KOLOKWIUM PODSTAWY OCHRONY ŚRODOWISKA

1.10 najgroźniejszych zanieczyszczeń wg. UNESCO (Zajęcia 2, 10p).

1. CO₂

2. CO

3. SO₂

4. NO₂

5. P

6. Hg

7. Pb

8. ropa naftowa

9. DDT

10. promieniowanie

2.Wymienić 5 dokumentów powstałych podczas II Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro (1992)-krótki opis (Zajęcia 3, 5p)

1) Deklaracja z Rio de Janeiro (247 zasad ekorozwoju, są to przyszłe prawa i obowiązki państw i obywateli wobec środowiska naturalnego)

2) Globalny Program Działań zwany Agendą 21 (plan rozwoju zrównoważonego na świecie)

3) Konwencja Klimatyczna (efekt cieplarniany; ustabilizowanie wysokości gazów cieplarnianych w atmosferze)

4) Konwencja o Zachowaniu Różnorodności Biologicznej (ginące gatunki roślin i zwierząt)

5) deklaracja o Lasach (zrównoważony rozwój, tyle wycinamy ile możemy zalesić )

3.Co zawierała deklaracja Stockholmska z 1972 rok - krótki opis (Zajęcia 3, 3p).

3 grupy założeń:

1) 26 podstawowych zasad ochrony środowiska

21 zasada mówi o tym iż każde państwo ma prawo do eksploatowania swoich bogactw zgodnie ze swoim porządkiem wewnętrznym, ale każde państwo musi pamiętać że jest ono odpowiedzialne za zapewnienie aby działania podejmowane w ramach ich jurysdykcji i kontroli nie powodowały szkód w środowisku innych państw.

2)określony międzynarodowy plan działania obejmujący 109 tzw. rekomenolancji (poleceń) do działań na rzecz ochrony środowiska

3)postanowienia instytucjonalne i finansowe (dotyczyły utworzenia pewnych organizacji UNEP, Agenda ONZ powstała w grudniu 1972 roku działa do chwili obecnej zajmuje się ochroną środowiska i stałego monitorowania przyrody. Siedziba Nairobi w Kenii

Program:

• Zdrowie a środowisko

• Ekosystemy lądowe

• Środowisko lądowe

• Środowisko a rozwój

• Oceany i klęski

4.Wymienić krajowe wydarzenia dotyczące ochrony środowiska naturalnego (Zajęcia 3, 7p).

-1970r. I ministerstwo gdzie w nazwie pojawia się hasło ochrona środowiska

-1980r. uchwalenie przez sejm PRL-u ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska

(ustawa o konieczności chyba proedukacji)

-1985 wprowadzenie proekologii-edukacji na wyższych uczelniach

-1997 uchwalenie przez sejm RP „ustawy o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu

Środowiska oraz o zmianie niektórych ustaw”

-27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska

-08.05.2003 ustawa sejmu RP, przyjęcie „Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”

5.Wypunktować jakie określenia oddają sens ekorozwoju i wymienić czym ekorozwój nie jest (Zajęcia 4, 6p).

Sens ekorozwoju oddają następujące określenia:

• Rozwój społeczno gospodarczy zharmonizowany ze środowiskiem

• Nieustanny ale ograniczony rozwój społeczno gospodarczy z poszanowaniem i wykorzystaniem dóbr przyrody

• Prowadzenie działalności gospodarczej w taki sposób aby nie spowodować w przyrodzie nieodwracalnych zmian.

Ekorozwój nie jest:

• Wysoko rozumianą ochroną środowiska

• Przeciwieństwem rozwoju gospodarczego

• Rozwojem gospodarczym naruszającym w sposób istotny i nieodwracalny zasoby środowiska (kapitał naturalny)

6.Wymienić cele ekorozwoju (zajęcia 4, 5p).

Ekorozwój jest traktowany jako zbiór celów społecznie nadrzędnych wśród , których najczęściej wymienia się : dobrobyt materialny i społeczny, sprawiedliwość, bezpieczeństwo.

Ich wspólnym mianownikiem jest lepsze zaspokajanie psychicznych i fizycznych potrzeb człowieka poprzez prawidłowe ułożenie jego stosunku do środowiska, a zwłaszcza poprzez utrzymanie funkcji ekologicznych środowiska przyrodniczego. Nadrzędnym celem ekorozwoju jest wysoka jakość życia.

7.Wymienić zasady wyjaśniające ekorozwój (Zajęcia 4, p9).

