Zagadnienia na egzamin z psychologii społeczno-rozwojowej
1 Pojęcie grupy społecznej,definicja
zbiór jednostek pozostających ze sobą w pewnych stosunkach;
to co najmniej trzy osoby połączone względnie trwałymi więziami społecznymi powstałymi na podłożu odczuwanych i uświadamianych wspólnych potrzeb, wartości i interesów, których treści wyznaczają specyfikę i odrębność danej grupy od innych. Grupa społeczna to zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia. Jest to zbiór osób, które wyznaczają więź społeczną (charakter dwoisty) i samoświadomość. W grupie istnieje komunikacja i łączność, tendencja do zachowania konformizmu, kulturowo wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów i ich przedkładanie nad swoje interesy, pewne terytorium, majątek, budynki, ośrodki, skupienia, wspólne symbole, herby, sztandary, pieczęcie. Grupa wykształciła władzę grupową i instytucje (pewne sposoby działania, załatwiania spraw) grupowe.
2 Kryteria grupy społecznej
-wielkość-
a) grupy małe, posiadające prostą strukturę, czyli złożone wyłącznie z członków i nie posiadające żadnych podgrup (np. rodzina, grupa rówieśników)
b) grupy duże, posiadające strukturę zbudowaną z wielu podgrup (np. klasa, grupa społeczno-zawodowa)
-typ więzi- a) grupy pierwotne, w których istnieje więź oparta na osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych
b) grupy wtórne, oparte na więziach formalnych, rzeczowych. Komunikacja pomiędzy członkami odbywa się przez pośredników lub grupę pośredniczącą.
-charakter
-stopień formalizacji:
grupy formalne (organizacje), funkcjonujące na podstawie wewnętrznych,
sformalizowanych i oficjalnych instytucjach władzy, kontroli i podziale ról,
czyli specjalizacji zadań
b) nieformalne, złożone zwykle z małej liczby osób, połączonych wspólnotą
interesów, pozostającą w bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których obowiązują niesformalizowane - niekiedy bardzo luźne i ulotne - zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i kontroli. Istnieją poza lub wewnątrz grup formalnych a ich cele mogą być zgodne lub sprzeczne
z działaniami tych że grup.
celowe (np. sportowe, partie polityczne, tzw. akcyjne)
b) wspólnotowe (ze względu na zadania, wspólnota poglądów, wartości).
grupy terytorialne (skupiska rozproszone, wędrowne)
tworzące się na podstawie wspólnych wartości kulturowych.
3 Cel grup
Potrzeby ludzkie i dążenie do ich zaspokojenia
2. Przekształcenie potrzeb w interesy, które związane są z systemem wartości. Są
nadbudowane nad potrzebami
3. Dążenie do zaspokojenia interesów prowadzi do stawiania sobie celów.
Cele nie muszą być koniecznie wspólne, lecz mogą być podobne. Cel podobny to cel indywidualny, którego realizacja może być osiągnięta przez zbiorowość ludzi współdziałających.
4 Interakcje społeczne
INTERAKCJE - WPŁYW OSÓB ZNACZĄCYCH.
-wymiana nagród i kar ( zysków i kosztów ) między partnerami interakcji,
- kategorie procesów poznawczych sterujących zachowaniem uczestników interakcji.
Interakcja występująca często prowadząca do identyfikowania się członków grupy z całą grupą. Te interakcje prowadzą do wytworzenia się u członków grupy poczucia odrębności w stosunku do innych grup oraz poczucia przynależności do własnej
KONFLIKT INTRAPERSONALNY - napięcie jednostki wywołane dążeniem do dwóch lub więcej sprzecznych celów (np. matka pragnie przebywać w domu z dzieckiem, ale jednocześnie chce zrobić karierę zawodową).
KONFLIKT INTERPERSONALNY - napięcie między dwiema lub więcej osobami albo grupami, które mają sprzeczne cele.
KONFLIKT O SUMIE ZEROWEJ - konflikt, w którym wygrana jednej strony jest zawsze równa przegranej drugiej strony, tak jak w zawodach lekkoatletycznych.
KONFLIKT MOTYWÓW MIESZANYCH - konflikt, w którym obie strony mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki rywalizowaniu ze swoim partnerem.
W jaki sposób bada się konflikty grupowe?
Ze względu na wiele trudności psychologowie społeczni badają konflikty grupowe posługując się grami. Ograniczeniem takiego podejścia jest trudność z generalizowaniem zachowań przejawianych w takiej grze na życie codzienne. Jednakże konflikt zaaranżowany w grze przypomina prawdziwy konflikt życiowy, z gier można się dużo nauczyć. Najczęściej wykorzystuje się grę zwaną „Dylematem więźnia”.
Od czego zależy chęć współdziałania lub rywalizacji?
Chęć współdziałania czy rywalizacji ma podłoże kulturowe, np. w społeczeństwach azjatyckich ludzie bardziej zorientowani są na współprace niż w kulturach Zachodu.
Nawet w obrębie tej samej kultury jedni są bardziej od innych zorientowani na współdziałanie.
Także z własnym przyjacielem raczej będziemy współpracować niż realizować.
Gdy jedna osoba zgadza się na współpracę konflikt może wywołać druga osoba, która będzie zmuszała partnera do rywalizacji.
Osoby nastawione na rywalizację często przeceniają liczbę ludzi o podobnym do niej nastawieniu. Jednostka taka nie zdaje sobie sprawy, że zwykle to jej własne postępowanie zmusza innych do rywalizacji, a nie jest wynikiem natury tych osób.
