinella - często spotykana w osadach wapienia muszlowego; ramienionóg o muszli wyposażonej w silnie wypukłe żebra.
Jura
Amonity
Grupa amonitowatych występująca w jurze i kredzie. Bardzo dobre skamieniałości przewodnie.
Macrocephalites - najwyższa część środkowej jury (kelowej); muszla inwolutna, pękata, gęste, rozdwojone żebra, ujście niemal okrągłe
Perisphinctes - późna jura, muszla planispiralna, żebra rozgałęziające się dychotomicznie (nie na całej długości)
Quenstedtoceras - przełom środkowej i późnej jury; muszla konwolutna, żebra z zatokami; amonit borealny; z keloweju okolic Łukowa pochodzą liczne, spirytyzowane muszle tego rodzaju
Jura
Koralowce Scleractinia
Pojawiły się w środkowym triasie. Od koralowców paleozoicznych odróżnia je obecność przegród (których nie ma w Tabulata) oraz wielu osi symetrii (Scleractinia wykazują symetrię sześciopromienną)
Kreda
Jeżowce
Grupa szkarłupni, szczególnie popularna w jurze i kredzie. Szkielety wyposażone są w system pięciu pasów ambulakralnych.
Conulus - rodzaj powszechnie występujący w turonie (późna kreda) Polski
Kreda
Małże
Inoceramy - grupa jurajskich i kredowych małży; muszle wydłużone, nierównoboczne, z koncentrycznymi żebrami; niektóre gatunki przydają się jako skamieniałości przewodnie
Ostrygowate - powszechne w mezozoiku; rodzaje Ostrea, Lopha i inne
Perm-trias
Fuzulinidy
Grupa otwornic o dużych skorupkach, dostrzegalnych gołym okiem, występujących masowo w skałach górnego karbonu oraz permu. Obok numulitów były to największe otwornice w historii.
Kenozoik
Numulity
Grupa wielkich otwornic, powszechnie występujących w wapieniach eocenu, w Polsce między innymi w Tatrach.
Kenozoik
Fauna z Korytnicy
Bogata fauna małży, ślimaków oraz koralowców znajdowanych w iłach w Korytnicy (S krawędź Gór Świętokrzyskich), która w badenie (miocen) stanowiła płytką zatokę na północnym końcu morza Paratetyda.
4