Podobnie jak cele również zasady ekorozwoju mają swój wymiar lokalny, regionalny, krajowy i międzynarodowy. Jakie to zasady:

1. Zasada respektowania ekorozwoju (zasada ekologizacji gospodarki i jej rozwoju)

2. Zasada integralności środowiska (integralność systemu)

3. Zasada ekonomizacji (zasada efektywności ekonomicznej i ekologicznej ekorozwoju)

4. Zasada prewencji (zapobiegania)

5. Zasada reagowania na istniejące zagrożenia ekologiczne (zasada biernej polityki)

6. Zasada partnerstwa i partycypacji społecznej (zasada uspołecznienia)

7. Zasada regionalizacji programowania ekorozwoju

8. Zasada praworządności.

9. Zasada przestrzegania międzypokoleniowej sprawiedliwości ekologicznej (zasada międzygeneracyjnego egalitaryzmu ekologicznego)

8.Zasada ekonomizacji łączy się z kilkoma zasadami praktycznymi. Wymienić jakie są to zasady (Zajęcia 4, p5).

Zasada ekonomizacji (zasada efektywności ekonomicznej i ekologicznej ekorozwoju) :

• Zanieczyszczający płaci

• Płacą poszkodowani - dobrowolne włączenie się poszkodowanych w realizację zadań ochronnych zanieczyszczającego środowisko

• Wspólnej odpowiedzialności

• Etapowania i wyboru priorytetów

• Uwzględniania wymogów ochrony środowiska w działalności planistycznej

9.Wymienić w jakich dokumentach zasady ekorozwoju ma ścisłe zastosowanie w Polsce jak i na świecie (Zajęcia 4, p5).

Większość z wymienionych zasad ekorozwoju ma ścisłe zastosowanie w najważniejszych dokumentach z zakresu ochrony środowiska zarówno w Polsce jak i na świecie:

• Światowa karta przyrody 1982 (podstawa światowej strategii ochrony przyrody),

• Deklaracja z Rio - agenda 21,

• Polityka ochrony środowiska UE ( 6 podst. zasad)

• W Polsce w polityce ekologicznej państwa (8 zasad: praworządności, likwidacji zanieczyszczeń u źródła, uspołecznienia, ekonomizacji, zanieczyszczający płaci, wspólnego rozwiązywania europejskich i globalnych problemów ochrony środowiska, regionalizacji i etapowania)

10.Ekorozwój w Polsce - Wymienić przykładowe dokumenty strategiczne i akty prawne (Zajęcia 4, p5).

Ekorozwój w Polsce - Przykładowe dokumenty strategiczne dokumenty strategiczne i akty prawne:

• Strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 roku (1999)

• II Polityka Ekologiczna Państwa (2001)

• Prawo ochrony środowiska (2001)

• Ustawa o odpadach (2001)

• Prawo wodne (2001)

11.Niezrównoważony rozwój na przykładzie rozwoju transportu (Zajęcia 4, p5).

Niezrównoważony, zrównoważony rozwój na przykładzie rozwoju transportu.

Niezrównoważony

• Brak myślenia o kształtowaniu potrzeb

• Dominacja samochodu

• Ograniczanie roli kolei

• Niedostrzeganie pieszych i rowerzystów

• Promocja konsumpcji indywidualnej, duże zużycie zasobów, groźne zanieczyszczenia w tym globalne, fragmentacja przyrody, większe zagrożenie życia i zdrowia ludzi, strata czasu w korkach, przenoszenie kosztów na innych, w tym przyszłe pokolenia

1. Zrównoważony rozwój na przykładzie transportu (Zajęcia 4, p5).

Zrównoważony

• Ograniczanie potrzeb w miarę możliwości

• Dominacja transportu publicznego

• Wysoka ranga transportu kolejowego

• Równoprawność dla pieszych i rowerzystów

• Promocja konsumpcji zbiorowej, mniejsze zużycie zasobów i mniejsza ilość zanieczyszczeń, szansa na mniejsze rozczłonkowanie cennych przyrodniczo terenów, zdrowsze warunki do życia ludzi, mniej korków, ponoszenie pełnych kosztów przez tych, którzy korzystają z transportu

13.Wymienić co tworzy globalna AGENDĘ 21 (Zajęcia 5, 5p).

Składa się z preambuły i 24 części merytorycznych, które dzielą 40 rozdziałów na grupy tematyczne.