Kiedy strategia coś za coś jest skuteczna?
STRATEGIA COŚ ZA COŚ - oznacza zachęcanie do współdziałania najpierw przez stosowanie zachowań kooperacyjnych, a potem przez powtarzanie działań przeciwnika (współdziałania lub rywalizacji), które podjął on bezpośrednio przed nami.
Strategia coś za coś jest zazwyczaj skuteczną metodą skłaniania drugiej osoby do współdziałania dzięki postępowaniu wzbudzającemu zaufanie.
Przykład skuteczności danej strategii: w przypadku wyścigu zbrojeń byłoby to połączenie dążenia do uzyskania przewagi militarnej nad wrogim krajem oraz stosowania pojednawczych gestów, tj. zamrożenie prób nuklearnych.
5 Normy społeczne
Def:. Ukryte albo jasno sprecyzowane reguły grupy dotyczące akceptowanych zachowań, wartości i przekonań jej członków.
Czym są normy grupowe?
1.Normy społeczne
norma - przepis określający, w jaki sposób powinien zachowywać się lub nie powinien zachowywać się członek danej społeczności czy grupy.
2.Normy kulturowe
norma - przepisy określające zachowania ludzi będących uczestnikami danej kultury
Funkcje norm:
Normy grupowe przyczyniają się do osiągnięcia przez grupę celu.
Normy grupowe pozwalają na utrzymanie się grupy przy życiu.
Geneza norm:
Normy mogą pochodzić z dwóch źródeł:
zewnętrznych;
wewnętrznych.
Normy mogą mieć charakter:
formalny (zawarte w pewnych dokumentach, na ogół pisanych);
nieformalny (brak dokumentu, w którym byłyby zawarte)
6 Struktura grupy
Struktury Grupowe - układ powiązanych ze sobą pozycji istniejących w grupie.
Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny. Poszczególne pozycje w strukturach są związane z większym lub mniejszym natężeniem cechy charakteryzującej stosunki wiążące daną pozycję z innymi pozycjami.
Hierarchia w grupie: - Przywódca grupy, lider, przywódca nieformalny, członkowie grupy, kozioł ofiarny.
Cztery rodzaje struktur grupowych w małych grupach:
Struktura władzy - poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki władzy.
Struktura socjometryczna - poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki lubienia się, nielubienia lub odrzucenia, innymi słowy, atrakcyjności, pozytywnych i negatywnych postaw interpersonalnych.
Struktura komunikowania się - stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje określone są ilością przekazywanych informacji i liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje.
Struktura awansu - powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy.
Jak powstają struktury grupowe?
Geneza powstawania struktur grupowych:
Struktura grupy może być nadana przez większą organizację, której elementem jest mała grupa, np. wojsko.
- struktury formalne - wyznaczane przez jakieś dokumenty;
- struktury nieformalne - brak dokumentów, które by ją wyznaczały.
Struktura grupowa może powstać w wyniku interakcji członków grupy.
W grupie istnieje zróżnicowanie na pozycje, przy czym pozycje te są ze sobą powiązane różnego rodzaju stosunkami.
Z poszczególnymi pozycjami związane są role społeczne, które są zbiorem przepisów określających, w jaki sposób powinien zachowywać się człowiek zajmujący daną pozycję w grupie.
Układ pozycji związanych ze sobą stosunkami nazywamy strukturą grupową. Struktury grupowe mają charakter hierarchiczny.
Ze wzgl. na rodzaj stosunków wiążących wyróżniamy struktury: socjometryczną, władzy , komunikowania się i awansu.
Istnieje tendencja do pokrywania się ze sobą struktur, np. struktura władzy ze strukturą socjometryczną.
7 Zarządzanie grupą ,władza kierownicza, strategie kierowania
Zarządzanie grupą - dwa cele kierownika grupy - wykonywanie pracy przez grupę, utrzymywanie w zespole zadowolenia
Sposoby kierowania grupą - planowanie i określanie porządku wykonywania pracy oraz upewnienie się ze zostały dostarczone odpowiednie materiały, - ilustrowanie i nauczanie podwładnych co do wykonywanej pracy, - sprawdzić i korygować wykonywaną pracę, - informowanie podwładnych o tym jaka jest jakość ich pracy, - motywowanie podwładnych do bardziej efektywnej pracy.
Styl kierowania grupą.
(autokratyczny)- lider grupy decyduje o tym co będziemy robić, - kierownik grupy decyduje o tym kto ma zabierać głos, - wszystko zaczyna się od lidera grupy i do niego powraca, - członkowie grupy mają nikła szansę na interakcję z nim.- podejmuje on decyzje bez konsultacji z członkami grupy , - brak tolerancji dla innych opinni co prowadzi do braku dyskusji.
(Styl demokratyczny) - wysłychanie różnych punktów widzenia , - lider nie mówi grupie co ma ona robić może podawać sugestje, -obieg informacji odbywa się we wszystkie strony, - są zapewnione warunki dla oryginalności, kreatywności, - czlonkowie dzielą się odpowiedzialnością za podejmowane decyzje (stąd większ motywacja), - ponieważ bardziej identyfikują się z grupą większe nastawienie na realizacją celów.
(Styl obojętny) - lider nie sugeruje żadnego kierunku postępowania ani nie narzuca żadnych reguł postępowania w grupie, - nie wierzy w możliwość efektywnego kierowania grupą, - grupa nie jest ustruktyrylizowana, - nie osiaga celu, badź osiąga rzadko .