EDUKACJA JĘZYKOWA Z METODYKĄ

wykład 4.12.2010.

PISANIE

Na pisanie składają się 3 podstawowe elementy: psychologiczny, fizjologiczny, motoryczny.

Psychologiczny dotyczy analizy i syntezy dźwiękowej, wzrokowej i ruchowej. Chodzi o to aby dziecko posiadało słuchowe wyobrażenie odpowiednika litery, głoski aby umiłowało literę, wyraz jako całość oraz aby wyobrażało sobie drogę kreślenia danej litery. Pisanie jest zatem procesem psychicznym powstającym dzięki koordynacji różnych prostszych składników następujących w procesie nauki czytania i pisania.

Fizjologia procesu pisania i czytania polega na skomplikowanych pobudzeniach nerwowych. Ich integracji w korze mózgowej i aparacie ruchowym ręki.

Integracji pobudzeń korze mózgowej i koordynacji w aparacie ruchowym ręki podstawową role odgrywa kontrola ruchu oraz wrażenia kinestetyczne.

Stronę motoryczną tworzy zespół skoordynowanych ruchów reki przedramienia, nadgarstka oraz palców. Dochodzą tu zawsze techniczne warunki pisania tj. postawa przy pisaniu, układ reki piszącej i towarzyszącej przy pisaniu, odległość oczu od papieru, sposób trzymania narzędzia pisarskiego.

Różnice w piśmie wynikają nie tylko z odmiennych metod , ale również z morfologicznych różnic w układzie kostnym reki. Ważne jest również narzędzie pisarskie.

Nauka pisania opiera się na procesach związanych z nauką czytania. Sprawny ruch pisarski to ruch ciągły, w którym występują jakby dwa układy.

Układ szeregowy polegający na tym, że wykonuje się ruch po ruchu w pewnym ciągu np. pisanie litery m, n laskami zaginanymi u góry.

Drugi układ polega na równoczesnym wykonywaniu kombinowanych ruchów np. w literach k, a

Do ruchów kombinowanych dochodzi obok ruchu szeregowego, ruch podbiegający, dzięki któremu powstają proste i pętle np. w literach b, d, l

W każdym ruchu występuje uświadomienie celu czynności i zdanie sobie sprawy z jej schematu da odpowiednie spostrzeżenie.

Pisanie stanowi całość, na którą składają się następujące elementy: słuchowe wydzielanie głoski, znalezienie jej odpowiednika literowego, zapamiętanie litery oraz kolejne rozmieszczenie liter w wyrazie.

Napisanie litery lub wyrazów a więc szereg ruchów wykonanych przez różne części aparatu ruchowego ręki pod kierownictwem kory mózgowej.

Dziecko pisząc wywołuje w pamięci różne wyobrażenia przestrzenne dotyczące kształtów liter , które są ze sobą odpowiednio powiązane i występują w wyrazie o określonym porządku.

W dokładnym zapamiętaniu liter pomaga analiza czyli rozkładanie na części, nazywanie ich, oznaczanie drogi kreślenia oraz wykonywanie ruchu.

W pisaniu ważnym czynnikiem kontroli prawidłowo wykonywanych i coraz bardziej złożonych serii ruchowych powstaje na podstawie kilku lub jednego tylko impulsu jest kontrola wzrokowa.

Główne elementy naszego pisania stanowią linie proste i krzywe o charakterze owalnym, połączone z prostymi. Ich kombinacje wyrażają się w postaci :

pętli (kluczek) górnych np. przy literze f, środkowych - przy literze e, dolnych - przy literze y, g, lasek zaokrąglonych w górnej części - litera n, lub w dolnej części - litera u, różnych haczyków np. w literach ą, ę, wężyków np. przy wielkiej literze T , spirali - przy literze s, linii owalnych przy literze o.

Zaokrąglenia w liniach górnej części przy pewnych literach np. m. n, r, tworzą charakterystyczne arkady w dolnej części i np. y, girlandy

Laski
Kluczki
Owale, półowalne
Kreski
Haczyki
Wężyki
Łuczki

Litery drukowane ukształtowane są nieco inaczej. Nie mają one połączeń podczas pisania. Początek liter jak i zakończenie służy łączeniu.

Litera pisana odznacza się określona pisemnością czyli łatwością kreślenia.

Przy pisaniu występuje najpierw podbieg (część zstępująca ruchu) umożliwiający pewien rozmach. Ruch pisarski posiada też swoje zakończenie czyli wyjście. Jest równocześnie podbiegiem do następnej litery. Na kreślenie litery pisaniem ciągłym i kreślenie następne składa się z określonego cyklu ruchowego ( wejście, zrąb, litery, wyjście).

Prawie wszystkie litery umożliwiają naturalne łączenie z poprzednią i następną literą.

Niektóre nie łączą się w sposób naturalny z poprzedzającą literą, są takie litery, które trzeba łączyć kreską oraz węzełkiem (oczkiem) z następująca po niej literą.

W wyniku ruchu podbiegającego powstają proste i pętle. Ruch ten kształtuje profil litery i przebiega w płaszczyźnie pionowej, Dzięki ruchowi postępującemu piszemy litery obok siebie w wyrazie w płaszczyźnie poziomej.

Ruch podbiegający wykonują przede wszystkich trzy palce: wielki, wskazujący i serdeczny. Wskazujący wykonuje część napędową, a pozostałe część zginającą.