1. wymiar społeczny i ekonomiczny np. walka z ubóstwem, ochrona promocji ludzkiego zdrowia, zmiana modelu konsumpcji

2. ochrona zasobów i gospodarowanie nimi np. ochrona atmosfery, działania zapobiegające wylesieniem, ochrona różnorodności biologicznej

3. wzmacnianie roli ważnych grup społecznych np. role kobiet w trwałym i zrównoważonym rozwoju, dzieci i młodzież w trwałym i zrównoważonym rozwoju

4. środki wdrażania np. środki i mechanizmy finansowania, transfer technologii proekologicznej, promowanie nauczania proekologicznego

14.Wymienić organizacje międzynarodowe które wspierają AGENDĘ 21 (Zajęcia 5, p8).

Organizacje międzynarodowe które wspierają AGENDĘ 21, pełnią wiodącą rolę w rozprzestrzenianiu ekorozwoju:

• Komisja Trwałego Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNCSD),

• Program Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDP)

• Program Ochrony Środowiska Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP),

• Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Przyrody (IUCN)

• Bank Światowy

• Globalny Program na rzecz Środowiska (GEF)

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

• Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBRD).

15.Wymienić warstwy atmosfery (zajęcia 6, p10).

16. Wymienić naturalne źródła zanieczyszczeń (Zajęcia 6, p5).

17. Wymienić antropogeniczne źródła zanieczyszczeń ( Zajęcia 6, p5).

18.Podział aerozoli (Zajęcia 6, p5).

19. Jakie są powody wzrostu udziału gazów absorbujących promieniowanie słoneczne (Zajęcia 6, p5)

20. Do czego może doprowadzić wzrost temperatury powietrza atmosferycznego (Zajęcia 6, p4)

21.Wytłumaczyć pojęcia: wszystkie z pierwszych zajęć, IUCN (3), 21 zasada z I Szczytu Ziemi - Stockholm - 1972 (3), UNEP (3), zasady(3): kompleksowej ochrony, prewencji, przezorności, zanieczyszczający płaci, zrównoważonego rozwoju, subsydiarności, GEF (5), OECD (5), UNDP (5), aerozole (6), smog - fotochemiczny i siarkowy (6),

• Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Przyrody (IUCN)

• Program Ochrony Środowiska Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP)

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

• Program Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNDP)

• Globalny Program na rzecz Środowiska (GEF)

• 21 zasada mówi o tym iż każde państwo ma prawo do eksploatowania swoich bogactw zgodnie ze swoim porządkiem wewnętrznym, ale każde państwo musi pamiętać że jest ono odpowiedzialne za zapewnienie aby działania podejmowane w ramach ich jurysdykcji i kontroli nie powodowały szkód w środowisku innych państw.

SOZOTECHNIKA(ochrona środowiska poprzez zdobycze techniki) Dziedzina zajmująca się ochroną środowiska w oparciu o technikę i zdobycze nauk technicznych.

SOZOLOGIA(tak chronić środowisko aby zostało coś dla naszych przyszłych pokoleń) Nauka zajmuje się problemami przyrody i jej zasobów w celu zapewnienia trwałości jej użytkowania. Twórcą terminu sozologia jest Walery Goetel; pojęcie powstało w 1965roku i stworzył definicję: nauka o przyczynach, doraźnych skutkach, a także o następstwach przemian zachodzących zarówno w naturalnych jaki i uprzednio już kształconych układach przyrodniczych na mniejszych lub większych obszarach biosfery w wyniku działalności społecznej i gospodarczej człowieka oraz o skutecznych sposobach zapobiegania jej ujemnym następstwom dla społeczeństwa lub przynajmniej o możliwościach maksymalnego ich złagodzenia.

EKOLOGIA(nauka o miejscu życia organizmów żywych) Nauka o związkach między żyjącymi organizmami nawzajem oraz między organizmami a otaczającym je środowiskiem . Pochodzi od dwóch słów oikos- dom, miejsce życia; logos- nauka. Wprowadzony w 1986r przez niemieckiego zoologa Ernst Haeckel. Termin ten był podstawą do pojawienia się dwóch nowych dziedzin: ekologia człowieka i ekologia społeczna.

EKOLOGIA CZŁOWIEKA(jak środowisko wpływa na nas) Bada wpływ czynników środowiska przyrodniczego i społecznego na organizm ludzki oraz na możliwościach jego adaptacji do tego środowiska.

EKOLOGIA SPOŁECZNA Bada zjawiska z pogranicza socjologii, geografii, demografii, ekologii i ekologii człowieka.

AUTEKOLOGIA ekologia organizmów(Przystosowanie się pod wpływem czynników zewnętrznych do życia) Zajmuje się badaniem wzajemnego środowiska abiotycznego na poszczególne organizmy i odwrotnie.