Ruch postępujący lub posuwisty wykonuje się dzięki mięśniom przedramienia i ramienia. Dopiero połączenia wyżej wymienionych ruchów stwarza warunki do płynnego pisania.

Biorąc pod uwagę sprawność pisania można wyróżnić 3 szczeble rozw.

- pisanie elementowe

- pisanie swobodne

- pisanie płynne

Uwzględnienie czynników fizjologicznych, psychologicznych i motorycznych i rozpatrzenie ich w rozwoju pozwoli na wyróżnienie 3 stadiów:

- opanowania schematów liter i ich połączeń

- modyfikacje w piśmie

- pisania zindywidualizowanego

W okresie doskonalenia pisma na podstawie dobrze przyswojonych wzorów uczniowie dokonują w swoim piśmie różnych modyfikacji, które dotyczą niektórych szczegółów w pierwotnych wzorach liter, zmiany kierunku wykonywania ruchu, zmiany kierunku pochylenia pisma, zmniejszania wysokości wiersza. Indywidualne cechy, upodobania uczniów dość wcześnie dają się zauważyć gdyż uczniowie kierują się w piśmie własnym kryterium piękna, chcą nadać pismu kształt nie tylko odrębny w niektórych szczegółach od wspólnego wzoru, ale także zmieniają niektóre ciągi wynikające z odczucia harmonii i proporcji w kształtach.

Błędy graficzne w piśmie:

Błędem graficznym jest odejście od ściśle ustalonej normy regulującej w formie przepisów poprawność ortograficzną, gramatyczną lub stylistyczną. Pismo nasze oparte na wzorze łańcuszka ma swoje określone kształty, które przyswojone w początkowej nauce pisania każdy zmienia wg własnych upodobań. Dla dobrego pisma przyjmuje się zazwyczaj 3 kryteria: czytelności, pisemności, estetyki.

W zależności od sposobu napisania liter, a ich połączenia, pismo nasze jest mniej lub bardziej czytelne, staranne. Istnieją wymagania w odniesieniu do kształtu, formy danej litery rozpatrywanej indywidualnie. Naruszenie kształtu, wszelka niedokładność w odtworzeniu zasadniczej formy danej litery.

Brak spoistości elementów, z których ona się składa, zatracenie proporcji nazywamy błędem konstrukcyjnym. W związku z ty, że litera występuje w wyrazie, więc w sądziedztwie z innymi literami, musi być w odpowiedni sposób z nimi połączona. Naruszenie zasady łączenia tworzy zespół błędów łączenia liter w wyrazach. Litera w wyrazie musi być napisana w stosunku do innych liter proporcjonalnie. Właściwe zagęszczenie, równomierne ułożenie pod względem wysokości oraz w pewnym odstępie między wyrazami. Naruszenie przepisów ukształtowania liter w wyrazie jest błędem proporcjonalności.

Litery w wyrazie można różnie układać prosto, pochyło w prawo / lewo. Pochylenie może być stałe mniej lub bardziej jednakowe. naruszenie jednolitości pochylenia pisma nazywamy jednolitym pochyleniem pisma.

Wśród błędów konstrukcyjnych można wyróżnić:

- niedopełnienie kształtu liter

- nieproporcjonalny układ elementów w budowie litery

- zniekształcenie linii, kresek

Wśród błędów łączenia liter można wyróżnić brak łączenia liter oraz flaczenia niewłaściwe liter.

Wśród błędów proporcjonalności liter można wyróżnić niewłaściwe zagęszczenie liter w wyrazach, nierównomierne ułożenie liter pod względem wysokości, niewłaściwe odstępy między wyrazami.

Wśród błędów niejednolitego pochylenia wyróżniamy zmiany kierunku pochylenia liter w wyrazie ( chwiejące się pismo), zmiana kierunku pochylenia wyrazów w tekście.

Najgroźniejsze są błędy konstrukcyjne i proporcjonalności pisma. Gdyż naruszenie kształtu liter i ich proporcji prowadzi do osłabienia ich czytelności, obniżają także estetykę pisma.

Błędy te występują najczęściej i są trudne do usunięcia. Należy dostrzegać w piśmie uczniów błędy graficzne wskazując nieprawidłowość w kreśleniu ich. Należy instruować jak tych błędów unikać. Ważne jest również omawianie tych błędów wspólnie w klasie oraz przeprowadzenie ćwiczeń mających na celu poprawę czytelności i pisemności. Należy dać o własną poprawność pisma pod względem graficznym..

Osiągnięcie znacznej szybkości w pisaniu zależy od podstawy nauczyciela , który motywuje uczniów do coraz szybszego pisania. Ważnym składnikiem jest stosunek ucznia do wykonywanej pracy oraz umiejętność samokontroli wytworu własnej pracy.

Ważnym czynnikiem jest indywidualne podejście nauczyciela do uczniów mających trudności w pisaniu i czytaniu.

Oprócz ww. w piśmie błędów graficznych mogą występować błędy diakrytyczne czyli zła pisownia haczyków w literkach ą, ę jest to łuk wklęsły skierowany w prawą stronę. Błędne umieszczanie kresek (zbyt wysokie lub zbyt niskie) w literach ł, t . Nieprawidłowe umieszczanie lub całkowite opuszczanie kropek oraz zmiękczeń.

l - el - litera

l - ly - głoska

4

---