SYNEKOLOGIA ekologia ekosystemów (wzajemne relacje pomiędzy gatunkami) Zajmuje się badaniem grup organizmów jako całości w biocenozach oraz zależnościami pomiędzy zbiorowiskami organizmów a ich siedliskiem.

BIOTOP(środowisko życia organizmów) Obszar o określonych warunkach ekologicznych będący siedliskiem dla biocenozy lub osobnika.

BIOCENOZA Zespół populacji różnych gatunków żyjących albo w środowisku lądowym lub wodnym.

POPULACJA Grupa osobników jednego gatunku zamieszkujących wspólny obszar mogących się swobodnie krzyżować dając zdrowe potomstwo.

BIOM Jednostka wyższa od ekosystemu; jednostka ekologiczna-biogeograficzna; jest to regionalny układ roślinny i zwierzęcy utworzony pod wpływem swoistego klimatu oraz specyficznych warunków podłoża.

BIOSFERA Przestrzeń w której może istnieć życie; nazywana ekosferą; zespół wszystkich występujących na ziemi ekosystemów największy i najbliższy samowystarczalności układ biologiczny zamieszkiwany przez organizmy żywe. Biosfera obejmuje trzy części :

1)dolna część atmosfery ziemskiej

2)hydrosfera

3)litosfera

ATMOSFERA powietrze Jest to fizyczna mieszanina gazów o łącznej masie 5,15* 10¹⁵ t i stan powietrza określa się za pomocą pewnych parametrów:

1. ciśnienie powietrza

2. temperatura

3. gęstość powietrza

4. wilgotność

5. kierunek i prędkość wiatru

HYDROSFERA woda Nieciągła powłoka wodna Ziemi. Całkowitą masę hydrosfery szacuje się na 1,35*10¹⁸ t 97% wody na świecie stanowią wody mórz i oceanów które zajmują ¾ części naszej Ziemi.

LITOSFERA Zewnętrzna sztywna powłoka Ziemi obejmująca skorupę ziemską i górne części płaszcza ziemskiego czyli tzw. Glebę.

PEDOSFERA Gleba plus to co w nie żyje

EDAFON Organizmy które żyją w glebie.

BENTOS Są to organizmy roślinne i zwierzęce osiadłe na dnie zbiorników wodnych.

BENTOS MORSKI otwornice, gąbki, jamochłony, mięczaki, skorupiaki, glony, bakterie

BENTOS SŁODKO-WODNY skąposzczety, pijawki, larwy owadów, glony

PLANKTON To organizmy biernie unoszące się w toni wodnej.

NEKTON Organizmy czynnie przemieszczające się w wodzie.

NEUSTON Są to organizmy żyjące na powierzchni wody lub bezpośrednio pod nią np. żabi skrzek, nartnik, larwy komarów, jednokomórkowe pierwotniaki

KSENOBIOTYKI Substancje obce dla organizmów żywych związki chemiczne które pojawiły się w środowisku dzięki działalności człowieka które w środowisku naturalnym nie występują lub w śladowej ilości np. kosmetyki, używki, konserwanty, pestycydy

OCHRONA ŚRODOWISKA To dziedzina której uwaga koncentruje się na wysiłkach zmierzających do zachowania lub polepszenia aktualnych układów ekologicznych poprzez zachowanie ich obecnej struktury i przebiegających w nich procesów. Podstawą utrzymania jakości środowiska jest wiedza ekologiczna, wykorzystywanie praw przyrody i zasad ekologicznych. Ochrona środowiska wyraża się w dwóch działaniach:

1.Przeciwdziałanie lub zapobieganie szkodliwym wpływom na środowisko, które powodują uszkodzenie środowiska lub zanieczyszczenie

2.Przywracanie do stanu właściwego elementów przyrodniczych.

ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA Wprowadzenie do środowiska substancji stałych, ciekłych, gazowych i energii w takich ilościach i w takim składzie że wpływa to ujemnie na zdrowie człowieka , klimat, przyrodę ożywioną, glebę, wodę lub powoduje trwałe zmiany w środowisku. Przez zanieczyszczenie środowiska rozumie się również przekroczenie konwencjonalnych norm stanu środowiska lub dopuszczalnych wskaźników emisji zanieczyszczeń. JUNESCO opracowało 10 najgroźniejszych zanieczyszczeń: CO_{2 ,} CO , SO_{2 ,} NO_{2 ,} P , Hg , Pb, ropa naftowa, DDT, promieniowanie

---